SEGMENTU: SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
W DZIEDZINIE: ZDROWIE
Udział teleinformatyki w dziedzinie zdrowia jest następujący:
rozwijają się systemy teleinformatycznego wspomagania diagnostyki medycznej;
powstają specjalistyczne systemy ekspertowe i bazy danych o lekach, chorobach itd. umożliwiające szybki dostęp do potrzebnych informacji;
stosuje się systemy multimedialne ze wspomaganiem medycznym, umożliwiające za pomocą sieci przeprowadzanie operacji chirurgicznych;
możliwa jest wymiana informacji pomiędzy ośrodkami medycznymi w dowolnym czasie;
powoli wdrażane jest tzw. ”zdalne leczenie”, umożliwiające korzystanie z diagnoz i porad lekarskich bez wychodzenia z domu (np. działające już EKG przez telefon).
Niektóre z tych usług są już powszechnie stosowane w zamożniejszych krajach, inne odzwierciedlają możliwości wykreowania nowego rynku usług zdrowotnych, rehabilitacyjnych, zabezpieczających i opiekuńczo-pielęgnacyjnych. Celem tych usług jest zapewnienie opieki, pomocy oraz niezbędnych świadczeń w miejscu zamieszkania pacjenta. W sektorze najnowszej technologii powstawać będą nowe miejsca pracy w nowych zawodach z zakresu teleopieki.
Na świecie nieustannie poszukuje się nowych możliwości wykorzystania teleinformatyki w medycynie. W Anglii prowadzone są badania nad wykorzystaniem urządzenia TDD, zwanego taksofonem (Telephone Device for Deaf- pozwala głuchoniemym na przesyłanie informacji w formie tekstowej) do zamawiania usług przez podłączenie się do sieci komputerowej za pomocą domowej sieci abonenckiej.
W niektórych krajach funkcjonują systemy teleopieki, w których chory przebywający w domu lub w dowolnym innym miejscu, dysponuje indywidualnym urządzeniem łączności, umożliwiającym korzystanie z wybranego zakresu usług. Znane są różne tego typu urządzenia, używane w różnych systemach np. w Danii (dla osób z dystrofią mięśni), w Niemczech (dla cukrzyków), w Australii (dla osób z chorobą Alzheimera) itp.
W zależności od rodzaju choroby, niepełnosprawności lub zagrożenia zdrowotnego oraz w zależności od indywidualnej zdolności obsługi – pacjent otrzymuje (wypożycza lub kupuje) odpowiednie urządzenie, które umożliwia mu łączność z systemem. Za pomocą tego urządzenia pacjent przekazuje sygnały lub informacje o stanie zdrowia, a zwrotnie otrzymuje zalecenia, ostrzeżenia lub innego rodzaju usługę, np. wezwanie lekarza.
We wszystkich zamożniejszych krajach działa telesystem zdalnej opieki nad dziećmi, osobami starszymi lub niepełnosprawnymi. Pacjent dysponuje urządzeniem nadawczym krótkiego zasięgu, które uruchamia głośnomówiący telefon domowy. Indywidualne urządzenie przywoławcze może mieć kształt zegarka naręcznego z przyciskiem, breloczka, naszyjnika itp. W razie potrzeby pacjent naciska przycisk i wtedy włącza się telefon głośnomówiący, poprzez który udzielana jest porada medyczna lub wsparcie psychiczne, a w sytuacjach tego wymagających – do pacjenta wzywa się rodzinę, opiekunów, sąsiadów, pomoc społeczną, wolontariuszy, pielęgniarkę, lekarza lub karetkę pogotowia.
W Polsce zastosowanie teleinformatyki w dziedzinie zdrowia dopiero zaczyna się rozwijać. Obecny poziom rozwoju telekomunikacji i techniki komputerowej umożliwia świadczenie usług nowej generacji. W niektórych ośrodkach w Polsce, już działa system opieki kardiologicznej przez telefon. Końcówki systemu mają charakter terminali personalnych lub urządzeń stacjonarnych powszechnego dostępu, z których mogą korzystać różni dochodzący pacjenci. Zgodnie z instrukcją – pacjent przypina sobie elektrody, nagrywa sygnał, a następnie łączy się telefonicznie z dyżurnym lekarzem, operatorem systemu lub bezpośrednio z komputerem, który przetwarza ten sygnał. Komputer przesyła zwrotnie informację, że nie ma żadnych niepokojących zmian (w stosunku do poprzednich sygnałów tego samego pacjenta) albo przedstawia odpowiednio zobrazowane informacje dyżurnemu lekarzowi, który analizuje stan pacjenta a następnie telefonicznie, faksowo (dla niesłyszących) lub internetowo przekazuje odpowiednie wskazówki, ewentualnie wysyła karetkę reanimacyjną.
Powstają programy tzw. „teleopieki”, zakładające podniesienie poczucia bezpieczeństwa osób chorych i niepełnosprawnych, przebywających stale lub czasowo w domu. W razie pojawiającego się zagrożenia „Teleopieka” umożliwi wezwanie pomocy, zdalną diagnozę, konsultację, informację medyczną, samokształcenie oraz korzystanie z usług zdrowotnych, opiekuńczych i psychologicznych, możliwych do udzielania za pośrednictwem telefonu, internetu i innych środków komunikowania się.
Jednak, aby móc korzystać z tego rodzaju usług konieczne jest podjęcie wszelkich możliwych działań w celu maksymalnego przyspieszenia zapewnienia powszechnego dostępu do publicznej infrastruktury telekomunikacyjnej i, za jej pośrednictwem, do usług teleinformatycznych na terenie Polski. Niestety wciąż istnieją w Polsce obszary, gdzie nie ma dostępu nawet do telefonu, nie mówiąc już o bardziej zaawansowanych technologiach.
W celu zapewnienia powszechnego dostępu do informacji zgromadzonych w sieciach teleinformatycznych konieczne jest ustanowienie przez Radę Ministrów programu wieloletniego w zakresie rozwoju regionalnego, którego celem będzie tworzenie punktów publicznego dostępu do sieci (z wykorzystaniem terminali komputerowych), które mogłyby być zlokalizowane np. w bibliotekach, szkołach, ośrodkach kultury, muzeach, urzędach administracji państwowej i samorządowej, biurach pracy, wyspecjalizowanych jednostkach resortowych (np. w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego), urzędach pocztowych i telekomunikacyjnych itp. Programem tym powinny zostać objęte przede wszystkim obszary nisko zurbanizowane.
To właśnie na wsiach jest najniższa świadomość nowoczesnych technologii teleinformatycznych i usług, jakie oferują. Tam, gdzie są duże odległości gospodarstw domowych od ośrodków medycznych, pożądany jest dostęp do informacji medycznej o pierwszej pomocy, czy konsultacja z lekarzem, ponieważ karetka pogotowia nie zawsze zdąży dojechać na czas.
W ramach zapewnienia powszechnego dostępu powinny również zostać stworzone możliwości korzystania z usług teleinformatycznych przez osoby niepełnosprawne, starsze, bezrobotne itp. oraz zapewniony niezbędny do tego sprzęt.
SZANSE SEGMENTU
Wzrost wiedzy specjalistycznej lekarzy
Powstają obszerne bazy danych dla lekarzy, istnieje większa możliwość wymiany informacji między nimi, tu przykładem jest np. lista dyskusyjna Kardio-L (www.ptkardio.pl/lista.html) umożliwiająca aktywną wymianę informacji z dziedziny kardiologii, rozpoczęcie spotkań z ekspertem na zasadzie kawiarenki internetowej. Rozwija się współpraca naukowa poprzez elektroniczne zebranie danych naukowych
Wzrost skuteczności diagnoz medycznych;
Poprzez możliwość konsultacji ze specjalistą.
Wzrost efektywności służby zdrowia;
Szybka diagnoza i konsultacja, szybsza reakcja na problemy zdrowotne. Ludzie często boją się wzywać pogotowie, gdy im coś dolega. Za pośrednictwem internetu mogą skontaktować się z lekarzem, który pomoże określić, czy pomoc pogotowia jest konieczna.
Poprawa stanu społeczeństwa i przedłużenie wieku średniego;
Propagowanie zdrowego stylu życia w internecie. Powstają bezpłatne numery udostępnione przez ośrodki pomocy społecznej, służby zdrowia, itp. służące pomocą i informacjami o różnych przypadkach.
Wzrost możliwości zapobiegania masowym zagrożeniom zdrowia oraz reakcji w nagłych wypadkach;
Lepszy dostęp do usług medycznych dla osób niepełnosprawnych, starszych, chorych wymagających leżenia w łóżku.
Aby umożliwić głuchoniemym kontakt za pomocą telefonu, opracowano urządzenie TDD (wyżej opisane). W perspektywie jest również wyposażenie tego urządzenia w układ syntezy mowy, aby umożliwić tą usługę także niewidomym.
Starszym rozwiązaniem, ale też bardzo przydatnym osobom z ograniczoną koordynacją ruchową jest interkom w telefonie i bezprzewodowe aparaty.
Zmniejszenie kosztów leczenia
Koszty funkcjonowania Teleopieki zostaną zrekompensowane obniżeniem kosztów w innych obszarach systemu rehabilitacji i pomocy społecznej oraz systemu ochrony zdrowia. Możliwe będzie znaczne skrócenie okresu hospitalizacji wielu pacjentów, zmniejszy się napór na kosztowne miejsca w stacjonarnych domach pomocy społecznej i zakładach opiekuńczych.
Należy oczekiwać, że dniówka obecności w Teleopiece może być tańsza 10 razy od przeciętnego osobodnia szpitalnego. W USA w roku 1996 hospitalizacja jednego pacjenta kosztowała 820 USD dziennie. Pobyt w zakładzie pielęgnacyjnym – ok. 100 USD dziennie, natomiast usługi telemedycyny, uzupełnione wizytami domowymi, kosztowały tylko 74 USD dziennie. U nas wszystkie koszty są wielokrotnie niższe, ale proporcje pozostaną podobne.
ZAGROŻENIA SEGMENTU
Możliwość wykorzystania danych o stanie zdrowia do celów pozamedycznych;
Rozpowszechnienie się narzędzi teleinformatycznych, a w szczególności elektronicznych nośników informacji i sieci komputerowych, spowodowało pojawienie się nowych zagrożeń dla bezpieczeństwa obywateli i nowych rodzajów przestępstw. Może nastąpić wzrost liczby przestępstw polegających na zaborze, celowej zmianie lub niszczeniu informacji zapisanej w formie elektronicznej. Narzędzia teleinformatyczne mogą również służyć do popełnienia szeregu innych czynów karalnych, jak na przykład stręczycielstwo, szantaż.
Dane przesyłane przez sieć powinny być technicznie odpowiednio zabezpieczone przed ich bezprawnym użyciem
„dehumanizacja” opieki medycznej;
Ograniczenie bezpośredniego kontaktu lekarza z pacjentem może negatywnie wpływać na psychikę niektórych osób, szczególnie, gdy spędzają oni dużo czasu przed komputerem. Brak kontaktu z innymi ludźmi może spowodować nawet zaburzenia psychiczne.
Zróżnicowanie dostępu do pomocy medycznej;
PERSPEKTYWY
TELEOPIEKA będzie systemem wirtualnym, zawierającym wiele niezależnych od siebie podsystemów, korzystających z różnych technologii. W odróżnieniu od tradycyjnej pomocy doraźnej TELEOPIEKA nie będzie miała wspólnej dyspozytorni, do której dzwonić będą potrzebujący. Niektóre usługi będą świadczone za pośrednictwem telefonii przewodowej lub komórkowej, inne poprzez kablowe sieci telewizyjne, przez internet, przez zakładowe środki łączności, pagery, telefony komórkowe itp. Poszczególny pacjent będzie mógł korzystać z jednego podsystemu lub jednocześnie z kilku.
W uzasadnionych przypadkach do pacjenta będzie wysyłana pomoc medyczna, socjalna lub wolontariusze. Niektórzy pacjenci będą otrzymywali terminale personalne typu holterowskiego lub czujniki automatycznie przesyłające sygnały o przekroczeniu pewnych parametrów fizjologicznych: ciśnienia krwi, tętna, temperatury ciała, itp. Znajdą też powszechne zastosowanie inne urządzenia ciągłej i okresowej kontroli stanu zdrowia, znane z sal intensywnego nadzoru. Urządzenia te są obecnie połączone przewodami z centralną jednostką monitorującą. Rozszerzenie konfiguracji o środki łączności bezprzewodowej (np. telefonia tradycyjna lub komórkowa) umożliwi pacjentowi znaczną mobilność bez obawy o utratę kontroli nad stanem zdrowia.
Teleopieka zapewni pacjentowi wysoki poziom bezpieczeństwa, a rodziny odciąży od wielu trosk (jedną z funkcji systemu będzie przypominanie o porach podawania leków), o ich przepisanych rodzajach i dawkach, służyć też będzie osobom niepełnosprawnym do pełniejszego udziału w życiu społecznym. Ponadto mieszkańcy odległych wiosek i małych miasteczek będą mogli w pewnym zakresie utrzymywać stały kontakt z wyspecjalizowanymi ośrodkami diagnostycznymi i doradczymi.
Powstaną nowe miejsca pracy w sektorze zaawansowanej technologicznie pomocy społecznej i opieki zdrowotnej.
Pojawią się nowe możliwości prowadzenia naukowych badań medycznych i socjologicznych na wielkich populacjach.