TWIERDZA BOYEN

Twierdza położona jest na Mazurach nieopodal miejscowości Giżycko (niem:

Lötzen w Prusach Wschodnich).

"Feste Boyen" jest właściwie dużym fortem zaporowym - może trzeba by ją

nazywac fortecą, a nie twierdzą dla odróżnienia od olbrzymich twierdz

poligonalnych lub pierścieniowych.

Pomysł budowy twierdzy zrodził się już w 1818 roku (Grolman, Boyen), jednak

wieloletnie zabiegi von Boyena przyniosły skutek dopiero w 1841 roku, kiedy

został on ministrem wojny Królestwa Prus - nowy król Fryderyk Wilhelm IV

przychylił się do koncepcji i w grudniu 1841 roku wydał zgodę na budowę.

1842 - lokalizacja twierdzy (komisja Grolmana, Krausenecka i Astera, pracująca

w Królewcu) w miejscu, gdzie wielkie mazurskie jeziora Niegocin i Kisajno

rozdzielone są jedynie wąskim, półtorakilometrowym skrawkiem lądu, 800

metrów na zachód od Giżycka.

Droga do fortu od strony Giżycka prowadzi przez zwodzony most na Kanale

Łuczańskim łączącym dwa jeziora Kisajno i Niegocin (zbudowanym 1765-72.

Później wybudowanie kanałów Kisajno-Tajty i Tajty-Niegocin sprawiło, że

twierdza Boyen znalazła się na sztucznej wyspie.

1844 - prace przygotowawcze (niwelowanie i osuszanie terenu)

4.IX.1844 - kamień węgielny

1846 - projekt realizacyjny (mjr Westphal)

1847-53 - budowa twierdzy

1855 (?)- zakończenie prac, uzbrojenie twierdzy

Feste Boyen, bo tak nazwano fort na cześć marszałka Hermanna Leopolda

Ludwiga von Boyen, dwukrotnego ministra wojny (1814-19, 1841-47), był

nowoczesnym, dużym, zamkniętym fortem przystosowanym do obrony

okrężnej. Siedmioboczny narys ma cztery front bastionowe i trzy poligonalne z

kaponierami we wklęsłych załamaniach kleszczowego wału. Północny odcinek

poligonalno-kleszczowy miał z tyłu drugi wał. Wał miał mur Carnota, w

barkach bastionów umieszczono kazamatowe kaponiery. Przed dwiema

bramami w kurtynach frontów bastionowych umieszczono raweliny (z

kaponierami barkowymi?) później zlikwidowane. Poszczególne elementy

obronne fortu noszą nazwy: Bastion Leopold, Bastion Hermann, Bastion

Światło (niem: Licht), Bastion Prawo (Recht), Bastion Miecz (Schwert), Bastion

Ludwig, Kleszcz. Bastion Ludwig jest właściwie kleszczem, a bastiony Leopold

i Miecz są półbastionami.

Na dziedzińcu fortu znajdują się trzy budynki koszarowe (każdy na 500

żołnierzy), prochownie i magazyny, piekarnia. W bastionach południowych

(Światło i Prawo) wybudowano podwalnie - łukowa podwalina w Bastionie

Prawo powstała dopiero w 1874 i mieściła laboratorium.

Wybudowano cztery bramy: Giżycką, Kętrzyńską, Prochową, Wodną.

Podwójna (zewnętrzna - sklepiona poterna przed przedstok, wewnętrzna przez

wał - z uchylnym mostem i wrotami od strony dziedzińca) brama główna

Giżycka umieszczona została obok jednej z kaponier, w barku bastionu Miecz.

Pozostałe bramy umieszczono w kurtynach. Brama Wodna miała służyć

wprowadzaniu barek z zaopatrzeniem bezpośrednio na dziedziniec twierdzy, ale

w roku 1868 kanał "wjazdowy" do twierdzy zasypano, a w bramie

zainstalowano most uchylny.

W roku 1868 na południe od twierdzy, nad brzegiem jeziora wybudowano tor

kolejowy, który przechodzi w bezpośredniej bliskości południowo-wschodniego

frontu Światło-Prawo. Przystań przy bramie Wodnej zasypano.

W latach późniejszych (1908) na wale umieszczono betonowe stanowiska

artyleryjskie dział 90mm i działek szybkostrzelnych 37mm oraz stanowiska

obserwacyjne nakryte żelaznymi kopułami.

26 sierpnia 1914 r. na przedpolach twierdzy doszło do półtoragodzinnego

ostrego starcia pomiędzy Rosjanami a Niemcami, a następnego dnia komendant

obleganej twierdzy płk Busse odrzucił żądanie poddania się.

Do 1957 forteca zajęta była przez Ludowe Wojsko Polskie, potem

wykorzystywana przez przemysł spożywczy, obecnie (1998) jest udostępniona

turystycznie, na jej terenie znajduje się schronisko młodzieżowe i mieści

siedziba Klubu Miłośników Twierdzy