WSPÓŁCZESNE PROBLEMY PSYCHOLOGII

21.10.2007

Rozwój poznawczy człowieka w cyklu życia od poczęcia aż do śmierci.

Percepcja, spostrzeżenia, wyobraźnia, pamięć, myślenie, inteligencja.

Badacze: Lew Wygocki, Jean Piaget (1896-1980) – rozwój poznawczy człowieka.

Piaget zajmował się poznaniem rozwoju człowieka z punktu widzenia rozwoju biologicznego człowieka (racjonalny, abstrakcyjny itp.)

Wniósł do poznania rozwoju człowieka najwięcej:

- inteligencja Piageta – inteligencja biologiczna, adaptacja, dostosowanie człowieka,

- schemat poznawczy,

- proces asymilacji dostosowanie schematu pod wpływem nowej wiedzy,

- proces akomodacji – zmiana schematów pod wpływem nowej wiedzy, budowa nowych schematów,

- pojęcie równowagi – spójność zachowania i poznawania świata, równowaga między środowiskiem, a człowiekiem. Dziecko poznaje świat i uczy się w nim postępować.

- pojęcie egocentryzmu odnosi się do miejsca, czasu, przestrzeni, zjawisk, punkt widzenia dziecka na świat.

Piaget zakłada, że dziecko jest aktywne i samo powinno rozwiązywać problemy (dziecko – naukowiec).

Lew Wygocki (1896-1934) sądził, że ważny jest udział innych ludzi w rozwoju, dziecko nie może być samodzielne, w poznawaniu świata potrzebni są dziecku inni ludzie (dziecko – praktykant).

Strona społeczno-kulturowa

- aspekt interpersonalny – człowiek rozwija się w kontakcie z innymi ludźmi,

- aspekt intrapersonalny – wewnętrzny – od człowieka do innych ludzi,

- narzędzia kulturowe, technologiczne (książka, zegar), psychologiczne (pojęcie, znaczenie, symbole, normy nabyte),

- najbliższy rozwój (przedmiot i sfera najbliższego rozwoju).

Koncepcja Wygockiego – pomaganie – dorośli pomagają dziecku rozpoznać się w świecie – ukierunkowane uczestnictwo, czyli rola dorosłego w życiu dziecka. Rozwój dziecka następuje od pomocy do autopomocy. Dużą rolę w rozwoju dziecka mają również rówieśnicy, którzy tworzą kreatywne spojrzenie na świat.

Rozwój etapy rozwoju

1. okres prenatalny - fazy:

• jajowa

• embrionalna

• płodowa

2. okres postnatalny - fazy:

• dzieciństwo 0-12 lat

• wczesne 0-3

• średnie 3-6

• późne 6-12

• dorastanie 12-18

• wczesne 12-15

• późne 15-18

• młodość 18-25

• dorosłość 25-60

dojrzałość powyżej 60 (okres senioralny)

Rozwój percepcji ujmujemy w kilku fazach:

1. Wzrost wrażliwości zmysłowej szczególnie ważna w późnym dzieciństwie i wczesnym dorastaniu.

2. Wzrost zdolności różnicowania – odróżnić wrażliwość od czułości – wzrost czułości, rozróżnianie barw i ich odcieni.

3. Aktywność dziecka – rozwój percepcji odbywa się cały czas, poznanie początkowo jednozmysłowe, potem wielozmysłowe. Coraz dłuższa aktywność w zabawie, szkole, pracy.

4. Doskonalenie syntezy i analizy zjawiska związane ściśle z percepcją, dziecko do 0,5 roku życia posługuje się syntezą ogólną z której następuje analiza i kończy syntezą wtórną.

5. Wzrost dowolności percepcji na początku dziecko interesuje się tym co się znajduje w polu widzenia dziecka. Następuje oderwanie i wybiera z pola widzenia co chce, może co innego widzieć i czym innym się interesować (selektywność, celowa obserwacja, dowolność) jako czynniki rozwojowe (słowo – zabawa - rysowanie).

Jak stymulować rozwój?

- stwarzanie sytuacji wymuszających aktywność. Dobieranie bodźców np. kolorowe, dźwiękowe zabawki,

- stawianie zadań w zabawie konstruktywnej np. budowanie z klocków,

- pobudzanie ciekawości i zainteresowań dziecka np. manipulowanie przedmiotem, wyrzucanie go z łóżeczka,

- udzielanie pomocy - pomaganie dziecku, gdy coś mu nie wychodzi w sytuacjach przedmiotowych i ludzkich,

- opisy słowne – stymulacja zmysłowa – pokazujemy i nazywamy przedmioty pełnym zdaniem a nie językiem dziecka.

Człowiek przed urodzeniem ma rozwinięte wszystkie zmysły, tak że może z nich korzystać (najważniejszy węch).

Kierunki rozwoju wyobraźni

Wyobraźnia wiąże się z uwagą, od wyobraźni mimowolnej do wyobraźni dowolnej.

- kierowanie wyobraźnią w zabawie, szkole, potem w pracy,

- wyodrębnienie wyobraźni od spostrzeżeń 1,5 roku życia – od percepcji do tego co dziecko widzi następuje przyspieszony rozwój dziecka, rozwój języka,

- od myślenia magicznego do myślenia realnego. Magiczne – dzieciom wydaje się, że są sprawcami tego co robią przedmioty. Realne – rozumieją, że my nie nadajemy przedmiotom życia.

Wyobraźnia i wyobrażenia powstają w wyniku konkretnych przedmiotów na zjawiskach znanych. Pokrewne pojęcie to FANTAZJA, która jest szerszym pojęciem, bo można fantazjować o tym czego nie widzieliśmy np. można sobie wyobrazić kroplę wody, ale to co dzieje się w tej kropli to będzie już fantazja. Na początku w rozwoju dziecka jest więcej fantazji niż wyobraźni, a wraz z rozwojem dziecko oddala się od fantazji. Dziecko może wyobrazić sobie wszystko i o tym opowiadać, a dorosły nie jest w stanie rozpoznać, że jest to fantazja.

Fantazja jest pojęciem szerszym niż wyobraźnia.

Fantazja oddala się od rzeczywistości. Rozwój dziecka to pozbawianie go fantazji.

Motywy fantazjowania:

1. Dziecko dzięki fantazji uspokaja siebie i przekonuje się, że jest kimś.

2. Szuka odpowiedzi na to co jest nieznane, czego niema.

3. Fantazja dziecięca jest potrzebna żeby neutralizować lęki dziecięce (przyjaciel z wyobraźni).

4. W fantazji dziecko realizuje niespełnione marzenia.

5. Łagodzi trudne przeżycia.

6. Wzmacnia poczucie JA dziecka.

Rozwój Pamięci – Pominięty BO KAŻDY TO WIE?????? Ciekawe ja nie pamiętam

Cechy pamięci, sposoby zapisywania, kodowania danych.

Należy wytworzyć nastawienie percepcyjne, żeby utrwalić - im bardziej nastawione na zapamiętanie tym bardziej zapamiętamy.

Najważniejsze techniki aktywacji.

Myślenie – etapy w rozwoju myślenia:

1. Odwracalność operacji np. dodawanie i odejmowanie i relacje jeżeli b>a to znaczy, że a <b pojawia się z rozpoczęciem nauki w szkole.

2. Koordynacja operacji – analiza kombinatoryjna – cyfry od 1 do 5 ustawić relacje między cyframi.

3. Formalny charakter operacji wiąże się z myśleniem formalnym, myślenie odbywa się nie zależnie od treści dotyczy nadrzędności i podrzędności.

4. Autonomia myślenia – oderwanie się myślenia od spostrzeżeń, bierzemy pod uwagę to co jest, było i będzie.

5. Zmiana sposobu rozwiązywania problemów za pomocą myślenia. Myślenie krytyczne hipotetycznodedukcyjne.

Rozwój myślenia i inteligencji

Sześć stadiów sensoryczno – motorycznych

1. Ćwiczenie odruchów	0-1	Niemowlę ogranicza się do ćwiczenia wrodzonych odruchów np. ssanie i chwytanie.
2. Rozwijanie schematów	1-4	Odruchy rozwijające się w schematy adaptacyjne. Schematy stają się bardziej precyzyjne i skoordynowane.
3. Odkrywanie procedur	4-8	Zachowania stają się bardziej skierowane na zewnątrz. Dziecko rozwija procedury w celu reprodukowania interesujących zdarzeń.
4. Intencjonalne zachowania	8-12	Pojawiają się pierwsze naprawdę intencjonalne zachowania. Dziecko potrafi oddzielić środki od celu.
5. Nowości i eksploracja	12-18	Dziecko zaczyna systematycznie zmieniać schematy w celu wywołania nowych efektów. Problemy są rozwiązywane poprzez aktywny proces prób i błędów.
6. Reprezentacja umysłowa	18-24	Pojawia się umiejętność funkcjonowania reprezentacyjnego czy symbolicznego. Umysłowe rozwiązywanie problemów, zaczyna rozwiązywać metodą prób i błędów.

Stadia rozwoju wg Piageta

Sensoryczno-motoryczny	0-2	Niemowlęta rozumieją świat poprzez zewnętrzne oddziaływanie na niego. Te działania odzwierciedlają schematy sensoryczno-motoryczne. W miarę rozwoju schematy stają się stopniowo bardziej złożone i powiązane. Następuje decentracja i dziecko dochodzi do zrozumienia stałości przedmiotu.
Przed operacyjny	2-6	Dziecko może już posługiwać się przy rozwiązywaniu problemów reprezentacjami, a nie tylko zewnętrznymi działaniami. Myślenie jest więc szybsze, skuteczniejsze, bardziej mobilne i możliwe do społecznej wymiany. Początkowe funkcjonowanie na poziomie reprezentacyjnym ma także ograniczenia do których należą egocentryzm i centracja.
Operacji konkretnych	6-12	Pojawienie się operacji pozwala dziecku przezwyciężyć ograniczenia z myślenia przedoperacyjnego. Operacja to system wewnętrznych działań umysłowych, który stanowi podłoże logicznego rozwiązywania problemów. Dziecko dochodzi do rozumienia różnych postaci pojęcia stałości, ilości oraz do klasyfikacji i rozumienia relacyjnego.
Operacji formalnych	12-dorosłość	Dalszy rozwój operacji doprowadza do powstania umiejętności rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego. W myśleniu punktem wyjścia stają się możliwości, po czym przechodzi ono systematycznie i logicznie z powrotem do rzeczywistości. Prototypem tego rodzaju logicznego rozumowania jest rozwiązywanie problemów naukowych.

Myślenie postformalne jest to myślenie dialektyczne, wykorzystujące sprzeczności. Zajmuje się tylko tym, gdzie występuje sprzeczność.

Inteligencja wrodzona – jest to inteligencja płynna, która rozwija się do pewnego wieku.

Inteligencja nabyta – jest to inteligencja skrystalizowana i rozwija się do końca życia.

04.11.2007

ROZWÓJ EMOCJONALNY CZŁOWIEKA

Emocje (uczucia) – Sposób ustosunkowania się człowieka do tego, co dzieje się na zewnątrz, w otoczeniu i wewnątrz człowieka, są to odczucia pozytywne i negatywne.

Rakcje emocjonalne dziecka wynikają z potrzeby kontaktu dziecka z otoczeniem (matka lub osoba matkująca).

W emocjach ujawnia się potrzeba dziecka, różną formą emocji sygnalizuje swoje potrzeby.

Potrzeba komunikowania się to potrzeba informacji i odbieraniu informacji od osób dorosłych.

Emocje – jest to sposób ustosunkowania się człowieka na to co się dzieje wokół i w środku samego siebie.

Emocje – system afektywny – w emocjach ujawnia się napięcie emocjonalne dziecka.

Rozwój wyrażania emocji – noworodki są zdolne do rozpoznawania wszystkich ruchów twarzy matki. Dziecko uczy się reagować na stan emocjonalny matki.

Pierwsza reakcja to przyglądanie się potem rozpoznawanie twarzy matki (ok. 2-ca) relacja społeczna, reakcja wstrętu – dziecko krzywi się jest to reakcja na zapach albo na smak., Uśmiech – spontaniczny potem zamierzony następnie uśmiech na uśmiech.

Ok. 3 – 4 m-ca dziecko umie wyrażać swoje stany emocjonalne

Ok.,7 m-ca – pojawia się pierwsza reakcja strach – dziecko boi się tego, co nowe.

Ok. 1 rż – pojawia się złożona reakcja emocjonalna, nieśmiałość, wstyd, zazdrość.

SOCJALIZACJA EMOCJI

Reakcje emocjonalne człowieka są wyuczone na bazie 2 reakcji wrodzonych, głos dźwięk i utrata równowagi.

Socjalizacja emocji jest to próba opanowania równowagi, zależy od otoczenia społecznego, poczucia bezpieczeństwa i miłości, jeśli nie, to tworzą się sytuacje lękowe.

Mechanizmy socjalizacji

- modelowanie – dziecko przejmuje od dorosłych sposoby modelowania – wzorce. Dziecko podobnie wyraża śmiech, gniew jak matka

- dostosowanie do reakcji dorosłych – świadome zachowanie emocjonalne dziecka

- wzmacnianie pozytywnych reakcji, hamowanie reakcji negatywnych – od 2 rż uczymy się nazywać emocje (boję się, chcę, jestem niezadowolony, czuję się źle, czuję się dobrze)

- kontrolowanie emocji

- wyrażanie emocji

Dziecko rozpoznaje twarze mówiące, rozpoznaje głos i reaguje na zmianę głosu. Lepsze rozumienie mimiki twarzy.

Pod koniec 1 rż pełna informacja i pełne odczytanie zachowań. Rozróżnia, że inaczej śmieje się matka, a inaczej ojciec.

Poszukuje wskazówek do postępowania

Informacje o sytuacji, rozpoznaje sytuację społeczną i zachowuje się adekwatnie do sytuacji.

Rodzaje emocji

1. Strach – emocja fazowa

- faza napięcia – brak ruchu,

- faza wyładowania – krzyk, płacz,

- faza stabilizacji emocji – długość krzyku, płaczu w zależności od zagrożenia i naszej reakcji.

Najczęściej dziecko reaguje na sytuacje nowe i nieznane.

2. Lęk – stan złożony nieco bardziej, stan emocjonalny nie specyficzny, może być bez przyczyny, stan irracjonalny. Jeśli jest racjonalny to jest to strach.

- lęk przed urodzeniem, niezmiernie ważna trauma, trudne porody odbijają się na życiu emocjonalnym dziecka.

- reakcje na ostre dźwięki i reakcja na światło.

- ok. 8 m-ca lęk przed rozłąką z matką, próba rozdzielenia dziecka powoduje napady lękowe (żłobek, przedszkole, szkoła)

- lęki związane z działaniem czynników zewnętrznych 2 rż. (burza, ciemność, szum liści, odkurzacz, woda ściekająca w wannie)

- lęki wyższego rzędu – punktem wyjścia jest rozłąka, obawa o utratę matki lub osoby bliskiej (zły sen, budzenie się gwałtowne reakcje w czasie snu)

- brak zrozumienia tego, co się wokół nas dzieje (nowe sytuacje)

- 4-5 lat zagrożenie dla mojego JA

- wyobrażenia zagrożenia zdrowia, zagrożenie śmiercią

- 6-7 rż lęki wiążą się z rzeczywistością a nie z wyobrażeniem (lęki szkolne – fobie szkolne)

- zmartwienia tym co jest a przede wszystkim tym co będzie

GNIEW

Gniew pojawia się u dziecka bardzo wcześnie. Początkowo związany jest z zakazami. W przedszkolu z oszukiwaniem, w szkole ze sprawiedliwą lub niesprawiedliwą oceną. Gniew najczęściej jest przenoszony na przedmioty.

Reakcje pozytywne wiążą się z miłością i poczuciem bezpieczeństwa.

Rozwój emocjonalny – opisać w okresach rozwoju

1. Właściwości emocji dziecięcych

– emocje dziecięce to stany nabyte, krótkotrwałe, zmienne i afektywne.

- charakteryzuj je duża ekspresja zewnętrzna i silne pobudzenie w układzie nerwowym i układzie krążenia.

- dziecko jest zdolne do przeżywania reakcji wyższych

- dziecko jest zdolne do rozpoznawania emocji i do wyrażania emocji

- kontrola nad emocjami dziecka pojawia się pod koniec wieku przedszkolnego

- duża zmienność emocji dziecięcych i ambiwalencja (od emocji przyjemnych do emocji przykrych)

Ambiwalencja (intencjonalność dwuwartościowa) - postawa, charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem pozytywnego jak i negatywnego nastawienia do obiektu (np. ciekawość i strach dziecka wobec pojawiającej się w otoczeniu nowej osoby; jednoczesne uczucie miłości do rodzica oraz nienawiści za np. fizyczne znęcanie się), głoszeniem całkowicie sprzecznych stwierdzeń (ambisentencja) lub wykonywaniem sprzecznych ze sobą czynności (ambitendencja) bez świadomości ich sprzecznego charakteru. Stanowi jeden z głównych objawów dezintegracji psychicznej w schizofrenii

- wczesna adolescencja osiąga poziom dojrzałości emocjonalnej z budowaniem obrazu samego siebie, przyjęcie systemu wartości

Ze względu na emocje dzielimy dzieci na 4 typy:

- dzieci lękliwe

- dzieci hałaśliwe

- dzieci okrutne – sprawiają przykrość innym osobom, są okrutne wobec zwierząt

- dzieci brutalne, pogłębienie okrutnego typu dziecka (kandydaci n do zachowań aspołecznych)

2. Rozwój społeczny człowieka ujmujemy w kontekście jego przystosowania się do warunków – percepcja społeczna – umiejętność dostrzegania zachowań społecznych i sytuacji społecznych. Dziecko musi się uczyć rozpoznawać bodźce społeczne i niespołeczne, rozróżniać właściwości przedmiotów od właściwości ludzi.

Bodźce społeczne są nieodzowne dla poprawnego funkcjonowania społecznego. Zaspakajają społeczne potrzeby dzieckaczyli życia w grupie. Bodźce społeczne pomagają rozpoznawać sytuację i ludzi w tych sytuacjach, bodźce społeczne stanowią sygnał do eksploracji środowiska (do aktywności społecznej dziecka)

Etapy postrzegania innych ludzi

- rozpoznanie osób znanych i nieznanych

- odróżnianie różnych osób

- dystans wobec osób obcych może stanowić miarę przywiązaniu dziecka do matki

- podmiotowe - od przedmiotowego do podmiotowego traktowania rówieśników

- rówieśnicy i dorośli są traktowane tak samo

- odmienne traktowanie dorosłych i odmienne traktowanie rówieśników

- dostrzeganie indywidualnych cech dziecka

- rozpoznawanie cech indywidualnych osoby dorosłej

Kontakty społeczne stanowią ważny czynnik rozwoju społecznego

Etapy:

1. Odbieranie od innych informacji dotyczących zachowań społecznych i przekazywanie swoich informacji innym

2. Dostosowanie własnych czynności do czynności rówieśników

3. Rozwijanie zdolności do współdziałania z podziałem na role

4. Organizowanie i kierowanie zachowaniem innych ludzi (tendencja przewodzenia)

5. Działanie na rzecz innych ludzi (uczynność dzieci)

Przystosowanie społeczne – rola wzorców w wychowaniu społecznym

- wzorzec kulturowy – zwyczaje, tradycje, obyczaje ludowe, narodowe, regionalne)

- wzorzec rodzinny – status rodziny, wielodzietność

- wzorzec zachowania płci – inny dla dziewcząt i chłopców (są przenoszone przez rodziców – wzorzec kobiecy do 10 rż, po 10 rż wzorzec ojca jest dominujący)

Zachowania aspołeczne obserwujemy negatywizm, agresję, zazdrość, rywalizację, władztwo, opór, odmowa.

Zachowania społeczne: empatia, uczynność, sympatia

Źródła uczynności:

- ze względu na prośbę

- ze względu na nagrodę

- ze względu na oczekiwanie pomocy od innych (rewanż)

- ze względu na satysfakcję osobistą

- pomoc bezinteresowna

Efektem rozwoju społecznego jest uzyskanie dojrzałości społecznej – kształtuje się przez całe życie. Efekt finalny późna adolescencja.

Dojrzałość społeczna to zespół zachowań, podporządkowanie się normom grupy i wypełnienie zadań indywidualnych i grupowych.

Sposoby pojmowania rozwoju społecznego w kontekście budowania rozwoju człowieka.

Przełomy życiowe

W rozwoju społecznym obserwujemy ważne wydarzenia życiowe:

1. Ciąża – życie prenatalne człowieka

2. Trening czystości – po urodzeniu

3. Zabawa – udział w niej, podział ról

4. Udział w grach – przestrzeganie zasad gry

5. Podjęcie nauki w szkole i kontynuowanie

6. Intymne związki – dojrzewanie

7. Rodzicielstwo

8. Wiek średni i późna starość, utrata zdrowia. Emerytura, oczekiwanie śmierci

Popularność w grupie uzyskuje dziecko przez całe swoje życie, wiąże się to z uznaniem i pozycją dziecka w grupie.

Czynniki wpływające na popularność:

- płeć

- inteligencja (przeciętna)

- stan fizyczny

- wygląd zewnętrzny

- nauka

- pozycja społeczno-ekonomiczna

- wyczucie społeczne (czy dziecko jest kontaktowe)

- inne czynniki – cechy osobowości: współpraca w grupie, bezstronność, odpowiedzialność, sprawiedliwość.

Rodzaje sprawiedliwości:

1. Sprawiedliwość dystrybutywna – podział dóbr. Dziecko do 4 lat kieruje się tym co dla niego dobre, potem to co wiążę się ze sprawiedliwą oceną wkładu naszej pracy.

2. Retrybutywna sprawiedliwość – kara i odpowiedzialność:

- sprawiedliwość związana z krzywdą dziecka,

- sprawiedliwość związana z odpowiedzialnością i wykonywaniem obowiązków

- sprawiedliwość związana z karą.

Rozwój moralny

Kryteria podziału na okresy:

- rozumowanie moralne dziecka

- postępowanie moralne dziecka

Piaget – 4 fazy rozwoju moralnego:

1. Anomia moralna od 2-4 rż

2. Egocentryzm hetero

3. Relatywizm moralny przyjęcie reguł 8-11

4. Autonomia moralna 11

Stadia rozwoju moralnego wg Kohlberga:

1. Poziom moralności przedkonwencjonalnej

1. Moralność unikania kary – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia irracjonalnego strachu przed karą

2. Moralność własnego interesu – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia nagród i przewidywanych korzyści osobistych.

2. Poziom moralności konwencjonalnej

   5. Moralność harmonii interpersonalnej - podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia przewidywanego braku aprobaty ze strony osób pozostających w bezpośrednich interakcjach oraz na podstawie wyobrażeń o „znaczących” i „grzecznych” osobach.

   6. Moralność prawa i porządku - podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych autorytetów, obowiązujących norm i pełnionych ról społecznych

3. Poziom moralności pokonwencjonalnej

   5. Moralność umowy społecznej - podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych norm, które są uznane i zweryfikowane przez ogół członków społeczeństwa przy uwzględnieniu wartości osobistych opinii jednostki

   6. Moralność uniwersalnych zasad etycznych - podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ustalonych i uogólnionych przez siebie zasad etycznych

Wszystkie koncepcje sensowne zaczynają się od Freuda potem Piaget i Kohlberg

Rozwój osobowości człowieka w pełnym cyklu życia

Rozwój osobowości człowieka wg Przetacznik

1. Osobowość rozwija się od urodzenia do śmierci

2. Freud – zasadniczą rolę w rozwoju osobowości spełniają pierwsze 5 lat życia.

3. Osobowość intensywnie rozwija się w okresie dorastania i dojrzewania w tym okresie kształtuje się tożsamość i autonomia człowieka

4. Nigdy się nie kończy, rozwija się w zależności od sytuacji życiowych człowieka i kontekstu społecznego

Rozwój osobowości wg Chłopkiewicza Fazy:

1. 0-6m. faza egzystencji preosobowej JA dziecka jest nieuchwytne zależne od rozwoju sensoryczno-motorycznego, sensoryczno-emocjonalnego

2. 7-12 m faza osobowość symbiotyczna lubv pierwotna cechy osobowe zależą od symbiozy, od związku z naturą

3. 1-3 rż osobowość ekspansywna niezintegrowana wewnętrznie osobowość dziecka „JA” jest słabe, nastawione na poznawanie świata zewnętrznego

4. 3-5 rż osobowość autonomiczna cecha charakterystyczna – odróżnianie JA od NIE JA. Osobowość fragmentaryczna, trójwymiarowa, intuicyjno-werbalna

5. 5-8 rż osobowość integracyjnie zależna – potrzeba afiliacji.

6. po8, 10-12 rż osobowość obiektywizmu JA zbudowane wg zasad racjonalnych, poszukiwanie zgodności między obrazem świata a własnym zachowaniem .Integracja ma charakter częściowy

7. 12-18 rż osobowość selektywna głównym elementem jest tworzenie tożsamości, odrębności człowieka, system wartości, identyfikacja własnej osoby z przyjętym systemem wartości selektywne, początki autonomii

8. 18-25 rż osobowość dojrzała pełna niezależność, ustalony system wartości postaw człowieka, samodzielne decydowanie o sobie, pełna akceptacja siebie jako jednostki

Rozwój osobowości wg Eriksona

Jest to rozwój człowieka w pełnym cyklu życia

Zasady: w perioryzacji Erikson stosował:

1. zasada epigenezy (biologia) – zakłada rozój wg wewnętrznego planu (genetycznego)

2. w rozwoju człowieka dają wydzielić się fazy rozwojowe i tempo rozwoju , Kolejność faz rozwoju jest stała, ale ich tempo może być różne.

3. rozwój osobowości człowieka ma charakter całościowy, ten charakter zgodny jest z zasadą holizmu

4. rozwój odbywa się po przez kryzysy psycho-społeczne w rozwoju wyróżnia się 3 sfery Freuda:

ciało – soma

dusza – psyche

etos – etos

czynnik społeczny

Psychospołeczna teoria rozwoju Eriksona. Teoria stadialna obejmuje całe życie człowieka, osobowość jest kształtowane przez wpływy społeczne wchodzące w interakcję z organizmem dojrzewającym fizycznie i psychicznie, każde stadium przyczynia się do ukształtowania całej osobowości.

Stadia rozwoju:

1. Stadium – podstawowa ufność – podstawowa nieufność

Zaspakajanie potrzeb dziecka rodzi w nim przekonanie, że można polegać na elementach środowiska. Koło dobroczynne - gdy dziecko ma zaspokojone potrzeby odwzajemnia nam rozradowanie rodziców. Błędne, koło – gdy potrzeby są niezaspokojone, gniew, lęk, rozpacz, apatia. Nadzieja (cnota) – trwałe przekonanie o możliwości spełniania pragnień. JESTEM nadzieją, jaką mam i jaką daję. Instytucja – przywracanie ufności. Rytualizacja – związek z matką, kontakt, ubóstwianie matki. Niebezpieczeństwo - idolizm

2. Stadium – autonomia – wstyd i zwątpienie

Dziecko zdaje sobie sprawę, że jest odrębnym bytem, dochodzi do swoich praw, walczy o autonomię, ale jest podatne na uczucie wstydu i zwątpienia. Agresja i gniew rodziców i brak tolerancji powodują wstyd i zwątpienie, zachowanie zdrowej równowagi między swobodą i kontrolą rodziców przyczynia się do rozwoju autonomii. Wola (cnota)– umiejętność realizacji własnych zamierzeń. JESTEM tym, co wyraża moja wola. Instytucja – prawo i obowiązek, porządek. Rytualizacja – po przez kontakt z rówieśnikami. Niebezpieczeństwo – (legalizm) grzech jest legalnym zachowaniem, dziecko przestrzega prawa 2-3 rż

3. Stadium – inicjatywa – poczucie winy

Dziecko w zabawie ma możliwość realizacji celów, rozwija swoje umiejętności i odpowiedzialność, uczy się planować zadania i je realizować. Zabawa dostarcza zastępczej rzeczywistości. Gdy zbyt gorliwie rozmyśla nad zadaniami lub nie odnosi sukcesów w ich realizacji może odczuwać poczucie winy. 3-5 rż. Zdecydowanie(cnota) – odwaga rozpatrywania i osiągania celów. JESTEM tym, kogo umiem sobie wyobrazić. Instytucja rywalizacja z innymi faza rzutki intruz (przedszkolak). Rytualizacja – dramatyzowanie, odgrywanie wszelkich ról. Niebezpieczeństwo – nadmierny moralizm.

4. Stadium – pracowitość – poczucie niższości

Dziecko poddając się kształceniu formalnemu musi opanować wybujałą wyobraźnię, zainteresowanie zabawą ustępuje miejsca zainteresowaniu pracą, dostaje nagrody za pilność i wytrwałość. Gdy z powodzeniem realizuje stawiane mu zadania i może sprostać wymaganiom, powstaje przekonanie, że posiada odpowiednie umiejętności i zdolności, gdy nie – powstaje uczucie niższości. Kompetencje(cnota) – zdolność swobodnego korzystania ze zdolności przy wykonywaniu zadań. JESTEM tym, co mogę wprowadzić w ruch. Instytucja – prototypy zachowania społecznego. Rytualizacja – działanie wg zasad. Niebezpieczeństwo - formalizm

5. Stadium – tożsamość – pomieszanie tożsamości

Młody człowiek chce określić, kim i jaki jest co może robić w życiu. Wszystkie wcześniejsze cechy są integrowane tworzyć unikalną tożsamość. Kształtowanie tożsamości jest trudne, możliwe są kryzysy (przejściowe niepowodzenie). Niekiedy pomieszanie tożsamości powoduje uczucie pustki, izolacji, nieśmiałość, zakłopotanie. Tożsamość negatywna – posiadam złe lub bezwartościowe cechy. Tożsamość syntetyczna – przyjęta od grupy. Wierność (cnota) – zdolność dotrzymania swobodnie przyjętych zobowiązań (wobec norm i wartości). JESTEM tym, który dochowuje wierności. Niebezpieczeństwo – absolutyzm (doktrynerstwo). Rytualizacja – wiąże się z wypełnianiem norm grupy rówieśniczej i poprzez rozwój. Instytucja – ideologia i wszelkie prototypy ideologiczne.

12.2007 r.

Reguły w interakcjach wzajemnych między mężem i żoną.

Dodatkowe reguły dla mężów

1. Należy troszczyć się o rodzinę, gdy żona jest chora.

2. Należy okazywać zainteresowanie codziennymi działaniami żony.

3. Należy stwarzać harmonijną atmosferę w domu.

4. Należy być wiernym żonie.

5. Należy dawać karty urodzinowe i prezenty (amerykańska kultura).

6. Należy być tolerancyjnym wobec przyjaciół żony.

7. Należy rozmawiać z żoną o seksie i śmierci.

8. Należy ujawniać emocje i problemy osobiste.

9. Nie należy publicznie krytykować żony.

Reguły dla dwóch ludzi, którzy nie zgadzają się ze sobą.

1. Należy respektować prywatność innych.

2. Należy dążyć do tego, by być w porządku w relacjach z innymi.

3. Nie należy omawiać tego, co powiedziano w zaufaniu.

4. Nie należy zapraszać na obiad w czasie rodzinnej uroczystości.

5. Nie należy się angażować w aktywność seksualną.

6. Nie należy się czuć upoważnionym do swobodnego dysponowania czasem innych.

7. Nie należy obmawiać innych poza ich plecami.

8. Nie należy ignorować innych osób.

Czego powinieneś unikać w interakcjach.

1. Obgadywania podwładnych i przełożonych.

2. Rozpowszechniania informacji typu – „powiadają ludzie, że…”.

3. Wypowiedzi typu – „Ty jesteś…”, „Ty źle zrobiłeś…”.

4. Publicznego poniżenia.

5. Wywyższania się.

6. Umniejszania roli i ich doświadczenia zawodowego.

7. Dawania im do zrozumienia, że postępują niemoralnie i nieuczciwie.

8. Zapominać o swoich zobowiązaniach.

9. Wyrażania opinii, że jesteś wykorzystywany.

10. Odmowy wykonywania dodatkowych zadań.

11. Chwilowej głuchoty (głupoty) na opinie innych.

12. Załatwienia spraw z pominięciem przełożonego.

Co zrobić żeby pozyskać przełożonego.

Jak pozyskiwać życzliwość przełożonego?

1. Okaż umiejętność słuchania tego co mówi.

2. Bądź przyjacielski i lojalny.

3. Okazuj szacunek i gotowość poświęcenia się (na tyle na ile jest to możliwe).

4. Trzymaj język za zębami.

5. Bądź niezbędny.

6. Okaż zaangażowanie w pracy.

7. Dbaj o swój interes.

8. Bądź normalny w zachowaniu.

9. Weź, ale nie podawaj dalej.

10. Znaj swoje miejsce w szeregu.

Zyskiwanie życzliwości podwładnych.

Jak zachęcać do pracy podwładnych?

1. Przekonuj ich a nie rozkazuj.

2. Spójrz na swoje zachowanie oczyma podwładnego.

3. Słuchaj i okaż im, że ich słuchasz.

4. Wyznacz zadania jasne i osiągalne.

5. Nie zmieniaj szlaku wędrówek (konsekwencja w działaniu).

6. Dotrzymuj słowa.

7. Stwórz zrozumiały system kontroli.

8. Unikaj publicznego ośmieszania.

9. Udzielaj podwładnym pełnomocnictwa.

10. Daj im coś na własność.

11. Planuj ich przyszłość – rozwój zawodowy.

12. Dbaj o dobre stosunki ze związkowcami.

13. Pielęgnuj przyjaźnie i zachęcaj do spotkań.

14. Stwarzaj warunki do ich rozwoju.

15. Korzystaj z nagród i pochwał.

Poznanie społeczne, spostrzeganie społeczne i postawy społeczne.

1. Poznanie społeczne – w jaki sposób myślimy o świecie społecznym.

Oszczędność poznawcza: teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej.

Schematy: struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów; schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy.

Dostępność: łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee; idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości.

Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających: zwiększanie się dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.

Samospełniające się proroctwo: zjawisko polegające na tym, że ludzie:

1. Mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co

2. Wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które

3. Powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami.

2. Spostrzeganie społeczne jak dochodzimy do zrozumienia innych ludzi.

Spostrzeganie społeczne: badanie, w jaki sposób tworzymy wyobrażenia innych ludzi i wyciągamy wnioski ich dotyczące. (jest to wyższy poziom poznania).

Komunikacja niewerbalna: sposób, w jaki ludzie komunikują się, intencjonalnie bądź nie intencjonalnie, bez słów: wskaźniki niewerbalne obejmują mimikę, ton głosu, gesty, pozycje i ruchy ciała, dotyk i spoglądanie. Sygnały niewerbalne odgrywają dużą rolę w zachowaniach, w których wykorzystujemy intuicję.

Reguły ujawniania: kulturowo zdeterminowane reguły określające, jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia.

Emblematy: niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane; mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki, TAK JAK OK.

Teoria roli społecznej: teoria mówiąca, że różnice płciowe pojawiają się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami, podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn.

Ukryte teorie osobowości: schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech osobowości, na przykład wielu ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy, to jest również hojny.

3. Umiejętności społeczne są to sekwencje zachowań jednostkowych, które pojawiają się podczas interakcji społecznej. Umiejętności społeczne zależą od właściwości osobowych człowieka do których zaliczamy zdolność człowieka, temperament człowieka i cechy osobowości.

Cechy specyficzne umiejętności społecznych

1. Niezależne wykonanie innego (innych) (ludzi czynności).

2. Podejmowanie roli innych.

3. Samo prezentacja. (przedstawianie swojej sylwetki, wad i zalet).

4. Nagradzanie.

5. Zasady zachowań społecznych (uwarunkowane kulturowo).

22