Dzien dobry

w swojej prezentacji pragnę omówić funkcje duchów w wybranych utworach literackich. temat ten postanowilam przedstawic na nastepujacych dziełach:

Dickens Charles Opowieść wigilijna

Mickiewicz Adam Lilie oraz Romantyczność

Wyspiański Stanisław Wesele

Pojęcia zawarte w temacie mojej prezentacji należą do sfery zjawisk nadprzyrodzonych, a więc wymykających się poznaniu racjonalnemu i empirycznemu. od najdawniejszych czasów stanowiły one przedmiot sporów i polemik o charakterze filozoficznym i światopoglądowym. Od najdawniejszych też czasów aż po dziś dzień intrygują, pobudzają ciekawość, a przede wszystkim inspirują twórczo malarzy, artystów i poetów. Należą do sfery wiary a nie poznania. Należąc do świata mrocznej tajemnicy, budzą z jednej strony lęk, strach, niepokój, z drugiej zaś ciekawość, fascynację, żądze poznania i pragnienie zgłębienia. Jakie funkcje pełniły widma, mary i zjawy w wybranych przykładach literackich? Dlaczego autorzy zawierali elementy fantastyczne w swoich utworach? Postaram się odpowiedzieć na te pytania prezentując Państwu kolejno wybrane utwory:

Na początku chciałabym krótko wyjaśnić znaczenie pojęć zawartych w temacie mojej pracy.

widmo, zjawa- to nieśmiertelne istoty, które objawiają się ludziom w celu przekazania informacji, ostrzeżenia przed czymś. Widma i zjawy często pomagają lub upominają człowieka. Kiedy są to jednak złe moce - doprowadzają do obłędu, szaleństwa i niszczą.

Mara - jest to senne widziadło, urojenie.

Pierwszym utworem na podstawie, którego pragnę omówić mój temat jest Opowieść Wigilijna.

Głownym bohaterem jest Ebenezer Scroog - skąpy, zgryźliwy, niemiły i egoistyczny mężczyzna. Pewnej wigilijnej nocy Scroog zostaje nawiedzony przez 4 duchy- Pierwszy Duch to jego dawny wspólnik. zapowiada on 3kolejne duchy: Ducha dawnych świąt Bożego narodzenia, Tegorocznych świąt oraz przyszłych Świąt Bożego Narodzenia. Pojawienie się zjaw wywołało w nim lęk, zaskoczenie i niepokój. Duchy sprawiły, że Scrooge mógł lepiej poznać samego siebie. Ebenezer dzięki przedstawionym wizjom przeszedł przemianę wewnętrzną ze złego w pokornego, hojnego, współczujacego i wesołego mężczyznę. odnalazł on sens i wartość życia.

Duchy nawiedzają go nocą, a więc można przypuszczać,że są wytworem jego wyobraźni.

Funkcją duchów w tym utworze było wywołanie wyrzutów sumienia w głównym bohaterze i sprawienie, że stał się zupełnie innym, lepszym człowiekiem.

Kolejnymi utworami są ballady Adama Mickiewicza Lilie i Romantyczność.

W Liliach poznajemy mrożącą krew w żyłach historię mężobójczyni, która została ukarana za swoją zbrodnię.

Kobieta zabija mężą w obawie przed karą za zdradę, a na jego grobie sadzi białe lilie wypowiadając słowa:

''Rośnij, kwiecie, wysoko

Jak pan leży głęboko,

Jak pan leży głęboko,

Tak ty rośnij wysoko.''

Pani splugawiła znaczenie białych lili w przyrodzie - symbol cnoty, niewinności i czystości sadząc je na grobie swojej ofiary. Nie żałuje ona swojego czynu. Chce ukryć zbrodnię, jednak duch zamordowanego każe ją za popełnione morderstwo, oraz swoich braci, że tak szybko o nim zapomnieli i chcieli poślubić jego byłą żonę. Duch Pana występuje jako sędzia i egzekutor kary.

Ballada Romantyczność ma charakter manifestu poetyckiego romantyków. Narrator opowiada o przeżyciach młodej dziewczyny z ludu, Karusi, która odczuwa obecność zmarłego kochanka. Twierdzi, że widzi ducha Jasieńka. Zebrani wieśniacy wierzą dziewczynie, szepczą modlitwy. Poeta solidaryzuje się z uczuciami i wierzeniami ludu. W balladzie występuje postać starca-reprezentanta poglądów klasyków, który pogardza zjawami i przesądami. Nie widzi ducha zmarłego, więc nie może wierzyć w jego istnienie. Za prawdziwy uznaje tylko świat poddający się racjonalnemu, naukowemu osądowi. Poeta podejmuje polemikę z nim. Uważa, że nie wolno wszystkiego mierzyć miarą nauk Poeta wypowiada słowa:

"Czucie i wiara silniej mówią do mnie, niż mędrca szkiełko i oko", które stały się hasłem wszystkich romantyków. Słowa te zmieniają hierarchię wartości: nie nauka i mądrość są najważniejsze w poznaniu świata, lecz czucie i wiara.

Duch kochanka jest dla Karusi sposobem na pozbycie się tęsknoty za ukochanym. Pojawia się, gdy dziewczyna wpadła w obłęd z tęsknoty i miłości. Jest obrazem jej wewnętrznych pragnień. Zjawa Jaśka posłużyła poecie jako "rozprawa" z klasykami.

Ostatnim utworem, który pragnę uwzględnić w swojej prezentacji jest młodopolski dramat Stanisława Wyspiańskiego pt. Wesele.

Jest to dramatem symboliczny.

Można postawić pytanie: Po co Wyspiański wprowadził do utworu tak pokaźny zastęp zjaw? Śmiało można stwierdzić, że ukazujące się duchy są to ukrywane na codzień rozterki i pragnienia politychne głównych bohaterów. Widma są projekcją tego, co każdy z weselników ukrywa w duszy, co widzi w swoich snach. Mówi o tym chochoł, który zapowiada owe mary:

"Kto mnie wołał

czego chciał -

zebrałem się,

w com ta miał:

jestem, jestem

na wesele,

przyjdzie tu

gości wiele,

żeby ino wicher wiał.

Co się w duszy komu gra,

co kto w swoich widzi snach,

czy to grzech,

czy to śmiech,

czy to kapcan, czy to pan,

na Wesele przyjdzie w tan"

Wyspiański w sposób mistrzowski wpisał w ten utwór symbole, które umożliwiły mu przedstawienie wizji narodu jako zespołu ludzkiego całkowicie niezdolnego do podjęcia walki narodowowyzwoleńczej. Jednocześnie wskazał winnych za taki stan rzeczy - inteligencję, która powinna wziąść na swoje barki rolę przewodnika narodu.

„Oni i my – my i oni,
na wyścigi – kto kogo przegoni!”.

Chciałabym teraz przedstawić po krótce symbolikę niektórych ze zjaw:

Chochoł - zapowiada przybycie innych gości zza światów, jest symbolem wegetacji, pod której warstwą ochronną kryje się prawdziwe życie narodu, symbol idei odłożonej na przyszłość.

Zawisza Czarny - Zjawa ta symbolizuje marzenia o męstwie, sile, honorze, potędze Polski. Ukazuje poecie bezsensowność uprawianej przez niego poezji przesyconej dekadentyzmem i pesymizmem w czasach, kiedy ojczyzna potrzebuje utworów nawołujących do zbrojnej walki.

Wernyhora- pół-legendarna postać Kozaka z połowy XVIII. Przybycie Wernyhory to zapowiedź zmian, przyszłego odrodzenia Polski.

Stańczyk- symbol troski politycznej, ukazuje racjonalne, krytyczne myślenie o Polsce.

Tak więc w przedstawionych przezemnie utworach widać, że Widma, mary i zjawy były chętnie umieszczane przez pisarzy w ich dziełach. Ożywiały one akcje, były symbolem, pozwalały przekazywać odbiorcy ukryte treści, świadczyły o wyobraźni i talencie pisarskim autorów. Duchy w utworze Dickensa miały funkcje moralizatorskie i dydaktyczne. Doprowadziły głównego bohatera do przemiany wewnętrznej. W Liliach Duch ingeruje w sprawy ziemskie, a także je osądza i wprowadza ład w zachwiany moralny porządek świata. Jest egzekutorem i wykonawcą kary. W Romantyczności duch Jasieńka posłużył poecie jako manifest romantyków przeciwko poznawaniu świata jedynie za pomocą rozumu. Monologi wewnętrzne bohaterów dramatu Wesele jako rozmowy z istotami pozaziemskimi posłużyły w celu ujawnienia swoich myśli, marzeń, uczuć.