Wykład 1

Umiejętności ruchowe człowieka

a) podstawowe umiejętności ruchowe

b) złożone umiejętności ruchowe

skuteczność procesu kształtowania umiejętności ruchowych

sprawność-jakość ruchu

wytrzymałość-zdolność do długotrwałego wykonywania określonych czynności ruchowych

wydolność-zdolność do określonego wysiłku

Kultura fizyczna (cultus) oznacza zarówno uprawę, hodowlę, pielęgnację, jak i hołd, cześć czyli przypisywanie czemuś szczególnego znaczenia w sensie uprawy.

Przedmioty

kultura duchowa

kultura fizyczna obejmuje wszystkie wartości, które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym funkcjonowaniem człowieka, zarówno w jego własnym odczuciu, jak też w obrazie społeczeństwa. Wartości te ogólnie odnoszą się do zdrowia budowy i postawy ciała, odporności, wydolności, wytrzymałości.

Kultura fizyczna jest częścią składową kultury społeczeństwa obejmują dziedziny kształci fizyczne uzdolnienie człowieka, naukę o wychowaniu fizycznym sport, społeczną i osobistą higienę oraz racjonalny czynny wypoczynek.

Kultura fizyczna nie ogranicza się tylko do profilaktyki. Służy również człowiekowi cierpiącemu. Ruch jako czynnik leczniczy znalazł zastosowanie w rehabilitacji. W rehabilitacji elementy kultury fizycznej mają centralne miejsce. Współczesna fizjoterapia nie ogranicza się tylko do ćwiczeń, ale sięga się do gier, zabaw, tańca, sportem i turystyką. (Adam Packalski)

Obszary kultury fizycznej według Grabowskiego:

1) wychowanie fizyczne

2) rekreacja fizyczna

3) sport

4) rehabilitacja ruchowa

Wychowanie fizyczne: forma uczestnictwa w kulturze fizycznej młodych pokoleń, której celem jest wspomaganie rozwoju fizycznego, motorycznego, zdrowia przygotowanie do dbałości o ciało, czyli podtrzymywanie i pomnażanie tych wartości w dorosłym życiu.

Wpływ wychowania:

- rozwija wolę - koniczność systematycznego treningu, mobilizacji do koncentracji w czasie współzawodnictwa i walki sportowej

- rozwija sferę emocjonalną człowieka - przeżycia związane z przeżywaniem ruchu, sukcesu sportowego czy porażki

- kształtuje postawy społeczno-moralne - współdziałanie w wysiłku sportowym

- rozwija intelekt - poznawanie przepisów i taktyk gry

- współdziała z wychowaniem estetycznym - piękno ciała ludzkiego, kompozycja ruchów w gimnastyce, łyżwiarstwie figurowym, wspaniałe pełne ekspresji ruchy (łyżwiarstwo szybkie) lub precyzja wykonywania (narciarstwo)

Funkcje wychowania fizycznego;

1) stymulacja - pobudzanie rozwoju przez racjonalne stosowanie bodźców ruchowych

2) adaptacyjna - przystosowanie do tradycyjnych warunków życia poprzez stopniowe zwiększenie stopnia adaptacji organizmu wobec czynników środowiska

3) kompensacyjna - wyrównawcze przeciwdziałanie ujemnych wpływów środowiska

4) korektywna - poprawne odchylenia od normy (wady postawy)

Ogólne cele i zadania wychowania fizycznego:

- harmonijny rozwój ciała ludzkiego

- doskonalenie psychomotoryki i piękna ruchu

- kształtowanie charakteru, moralności, woli oraz cech społecznych

- upowszechnienie wiedzy w zakresie kultury fizycznej dotyczącej zdrowia, higieny, korzyści płynących dla zdrowia i praktycznie stosowanego ruchu we wszystkich okresach życia człowieka

Trzy grupy celów wychowania fizycznego

1) Cele kształtujące - dotyczą ciała ludzkiego i jego motoryki

a) wzbogacanie zasobu umiejętności ruchu

b) doskonalenie sposobu wykonywania różnych czynności

c) kształtowanie motoryki

d) modyfikacja budowy i postawy ciała

e) wyrabianie odporności i wydolności organizmu

2) Cele wychowawcze

a) charakteru

b) postaw moralno-społecznej

c) zainteresowanie, zamiłowanie do ruchu

d) samooceny i samokrytyki swych osiągnięć

e) estetyki i kultury ruchu

3) Cele poznawcze

a) przybliżenie wiedzy o potrzebach zdrowia fizycznego i psychicznego

b) uświadomienie zasady poprawnego wykonywania różnych czynności fizycznych

Wykład 2

Zadania wychowania fizycznego

- pomnażanie zdrowia

- hartowanie organizmu

- rozwijanie i doskonalenie podstawowych nawyków ruchowych (chód, bieg, skok, rzut) oraz posługiwanie się umiejętnościami w życiu codziennym

- wyrabianie podstawowych nawyków higienicznych

- budzenie zainteresowań i zamiłowań do wprowadzania zabaw i gier ruchowych na świeżym powietrzu

- doskonalenie podstawowych cech motorycznych (siła, gibkość, moc, równowaga, szybkość, zwinność)

- zdobycie wiedzy i umiejętności dotyczących bezpieczeństwa w różnych przejawach aktywności ruchowych

- umiejętność organizowania aktywnego wypoczynku indywidualnego, grupowego, czy w rodzinie

- zwiększenie sprawności ruchowej uczniów wzmacniającej i rozwijającej właściwości motorycznej

- wdrażanie do przebywania na świeżym powietrzu

- zdobywanie wiedzy i umiejętności oraz środków do wspomagania siły

- umiejętności do połączenia ról podmiotowych i społecznych, opanowanie umiejętności utylitarnych i zdrowotnych, sportowych i obronnych (artystycznych, rehabilitacyjnych)

Wychowanie zdrowotne polega na:

- przestrzeganiu higieny osobistej

- poszanowanie dóbr materialnych kultury fizycznej i właściwe ich użytkownikom

- przestrzeganie porządku w otaczającym środowisku

- uprawianie różnych form kultury fizycznej przez wychowanie fizyczne, w którym podstawowym środkiem działania jest ćwiczenie fizyczne

Najbardziej zbliżone do wychowania fizycznego są:

- ćwiczenia ogólnie kondycyjne

- ćwiczenia w wodzie (pływnie, ćwiczenia)

- sport inwalidów oraz rekreacyjna działalność sportowa prowadzona w różnych placówkach leczniczych zajmujących się rehabilitacją ruchową

Rekreacja fizyczna

Rekreacja (odtwarzane, tworzyć na nowo) jest formą uczestnictwa w kulturze fizycznej osób dorosłych (w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym), której przypisuje się walory profilaktyczne, a których celem jest odnowa sił podtrzymywanie i pomnażanie sprawności fizycznej i urody.

Formy rekreacji fizycznej o charakterze sportowym;

gry drużynowe i sportowe, tory przeszkód, ścieżki zdrowia oraz formy rekreacji fizycznej jako zajęcie terenowe (spacery, marsze, biegi terenowe)

Formy rekreacji to również:

wycieczki krajobrazowe, biwakowanie, turystyka kwalifikowana, kajakarstwo, żeglarstwo, narciarstwo, kolarstwo i inne dyscypliny sportowe uprawiane dla relaksu

Turystyka jest:

- elementem współczesnego stylu życia

- sposobem poznawania świata, przyrody, ludzi, kultury

- daje możliwość odpoczynku, relaksu, regeneracji sił, poprawy stanu zdrowia

- powoduje rozwój gospodarczy i społeczny regionów turystycznych

Turystyka jest zjawiskiem, które można rozpatrzeć w aspektach:

- psychologicznym - udział w ruchu turystycznym, kształtuje osobowość człowieka

- społecznym - człowiek zmienia środowisko sportowe nawiązuje nowe kontakty

- kulturowym - turystyka jest nośnikiem określonych wartości kulturowych jak też czynnikiem przemian w kulturze

- przestrzennym - na terenach gdzie rozwija się ruch turystyczny powstaje infrastruktura komunikacyjna, noclegowa, żywieniowa, umożliwia korzystanie z walorów turystycznych co powoduje zmianę krajobrazu

- ekonomicznym - przejawianie się w gospodarczej działach mogącej na celu przygotowanie regionu do przyjęcia turystów

Sport :

jest formą uczestnictwa w kulturze fizycznej wybranej grupy społeczeństwa - tzn. osób o odpowiednich predyspozycjach sonotyczno-motorycznych. Celem sportu jest osiągnięcie maksymalnych wyników w zakresie sprawności fizycznej i ruchowej (samorealizacji) na drodze współzawodnictwa.

Sport:

-osoby sprawne

-osoby niepełnosprawne

-kwalifikowany

-rekreacyjno-użytkowy

Rehabilitacja ruchowa :

(habilis = należyty, stosowany, sprawny) jest formą uczestnictwa w kulturze fizycznej pewnej części społeczeństwa - tzn. osób czasowo trwale niepełnosprawnych. Celem rehabilitacji jest przywracanie lub kompensowanie utraconych w skutek choroby lub urazu funkcji lub ubytków psychomotorycznych.

Odtwarzanie, kompensacja, adaptacja

Nie można sobie wyobrazić współczesną rehabilitację bez kultury fizycznej" Wiktor Doga

Zdrowie człowieka= wychowanie fizyczne, rehabilitacja ruchowa, rekreacja fizyczna

MOTORYCZNOŚĆ - człowieka definiuje się obecnie jego ,,zdolności motoryczne" ale funkcjonują również określone cechy motoryczne człowieka.

Motoryczność ludzka to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka - inaczej sferę ruchowej aktywności, to wszystko co

Każdy ruch człowieka jest efektem współdziałania:

1) elementu biologicznego

a) aparatu ruchu

b) źródeł energii

c) procesów sterowania

2) psychospołeczne

a) celu

b) motywacji itd.

W ruchu wyróżnia się stronę motoryczności ludzkiej -potencjalną (móc, umieć, chcieć) - predyspozycje, zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe, wartości osobnicze, potencjalne, które tkwią w człowieku, ujawniają się podczas treningu natomiast gdy się nie ćwiczy stanowią one jedynie niewykorzystany potencjał.

Motoryczność bywa odmieniana w zależności od postaci widzenia:

1) wychowania fizycznego

2) pracy produkcyjnej

3) wyszkolenia wojskowego

4) twórczości artystycznej

5) rehabilitacji leczniczej

6) sportu lub rekreacji

Motywy działalności ruchowej człowieka:

- bezpośrednia potrzeba życiowa (głód, pragnienie, czynności samoobsługi, porządkowych itp.)

- osiąganie stawianego sobie celu (przejście z miejsca na miejsce, przemieszczenie przedmiotów itp.)

- poczucie konieczności lub obowiązku

- potrzeby twórcze (muzyka, malarstwo)

- potrzeba współzawodnictwa (sport)

Według Schnabla cechy ruchu:

- struktura ruchu stanowiąca o specyfice danego typu ruchu poprzez określone istoty i uporządkowanie fazowego lub elementów składowych

- sprzężenie i płynność określają ten sam atrybut tj. jego przebieg tzw. łańcuchu kinematycznym

- dokładność i stałość polegające na wykonaniu ruchów precyzyjnych (precyzja)

- zakres ruchu – to pojęcie enigmatyczne i łączy w sobie typy czynności ruchowej oraz pojęcie obszerności ruchu będące kategorią estetyczną, w niektórych dyscyplinach sportów

- moc i tempo ruchu są kategoriami ilościowymi mierzonymi takimi właściwie metodami jak elementy zdolności motorycznych (tempo wiąże się z resztą z rytmem ruchu)

Zdolności motoryczne

Właściwie charakteryzuję czynności narządu ruchu człowieka. Ruchy wykonywane przez człowieka mogą być rozmaite: proste i złożone, krótkie i długie, szybkie i powolne, silne i delikatne

Cechy motoryczne:

- siła

- wytrzymałość

- szybkość

- równowaga

- gibkość

Wykład 3

Siła jako cecha motoryczna zależy od siły skurczu mięśnia rozwijanej przez mięsnie siła skurczu mięśnia zależy od:

-powierzchnie fizjologicznej przekroju mięśnia

- ilości i synchronizacji pracujących właściwości mięśniowych

- długości mięśnia

- prędkość skracania mięśnia podczas wykonywania ruchu

Wśród zdolności siłowych wyróżnić można :

a) zdolność rozwijania maksymalnie statycznej siły absolutnej – charakteryzuje całkowite zdolności człowieka w zakresie rozwijania maksymalnej siły przez wszystkie mięśnie

TEST – rzut piłką lekarską w tył

b) zdolność rozwijania max siły statycznej lokalnej – charakteryzuje całkowite zdolności człowieka w zakresie rozwijania max siły przez poszczególne mięśnie lub ich zespoły

TEST – pomiar dynamometryczny lub podciąganie na drążku

Podstawowym środkiem kształtującym siłę jako zdolność motoryczna są ćwiczenia siłowe :

- właściwe ćwiczenia siłowe – podnoszenie ciężarów, ćwiczenia izometryczne przeciąganie liny, niektóre ćwiczenia gimnastyczne

- ćwiczenia szybkościowo-siłowe – rzuty, pchnięcia, skoki

Sposoby dawkowania oporu w ćwiczeniach kształtujące siłę mięśniową :

- ciężary wolne (sztangi, hantle inne obciążenia, piłki lekarskie), które wymagane są umiejętności dość dokładnego kontrolowania ruchu, zwłaszcza przy użyciu większych obciążeniach, gdy na ogół w takich przypadkach angażowane jest więcej mięśni wspomagających i stabilizujących

- ciężary włączone (tzw. system ciężarkowo-bloczkowym, ułatwiający izolowaną pracę określonej grupy mięśniowych w większym stopniu niż ciężary wolne)

- ciężar odcinka własnego ciała (przy osłabianiu mięśni)

- przybory sprężyste (np. taśma Thera-Band, ekspandery przy użyciu których ważne jest tempo wykonywania ruchu, ponieważ rozciągnięta sprężyna może gwałtownie wrócić do długości początkowej

inne sposoby:

Metoda piramidowa – kształtowanie siły mięśniowej

1. piramidowa wstępująca – 5-7 powtórzeń z obciążeniem 60% kolejne serie zwiększone obciążenie o 10-15% jednocześnie zmniejszając liczbę powtórzeń o jedno dochodząc do jednej serii z max obciążeniem.

2. piramida zstępująca – zasada doboru obciążenia podobna ale rozpoczyna się od jednokrotne max obciążenie, które jest zmniejszane przy jednoczesnym zwiększeniu liczby powtórzeń.

Trening obwodowy – 8-12 różnorodnych ćwiczeń (opór np. sztanga lub ciężar własnego ciała). Wartość obciążenia stanowi 50% max możliwości. Jedno ćwiczenie powinno trwać ok. 1min pomiędzy nimi przerwa.

Uwagi praktyczne dotyczące wykonania treningu siłowego;

- należy dążyć do tego, by uzyskać równomierny rozkład siły, różnych grup mięśniowych. Stąd obowiązuje wszechstronność, a w kinezyterapii zajmowanie się przede wszystkim osłabionymi mięśniami szczególnie ważna jest tutaj równowaga sił pomiędzy grupami antagonistów

- ćwiczenia siłowe muszą być indywidualnie zaprogramowane zarówno pod względem grup mięśniowych (czy pojedynczych mięśni), które mają być wzmacniane, doboru metody jak i wielkości obciążeń treningowych.

- ruchy powinny być wykonywane w pełnym zakresie, gdyż wtedy ćwiczone mięśnie całkowicie rozciągają się i kurczą.

- ćwiczenia należy wykonywać możliwie płynnie i rytmicznie, bez gwałtownych zrywów czy przyspieszeń, gdyż w przeciwnym razie może dojść do inkoordynacji czy substytucji, które obciążają (lub niweczą) wartość tych ćwiczeń.

- trzeba pamiętać o właściwym oddychaniu oraz przerwach na odpoczynek.

- co jakiś czas należy kontrolować wyniki i na ich podstawie zmieniać obciążenie treningowe – stosować się do zaleceń przyjętej metody.

- zbyt małe lub duże opory nie pozwalają na osiąganie właściwej intensywnych ćwiczeń

- nadmierne zwiększanie liczby powtórzeń w serii powoduje raczej zmniejszenie siły

- nie powinno się przekraczać liczby serii zalecanych w danej metodzie, gdyż następne serie nie przyczyniają się już do przyrostu siły.

- zbyt szybkie tempo ćwiczeń mobilizuje tylko ok. 60% siły max natomiast tempo wolniejsze pozwala uzyskać max napięcie mięśni.

- wpływ treningu na układ krążenia zależy raczej od czasu uprawiania treningu niż od jego intensywności.

Zawsze trzeba pamiętać o sporym obciążeniu tego układu podczas wykonywania ćwiczeń izometrycznych z dużym oporem.

- ćwiczenia zawsze należy poprzedzić rozgrzewką, a zakończyć ćwiczeniami rozciągającymi.

- po pierwszych kilku treningach można spodziewać się łagodnego bólu mięśni oznacza to, że ćwiczenia właściwie oddziałują na mięśnie. Jeśli ból jest zbyt duży lub utrudnia ruch oznacza to że obciążenie było zbyt duże koniecznie jest określić przyczyny bólu lub modyfikacji treningu, a w razie urazu nawet zaprzestanie na jakiś czas.

- w razie pojawienia się bólu lub dyskomfortu należy ćwiczenie przerwać i zmodyfikować. Często wystarczy zmienić pozycje wyjściowe lub zmniejszyć ciężar o 25-30% a następnie próbować wykonywać ćwiczenie stopniowo zwiększać obciążenie.

- podczas wykonywania ćwiczeń siłowych trzeba bezwzględnie pamiętać o bezpieczeństwie ćwiczącego, czyli stworzyć warunki by nieopatrznie upuszczany ciężar nie spowodował obrażenia ciała u niepełnosprawnych (z przykurczami) trzeba niekiedy wprowadzić ograniczenie ruchu, by ciężar przy ruchu powrotnym nie uszkadzał przykurczonych tkanek.

- u niepełnosprawnych należy uwzględnić fakt, że ćwiczenia siłowe są zwykle tylko jednym z elementów programu ich usprawnienia.

Wykład 4

WYTRZYMAŁOŚĆ – zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie najwyższych efektywności pracy. Jest to odporność organizmu na zmęczenie.

Wytrzymałość jest uwarunkowana różnymi procesami fizjologicznymi zmianami przystosowawcze dotyczą całego ustroju, ale najbardziej układów krążenia oddychania i ruchu. Wytrzymałość wiąże się z pojęciem wydolności fizycznej.

Wytrzymałość zmienia się wraz z wiekiem równolegle do procesów rozwoju i dojrzewania przede wszystkim tych układów, które są zaangażowane w gospodarkę tlenową sercowo-naczyniową, oddechową i mięśniową.

WYDOLNOŚĆ – określa biologiczny potencjał ustroi i zależy od doskonałości procesów:

1. proces ternudegulacji ustroju

2. koordynacja nerwowo-mięśniowa

3. ogólnej gospodarki tlenowej układu sercowo-naczyniowego, oddechowego i mięśniowego

Wydolność wzrasta w sposób naturalny (bez treningu) do 20rż u chłopców, do 16rż u dziewcząt. Po stabilizacji trwającej do około 30rż obniża się stopniowo.

Metody treningu wytrzymałościowego:

1. metoda ciągła

2. metoda powtórzeniowa + przerwa

3. metoda interwałowa

4. metoda startowa

W planowym treningu wytrzymałościowym, należy uwzględnić stopniowe trudności odnośnie:

- obciążenie wysiłkiem – zwiększenie obciążeń stosownie do stopnia wytrzymałości

- intensywność wysiłku od przerywanych do ciągłych

- przerwy podczas treningu, które w początkowym etapie mają charakter bierny (zwykłe + wykonywanie ćwiczeń oddechowych), a stopniowo zawierają w sobie komponenty odpoczynku czynnego (z ćwiczeniami o innym charakterze)

- czas trwania wysiłku (stopniowe wydłużanie)

METODA INTERNAŁOWA – charakteryzuje się max intensywnością. Czas trwania wysiłku 40-180 sek., czas odpoczynku 1-2 min. (nie pozwala na całkowitą odnowę zdolności do pracy, każde nastepne ćwiczenie odbywa się w stanie pewnego zmęczenia organizmu)

METODA STARTOWA – polega na kształtowaniu wytrzymałości przez udział w zawodach różnej rangi od kontrolowanych początkowych sprawdzianów do głównych zawodów w zależności od możliwości zawodnika.

MTODA CIĄGŁA – podczas wysiłku, który się odbywa w sposób ciągły, bez przerw i odpoczynku. Ukierunkowane jest intensywna praca mięśniowa przy pełnym zaopatrzeniu w tlen. Czas wysiłku > 30 min

METODA POWTÓRZENIOWA – o charakterze pracy szybkościowo-wytrzymałościowej. Intensywność max, czas wysiłku 20-25 sek., czas odpoczynku 8-10 min. Przerwy raczej bierne. Praca o niepełnym zaopatrzeniu w tlen.

Uwagi do treningu wytrzymałościowego:

- obciążenie treningu nie powinno przekraczać wartości osiągniętych podczas testu wysiłków (powinny oscylować w granicach 80-90% tych wartości)

- nie należy przekraczać limitu tętna

- trzeba dokonywać pomiarów wartości tętna i ciśnienia przed rozpoczęciem, w trakcie i po zakończeniu wysiłku

- pamiętać o wskazaniach do przerwania jakiegokolwiek wysiłku fizycznego gdy wystąpią

- objawy subiektywne (mdłości, potliwość, mroczki przed oczami)

- ból w klatce piersiowej

- zmiany w zapisie EŁG wysiłkowego

- silny ból kkd i głowy

- nagły wzrost i spadek ciśnienia tętniczego lub wartości tętna przy stałym obciążeniu

- wzrost ciśnienia powyżej 220/120, u osób cierpiących na nadciśnienie 190/110

- przekroczenie wartości granicznej ustalonego wcześniej limitu tętna

Szybkość – zdolność do wykonywania ruchu w najmniejszych odcinkach czasu. Mieści w sobie 3 składowe:

- czas reakcji – od zadziałania bodźców do rozpoczęcia ruchu, zależy od umiejętności skupienia uwagi, koncentracji, koordynacji nerwowo-mięśniowej

- prędkość pojedynczego ruchu

- częstotliwość ruchów

Szybkość zależy od: gibkości, siły dynamicznej, stopnia opanowania techniki ruchu.

Wyróżniamy szybkości:

- ogólna (podstawowa)

- specjalna (zawodnicza)

Koordynacja ruchowa

1. zdolność orientacji przestrzennej – szybkie i dokładne reagowanie na zmiany położenia ciała lub jego części w przestrzeni.

2. zdolność adaptacji motorycznej – adaptacja działania ruchowego w stale zmieniających się nieprzewidywalnych sytuacji.

3. zdolność uczenia się – zdolność szybkości, dokładności i trwałości uczenia się nowych ruchów.

Poziomy koordynacji ruchowej:

Poziom 1 – typowe dla ruchów dokładnych w odniesieniu do przestrzeni lecz niekoniecznie wykonane szybko (w dowolnym czasie, tak długo jak tego wymaga spełnienie pierwszego warunku zadania ruchowego)

Poziom 2 – charakteryzuje się ruchami zarówno dokładnymi jak i szybkimi (wykonanie w określonym czasie)

Pozom 3 – to wykonanie dokładnych i szybkich ruchów adekwatnych do zaistniałych (zmieniającej się) warunków, dostosowanie ma wiążącą do tych warunków i tzw. „przestawienie motoryczne’’

Gibkość – zdolność do osiągania dużej amplitudy ruchu zależy od:

- elastyczności ścięgien

- mięśni

- więzadeł

Wykład 5

Badania cech motorycznych – testy sprawności i próby czynnościowe

SPRWNOŚĆ FIZYCZNA – aktualna możliwość wykonywania danego zadania ruchowego wymaganego zaangażowania wielu cech motorycznych. Sprawnie fizycznie jest ta osoba, która charakteryzuje się sprawnością mięśni oraz krążenia, oddychania i termoregeneracji.

Test Mydlarskiego (1934)

- bieg na 60m ze startu niskiego – szybkość

- skok w zwyż z rozbiegu i odbicia obunóż przed linią oznaczoną i na 1m od krawędzi dołu skoczni – koordynacja

- suma rzutów piłeczką palantową prawą i lewą ręką

Test Trześniowskiego (1963)

- bieg na 40m z startu wysokiego dla dzieci 7,5-9 lat

- bieg na 60m z niskiego startu dla dzieci i młodzieży w wieku 10,5-18 lat

- skok w zwyż

Test L. Denisiuka

Przeznaczony dla dzieci i młodzieży od I klasy gimnazjum w z zwyż.

- ocena szybkości – bieg na 60m

- ocena siły – rzut 2kg piłką znad głowy

- ocena skoczności i mocy – skok dosiężny

- ocena zwinności – bieg z przewrotem na materacu

- ocena wytrzymałości – przysiady podparte z wyrzutem nóg do tyłu (chłopcy wykonują przez 1min, dziewczynki 0,5min)

Dla dzieci młodszych poniżej 5 klasy w teście Denisiuka stosuje się:

- bieg na 30m – I-III klasy szkoły podstawowej (zamiast 60m)

- bieg na 40m – IV-V klasy szkoły podstawowej (zamiast 60m)

- rzut piłką lekarską 1kg – I-IV klasy szkoły podstawowej

Międzynarodowy test sprawności fizycznej

test składa się z 8 prób. Badanie sprawności fizycznej zaleca się przeprowadzić w ciągu 2 dni przy czym próby 1,2,3 w pierwszym zaś 4,5,6,7,8 w drugim dniu.

1. bieg na 60m – próba szybkości biegowej

2. skok w dal z miejsca – próba mocy (siły nóg)

3. bieg wytrzymałościowy – próba wytrzymałościowa

1000m dla mężczyzn i chłopców powyżej 12 lat

800m dla kobiet i dziewcząt powyżej 12 lat

600m dla dzieci poniżej 12 lat

4. pomiar dynamometryczny – siły dłoni

5. podciąganie na drążku – próba siły rąk i barków

Test Zuchory

- siła nóg – bieg sprinterski w miejscu w czasie 10s bieg z unoszeniem kolan. Liczy się na klaśnięcie

- skoczność – skok w dal z miejsca

- siła mięśni – nożyce poziome

- wytrzymałość – bieg ciągły na dystansie lub w miejscu w tempie około 120 kroków na minutę

- gibkość – z pozycji na boczność, ciągły powolny skłon tułowia w przód, nogi proste

Test Kransa – Webera

- siła mięśnia brzucha i lędźwi – przejście z leżenia tyłem do siadu, ręce na karku

- siła mięśnia brzucha – z pozycji leżenia tyłem z nogami ugiętymi przejście do siadu skulonego, ręce na karku

- siła mięśni lędźwi i brzucha – z leżenia tyłem, ręce na karku, unosimy nogi do góry (20cm) na 10s.

- siła mięśni grzbietu (część górna) – leżenie przodem razem stopy, chwyt karku (wałek pod brzuch), wznos tułowia, karku i głowy, wytrzymać 10s.

- siła grzbietu (część dolna) – leżenie przodem, ręce na kark, klatka piersiowa na podłożu, wznos wyprostowanych nóg i wytrzymanie na 10s.

- próba gibkościowa – pozycja zasadnicza, skłon tułowia w przód z dotknięciem pacami podłogi wytrzymać 3s.

Wybrane testy sprawności fizycznej dla inwalidów

1) test czynności dnia codziennego

- konsumpcje

- higiena osobista

- ubieranie się

2) testy lokomocyjne

- chód

- poruszanie się za pomocą sprzętu inwalidzkiego

- korzystanie z różnych środków komunikacji

3) testy uciążliwości pracy

4) testy sprawności rąk

- w chorobach reumatycznych

5) badania siły skurczu mięśni za pomocą:

- dynamometru tarczowego

- test Lovetta

6) pomiar wytrzymałości

- pedałowanie na ergometrze rowerowym

- bieg na bieżni

- wchodzenie na określoną wysokość

Kliniczne testy oceny stabilności postawy

1) ocena mobilności POAM i test Tinnetiego – cel ocenia równowagi ludzi starszych, ocenia w skali 0-2, wynik wskaźnika mobilności Tinnetiego, zadanie ruchowe np. wstawanie z krzesła obrót o 360 stopni, reakcja popychanie

2) 85% zgodności

3) 93% skuteczność określa wykrycia zagrożenia upadkiem

Funkcjonalne skale równowagi Berga

- 14 zadań ocenianych w 5-stopniowej skali

- zadania próbą…… przełożona o test Duncana oraz podnoszenie drobnych przedmiotów (stanie na jednej nodze zwroty głowy, stanie na jednej nodze

- 98% zgodności

- czułość 53%

Próba ortostatyczna

W leżeniu na plecach, pełne rozluźnienie należy wykonać pomiar tętna przez 1min. Następnie powoli wstawać i znowu mierzyć tętno 1min. Różnica w tętnie wynosi:

- 6-12 uderzenia serca na minutę – dobra tolerancja organizm na zmiany położenia

- 14-18 uderzeń – wynik zadawalający

Próba z przysiadami

Wykonanie 20 przysiadów z ramionami do przodu mierzymy tętno przed i po przysiadach. Podwyższenie tętna o:

- 25% - wynik bardzo dobry

- 25-50% - wynik dobry

- 50-75% - wynik zadawalający

powyżej 100% świadczy o wysokiej pobudliwości nerwowej chorobne

Wykład 6

METODA – wypróbowany, systematycznie, stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, wybór środków i sposobów postępowania w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości ucznia.

Systematyka metod według Skrzyżewskiego:

1) Metody realizacji zadań ruchowych

a) metoda reproduktywna (odtwórcza) polega na tym, że prowadzący pokazuje ćwicząc, a ćwiczący je odtwarzają wyróżniamy:

- metoda naśladowcza, ścisła – prowadzący narzuca tempo, decyduje o ilości powtórzeń, metoda ta stosowana u dzieci starszych i dorosłych

- metoda programowego uczenia się – prowadzący opracowuje zestaw ćwiczeń, który przekazuje ćwiczącym, którzy mają za zadanie samodzielnie uczyć się ćwiczeń i samodzielnie je wykonywać np. zestaw ćwiczeń dla pacjentów w domu

b) metoda aktywizująca (usamodzielniająca) – ćwiczenia są tylko częściowo prowadzone przez nauczyciela

- opowieści ruchowe

- metoda zabawowo-naśladowcza (dzieci naśladują zachowania zwierząt, ludzi itp.)

- metoda zabawowo-klasyczna (wykorzystanie gier i zabaw sportowych)

- metoda bezpośredniej celowości ruchu

• zadania otwarte – dają możliwość różnych rozwiązań, prowadzący podaje cel ćwiczeń, a ćwiczący sami wybierają sposób wykonywania ćwiczenia

• zadania zamknięte – prowadzący określa pozycję wyjściową i przebieg ruchu a ćwiczący sami dobierają tempo ćwiczenia

c) metoda twórcza – wymagają samodzielnego rozwiązywania zadań przez ćwiczących

- metoda ekspresji twórczej – ćwiczący realizuje dany temat za pomocą różnych środków np. taniec

- metoda problemowa – ma działanie wychowawcze uczniowie rozwiązują problem z którym spotykają się po raz pierwszy

2) Metody przekazywania i zdobywania wiadomości

Wśród metod przekazywania wiadomości wyróżniamy

a) pokaz

- pośredni – zajęcie, filmy, rysunki

- bezpośredni – pokaz musi być bezbłędny i łatwy do obserwacji

b) opowiadanie

c) pogadanka dyskusje

d) wykład

Wśród metody zdobywania wiadomości wyróżniamy

a) praca z książką

b) opisywanie lub rysowanie postaci

c) wywiad

3) Metody wychowawcze

a) metoda wpływu osobistego wychowawcy – działanie przykładem osobistym

b) metoda wpływu sytuacyjnego

c) metoda wpływu społecznego

d) metoda kierowania samowychowanie

METODY NAUCZANIA RUCHU

1) syntetyczna (całościowa) – nauczania ćwiczeń w całości. Metodę stosuję się do ćwiczeń prostych opierających się na naturalnych formach ruchu np. biegi, skoki, rzuty.

2) analityczna – polega na podzieleniu ćwiczeń na proste elementy składowe a następnie połączenie ich w całości i metodę stosuję się do ćwiczeń trudnych i złożonych.

3) kombruowana – połączenie syntetycznej i analitycznej

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

a) jednofunkcyjne przybory typowe i nietypowe np. piłki lekarskie, materace

b) wielofunkcyjne przybory typowe i nietypowe np. równoważnie i drążki

ŚRODKI DYDAKTYCZNE niezbędne do przekazu informacji np. plansze i filmy

Urządzanie stałe typowe i nietypowe np. siatki, drabinki, kosze

ROLA ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

- podnoszą atrakcyjność zajęć

- zwiększają motywację

- zwiększają intensywność ćwiczeń

- podnoszą efektywność pracy na lekcji

- stawiają uczniów w różnych sytuacjach problemowych

Wykład 7

OSIE CIAŁA

1) Pionowa – zwana osią długą – wyznacza kierunek górny i dolny (przechodzi przez szczyt głowy czyli oś główną)

2) Poprzeczna –( pozioma) biegnie prostopadle do osi głównej (z prawej na lewą stronę) wyznaczając kierunek boczny i przyśrodkowy.

3) Strzałkowa – biegnie poziomo i prostopadle do obu poprzednich (w kierunku przednio-tylnym)

PŁASZCZYZNY CIAŁA:

1) Płaszczyzna strzałkowa – dzieli ciało na część prawą i lewą

2) Płaszczyzna czołowa – dzieli ciało na część przednią i tylną

3) Płaszczyzna pozioma – dzieli ciało na część górną i dolną

SKURCZ MIĘŚNIA:

izometryczny – zmienia się napięcie mięśni bez zmiany długości mięśnia

izotoniczny – zmienia się długość mięśni bez zmiany napięcia

aksotoniczny – izometryczny +

PRACA MIĘŚNIA

Dynamiczna:

- praca koncentryczna gdy mięsień skraca się

- praca ekscentryczna gdy mięsień wydłuża się

Statyczna:

- utrzymująca – np. utrzymanie pozycji przeciwległej sile ciężkości

- ustalająca – stabilizacja określonego układu lub jego części

- wzmacniająca – pojawia się wtedy gdy siły obciążające poszczególne stawy działając w kierunku przeciwdziałania przez owe stałe nie powodują momentu obrotowego w poszczególnych stawach

GIMNASTYKA – podstawowy środek czynności fizycznej obejmuje wszechstronny zasób ćwiczeń, które mogą wpływać na kształt ciała ludzkiego i rozwój cech motorycznych

Rodzaje gimnastyk:

1) gimnastyka podstawowa

2) sport gimnastyczny

3) gimnastyka pomocniczo-specjalna

4) gimnastyka lecznicza

1) Gimnastyka podstawowa – zawiera taki zasób ćwiczeń, który bezpośrednio służy ogólnemu przygotowaniu fizycznemu, wzmocnieniu ciała ludzkiego i jego ruchów

Okresy do stosowania gimnastyki podstawowej:

- dla dzieci w wieku przedszkolnym 3-7 lat

- dla dzieci w wieku szkolnym 7-11 lat

- dla dzieci w wieku średnioszkolnym 12-15 lat

- dla dzieci w wieku starszym szkolnym 15-18 lat

- dla dorosłych z wyodrębnionym wieku 60 lat i gimnastyki geometrycznej

Zadania gimnastyki podstawowej:

- dostarczanie bodźców do wszechstronnego rozwoju psychofizycznego w różnych okresach rozwojowych

- kształtowanie nawyków ruchowych i cech motorycznych potrzebnych do życia, pracy i zdrowia

- harmonijny rozwój układu ruchu i jego funkcji

- kształtowanie charakteru i osobowości ćwiczącego

2) Sport gimnastyczny – dzieli się na:

1) gimnastyka sportowa kobiet i mężczyzn

2) gimnastyka akrobatyczna dla kobiet i mężczyzn

3) gimnastyka artystyczna dla kobiet

Gimnastyka sportowa

-ćwiczenie wolne na drążku, poręczach, koniu oraz skoki

-ćwiczenie wolne, na równoważni, ćwiczenie na poręczach, asymetria oraz skoki

3) Gimnastyka pomocniczo-specjalna:

- gimnastyka w zakładach pracy poprawia zdrowie i samopoczucie ćwiczącego, w zakładach pracy, zwiększa wydolność podczas pracy

- gimnastyka pomocniczo-specjalna w poszczególnych dyscyplinach sportu

Kryteria psychofizyczne w czasie pracy:

1) ilość i czas podstawowego wysiłku fizycznego w czasie pracy

2) stopień napięcia psychicznego

3) tempo pracy

4) pozycje ciała przy pracy

5) jednostronność pracy

6) hałas, wibracje, stopień zanieczyszczenia powietrza, oświetlenie miejsca pracy

Najbardziej skuteczną formą gimnastyki w czasie pracy jest gimnastyka wprowadzająca w tok dnia pracy (5-10min) lub przerwy gimnastycznej (jedna przerwa w jednej połowie dnia pracy) czas 5-7min. Przerwy gimnastyczne stosuje się po wystąpieniu pierwszych oznak zmęczenia ale przed pojawieniem się obniżenia wydolności pracy. Stosowane formy to najczęściej zabawy i gry ruchowe.

Najczęściej stosowane rodzaje ćwiczeń:

- ćwiczenie RR i NN o małym natężeniu

- ćwiczenie poprawiające postawę

- ćwiczenie RR i NN o większym natężeniu

- ćwiczenie tułowia i szyi

- ćwiczenie odżywiające, zabawy, gry, podskoki, bieg i elementy tańca

- ćwiczenie specjalistyczne przeciwdziałające skutkom zmęczenia

- ćwiczenie postawy wywoływanego określonym rodzajem pracy

- ćwiczenie uspakajające i odprężające

4) Gimnastyka lecznicza:

- gimnastyka lecznicza w chorobach neurologicznych

- gimnastyka lecznicza w chorobach narządu ruchu i chorobach ortopedycznych

- gimnastyka lecznicza w ginekologii i położnictwie

- gimnastyka lecznicza w chorobach układu krążenia

- gimnastyka lecznicza w chorobach reumatycznych

Terminologia gimnastyk ćwiczeń tworzące według kryteriów:

- anatomiczna (ruchu całego ciała lub jego części z zaangażowaniem różnych grup mięśniowych w różnych pozycjach wyjściowych)

- fizjologiczna (różne rodzaje pracy między innymi, zmiana intensywności ruchu , natężenia , wysiłku, częstotliwości tzw. wyników)

- psychologiczna odżywiająca uspakajająca, dyscyplinująca

Zasady opisujące ćwiczenia gimnastyczne:

- pozycja wyjściowa (stojąc, siedząc, klęk, itd.)

- rodzaje ruchu pod względem anatomii (ćwiczenia ramion, tułowia) oraz charakterystyczne i rodzaju ruchu (wznos, wymach, rzut)

- kierunek i amplituda ruchu (przodem do podłoża, w bok)

- kolejność wykonywania ruchu (np. wznos ręki, wymach nogi, skłon głowy)

- tempo w jakim zachodzą poszczególne ruchy (szybko, z zatrzymaniem jakiejś czynności)

- pozycja końcowa ćwiczeń

Przyjęte skróty

N – noga

NN – nogi

R – ręka

RR – ręce

T -

pw – pozycja wyjściowa

pk – pozycja końcowa

P – prawa

L – lewa

NL – noga lewa

RL – ręka lewa

Pkg – prawa kończyna górna

Lkd – lewa kończyna dolna

Główne zasady ćwiczeń gimnastycznych:

- opis ćwiczeń krótki i dokładny

- określić pozycję wyjściową i nauczyć kolejno występowane po sobie elementy

- ustalić kolejność

Podział materiału ćwiczonego w gimnastyce:

1) ćwiczenie kształtujące

2) ćwiczenie porządkowo-dyscyplinujące

3) ćwiczenie sportowo-użytkowe

4) ćwiczenie uzupełniające

Ćwiczenia porządkowo-dyscyplinujące, zadania:

a) kształtowanie świadomej dyscypliny co ułatwia sprawne przeprowadzenie zajęć zespołowych

b) podnoszenie woli ćwiczącego co jest konieczne dla dobrego i bezpiecznego prowadzenia zajęć

c) rozwija uwagę, pamięć i wyobraźnię

d) zapobiega kontuzjom i wypadkom na lekcjach wychowania fizycznego w prowadzeniu ćwiczeń porządkowo-dyscyplinujących należy uwzględnić:

- miejsce ćwiczeń (sala gimnastyczna, boisko) liczba przyborów, narządów, które będą potrzebne do danej lekcji

- rodzaj i liczba ćwiczących oraz wskazania i przeciwwskazania w przypadku osób niepełnosprawnych

e) rodzaj i liczba ćwiczących oraz wskazania i przeciwwskazania w przypadku ćwiczących osób niepełnosprawnych

- zbiórka, odliczanie sprawdzanie obecności, podział na zastępy powinien rozpocząć każdą lekcję wychowania fizycznego, ćwiczenia porządkowe dla małych dzieci

f) zapewnienie dzieciom miejsca do ruchu:

- pomagają w zaplanowaniu miejsc ćwiczeń i zabaw ruchowych w sali gimnastycznej lub na wolnym powietrzu

- powinny rozwijać spostrzegawczość, szybkość, orientację

Ćwiczenia kształtujące:

są to ćwiczenia za pomocą, których można wpłynąć na prawidłowy rozwój organizmu, równomierny rozwój układu ruchu, kształtowanie prawidłowej postawy ciała, kształtowanie prawidłowych ruchów i rozwój cech motorycznych.

PODZIAŁ ĆWICZEŃ KSZTALTUJĄCYCH:

a) część anatomiczna narządu ruchu człowieka (podział ten uwzględnia nie tylko części ciała, których ruch dotyczy plus połączenie ruchu)

b) charakterystyka ruchu (ułatwia dobór ćwiczeń pod kątem natężenia wysiłku ruchu)

c) orientalne warunki obciążenia ciała ćwiczącego

Ogólna systematyczność ćwiczeń wg Karkosza:

1) somatyczno-anatomiczna

2) fizjologiczna

3) strukturalna

4) podział uwzględniający zaangażowanie osoby ćwiczącej

5) psychomotoryczny (funkcjonalny)

6) stosowany (praktyczny)

Podział somatyczno-anatomiczny:

uwzględnia miejsce oddziaływanie ćwiczącego kierunku wykonywania ruchów w poszczególnych płaszczyznach np. skłony boczne tułowia – płaszczyzna czołowa

Podział fizjologiczny:

podstawą jest rodzaj skurczów między innymi występ podczas wykonywania ćwiczeń wg tej klasyfikacji, wyróżnia się ćwiczenia statyczne (izometryczne) i ćwiczenia dynamiczne (izotoniczne)

Podział strukturalny:

aparaty na rodzaju wykonywania ruchów. Rozróżnia się ćwiczenia cykliczne (poszczególne fazy ruchu, powtarzają się co jakiś czas) bieg, chód, ćwiczenia acykliczne np. ćwiczenia wolne rzuty, skoki, ćwiczenia mieszane (skok z rozbiegu) oraz ćwiczenia symetryczne i asymetryczne.

Podział uwzględniający zaangażowanie osoby ćwiczącej:

np. ćwiczenia wolne, bierne, czynno-bierne, wspomagane, samowspomagane, uwzględnia się także działanie sił zewnętrznych dlatego są wśród nich ćwiczenia wolne, czynne z oporem, lub w odciążeniu, w odciążeniu z oporem.

Podział psychomotoryczny:

uwzględnia rodzaj kształtowanych cech motorycznych. Wyróżnia się ćwiczenia kształtujące siłę, szybkość, wytrzymałość, koordynację, skoczność, zręczność, czucie przestrzeni, równowagę.

Podział stosowany (praktyczny) dzieli się na 4 grupy:

1) porządkowo-dyscyplinny – np. musztra

2) kształtujące, wolne, indywidualne, ze współdziałem, z przyborem lub na przyrządach

3) użytkowo-sportowe – próby, biegi, dźwigania, chwyty, ćwiczenia równoważne

4) uzupełniające – rozluźniające, relaksujące, korekcyjne, rozciągające, muzyczno-ruchowe, gry i zabawy

POZYCJE WYJŚCIOWE DO ĆWICZEŃ I ICH RODZAJE:

• pozycja izolowana – pozycja, która daje stabilność wybranemu odcinkowi ciała poprzez pozycje izolowane zostają stworzone warunki do przeprowadzenia ruchu w określonym stawie czy stawach np. siad okroczny na ławce jest korzystną pozycją dla skrętów tułowia w tej pozycji zostają wyemitowane ruchy bioder, w ćwiczeniach z dziećmi pozycje izolowane są postawą do ćwiczeń.

• pozycja chwiejna – są to pozycje o małej płaszczyźnie podparcia i podniesionym środku ciężkości ciała, będą to pozycje wysokie, stoją na jednej nodze, unik przodem.

• pozycje, w których wielkość ramienia siły ciężkości – będzie ćwiczącemu utrudniać lub ułatwiać np. różne ułożenia ramion ułatwia lub utrudnia przejście z pozycji leżąc tyłem do siadu (bez ramion)

Wykład 8

METODYKA LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Lekcja jest procesem pedagogicznym, poprzez który nauczający (nauczyciel) - przy aktywnej postawie, nauczanych (dzieci, młodzieży, dorosłych) – szkoła, ogniska sportowe, sekcje sportowe, (osoby leczące niedobory ruchowe – w szpitalach, sanatoriach, w przychodniach) w określonym czasie, realizuje wytyczone zadania. Środkiem podstawowym lekcji wychowania fizycznego są ruchy człowieka.

Lekcja wychowania fizycznego jako podstawowa, zorganizowana forma zajęć oparta na toku lekcyjnym. Tok lekcyjny, jest to ogólny schemat, który orientacyjnie wskazuje jak należy dobierać materiał ćwiczebny dla poszczególnych lekcji wychowania fizycznego.

CECHY PRAWIDŁOWEJ LEKCJI:

- celowość – zarówno w koncepcji jak i realizacji zadań

-racjonalność – w doborze treści, metod, form, środków oraz postrzegania wszystkich zasad dydaktacji

- ład w działaniu – wynikający z dobrej organizacji zajęć

- ekonomiczność – zapewniająca właściwą efektywną zajęć

- tworzy charakter – aktywizujący i usamodzielniający ucznia

TYPY LEKCJI

a) podające – wprowadza nowe treści kształcenia i wychowania, zaznamiające z nowym materiałem, przyswajanie nowego materiału odbywa się drogą zastosowania metod podających (odtwórczych)

b) doskonalące – utrwalające wiadomości, umiejętności i nawyki oraz sprawność motoryczną

c) kontrolne – sprawdzające i oceniające przygotowanie i postęp uczniów w zakresie umiejętności, sprawności i wiadomości.

d) mieszane – łączące różne ogniwa procesu nauczania i uczenia się

e) lekcje problemowe – rozwiązywanie zadań i sytuacji problemowych odbywa się na drodze odkrywczej

f) lekcje eksponujące – w których uruchamia się emocjonalno-wolucjonalną sferę osobowości ucznia na drodze przeżywania

g) lekcje praktyczne – postęp dydaktyczny osiąga się na drodze max aktywności ucznia w działaniu

I Zasada wszechstronności wskazuje na koniczność takiego doboru środków, który zapewnia podopiecznym wszechstronny rozwój – zwłaszcza psychomotoryczny. W fizjoterapii należy pamiętać o tym, że np. pacjent na oddziale urazowym może mieć też inne problemy (np. kardiologiczne). Nie można więc zajmować się tylko jego złamaną nogą lecz całym pacjentem. Wiąże się to zresztą częściowo z zasadą kompleksów rehabilitacji.

II Zasada zmienności pracy polega na umiejętnym doborze ćwiczeń (zwłaszcza ich kolejności). Chodzi między innymi o taką sekwencję ćwiczeń, która sprawia by bezpośrednio po sobie nie następowały, ćwiczenie kształtuje tę samą cechę motoryczną lub grupę mięśniową, by wszystkie ćwiczenia nie odbywały się w jednej pozycji i nie były jednorodne, chodzi o przeplatanie ćwiczeń statycznych dynamicznymi, ćwiczenia w miejscu aktywności zmuszają do przemieszczania się ćwiczącego trudnych (nowych) już opanowanymi i łatwymi do wykonania a także ćwiczeń wymagających koncentracji ruchami już zautomatyzowanymi.

III Zasada stopniowa natężenia wysiłku wymaga pewnych modyfikacji ćwiczeń zależnie od rodzaju grupy ćwiczących. Nieco inaczej prowadzi się je w przypadku zajęć kilkulatków (dziecko łatwo się męczy, ale i szybko odpoczywa) inaczej dla nastolatków a jeszcze inaczej u dorosłych – zwłaszcza obciążonych różnymi schorzeniami.

Zasada nieuszkodzenia oznacza konieczność unikania ćwiczeń, które u danej osoby mogą spowodować niekorzystne skutki. Wiąże się to przede wszystkim ze znajomością przeciwwskazań do stosowania pewnych zabiegów w niektórych stanach chorobowych a także z poprawnym wykonywaniem ćwiczeń (np. unikanie zbędnych przeciążeń, ćwiczenia w niewłaściwych pozycjach itp.) oraz z przestrzeganiem pozostałych zasad.

Zasada wczesności dotyczy z jednej strony kontrolowania przebiegu rozwoju, a z drugiej możliwie jak najwcześniej ingerencja w razie stwierdzenia jakiejś nieprawidłowości lub stanu związanego z urazem czy choroby. Chodzi przede wszystkim o zapobiegania powstawaniem zmian niekorzystnych, które w postaci rozwiniętej nieraz trudno usnąć.

Zasada kompleksowości zakłada konieczność wszechstronnego oddziaływania chodzi tu o człowieka jak całość (nie tylko jeden odcinek ciała) ale też oddziaływanie na sferę psychiczną (motywacja, wychowanie) oraz połączenie różnych sposobów oddziaływania. To ostatnia jest szczególnie istotne w rehabilitacji gdyż często istnieje konieczność łącznego stosowania środków z różnych jej składowych (ćwiczeń leczniczych, zabiegów fizykalnych, przedmiotów ortopedycznych)

Zasada systematyczności zwana jest też zasadą ciągłości. Wywodzi się ze spostrzeżenia izometrii np. ćwiczenia wykonywane, od przypadku do przypadku nie mają żadnej wartości. W procesie kształcenia ruchowego konieczne jest ciągłe powtarzanie danej czynności oraz nadbudowywanie, jednej sprawności na poprzednią, przerwy powodują swego rodzaju wyjście z wprawy. Przerwy w usprawnianiu powodują też uruchomienie niekorzystnych mechanizmów samoistnej kompensacji, stąd negatywne skutki tych przeciwieństw są nieraz trudne do przewidzenia.

Planowanie i organizacja pracy N

Plan pracy

- diagnoza

- prognoza

- ordynacja

- wykonawstwo

- ocena wyników

Diagnoza = rozpoznanie – chodzi tu o określenie tego, co dana osoba potrafi, w konfrontacji z tym co powinna. W szerszym ujęciu chodzi też o ustalenie przyczyny zaistniałego stanu rzeczy oraz o ustalenie przeszkód, które umożliwiły osiągnięcie określonej umiejętności ruchowych i mogą utrudniać nabywanie tych umiejętności. Wymaga to zatem pewnej znajomości przebiegu i rozwoju motorycznego człowieka i jego uwarunkowań, a z drugiej strony potrzebna jest umiejętność przeprowadzania badań, oparta na znajomości podst. metod i technik badawczych (a zwłaszcza testów sprawnościowych, testów funkcjonalnych i innych)

Diagnoza – osobnicza, grupowa, środowiskowa.

Prognoza – przewidywanie skutków – to określenie umożliwia do uzyskania rezultatów, które ułatwia sprecyzowanie kolejnych celów postępowania. Podst. prognozowanie jest nie tylko trafność (poprawność) diagnozy, lecz także (gdy chodzi o fizjoterapię) znajomość przebiegu (rozwoju) różnych dysfunkcji i związanych z nimi możliwości regeneracyjnych, kompensacyjnych i adaptacyjnych. Prognoza może jednak ulegać zmianom na korzyść lub niekorzyść podopiecznych. Oznacza to, że możliwe jest zarówno szybsze osiągnięcie danego celu lub nawet osiągnięcie lepszych rezultatów od zaplanowanych, lecz także sytuacja odwrotna.

Ordynacja – przepisywanie, zarządzanie dotyczy doboru (zalecenia) środków najwłaściwszych, aby uzyskać złożone cele, rezultaty kształcenia ruchowego. Zalecając te środki trzeba z jednej strony uwzględniać osobnicze potrzeby i możliwości uwarunkowania chociażby zapleczem sprzętowym, jakimi się dysponuje. Stąd też dobór środków nie zawsze jest optymalny.

Realizacja – oznacza stosowanie odpowiednich środków zgodnie z przyjętym planem, a jej skuteczność choć uzależniona głównie od wiedzy i umiejętności instruktora, nauczyciela czy fizjoterapeuty jest także wypadkowa współdziałania z podopiecznymi. Optymalne rezultaty procesu uczenia się (nauczania) zapewnia przestrzeganie pewnych zasad, które warunkują jego prawidłowy przebieg. Ćwiczenie stosowane w fizjoterapii (tzw. ćw. lecznicze) mają określić technikę ich wykonania, której nieprzestrzeganie przynosi zwykle więcej szkody niż pożytku.

Ocena uzyskiwanych rezultatów – to powtarzanie co pewien czas pomiarów, badań i testów diagnostycznych zwykle za pomocą tych samych narzędzi, co w diagnostyce podst. Zadaniem tej oceny jest przede wszystkim ustalenie czy zamierzone cele zostały zrealizowane. Ta okresowa ocena skuteczności ruchowego kształcenia wskazuje, czy nie zachodzi konieczność wprowadzenia niezbędnych korekt (czyli urealnienie celu lub zmiany środków i metod postępowania).

Plan – przemyślenie doboru kolejnych przewidywalnych działań z jednoczesnym postanowieniem podjęcia działań wg obmyślonego toku.

Zły plan – to plan którego nie można realizować w określonych warunkach i za pomocą określonych środków.

Dobry racjonalny plan powinien być:

- celowy – w sposób wyraźny określać cel i środki

- wykonalny – tzn. taki, który wymaga doboru form i środków do warunków i możliwości danej szkoły (narzędzia sportowe, warunki środowiskowe – las, góry itd.)

- max operatywny – którego treść daje się łatwo zastosować w działaniu

- plastyczny (elastyczność, giętkość) – pozwalający w razie potrzeby zmodyfikować plan

- szczegółowy tzn. konkretny – w którym należy zamieścić treści kształcenia i wychowania jakie mamy zrealizować

- terminowy - tzn. zawierający sprecyzowane terminy, w jakich mają być dane zadania wykonane. Sprecyzowanie konkretnych terminów pozwala na rytmiczność pracy, zapobiegania narastaniu spraw wymagających załatwienia

- kompletny (zupełny) – zawierający wszelkie ogniwa procesu w-f

- długodystansowy – mający na uwadze przewidywanie przyszłych warunków działań

- komunikatywny – tzn. przejrzysty i zrozumiały dla osób współdziałających w jego realizacji (N innych przedmiotów, szkolna służba zdrowia, komitet rodzicielski) oraz dla osób przeprowadzających kontrole jego wykonania (nadzór pedagoga)

- alternatywny – tzn. pozwalający na likwidowanie sprzeczności akie mogą wystąpić

Efektywność procesu w-f

Efektywność – pozytywny wynik wydajności, skuteczności i sprawności. W odniesieniu do kształcenia i wychowania oznacza sprawność i skuteczność oddziaływania wychowawczego, a więc zgodność uzyskanych efektów z zakładanymi celami.

Efektywność procesu w-f powinna być rozpatrywana w pierwszej kolejności w kategoriach pedagogiki takich jak świadomość, postawy, motywacja, przekonanie, zachowanie, natomiast sprawność umiejętność wydolność to dopiero wtórne wyniki efektywności tego procesu.

WYKŁAD 9

Zasada kompleksowości zakłada konieczność wszechstronnego oddziaływania. Chodzi tu o człowieka jako całość (a nie tylko o jeden odcinek ciała) ale także o oddziaływanie na sferę psychiczną (motywację, wychowanie) oraz o łączenie różnych sposobów oddziaływania. To ostatnie jest szczególnie istotne w rehabilitacji, gdyż często istnieje konieczność łącznego stosowania środków z różnych jej składanych (np. ćw. leczniczych, zabiegów fizykalnych, przedmiotów ortopedycznych itp.)

Zasada systematyczności zwana też zasadą ciągłości. Wywodzi się ze spostrzeżenia, iż np. ćw. wykonywane ,,od przypadku do przypadku” nie mają żadnej wartości. W procesie kształcenia ruchowego konieczne jest ciągłe powtarzanie danej czynności oraz nadbudowywanie jednej sprawności na przednią, a przerwy powodują swego rodzaju wyjście z wprawy. Przerwy w usprawnianiu powodują też uruchomienie niekorzystnych mechanizmów samoistnej kompensacji, stąd negatywne skutki tych przerw są nieraz trudne do przewidzenia.

Zasada dostępności (przystępności) określa konieczność dostosowania całokształtu postępowania do możliwości ćwiczącej osoby. Punktem wyjścia jest zawsze aktualny poziom rozwoju motorycznego, sprawności i wydolności danej osoby. W miarę postępu (efektów), ćwiczenia muszą być stopniowo utrudnione, to inaczej nie mają już wartości dla dalszego usprawnienia. Odwrotnie – jeśli ćwiczenia są zbyt trudne czy zbyt intensywne, to powodują zniechęcenie ćwiczącego i co gorsze powodują zwykle do powstania i utrwalania się nieprawidłowych często niefunkcjonalnych wzorów ruchowych.

Zasada poglądowości oznacza przede wszystkim działania zmierzające do wyrobienia odpowiednich wyobrażeń ruchowych. Podstawą jest tutaj pokaz ćwiczenia i chęć naśladowania, ale wykorzystuje się również pewne pomoce techniczne – od luster począwszy, a skończywszy na urządzeniach umożliwiających kontrolowanie i koordynowanie ruchu podczas jego wykonywania.

Zasada kolektywności ćwiczenia takie kształtują pozytywne postawy (np. mobilizacja do większego wysiłku w ramach ,,współzawodnictwa”, chęć niesienia pomocy innym, akceptacja różnych członków grupy itd.).

Zasada trwałości chodzi to o takie postępowanie, które przyniesie utrwalenie uzyskanych rezultatów (umiejętności) konieczna jest więc kompleksowość i ciągłość postępowania oraz działania podtrzymujące nabyte umiejętności (powtarzanie).

Zasada indywidualizacji chodzi tu głównie o indywidualne podejście do każdego ćwiczącego – w kontekście jego potrzeb, możliwości, czynionych postępów itd. Zasada ta obowiązuje nawet podczas ćwiczeń zbiorowych, a pewnym ułatwieniem może być tutaj tworzenie w miarę jednorodnych grup ćwiczących.

Tok reakcyjny ułatwia

- krzywa natężenia wysiłku w czasie lekcji wychowania fizycznego, jest podstawowym wymaganiem metodycznym odnośnie do fizjologicznego obciążenia wysiłkiem fizycznym ćwiczących w czasie lekcji ruchu. Jest to wykres przedstawionych na osi ruchowych.

Podstawowymi sposobami stopniowania wysiłku w procesie zajęć gimnastyki są:

- zmiana stopnia napięcia mięśni podczas wykonywania ruchu

- zmiana liczny powtórzeń ruchu

- zmiana tempa ruchów lub długości przerw między wykonywaniem poszczególnych ruchów.

WYKŁAD 10

Metody wychowania fizycznego:

Metody twórcze

- samorzutna działalność jako czynnik rozbogacający psycho-ruchowy doświadczenia dziecka

- próby zastosowania najwłaściwszych rozwiązań ruchowych

Metody twórcze – polegają na samodzielnym (lub zespołowym) rozwiązywaniu zadań otwartych, tj. takich które mają nieskończoną liczbę rozwiązań, nie podlegają żadnym schematom, nie wymagają pokazu, podkreślają to co indywidualne oryginalne i zmuszają do myślenia. Inspiracją do działania ruchowego są sytuacje, przybory, przyrządy, muzyka, rytm, słowo, bądź zadania sformułowane przez nauczyciela.

Metody odtwórcze:

- zabawa naśladownicza

- metoda zabawowa-naśladownicza

- metoda zadań ruchowych zamkniętych (bezpośrednia celowość ruchu)

- metoda ścisła

- metoda programowego nauczania

Samorzutna działalność jako czynnik wzbogacający psycho-ruchowe doświadczenie dziecka. Działalność samorzutna, odkrywcza czyni dziecko bardziej obeznanym z zjawiskami i prawami rządzącymi w świecie, a tym samym czyni go bardziej zaradnym w życiu praktycznym. Impulsy płynące z zewn. Kształtują czucie prioprioceptywnie. Wzbogacają one doświadczenia psychoruchowe. Głównym zadaniem jest dostarczenie jak największej liczby przedmiotów oraz różnorodności warunków środowiskowych.

Metoda prób i błędów

Metoda prób i błędów, sposób postępowania przy rozwiązywaniu zadań całkowicie nowych bez pełnego zrozumienia struktury zadania i bez pomocy z zewn. Droga do rozwiązania prowadzi przez kolejne próby, często całkiem chaotyczne, aż któraś z nich da nieoczekiwany efekt.

Zabawy konstrukcyjne i tematyczne celem zabaw jest stworzenie, okoliczności do rozwijania wyobrażeń oraz inwencji twórczej. Proste formy zabaw polegają na nadawaniu różnym przedmiotom umownego znaczenia, np. gorąca kula, szczur i naśladowanie prostych czynności np. koszenie trawy. Kolejne etapy polegają na odtwarzaniu żądanych sytuacji i scen.

Gimnastyka twórcza:

- ten kierunek gimnastyki rozwija inwencje twórczą, samoekspresja ruchu, eksperymentowanie, poczucie piękna. Najważniejsze środki to pantomina, inscenizacja, groteska, improwizacja ruchowa, opowieść ruchowa.

- zwinięta pięść patrzy w różnych kierunkach a reszta ciała podąża za nią

- wszyscy tańczą przy akompaniamencie muzyki gdy muzyka się przerywa tworzą stateczki o ładnej kompozycji.

- improwizacja ruchowa w podanym rytmie.

Praca szkolna

- K. Orft wyeksponował 3 filary stanowiącą podstawę jego metody: muzyka, słowo, śpiew

- ćwiczący układają z lin (skakanek) litery, figury a następnie odtwarzają swe kompozycje w ruchu całego ciała

- parami w siadzie rozkrocznym toczą piłkę na mocną część.

Gimnastyka rytmiczna:

- naśladując nauczyciela i dzieci słuchają muzyki uderzają rytmicznie w przybory, jednym o drugi, następnie uderzają w podłogę, potem o swoje ciało (głowę, barki, brzuch itp.)

- improwizacja ruchowa z przyborem towarzyszy muzyka

- uderzenia w bębenek na różne sposoby z okrążaniem partnera, który czyni to samo w pozycji niskiej

Metoda problemowa:

Przykład zadań problemu wg Strzyżewskiego:

- jak wygrać mecz z nieznacznym przeciwnikiem

- jak wykorzystać ekspander dla osiągnięcia postępu w rozwoju siły ramion

Przykład wg Gmenkowskiego

- w dwójkach naprzeciwko siebie, walka o chwyt przeciwnika za pięty

- w dwójkach, element koszykówki jeden na jeden przegrana po dotknięciu piłki przez przeciwnika

Metody nauczania ruchu:

1) Metoda całościowa syntetyczna. Nauczanie metodą całościową polega na nauczaniu ćwicząc od razu w całości. Jest to najbardziej naturalna metoda bardzo odpowiadająca psychice człowieka.

a) pokazania ruchu w całości bez dzielenia go na elementy składowe szczególnie odpowiada psychice dziecięcej. Dzieci najszybciej uczą się przez naśladownictwo.

b) metoda ta jest bardzo przydatna w sporcie kwalifikacyjnym oraz w lekcji ruchu leczniczego. Odpowiednie ruchy globalne stanowią treść poszczególnych ruchów leczenia

2) Metoda analityczna metoda ta uczy ćwiczeń trudnych koordynacyjnie, ruchów bardziej złożonych. Trudno jest uczyć ruchów, nie rozkładając ich na poszczególne etapy.

Poszczególne części, etapy należy jak najszybciej łączyć ze sobą w ruch globalny aby nie wyodrębnił się samodzielnie w przyszłości tworząc przyruchy.

3) Metoda kombinowana (złożona) polega na tym, że jeżeli nauczenie ruchu metodą całościową okazuje się w praktyce niemożliwe lub bardzo trudne – mimo wielokrotnego pokazu, także w zwalnianym tempie, wówczas z konieczności dzielimy ruch na fragmenty i w miarę ich opanowania szybko łączymy w całość.

Fazy nauczania nawyków ruchowych:

I faza – tworzenie się nawyku ruchowego: ćwiczący uczy się przemieszczać swoje ciało w przestrzeni i czasie.

II faza – opanowanie i przyswajanie sobie elementów technicznych jak najczęstsze ich powtarzanie.

III faza – starać się wykonywać ćwiczenie jak najbardziej efektywnie i ekonomicznie.

METODYKA

Wykład 1

Akty ruchowe w różnych ujęciach – rozwojowym, kinezjologicznym i ergonomicznym.

Okresy motorycznego dojrzewania

10 – wczesny wiek szkolny – dojrzałość motoryczna faza sprawna uczenia się motorycznego

7 – wiek przedszkolny – pierwsze apogeum motoryczne (złoty wiek motoryczności)

3 – wiek małego dziecka – początek okresu motorycznego

1 rok – niemowlę – faza promotoryczna (wstępnoruchowa)

3 miesiące – noworodek – premotoryczna (przedruchowa)

Okres starzenia się-wiek dorosłego człowieka-60/70-wiek późny,45/50-wiek średni, 30-wiek wczesny

Okres dojrzewania płciowego – późny wiek szkolny – 19-14 – addescencji – 12-10 – faza pubertalna

Okres motorycznej inwolucji – wiek 60/70 i wiek 45/50 – stopniowe zmniejszenie sprawności

- wiek 30 – zachowanie osiągniętej sprawności fizycznej

- wiek 14-19 – stabilizacja indywidualizacji motoryczności oraz specyficzność, płciowe zróżnicowanie

- wiek 10-12 – przestrajanie sprawności fizycznej

Prawidłowy rozwój człowieka związany jest z:

- prawidłowym rozwojem reflektorycznym

- prawidłowym rozwojem napięcia mięśniowego

- możliwość zbierania prawidłowych doświadczeń sensomotorycznych

- rozwój prawidłowej orientacji wokół środkowej osi ciała

Prawidłowy rozwój reflektoryczny – u podłoża rozwoju ruchów dziecka leżą wrodzone reakcje ruchowe tzn. odruchy wczesno niemowlęce. Odruchy te nie tylko zapoczątkowują różne ruchy niemowlęce ale w swej strukturze zawierają pewne elementy wbudowane w tworzące się wzorce ruchowe. Na drodze powtórzeń wzorce te ulegają … W ich miejsce pojawiają się inne potrzebne reakcje np. równoważne.

Odruchy postawy – (wpływ na rozwój postawy)

- reakcje zapewniają stałość przyjętej postawy i podtrzymują prawidłowe położenie kończyn (reakcje statyczne, wspornikowe) są to reakcje wyprostne kkd oraz odruchy toniczne szyjne – asymetryczne i symetryczne (ATOS i STOS) i toniczne odruchy błędnikowe.

- reakcje umożliwiają przyjęcie prawidłowej postawy po nieprawidłowym ustawieniu tzn. odruchy nastawcze prostujące – reakcje nastawcze głowy, tułowia, kończyn, wzrokowe i błędnikowe.

- odruchy zapewniające równowagę ciała, prioceptyczne, statokinetyczne (błędnikowe) i wzrokowe.

Odruchy zapoczątkowują i ułatwiają rozwój psychomotoryczny oraz stanowią punkt wyjścia dla tworzących się stereotypów ruchowych, nawyków postawy.

Rozwój ruchowy dziecka to nic innego jak nabywanie kolejnych umiejętności ruchowych, czyli uczenie się rozmaitych ruchowych.

Rozwojem ruchowym rządzą prawa, co oznacza, że pomimo pewnej wariantowości u wszystkich przebiega ona w zbliżony sposób. Najłatwiejszym tego argumentem jest sekwencja pojawienie się możliwości ruchowych.

Sekwencja pojawia się w kolejnych czynności ruchowych:

- pod względem kierunku rozwój ruchowy przebiega

= od głowy do kkd (kraniokaudalne)

= od ruchów praksymalnych (w dłuższych stawach) do dystalnych w małych stawach.

- pod względem jakości ruchu bierze się pod uwagę

= aspekty neurofizjologiczne opanowania odruchów od odruchu bezwarunkowych. Do odruchu warunkowych i stereotypów dynamicznych i antymotorycznych ruchu należą:

* stereotypy ruchowe I rzędowe – ruchy chwytne dłoni naprzemienny chód, utrzymanie pionowej postawy ciała.

* stereotypy II rzędowe – wyuczone i doskonalone w zależności od potrzeb i obserwacji otoczenia (czynności … osobniczy sposób chodzenia, siedzenia, podnoszenia itp.) podatkowe czynności oraz ich technika, ekonomia, precyzja, bezpieczeństwo czyli wszystko co decyduje o rzeczywistej sprawności.

- rodzaj pracy (skurczu) mięśniowego jaki przeważa w kolejnych etapach rozwoju – od motoryki tonicznej do fazowej od odruchu ssania gryzienie do gaworzenia, od przeciągania się, ruchów pojedynczych odcinków ciała do chwytania i puszczania przedmiotów.

- jakości wykonywania ruchów – od ruchów masowych (noworodka) do ruchów pojedynczych, od ruchów spontanicznych do ruchów celowych, od ruchów prostych do złożonych, od ruchów niezgrabnych do skoordynowanych.

WYKŁAD 2

Rozwój psychomotoryczny człowieka ski. się z rozwoju:

- postawy

- lokomocji

- koordynacji wzrokowo ruchowej

- mowy

- kontaktów społecznych

Zmiany rozwoju napięcia mięśniowego:

a) pierwsze stadium zgięciowe, tzn. stadium filogenetyczne od urodzenia do 6 tyg. życia

b) pierwsze stadium wyprostne, jako przejściowe między stadium filo i anto genetyczne (od 7tyg do 3-4 miesiąca życia)

c) drugie stadium zgięciowe, stadium przygotowawcze do lokomocji (od 4 do 7-8 miesiąca życia)

d) drugie stadium wyprostne, od pełnego wyprostu ciała i dwunożnej lokomocji (od 8-9 do 12-14 m-ca życia)

NAPIĘCIE MM POSTURALNE :

- napięcie w praksymalnych częściach ciała

- napięcie w dystalnych częściach ciała

Prawidłowe napięcie mięśniowe – powinno być na tyle wysokie aby móc przeciwdziałać sile ciężkości i na tyle małe aby było można się swobodnie poruszać,

- charakter. się zaangażowaniem grup aganistów i antagonistów podczas ruchu

- jest symetryczne po prawej i lewej stronie ciała

- dysogacja – zdolność do rozdzielenia ruchów tworzenia ruchów zamierzonych jedną częścią ciała przy ustabilizowanej drugiej. Jest to wyraz właściwej koordynacji pomiędzy stabilnością a mobilnością.

Fazy rozwoju ruchu człowieka.

Holokinetyczna (holos – cały) – odrodzenie do 2 m-ca życia ruch nieharmonijny wszystkimi częściami ciała jednocześnie

Ideokinetyczna (idea – myśl przewodnia) – oparte na wyobraźni ruchowej składa się z:

- okresu monokinetycznego (2-5 m-ca) – dziecko porusza się pojed. odcink. Ciała niezależnie ale ruchy nie są jeszcze w pełni opanowane nie mają jeszcze określonego kierunku

- okres dromakinetyczny (drom – związek z drogą) – od 5-8 m-ca życia ruch ma określony kierunek lecz nie jest w pełni opanowany

- okres kratikinetyczny (plecionka) – od 9 m-ca życia ruch jest opanowany a kolejne ruchy dowolne na przemian się oplatają.

Rozwój lokomocji przebiega:

a) lokomocja apedalna – wykorzystanie podporu na kończynach (przetaczanie)

b) lokomocja kwadripedalna – wykorzystanie 4kk pełzany, czworakujemy, chodzenie na dwóch kończynach dolnych z podporem na meblach

c) lokomocja dwunożna dipedalna

Rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej:

Kierunek wzroku na przedmiot -> sięganie po niego -> chwytanie -> manipulowanie

Bazą do dalszego rozwoju ruchowego dziecka stanowią wzorce ruchowe zw. podstawowymi

- wzorce oparte na symetrii

- etap kontrolowanej asymetrii

- orientacja wokół linii środkowej ciała

Ważniejsze umiejętności ,,kamienie milowe” nabywane w kolejnych m-ca życia :

- 3 m-s życia

1) podpór na łokciach

2) łączenie rąk i nóg nad podłożem w linii pośrodkowej ciała

3) wadzenie wzrokiem za przedmiotem poruszającym się w linii środkowej z góry na dół

4) utrzymanie głowy w linii tułowia podczas próby trakcyjnej

5) kopanie jednonóż do pełnego wyprostu ze stopą w ustawieniu pośrednim

- 4 m-s życia

1) wysuwanie łokci przed linię barków

2) zabawa z pozycji leżenia bokiem

3) koordynacja oko – ręka – kolano

- 5-6 m-s życia

1) pływanie

2) sięganie z podporem na jednym przedramieniu

3) reakcja amfibii (nieprzemienne ułożenie)

4) koordynacja oko – ręka – stopa – usta

- 7-8 m-s życia

1) tzw. ,,pivoty” wokół osi przechodzącej przez pępek

2) przejście z leżenia przodu do siadu przez siad na bokiem

- 9-10 m-s życia

1) czworakowanie

2) pozycja misia

3) wstawanie przy meblach poprzez klęk zwieszony jednonóż

Sterowanie prostym zadaniem ruchowym

zamiar wykonania ruchu (zaprogramowanie ruchu) -> stert -> efekt -> informacje o wykonaniu zadania ruchoweg0

Sterowanie ciągłe złożonym zadaniem ruchowym:

Zamiar wykonania ruchu -> start -> błąd -> korekta zadania -> korekta ruchu -> zakończenie ruchu

Sterowanie ruchu o charakterze statycznym:

Zamiar przejęcia określonej pozycji (zaprogramowanie) -> start -> błąd -> poprawka (wychwianie) -> przesterowanie (błąd) -> poprawka (wychwianie przeciwnym kierunku) -> itd. -> zakończenie zadania

WYKŁAD 3

Tworzenie współczesnych modeli i teorii uczenia się motorycznego

Teorie i modele uczenia się motorycznego wg Singera:

- asocjatywne (oparte na skojarzeniu) akceptuje się związek w układzie ,,bodziec – reakcja”

- cybernetyczne – nacisk położenia na mechanizmy samokontroli samoregulacji

- informatyczne – nacisk kładzie się na procesy odbioru, podjęcia decyzji i zdolności korekty

- adaptacyjne (przystosowawcze) – podkreśla się rolę wyższego i niższego poziomu kontroli (zarządzanie) oraz analogii ,,człowiek – komputer”

- ogólno-opisowe – podkreśla się rolę generalnych charakterystyk danych umiejętności ruchowych i ukierunkowane na cele praktyczne

Determinanty przebiegu i efektów oraz gotowości do uczenia się motorycznego:

- właściwości uczącego się

- okoliczności czynniki charakteryzujące sytuację nauczania motorycznego

- właściwości nauczającego

Nauczanie bezpośrednie

a) nauczania się instrumentalne – w prostych nieskomplikowanych działaniach występuje uczenie się na zasadzie reakcji na bodźce (bodziec – reakcja). W ten sposób uczymy się zwłaszcza w początku okresie życia wielu różnych bodźców, które pozwolą nam przystosować się do warunków życia

b) wyższym poziomem uczenia się jak uczenie się instrumentalne lub uczenie się reakcji. Tym razem nie uczymy się bodźca lecz reakcji. W tym rodzaju doskonalszego uczenia się za pomocą jednego bodźca uczymy się wielu reakcji.

c) uczenie się instrumentalne jest bardzo prostą formą uczenia się. Prowokuje je bodziec, na którym następuje reakcja, a ta poprzez wzmocnienie może zostać utrwalona i prowadzi do opanowania określonej czynności ruchowej

d) uczenie się instrumentalne zawiera dwa podstawowe elementy: musi zaistnieć bodziec i bezpośrednio po nim, musi nastąpić wzmocnienie

Znaczenie wzmocnień w uczeniu się i nauczaniu:

- reakcje wzmocnione zostają wyuczone, podczas gdy reakcje nie wzmocnione ulegają wygaszeniu

- nauczanie to kształtowanie warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje uczenie się (Galloway 1988)

Bodźce pozytywne stosowane w nauczaniu ruchu (Galloway)

1) słowa i zadania – dobrze, potrafisz udało się, dałeś radę …

2) mimika i gesty – spojrzenie, uśmiech, miły wyraz twarzy, skinienie głową

3) bliskość i dotyk – dotknięcie dłoni, uściśnięcie dłoni

4) czynności i przywileje

5) rzeczy

6) sukces – ,,umieć coś zarobić”

Model nauczania bezpośredniego wg Andersa

Faza I – motywowanie uczenia do osiągnięcia celu (podanie celu, wywołanie nastawienia)

Faza II – zaznajomienie z celem w formie demonstracyjnej

Faza III – uczniowie próbują wykonać zadanie (rozpoznanie bodźca i wybór reakcji). Nauczyciel ustala dokładną strukturę początkowego ćwiczenia

Faza IV – nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania zadania, dostarcza informacji zwrotnych i stosuje wzmocnienie

Faza V – po opanowaniu czynności próby jej wykonania w różnych sytuacjach otoczenia

Nauczanie czynności standardowych:

- czynności standardowe to gotowe odpowiedzi na sportowe zadania, są one przeważnie złożonym zadaniem ruchowym

Proces uczenia się czynności standardowych:

- etap antycypacji celu – nauczanie rozpoczyna się od sformowania zadania, antycypacji ideowego (wyobrażonego) celu i ocenia wartości i możliwości osiągnięcia celu (Tomaszewski 1992)

- etap wstępnej orientacji – czynniki sytuacyjne o dużej mierze wpływają na skuteczność uczenia się. Należą do nich: sytuacja fizyczna, społeczna, osobista

- etap umysłowego programowania – umysłowy program czynności ruchowej (wyobrażenie czynności ruchowej) to zbiór wiadomości o strukturze ruchu, jego dynamice, niezbędnych zasadach działania. Podstawowymi źródłami takich wartości są: informacja słowa, obrazowa, informacje czuciowe (kinostatyczne)

- etap praktycznego działania – jest to etap w którym wyobrażenia motoryczne przekształcają się w działania realne, rzeczywiste. Uświadomienie sobie wrażeń kinestetycznych weryfikacje wyobrażenie motoryczne oparte wyłącznie na opisie i obserwacji, stwarza się szansę na poprawną realizację zadania.

- metoda kontrastów

- metoda ograniczeń

- nauczanie rytmiczne

- nauczanie przez eliminację błędów

Metoda kontrastów pozwala poprzez skrajne wykonanie czynności na wybór optymalnych zachowań niezbędnych do sprawnej realizacji zadania.

Metoda ograniczeń – to eliminowanie niektórych zmysłów aby wyraźniej przez inne zmysły uzupełnić wrażenia kinostatyczne

Tomaszewski różnicę pomiędzy wyobrażeniem ruchu (umysłowym programowaniem) a czynnością wykonaną w praktyce nazwał ,,błędem czynności”. Można zatem przyjąć, że proces nauczania czynności ruchowych jest procesem minimalizacji błędów popełnionych przez ucznia, tak aby z upływem czasu je pomniejszyć lub całkiem wyeliminować.

Błąd powstaje wówczas kiedy w czynności praktycznej występuje ruch elementarny lub akt ruchowy, który nie istniał w projekcie umysłowym czynności (wyobrażenie ruchowym)

Niedostatek tej sekwencji ruchów, które nie pojawiły się w praktycznym działaniu mimo że występowały w wyobrażeniu całej czynności.

Błędy usuwa się eliminując ich przyczyny, niedostatki usuwa się dostarczając niezbędną informację.

Uwarunkowania i możliwości motorycznej edukacji reedukacji:

- w procesie rozwoju prawidłowych człowieka opanowuje i doskonali czynności ruchowe w oparciu o własny potencjał psychofizyczny i osobnicze predyspozycje. Jest to proces ograniczony etapem rozwoju, własnych możliwości

- w grupie osób niepełnosprawnych rozwój ruchowy jest determinowany ograniczeniem nałożonymi przez chorobę. O rodzaju i stopniu ograniczeniu decyduje to jakie struktury i w jakim stopniu.

Etapy opanowania czynności ruchowych

- w rozwoju prawidłowym etapy = okresy życia

- w procesie rehabilitacji regeneracja (odtwarzanie) -> kompensacja adaptacja

Kształtowanie osób zdrowych i niepełnosprawnych:

a) okres niemowlęcy – spontaniczno w oparciu o bodźce dostarczone w środowisku

b) okres poniemowlęcy i przedszkolny – spontaniczne poprzez obserwacje i naśladownictwo oraz w zorganizowanych formach w postaci gier i zabaw ruchowych

c) okres szkolny – powszechne zorganizowane kształtowanie ruchowe w celu stymulowania prawidłowego rozwoju ruchowego

Kształtowanie ruchowe osób niepełnosprawnych zależy od tego czy pierwsze umiejętności ruchowe są nabywane w patologicznych warunkach lub czy doszło do utraty sprawności w wyniku czy urazu.

Edukacja i reedukacja posturalna

- warunki równowagi ciała w tej pozycji zmuszają niejako organizm do tego, by układ poszczególnych segmentów ciała zapewniał jego stabilność

- postawa powinna stanowić dogodną pozycję (sytuacją) wyjściową dla różnorodnych ruchów człowieka, oraz nie powinna zaburzać funkcjonowania narządów wewn.

- postawa ciała (jako sposób trzymania się w pozycji stojącej) jest cechą osobniczą. Jest gatunkowo podobna, lecz osobniczo nieidentyczna

- utrzymanie prawidłowej postawy ciała w warunkach fizjologicznych nie wymaga zbyt dużej siły mięśniowej. Układ fizjologiczny krzywizn kręgosłupa oraz budowa dużych stawów (biodrowych, klanowych i skokowych) stwarzają bowiem warunki temu, by ciężar wyżej zlokalizowanych odcinków ciała mógł być zrównoważony stosunkowo niewielką siła tzw. mięsni antygrawitacyjnych

- postawa ciała – wbrew pozorom nie jest czymś statycznym. Pomimo pozornego bezruchu, ciało ludzkie wykonuje nieustannie pewne mikroruchy (wychwianie)

W trakcie rozwoju postawy w OUN wytwarza się pewien wzorzec ruchowy (postawy) optymalnie zrównoważony dla danego osobnika. W każdym momencie aktualna sytuacja posturalna (układ ciała) porównywany jest z tym wzorcem.

WYKŁAD 4

Edukacja posturalna w warunkach prawidłowych rozwoju nie wymaga żadnego specjalnego postępowania oprócz zapewnienia wszechstronnego rozwoju sprawności motorycznej z zachowaniem prawidłowych pozycji. Gdy z jakiegoś powodu u dziecka rozwinie się wada postawy pojawia się konieczność korygowania postawy. Przywrócenie prawidłowego układu ciała możliwe jest po usunięciu tych nieprawidłowości motorycznych (przykurcze stawowe). Służą temu rozmaite ćwiczenia zwiększające zakres ruchów w stawach oraz kształtujące siłę, wytrzymałość mm ułatwiające w ten sposób tzw. korekcję lokalną. Przy zaburzeniach postawy wytwarza i utrwala się nawyk nieprawidłowej postawy ciała. Tworzy się nowy wzorzec (program) do którego przyrównywana jest ciągle aktualna sytuacja posturalna. W ten sposób postawa jest autonomicznie sprowadzana do tego nieprawidłowego wzorca. Dlatego dla dziecka utrwalona już wada postawy, postawa skorygowana (prawidłowa) jest czymś neutralnym a nawet męczącym. W procesie redukcji posturalnej dziecko musi nauczyć się na nowo (nabyć umiejętności) przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Na nowo musi się więc ukształtować nawyk postawy – tym razem postawy prawidłowej.

Edukacja i reedukacja chodu:

Prawidłowy chód – rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi połączone z przemieszczaniem ciała w kierunku chodu.

- faza podporu

- faza przenoszenia

Nauka chodzenia obejmuje szereg czynności zmierzających do przywrócenia zdolności i możliwości sprawnego i wydolnego przemieszczenia się chorego w przestrzeni. Dotyczy to postępowania obejmującego tylko te osoby które w przyszłości będą się przemieszczały na własnych nogach (lub na protezach) niezależnie od używania lub nie używania w tym dodatkowych pomocy.

Etapy nauki chodu (metodyka):

1) przygotowania do nauki chodu

2) właściwa nauka chodu

3) doskonalenie chodu

Przygotowanie do nauki chodzenia:

- obejmuje ćwiczenia przeprowadzania w pozycjach niskich (najczęściej w łóżku) oraz pionizację horego

- celem ćwiczeń jest przeciwdziałanie wtórnym skutkom choroby i likwidacja te skutki oraz przygotowanie chorego do chodzenia (wzmocnienie mięśni kkd i tułowia)

Pionizacja: cel: stopniowe przystosowanie układu krążenia do pracy w zamierzonych warunkach zwłaszcza po długotrwałym leżeniu.

- pionizacja bierna – rozpoczyna od nachylenia 30-45 stopni w 3-5 min

- pionizacja czynna – z pionizacji leżenia do stania wykonanie samodzielne przez pacjenta

Właściwa nauka chodu:

Nauka padania (u chorych których nie przewiduje się pełnego powrotu do zdrowia, ale posiadają odpowiedni stopień sprawności)

Zasada bezpiecznego upadku:

- nie bronić się przed upadkiem za wszelką cenę

- w momencie zachwiania równowagi od razu odrzucić od siebie kulę (do tyłu i w bok)

- każdy upadek staraj się kontrolować by wylądować w leżeniu przodem

- siłę uderzenia o podłogę

Metodyka nauczania upadku:

- opad o prostym tułowiu ścianę na kkd

- upadek na kilka warstw materacu na kkd

- upadek w przód na pojedynczy materac

- upadek w przód na podłoże

- upadek na podłoże z zmianom kierunku ciała podczas opadania