Obraz Polski i Polaków to powtarzający się na przestrzeni wieków motyw literacki. Każdy naród odznacza się swoimi szczególnymi cechami, postawami oraz mającymi miejce oraz wpływ na jego zachowanie wydarzeniami. Wspomniane przeze mnie wydarzenia oraz charakterystyczna dla narodu postawa podczas gdy mają one miejsce sprawia, że stają się one natchnieniem dla wielu pisarzy i artystów. Jednak wspomniani przeze mnie pisarze różnie widzieli Polaków oraz nasz kraj, odnosząc się nawet do tego samego wydarzenia. Budowali w ten sposób odmienne, nieraz wręcz sprzeczne wizerunki Polski i Polaków.Formuowali oni oceny w zależności od własnych postaw, orientacji ideowych czy politycznych. Literackie rozważania na temat Polski i Polaków to głównie rozmowy, wyobrażenia bądź wizje o jej przyszłości, teraźniejszości lub przyszłości, zaletach i wadach rodaków, ich duchu narodowym, polskości scalającej naród podzielony. Dla niektórych pisarzy jak możemy zauważyć w literaturze poczucie polskości było powodem do dumy, natomiast dla innych cieżarem, który znacznie odczuwali. Wizerunek był bardzo szeroki od uwielbienia, czci i kultu własnej doskonałości, mitologizacji bohaterskich czynów, do kompleksu niższości, słów krytyki dla wydarzń i działań i uwypuklania porażek narodowych. Jak już można spostrzeć po tym co napisałem obraz Polski i Polsków był bardzo różny postaram sie to zaprezentować na postawie kilku wybranych przeze mnie utworów literackich. Postaram się zaprezentować skrajności jakie zostały zaprezentowane w obrazie Polski i Polaków na przestrzeni epok.

Przedstawienie obrazu Polski i Polaków zacznę od epoki renesansu a mianowicie od twórczości Ignacego Krasickiego. Był on naocznym świadkiem rozbiorów naszej ojczyzny a co za tym idzie konsekwencji działania polskiej szlachty. Pod wpływem tych wydarzeń stworzył on cykl satyr, w których wytyka społeczeństwu jego ciemnote i zacofanie. A tym samym zarysowuje obraz aktualnych postaw. Cykl jego utworów otwiera satyra "Do króla". Utrzymana jest ona w tonie ironicznym. Autor prezentuje w niej cechy władcy, które zarazem są jego wielkimi zaletami jak umiłowanie do wiedzy i chęć refor, a których nie akceptuje polska szlachta. Posiadanie wiedzy u osoby, która ma sprawować władzę jest ogromną zaletą, lecz ta cecha nie przypadła szlachcie do gustu. Widzieli w tym zagrożenie dla Polski. Udawadniając i pokazując w ten sposób własne zacofanie, konserwatyzm oraz obawę przed reformami. Krasicki w tej satyrze ukazuje nam obraz polskiej szlachty, która jest zamknięta w swoim hermetycznym świecie o wąskich horyzontach. Kolejną satyrą, którą napisał jest "Żona modna". Autor w tym utworze wytyka polskiej szlachcie przede wszystkim brak wychowania, umiłowanie życia ponad stan, zawieranie małżeństw tylko i wyłącznie dla korzyści majątkowych oraz brak poszanowania dla własnej tradycji i fascynację obcą kulturą. Krasicki poprzez swoje utwory ukazuje niezbyt pozytywny obraz polskiej szlachty. Chce ukazać jej to czego sama nie zauważa poprzez satyrę. W ten sposób stara sie wytłumaczyć rodakom iż ich obecny sposób życia prowadzi do upasku ojczyzny a jedynym wyjściem by się tego ustrzec jest zmiana swojego postępowania i postawienie na czele systemu wartości Polski a nie własnego. Poprzez te utwory widzimy negatywny obraz postępowania Polaków. Są w nich wytykane ich wady, złe zachowania i zacofanie.

Bolesław Prus w swoim utworze "Lalka" ukazuje nam polskie społeczeństwo okresu pozytywizmu. Pokazuje i charakteryzuje trzy stany społeczne, którymi są arystokracja, mieszczaństwo i prosty lud. W swoim utworze bardzo dużo miejsca poświęca arystokracji, którą mocno krytykuje. Warstwa ta jest w przeważającej części ukazana negatywnie. Są oni wyalienowami od reszty społeczeństwa, gdyż uważają się za lepszych od innych ludzi. Ukazani są jako zepsuci moralnie, los biednych ich nie obchodzi a kwesty na ich rzecz organizowane są tylko po to aby pokazać się w towarzystwie. Myślą tylko i wyłącznie o własnym dobru lub własnej grupy. Brak im woli działania, zmieniania społeczeństwa, a przecież to właśnie oni mają ku temu doskonałe środki. Mieszczaństwo jest bardzo podzielone pod względem wykształcenia, pochodzenia, pokoleń i zawodu. W tej warstwie znajdziemy nie tylko Polaków ale i Niemców i Żydów. Warstwa ta jest pozbawiona enegii, niezdolna do działania i przedsiębiorczości. Nie wierzą oni we własne siły. Tylko Żydzi postępują innaczej. Są ukazani jako ludzi przedsiębiorczy ale zarazem dążący do pieniędzy za wszelką cenę. Prosty lud czyli chłopi to warstwa najuboższa nie mająca szans do rozwoju i wydźwignięcia się z tej ciężkiej sytuacji. Dzieje się im okropna krzywda są wyzyskiwani przez inne klasy. Prus ukazuje nam społeczeństwo polskie jako niespójne, w sposób znaczący podzielone. Jako całości można mu przypisać cechy jak samodestrukcja, brak jedności, popadanie w skrajności, znaczne zróżnicowanie. Przedstawiony obraz nie jest zbyt optymistyczny. Uwagę zwracają również występujące w nim problemy jak bezrobocie, antysemityzm, materializm, konserwatyzm oraz przesądy społeczne. Arystokracja jest zdemoralizowawana, lud upadły a mieszczaństwo podzielone bez możliwości rozwoju. A co za tym idzie całe społeczeństwo rysuje się jako chore. Taki właśnie obraz społeczeństwa polskiego zarysowuje nam B. Prus w swoim utworze "Lalka". Obraz ten jest moim zdaniem negatywny i niewnoszący nic dobrego.

Adam Mickiewicz w swoim utworze "Dziady" ukazuje nam zupełnie inny obraz polskiego narodu. Autor ukazał Polaków jako ludzi maltertowanych z takim wizerunkiem mamy doczynienia w scenie pierwszej - więziennej. Ukazuje on martyrologie polskiego narodu, który po doznawanych cierpieniach zmartwychwstanie. Mickiewicz nie ogranicza się tylko i wyłącznie do ukazania Polaków jako ofiar ale pokazuje również jednostki, które są zdolne do poświęceń zarówno dla siebie jak i dla narodu - Kondrad oraz Tomasz. Ale również w tym utworze dostrzegamy podział społeczeństwa. Istnieją tutaj oprócz osób gotowych do walki również, te które się przystosowały, nie są zdolne do buntu, obawiają się konsekwencji. Ukazani sa również karierowicze, którzy nie chcą zmian, gdzyż uważają że obecny stan rzeczy pomógł im w uzyskaniu aktualnie posiadanego statusu. Ale Mickiewicz w głównej mierze podkreśla i wywyższa obraz Polaka chętnego do poświęceń i walki. To właśnie oni są prawdziwymi patriotami. Ukazuje on że dzieki walce Polacy są w stanie odzyskać niepodległość pomimo przeciwności i doznawanego cierpienia. Jest to piękny obraz ludzi gotowych do poświęceń dla własnego narodu.

Najpełniejszą ocenę społeczeństwa polskiego odnajdziemy w dramacie Wesele Stanisława Wyspiańskiego. Autor zestawił ze sobą ówczesną inteligencję, mieszczaństwo z warstwą chłopów. Sylwetki zgromadzonych na weselu mieszczan są starannie dobrane, ich wspólną cechą jest poczucie wyższości nad chłopami. Inteligenci nie mają pojęcia o życiu na wsi, traktują życie poza miastem jako oazę spokoju, arkadię. Inteligencja jest wyraźnie słaba jako warstwa społeczna i zniewolona, dlatego nie stać jej na wzniosłe czyny i działania. Lata pozbawienia państwowości sprawiły, że wśród nich zapanowała moda na dekadentyzm, czyli poczucie niemocy. Czołowym dekadentem Wesela jest Nos. Dominującym stosunkiem wobec polskiej wsi jest chłopomania, czyli powierzchowna fascynacja życiem wiejskim. Jest to tylko moda, która urozmaica zycie mieszczan. Przebierają się w ludowe stroje, zacierając rzeczywisty obraz chłopów, jako siły, dzięki której można odzyskać wolność. Chłopi są krytycznie nastawieni do inteligencji, ale wiedzą, że bez porozumienia obu stanów nie uda się wywalczyć niepodległości. Inteligencja zgodnie z tradycją powinna pełnić rolę przywódczą, natomiast w dramacie, odpowiedzialność za losy kraju zrzucają na barki chłopów. Wszystko to buduje negatywny wizerunek polskiej inteligencji. Inteligencji poświęcają się swoim problemom, są zamknięci, rozpamiętują historię, czekają na cud. Autor dokonał oceny na podstawie własnych obserwacji, przedstawiając chłopów zarówno z ich zaletami, jak i z ich wadami. Chłopi są ukazani jako wielka siła narodu, ale siła ta nie jest wykorzystana. Są o wiele bardziej niż inteligencja skorzy do walki i odzyskania wolności przez Polskę. Pomimo wielkiej woli walki, zdają sobie sprawę, że sami nie podołają tak wielkiemu zadaniu i muszą być pokierowani przez inteligencję. Cechą chłopów, która rzuca się w oczy od pierwszej sceny dramatu, jest ich duma i znajomość swojej siły. Wadami chłopów, które ukazał Wyspiański, są: pijaństwo, awanturnictwo, zazdrość o bogactwo. Za wadę można uznać ich wzmożony zapał do czynu, ponieważ pozbawiony ujścia, mógł pójść złymi torami. Chłopi z “Wesela” twardo stąpają po ziemi, realnie spoglądają na swoje możliwości i szanse na odzyskanie niepodległości, podczas gdy inteligencja czeka na cud, oni czekają na przywódcę, który poprowadzi ich w walce o wolność Polski. Wyspiański ukazał obraz społeczeństwa polskiego w okresie Młodej Polski. Zakreślił w swoim utworze, że bez wspólnego działania i jedności narodu pojedyńcze warstwy nic nie zdziałają same. Obraz Polaków jest z jednej strony pozytywny, gdyż są oni zdolni do wielkich czynów, poświęceń, walki ale jego negatywną stroną jest brak jedności w działaniu.

Myślę, że w świetle przytoczonych utworów ukazałem obrazy Polaków i Polski na przestrzeni wieków ukazywane przez różnych autorów. Jak można zauważyć byli oni ukazywani w różny sposób. Ale zawsze odznaczali się siłą, męstwem, odwagą lecz ich negatywną cechą był brak spójności i wspólnego działania w dążeniu ku wspólnemu dobru.