- Przed wykładem NALEŻY pozbyć się okryć wierzchnich!

- Problem polskości poza granicami kraju - czy chcą wychować dziecko na Polaka? Rodzi się kategoria polskości poza granicami kraju. Szkoły przedmiotów ojczystych są szkołami sobotnimi. Wiele tysięcy dzieci posyłanych, zajęcia prowadzone w sposób atrakcyjny.

Problem dwujęzyczności - bada prof. Miodek, komisja senacka zajmująca się tematem. Metoda OPOL - One Person One Language. Na ten problem trzeba spojrzeć twórczo. Chcemy, by Polacy byli w świecie, znali polski język, kulturę, ale i brali udział w przedsięwzięciach międzynarodowych.

Fuzja zachodnio-wschodnia. Festiwal poezji słowiańskiej przeniósł się do Londynu. Poeci białoruscy, Polacy z Litwy, poeci rosyjscy - tłumaczenia w obie strony pomiędzy językiem rosyjskim a angileskim, Polacy z Krakowa, Warszawy, prof. Nawrocki, Instytut Sikorskiego. Organizowała polska grupa poetycka KAMPE. Duch szeroko pojętej kultury, tomiki poetyckie - przedsięwzięcie na szeroką skalę. Wykłady na polskim uniwersytecie w Londynie, spotkania w ambasadzie. Sukces słowiańszczyzny, poezji - a w tym i Polaków.

Warto myśleć o wielokurturowości.

TEMAT: Nowomowa. ("New-speak"; źródło: Orwell, "Rok 1984")

Jak zaistniała? Czym była w przeszłości, czym jest dzisiaj?

Prof. Puzynina - badania o wartościach w języku, książka "Język wartości". W języku zawiera się sfera aksjologiczna (wartościująca). Pedagog ma wszczepiać sferę wartości w swych wychowanków.

Nowomowa orwellowska jest językiem państwa totalitarnego - kreowanym dekretami, cenzurą władzy. Przekazuje jej ideologię. Jest językiem totalitarnej propagandy. Jest językiem sukcesu i cenzury politycznej.

Nowomowa - to język władzy i kontrolowanych przez nią środków upowszechniania informacji w państwach o ustroju totalitarnym. - definicja funkcjonująca w literaturze przedmiotu.

Wykorzystywana jest do arbitralnego manipulowania nastrojami, zachowaniami społecznymi. Ma uformować sposób myślenia i zachowań społeczeństwa, na którym zależy władzom państwowym. Udowadnia to, że słowo odgrywa ogromną rolę.

prof. Michał Głowiński - literaturoznawca - po '68r. - "PeeReLiada", "Nowomowa po polsku", pisał do szuflady, opublikowane po '89r., dziś traktowane jako analiza badawcza: jakie słowa istaniały, jakie wypowiedzi osiągały jaki cel.

Czesław Miłosz był zabroniony, nie był w kanonie lektur szkolnych - poznanie jego poezji tylko dzięki niektórym nauczycielom; "literatura źle obecna w szkole". Pisał: "Lawina bieg od tego zmienia/ Po jakich toczy się kamieniach" - możesz więc mieć wpływ na bieg lawiny.

Nowomowę tworzy władza. Nowomowa NIE JEST ograniczona władzą, przenika wszędzie.

Funkcje pełnione przez nowomowę:

- perswazyjna, stająca się funkcją manipulacyjną; wpojenie określonych ocen, postaw, pranie mózgu;

Bierut - przy 28.01.1958(?), odsłonięcie pomnika Mickiewicza: "Wielki rozmantyzm rewolucyjny Mickiewicza", "Siły reakcyjne pragnęły zawłaszczyć sobie Mickiewicza"; odwołanie do autorytetu bez podstawy, celowe utorzsamienie Romantyzmu z Rewolucją Październikową.

"Zdradzili o świcie" Herberta - podobnie.

- funkcja dystorsyjna - zakłócająca, polegająca na faktycznym dezinformowaniu odbiorców; odbywa się to przy stwarzaniu pozorów informowania.

Np. wyrywanie z kontekstu.

21.07.69r. - "Trybuna Ludu" - pozornie informuje o lądowaniu stacji kosmicznej na Księżycu, faktycznie kamufluje fakt, że nie było to miękkie lądowanie;

Wytwarzanie szumu informacyjnego. Nieustanne używanie wytartych sloganów, wata słowna, nieznaczące zbitki słowne, frazesy, werbalizm -> bezmyślne odbieranie komunikatu przez pewne grupy odbiorców.

Kształtuje to postawę bierności, sprzyja tworzeniu wewnętrznego konformizmu.

Wolność słowa naszym wielkim dobrem narodowym.

Dziś nowomowa istnieje w innej postaci. Bardzo przyłożył się do niej marketing. Unię Europejską i demokrację też odmieniamy przez wszystkie przypadki. Stworzenie bierności i posłuszeństwa językowego. Sieczka informacyjna.

Wata słowna sprzyja pozbawieniu komunikatu realnej informacji i w bezbolesny sposób wysyła sygnał, że władza jest i władza ma kontakt z obywatelem ("ku czci", "z okazji", "naprzód ...", "do boju").

- funkcja rytualno-fatyczna; konieczność używania stałych, takich a nie innych form, mających na celu wypełnienie kanału informacyjnego pseudoinformacją, nawiązywanie pseudowięzi / pseutokontaktu ("dziś jak co roku obchodzimy Barbórkę", mówi Gierek w kasku górniczym).

Dziś: "stoją tam, gdzie stało ZOMO", "my jesteśmy tu, by zaoferować Ci nowy samochód"; my jesteśmy dla Ciebie versus my kontra oni.

F.Castro przygotowywał swoje ogniste przemówienia z grupą ekspercką, którzy podsuwali mu ogniste frazy. W Polsce PR-owcy.

Bardzo ważną cechą nowomowy jest magiczne pojmowanie języka - kreowanie rzeczywistości za pomocą słów.

Każdy akt mowy postrzegany w optyce nowomowy jest aktem performatywnym - czyli stwarza nowe stany rzeczywistości ("jest lepiej!", "wzrósł produkt krajowy brutto!").

Też za pośrednictwem powtarzających, mamy do czynienia z rządami słów, logokracją (logos - słowo). "Stoimy na straży socjalizmu - nasza rzeczywistość w naszych rękach", "jesteśmy u progu Unii Europejskiej" - 9 lat temu..., "każdemu bliskie są nasze ideały; wszyscy idziemy do urn wyborczych".

Postulatywność - "powinniśmy", "należy", "potrzeba" -> wyimaginowana wspólnota potrzeb.

"Ze Związkiem Radziecki po wieczne czasy i nigdy inaczej."

Wielkie kwalifikatory (kwantyfikatory) - niezwykle ważne dla perswazji: nigdy, zawsze, wszędzie, wszyscy. Składają się na magiczną funkcję języka.

Za pomocą słów możesz kreować własną przyjaźń, miłość, ale i nienawiść. W realiach pedagogicznych musimy szczególnie zwracać na to uwagę, by przekazywać dobre wartości.

Janina Puzynina, Język wartości - warto przeczytać.

Mamy wybrać fragment z mediów do analizy językowej? (każdy wykład wzbogaca nas o nowy wątek.) Czy jesteśmy w stanie odróżnić tam fragmenty nowomowy? Może języka triumfalizmu rynkowego?

Moralne granice rynku - czego nie można kupić za pieniądze, Sandel - też warto przeczytać, to literatura światowa.

Zastanówmy się, jakie nowe oblicze, jakiego rodzaju nowomowa zaistniała w Polsce w przestrzeni publicznej, nowomowa którą promują także i media. Można przynieść ciekawe przykłady współczesnej nowomowy na następny wykład, ale nie trzeba.

KONIEC