"Rodzina i system społeczny"

1.Rodzina jako sfera "racjonalnego wyboru": Podstawowe założenia:

1.1 Indywidualzim

Obiektem teoretyzowania i opisu są jednostki, ich indywidualne decyzje i strategie postępowania.1)Rodzinę budująjednostki, podejmując dezyzje małżeńskie, prokreacyjne, dotyczące rozwiązania rodziny. 2)Jednostki budujące rodzinę nie muszą mie wspólnych interesów i celów.

1.2 Strategie formowania rodziny

Założenie rodziny wymaga znalezienia i wyboru partnera, uzyskanie jego zgody, określenie momentu optymalnego momentu dla zawarcia związku, decyzje co do momentu urodzenia, liczby i wychowania dzieci, odstępu m. narodzinami, przyjęcie opcji w sferze "pokrewieństwa" i "powinowactwa". Rodzina jest funkcją szeregu decyzji podejmowanych przez mężczyzn, kobiety, rodziców, dzieci, krewnych z obu stron, starsze i młodsze generacje.

1.3 Strategiczne konflikty

-problemy reprodukcji biologicznej, ma wymiar ekonomiczny-problem reprodukcji zasobów ekonomicznych, nakłady.

-problem dziedziczenia, posagu i opłaty za żonę, mezaliansów i aliansów rodzinnych- problemy o charakterze konfliktogennym(jednostki mają różne interesy)

1.4 Rachunek kosztów i korzyśc: kalkulacja ekonomiczna

Zachowania "rodzinne" podejmowane w sytuacji ograniczonej ilości zasobów, te decyzje pociągają za sobą konsekwencje; Analiza ekonomiczna, wyliczając koszt/korzyśc założenia małżeństwa, jakości dziecka, koszt "odkładania" posiadania potomstwa i strategii "gwałtownego wzrostu rodziny".

1.5 Konkurencja

Jednostka nie jest niezależna od decyzji innych osób:

-"inni" wywierajÄ… presjÄ™ na decyzje jednostki

-to co robi jednostka ma konsekwencje dla innych

-podejmując działania należy wejśc w kooperacje z innymi lub "zdezerterowac"

-działamy w sytuacji konkurencji z innymi

1.6 Od "rodziny" do cyklu życia rodzinnego:analiza procesualna

Rodzina-konstelacja działających jednostek, ich preferencje, interesy, możliwości działania zieniają się w czasie. Wiek wyznacza ich sytuacje w procesie reprodukcji.

Cykl rozwoju rodziny: (dynamiczny proces, stanowiący funkcje procesów reprodukcji)

-pojawia sie para jednostek, decyzja o zawarciu związku;- rodzą się i dorastają dzieci;-dzieci odchodzą z domu; -rodzina się kurczy do początkowego stanu pary małżeńskiej;-śmierc; w międzyczasie daja początek nowym rodzinom.

1.7 Mikro- i makroskala

Zjawiska makroskali stanowią efekt kumulacji indywidualnych decyzji. Dzietnośc jest zbiorczym efektem indywidualnie podejmowanych decyzji co do posiadania dzieci.

"Robotniczy model"-strategia dystrybucji biedy-nadwyżka siły roboczej;

"europejski wzór małżeństwa"-tendencje do odraczania małżeństw i zwiększenie proporcji osób bezżennych;

Zmienne strategie formowania rodziny wpływają na przemiany w skali makro. na industrializacjei urbanizację. Rodzina-aktywny aktor procesów przemian społecznych.

1.8 Stabilnośc i zmiana

To zrównoważenie układu, na które oddziałują sprzeczne presje. Jeśli ma się dzieci zbyt wcześnie, obiża to status materialny rodziny, możliwości inwestowania w nie; jeśli ma się je za późno, maleje szansa inwestowania we wnuki- użyecznośc dynastyczna dzieci.

Dziś rodzine traktuje sie jako funkcje indywidualnych strategii rozwiązywania dylematów reprodukcji- oddają racjonalnośc ekonomiczną i społeczną podejmujących działania aktorów; Aspekt ekonomiczny-dziedzczenie i zapewnienie środków na kryzysowe momenty cyklu rodzinnego. Wymiar społeczny-konkurowanie na rynku małżeńskim, konkurecja dziecmi, wnukami na rynku awansu społ. i zapewnienia pozycji społ.

2.Historia i współczesnośc rodziny: przykłady zastosowania "analizy strategicznej"

2.1 Strategiczny model analizy rodziny

-Dylematy ekonomiczne-problem alokacji ograniczonych zasobów w czasie(coś przeznaczyc dla siebie, dla partnera, dla dzieci, na więzi kooperatywne w sferze publicznej)

-Dylematy społeczne-odnoszą się do struktury społ: wyznaczają strategie doboru małżeńskiego, budowy sieci pokrewieństwa i powinowactwa, dziedziczenia i wydziedziczenia.

-Dylematy demograficzne-ile miec dzieci, kiedy, w jakich odstępac czasu.

Rodzina-funkcją "mikroracjonalności reprodukcyjnej": 1-stanowi efekt strategii rozwiązywania dylematów reprodukcji; 2-dostarcza zestawu norm i obligacji wiążących aktorów cyklu reprodukcyjnego; stabilizuje dostęp do zasobów i łagodzi momenty kryzysowe; prodkuje dzieci.

2.2 Dwie podst. strategie reprodukcyjne: rodzina tradycyjna i nowoczesna

R. tradycyjna-silnie rozbudowane f-cje ekonomiczne(produkcja), społecz(nenepotyzm) i polityczne(despotyzm). To "wspólnota reprodukcyjna", podporządkowująca sobie interesy swych członków.

Mała, nuklearna rodzina nowoczesna o zredukowanych funkcjach. Jednostka może rozwiązywac dylematy reprodukcji samotnie, posiłkując się sferą publiczną, wyzwolona spod presji rodzinnych.

Niedowład sfery publicznej powoduje powrót do strategii tradycyjnych,rozbudowanie afiliacji rodzinnych.

Mikrosocjalnośc reprodukcyjna:

-"zagęszczenie"urodzin dzieci w krótkim czasie-szybki powrót kobiety do pracy,1 moment kryzysowy;

-"Wyrzucenie" mlodych ludzi nieobciążonych własną rodziną-pozwala "zakumulowac zasoby" zabezp. własną reprodukcję.

-Obniżenie wieku zawierania małżeństw-efekt szybkiego rozpadu rodzin urodzenia,przestają "przetrzymywac" dzieci. Zagęszczając urodziny, po wypchnięciu dzieci z domu ma kilkanaście lat prosperity,pozwalając zabezpieczyc ekonomicznie okres starosci.

2.3 Rodzina przyszłości: przykładowe modele

-strategie "elitarne" formowania rodziny przez klasy rządzące, działające pod silną presją zasad dziedziczenia i tendencji do powiększania majątku, do zachowania pozycji społecznej.

-strategie "mieszczańskie" dążenie do odraczania małżeństwa i ograniczenia lb dzieci, pozwalało zmaksymalizowac akumulację kapitału materialnego(praca) i ludzkiego(wiedza)

-strategie "chłopskie"-tendencje do akumulacji zasobów i niechęc do ich rozdrabniania, późniejsze małżeństwa, silna presja na endogamię. Ceniono większą lb dzieci:duża lb rąk do pracy. Biednijsi chłopi zakładali wcześniej rodziny, bo nie mięli czego dziedziczyc, szybciej osiągali niezależnośc ekonomiczną.

-strategie "proletariackie"-wczesne małżeństwa, duża lb dzieci.

2.4 Rodzina współczesna: podst problemy

-życie samotnie( wtym wychowanie samotnie dziecka)

-nie legalizacja związków

-nie posiadanie potomstwa

-odsuwa siÄ™ w czasie moment zawarcia zwiÄ…zku i urodzenia dzieci

-ogranicza się liczbę potomków

-odstępy między narodzinami się wydłużają

"Siła" polskiej rodziny wyjaśniona słabością przestrzeni publicznej(Georg Duby): przestrzeń publiczna załamuje się->rodzina rośnie w siłę;

3.Rodzina Polska: Implikacje teoretyczne i badawcze modele strategiczne

3.1 Reprodukcja i gospodarka niedoboru

W socjalizmie planista poprzez oddziaływania na ceny miał możliwosci wpływu na dystrybucję dochodów domowych.
Redukcja marginesu swobody gospodarstw w zakresie zarabiania i wydawania pieniędzy. Upaństwowienie all struktur instytucjonalnych, gosp. domowe bezpośr. powiązane z państwem. Przerzucenie na rodzine kosztów reprodukcji i rodzinna stabilizacja zasobów.

3.2 Reprodukcja i "znoszenie" struktury społecznej

Jednostka podejmowała wysiłek reprodukcyjny w sytuacji braku elastyczności ekonom, nieoznaczoności informacyjnej; Dążenie do utrzymania statusu społecznego; wykształcenie-podstwa społ strategii reprodukcji.

1.Wpływ struktury społ przez zróżnicowanie zawodowe na dobór małżeński; Progi endogemiczne stanowiły podziłały na prace fizyczne i umysłowe, wymagające wykształcenia.

2.Tendencje do obony stylu konsumpcji: nadmierny wysiłek wkładany w "samoprezentację"

3.Procesy dziedziczenia pozycji społ w aspekcie wykształcenia.

3.3 Reprodukcja i socjalistyczne welfare state

Masowe otwarcie rynku pracy dla kobiet i specyficzny tym wspomagania rodzin miał wpływ na reprodukcję. Niedostatek infrastruktury wspomagającej rodzinę, polityka społeczna uprzywilejowała rodziny wielodzietne, rozbite, patologiczne.

Przydział mieszkań , miejsca w żłobkach, wczasy, msc w domach opieki społ uzależniony od "ciężkiej sytuacji". Skutki:obniżenie kosztów "produkcji" dzieci niskiej jakości, podniesienie kosztów wysokiej jakości. Ciężar posiadania wielu dzieci przerzucony na państwo.

Efekty polityki "wspierania rodziny":

1.uniemożliwienie realizacji modelu rodziny. niska motywacja pracy wpłynęła negatywnie na dynamikę gospodarczą.

2.Ograniczenie płodności nie przyniosło zysków strategicznych-nastąpiła eksplozja demograficzna;

3.4 "Familizacja" reprodukcji w socjalizmie

Niwydolna ekonomicznie sfera publiczna nie pozwalała zabezpieczyc kryzysowych momentów reprodukcji, niwydolna społecznie. Ograniczone środki, trudna alokacja w różne sfery, trzeba było wybiera w kogo inwestow-dzieci czy siebie, partnera.

Rodzina we własnym zakresie musiała rozwiązac problemy stabilizacji zasobów i kooperacji, przekształciła się w strategiczną jednostkę społeczną.

4. Strategie reprodukcji a charakter Polskiej Rodziny

"Funkcjonalizacja" rodziny na potrzeby reprodukcji.

1.Poszerzenie sfery obligacji w zakresie kooperacji "krewniaczej". "Samopomoc rodzinna" w formie pomocy materialnej i "w naturze". Dobrem sa krewni za granicą, ściąganie rodziny do miasta.

2.Poszerzanie samej rodziny wymuszone przez sytuacje mieszkaniowÄ…-pojawienie siÄ™ rodziny wielopokoleniowej.

3.Wydłuża się okres zależności młodego pokolenia. Młoda rodzina nie jest w stanie sma się utrzymac. Pozbawieni s,a okresu względnej prosperity.

Pojawienie się nepotyzmu, quasi-nepotyzmu-strategie zyskiwania zasobów, ekspansji. "Układy, znjomości, dojscia" podstwą sukcesu.

5. Stanowośc i dylematy alokacji

Walka o społeczny prestiż-nacisk na styl zycia- zasada "zastaw się, a postaw się". Dom i rodzina stają sie "publiczną fasadą", sfera publiczna staje się "niczyja".

Niedoinwestowane sfery zdrowia i odpoczynku, inwestycji w partnera, w przestrzeń publiczną. Ograniczenie poszukiwań męża do najbliższego dostępnego kręgu(koledzy z podwóka), redukcja wydatków na "chodzenie ze sobą"-szybka decyzja o ożenku, "łapanie na ciążę". "Niedoinwestowanie" sfery publicznej wyrażone w jakości pracy(kobiety mogą odpoczą w pracy po wysiłku prac domowych).

Stanowośc związana ze stylem zycia i tendencjami endogamicznymi, ze specyficzną wartością dziecka:dziedzic, symbol statusu; Dzieci relatywnie przeinwestowane, stają się jedynym świadectwem owocności życiowych wysiłków. W socjalizmie "odłączanie się" ludzi starych od rodziny w warunkach głodowych emerytur.

6. Dylematy kooperacji: Uświęcenie małżeństwa i rodziny

Pojawiają się normy nakazujące i utrwalające małżeństwo, obligujące rodziców do wyrzeczeń, wypracowany i uświęcony system wzajemnych obligacji- w postaci religii katolickiej.

7. Strategie reprodukcji i transformacja systemowa- przemiany w sferze reprodukcji w latach 1989-2002

W III Rzeczypospolitej model tradycyjny staje się przedmiotem wyborów politycznych, a model nowoczesny-życiową koniecznością. Tradycjonalizacja reprodukcji oznacza:

1-eliminacje z rynku kobiet-samoistna redukcja bezrobocia;

2-przerzucenie kosztów transformacji systemowej-minimalizuje inwestycje w infrastrukturę polityczną;

Wejście do Europy wymaga podniesienia jakości wytwarzanych dóbr materialnych i "produkowania" wysokiej jakości ludzi. Rezultatem jest dramatyczna redukcja zabezpieczeń wypracowanych przez polskie rodziny i niwelacja ich "zasobów". Więzi nepotystyczne i quasi-nepotystyczne przestały odgrywac rolę w sferze dostępu do dóbr konsumcyjnych. Dzieci bardzo kosztowne.

Transformacja uderza w tzw. rodziny pracownicze, w ludzi obciążonych rodziną, w wieku utrudniającym przekwalifikowanie się lub przejście do sektora prywatnego. Polska rodzina ewoluuje w stronę nowoczesnego modelu reprodukcji: zmniejsza się skłonnośc do zawierania małżeństw, ograniczona i opóźniona dzietnośc. Od początku lat 80. następuje obiżenie zawierania małżeństw, odraczanie ślubów, wzrost lb niezlegalizowanych związków. W miastach więcej rodzin się rozpada niż tworzy. Obniżenie płodności kobiet.

Obserwowane obecnie w Polsce trendy demograficzne wynikają z przystosowania indywidualnych działań oraz decyzji do zmienionych warunków ekonomicznych, społecznych i politycznych.

"Granice tolerancji:"o teoriach zachowań dewiacyjnych"

"Młodzieżowe podkultury dewiacyjne"

Kryteria statusu warstw średnich

Młodzież z warstw niższych nie jest w stanie skutecznie konkurowac z młodzieżą z warstw średnich w walce o uzyskanie wyższej pozycji społecznej, bo wyznacznikami statusu są wartości warstw średnich, spełnienie ich wymaga posiadania wielu cech,właściwości i umiejętności, których brak młodzieży z warstw niższych.

*9 kryteriów statusu zgodnych z hierarchią wartości warstwśrednich wg Cohena:

1.Ambicja-cnota kształtowana w prcesie socjalizacji, oznacza wys poziom aspiracji wobec celów trudno osiągalnych. Jej gł komponentem jest dążenie do bycia kimś.

2.Indywidualna odpowiedzialnośc-etyka polegająca wyłącznie na sobie, niechęc do korzystania z pomocy i udzielania jej. Nie wyklucza gestu, hojności i bezinteresowności jeśli nie utrudnia realizacji własnych celów.

3.Szacunek dla osiągnięc-wysoko cenione zdolności, umiejętności, osiągnięcia(akademickie, szkolne cenione najwyżej, bo może byc przeliczana na pieniądze).

4.Umiejętnośc rezygnowania z natychmiastowych gratyfikacji i nieuleganie pokusom w imię realizacji odleglejszych celów życiowych. zdolnośc do wyrzeczeń, samoograniczeń, swoisty ascetyzm-środki do realizacji innych celów.

5.Racjonalnośc-umiejętnośc przewidywania własnych działań, planowania i gospodarowania czasem oraz środkami w najbardziej skuteczny sposób.

6.Świadome kształtowanie wyglądu zew, uprzejmości i manier-jest źródłem prestiżu i stanowi środek do osiągnięcia sukcesu. Umiejętnośc zjednywania sobie przyjaciół i wpływania na ludzi- implikuje zdolnośc do samokontroli i ograniczenia spontaniczności.

7.Kontrola agresji fizycznej i niestosowanie przemocy-wynika z konieczności realizacji innych wartości(dobrych stosunków z ludźmi)oraz z nacisku na konkurencyjnośc.

8.Pożyteczny wypoczynek-nie należy "marnowa" wolnego czasu. Zabawa ma by pożyteczna, rozwijająca i kształcąca.

9.Poszanowanie własności-zbiór postaw wobec własności i wobec natury prawa własnosci przejawia sie m.in. wgłoszeniu prawa do swobodnego rozporządzania swoją własnością. Święty stosunek do rzeczy własnych, cudzych i społecznych(troskliwie o nie dbac).

Cechy podkultur dewiacyjnych

Poczucie frustracji statusowej, poczucie lęku, napięcia i niska samoocena powodują kształtowanie alternatywnych wartości, wzorców sukcesu i wskaźników statusu. Zachowanie przestępcze jest oceniane jako właściwe zgodnie ze standardami obowiązującymi w podkulturze dlatego, że jest ono uznawane za niewłaściwe zgodnie z normami obowiązującymi w szerszej kulturze. Gł cechami są:

-Bezcelowośc-założenie że ludzie kradną, bo potrzebują skradzionych rzeczy, jest działaniem racjonalnym i utylitarnym. Gangi młodzieżowe kradną "dla draki".

-Złośliwośc-przejawia się we wrogości wobec innych gangów, rówieśników. W brutalnym stosunku do uczniów w szkole i nauczycieli. Źródłem demonstracyjnej negacji autorytetów.

-Negatywizm-poczucie odrębności i solidarności podkultur dewiacyjnych zwiększa się pod wpływem wrogich reakcji ze strony instystucji formalnej kontroli społecznej.

CechujÄ… siÄ™ dodatkowo:

-wszechstronnośc i różnorodnośc działalności przestępczej

-bujki, pobicia, akty wandalizmu

-hedonizm na krótką metę

-dążenie do natychmiastowej gratyfikacji, poddawanie się impulsom, potrzebom chwili

-nacisk na autonomie grupy-silny opór w stosunku do ograniczeń zewnętrznych.

Koncepcja kultury warst niższych Millera

Dewiacja warstw niższych jest po prostu składnikiem szerszej kultury tych warstw. Charakteryzuje się dużą odrębnością wobec kultury warstw średnich. Wykształciała własną siłę integrującą i motywująca zachowania. Wynika ze zderzenia się systemu z innym, zgodnie z którym zachowanie jest oceniane i klasyfikowane jako dewiacyjne.

Centralne punkty zainteresowań-dziedziny, problemy zwracające na siebie szeroką i trwałą uwagę, wywołujące duże zaangażowanie emocjonalne. Jest opisowo neutralne i odzwierciedla faktyczne zachowania. 6 centralnych pkt zainteresowania:

1.Kłopoty-gł temat rozmów i przedmiot aktywności. W pewnych kręgach wartością będzie brak kłopotów(nie pakowanie się w kłopoty oznacza, że jest w porządku; istotniejsze niz osobowośc, wygląd, osiągnięcia). Zachowania dewiacyjne bezpośr wpływają na uzyskanie wysokiego statusu w grupie.

2.Twardośc-siła fizyczna,psychiczna, męskośc, odwaga, odpornośc na ból, brak skrupułów i sentymentów. Obojętnośc, lekceważenie, pogarda dla sztuki itp.Ideałami uosabiającymi twardośc są postaci filmowych gangsterów z lat 30. i kowboje. Jest efektem układów rodzinnych : dominacja kobiety w rodzinie.Całkowity brak mężczyzn w domu, indyferentny stosunek ojców i mężów do spraw zw z wychowaniem dzieci. Brak modelu męskiego do wykształcenia roli społ mężczyzny u chłopca ujawnia się w potepieniu przejawów słabości, miękkości, kobiecości, obsesyjnie negatywnym stosunku do homoseksualizmu.

3.Spryt-wysoko ceniono walory intelektualne. Jest wymiarem, który obejmuje całą klasę zachowań związanych z umiejętnością manipulowania innymi ludźmi i dochodzeniem do wybranego celu przy minimalnym nakładzie energii. Obejmuje pewne specyficzne umiejętności werbalne, tj "pyskowanie". Taki przywódca cieszy się wyższym prestiżem niż przywódca wyłącznie twardy. Zwroty językowe-"przekręcic, wystawic, oskubac".

4.Emocje-Poszukiwanie emocji, podniecających przeżyc, chęc zakosztowania życia wynikają z szarzyzny i monotonni życia w kulturze warstw niższych, życia upływającego na ciężkiej pracy, nie wysoko cenionej. Komponenty:picie alkoholu, gry hazardowe,"podryw", rytuał "W Polskę idziemy", bójki, konflikty z prawem. Brak aktywności , codzienna rutyna i nudy wypełniają "lizanie ran" ileczenie kaca, ocena przeżyc ostatniego wypadu i planowanie nastepnego.

5.Przeznaczenie-umożliwia angażowanie się w niebezpieczne, ryzykowne sytuacje bez poczucia, że ponosi się osobistą odpowiedzialnośc za skutki własnych działań. "Fart, niefart""co będzie, to będzie". Mistyczna wiara w przeznaczenie, zrządzenie losu. Wszystko zależy od fartu, od losu. Przejawiało się w grach hazardowych i zręcznościowych.

6.Niezależnośc-Negacji norm i reguł postępowania, ograniczeń w ekspresji "ego", zew, narzuconej kontroli towarzyszy podświadoma, skryta teskonota za życiem w ściśle określonych ramach. Zwroty:"sam sobie da radę". Przejawianie mna zewnątrz wrogiego stosunku, cieszą się że nie muszą już więcej ponośic odpowiedzialności za własne czyny i dokonywane wybory.

Centralne punkty zainteresowania młodzieży

Grupa koleżeńska staje się domem zastępczym. Rówieśnicy z rogu ulicy to najbardziej stabilna i solidna grupa pierwotna.Wysoki stopień solidarności i konformizmu wobec norm kulturowych.

Przynależnośc-(2 aspekty):1)stałe weryfikowanie, kto jest a kto nie członkiem grupy.F-cja integrująca.

2)ustawiczne akcentowanie przez członków grupy swej przynależności do niej.; Można osiągnąc i utrzymac dzięki zachowaniom zgodnym z wymaganiami ogólnie obowiązującymi w kulturze w.niższych:demonstrowanie sprytu, twardości, niezależności.

Status-osiąga się przez demonstrowanie cech wysoko cenionych w kulturze tych warstw. Dewiacyjny charakter zachowań wynika z:

1)konkurencji zmuszajacej do ustawicznego podkreślania swego statusu przez wys cenione zachowania.

2)potrzeba uczenia się męskich ról społ i męskiej identyfikacji prowadzi do przesadnego akcentowania przejawów "dorosłości".