KOKCYDIOSTATYKI (Coccidiostatica) = środki stosowane do zwalczania i zapobiegania kokcydiozie
Kokcydia - krótki cykl rozwojowy 6-10 dni. Postacie rozwojowe o różnej budowie i aktywności życiowej: sporozoity - schizonty - merozoity - gamonty - oocysty
Cysty odporne na warunki klimatyczne i wiele czynników chemicznych = próba przerwania cyklu na tym etapie jest nieskuteczna = trzeba podawać leki doustnie
W praktyce do profilaktyki stosuje się głównie l. kokcydiostatyczne - większość działa w drugiej fazie schizogonii - aby umożliwić powstanie odporności swoistej
W leczeniu stosuje się wyższe dawki niż w profilaktyce aby uzyskać działanie bójcze
Cechy dobrego kokcydiostatyku profilaktycznego:
szerokie spektrum działania
mała toksyczność
aktywność wobec późniejszych postaci rozwojowych schizogonii
ograniczona lekooporność lub brak lekooporności
zwiększenie dawki powinno dawać działanie kokcydiobójcze
nie powinien stwarzać problemów z pozostałościami (krótkie okresy karencji)
Programy profilaktyki kokcydiozy
Podstawowa zasada - ciągle (bo krótki okres rozwoju) stosować kilka leków (aby uniknąć powstania oporności)
Stosuje się 2 typy porgramów rotacyjnych
Szybka rotacja (program wahadłowy = “shuttle”) - zmiana kokcydiostatyku w okresie jednego cyklu produkcyjnego (= inny kokcydiostyk w paszy starter, inny w finisher)
Wolna rotacja (program naprzemienny = “switch”) - kokcydiostatyk jest zmieniany co 2 lub 3 cykle produkcyjne (np. raz na kwartał w produkcji brojlerów) np.: salinomycyna - halofuginon lub halofuginon - clopidol - lasalocid;
Zasady stosowania leków w cyklach rotacyjnych:
leki wymieniać w taki sposób aby różniły się budową chemiczną, mechanizmem działania, brakiem oporności krzyżowej
jeśli w jakimkolwiek etapie zastosowano tiamulinę nie może następnie występować salinomycyna, monenzyna, maduramycyna lub narazyna
W produkcji brojlerów stosuje się szybką rotację:
etap 1 - do 28 dnia = lasalocid lub nikarbazin lub halofunginon
etap 2 - po 28 dniu do końca tuczu = klopidol lub halofuginon lub robenidyna; nie stosować w tym okresie nikarbazyny z powodu toksyczności i jonoforów z powodu ograniczenia spożycia paszy;
W przypadku niosek i stad rodzicielskich kokcydiostatyki podaje się do ok. 18-22 tyg. życia