FONETYCZNY STATUS LITERY „I”

- nie zawsze wymawiamy ortograficzne „i”

- w języku polskim występują spółgłoski miękkie: ś, ź, ć, ń, dź;

miękkość w spółgłoskach miękkich jest wrodzona i niezależna od kontekstu

- w języku polskiem występują spółgłoski zmiękczone, np.: pi, bi, si, ki, vi itd.;

spółgłoski zmiękczone występują tylko w sąsiedztwie samogłosek oraz <j>

- artykulacyjnym korelatem miękkości jest ruch języka w stronę podniebienia twardego (palatum)

<ćma> → [ćma]

<ciocia> → [ćoća]

/ć/ = <ć, ci>

/ć/ - fonem, mózgowy wzorzec głoski

ZASADA:

<ci> - kiedy potem jest samogłoska

<ć> - kiedy potem występuje spółgłoska lub w wygłosie

• <ci> występuje w tekście dla rozróżnienia; gdyby nie było <ci> w tekście byłoby mnóstwo kresek

FUNKCJE „I”:

1. oznaczenie miękkości

2. funkcja sylabotwórcza (zgłoskotwórcza)

ZASADY:

1. spółgłoska + i + samogłoska → ĆV np. <siano> → [śano] tzw. miękkość synchroniczna; funkcja zmiękczająca

2. spółgłoska + i + spółgłoska lub wygłos → C'iC/Ć np. <siny> → [s'iny]; <list> → [l'ist]; funkcje: zmiękczająca i sylabotwórcza

3. spółgłoska wargowa [p, b, m, f, v] lub spółgłoski [t, d, l, r, x] + i + samogłoska → C'jV np. <pies> → [p'jes] tzw. miękkość asynchroniczna, wydzielenie się „j”; funkcja zmiękczająca

4. <niV> → a) [ńjV] → <Dania> → [dańja]

b) [ńV] → <dania> → [dańa]

5. <ki, gi> + samogłoska a, o lub u → [k'jV, g'jV] np. [k'josk]

6. <ki, gi> + e → a) [k'e] [g'e] np. [k'edy]

b) [k'je] [g'je] np. [b'jolog'je] → na zasadzie analogii do

mianownika: <biologia> →

[b'jolog'ja]

PRZYKŁADY Z „I”:

Maciek

ciarki

cicho

Zofia

Bieszczady

piasek

piszczeć

zima

ziarno

mazia

dzidzia

działo

niedziela

dzidziunia

odcedzić

Wiera

wino

Ariel

dziadziunia

miód

piosenka

Liliana

Zanzibar

Kazik

rzezimieszek

buziak

bzik

cielak

bucik

CIF

flecista

apatia

bitwa

wianek

malaria

ziemia

biesiada

kwestia

Tien-szan

niunia

znicz

niuniusia

niczego

niszczenie

mafioso

Asia

siwa

sic

Gosia

Gosi

obiad

diabeł

plastic

pielenie

kieliszek

Pinokio

Gienia

linia

Giaur

mitologia

mitologie

silikon

siarka

Kasi

sinolog

silan

siedzieć

cosinus

sinus

Marcin

Citroen

liana

Kyoto

dyskietka

kiermasz

magiel

magia

magie

giętki

kieszonkowiec

Giewont

Tokio

kieszeń

komentarz do ćwiczeń:

→ samogłoski ściaścione występują najczęściej w obustronnym sąsiedztwie miękkich głosek:

<sień>

<dzień>

→ samogłoski nosowe występują najczęściej w obustronnym sąsiedztwie głosek nosowych:

<niania>