WYBUCH If WONY SWIATOWEJ

Pozwolenie na zajęcie Czechosłowacji było ostatnim ustępstwem państw zachodnich wobec Hitlera. Kolejne żądania Niemiec w sprawie zmiany statusu Wolnego Miasta Gdańska i zgody rządu polskiego na eksterytorialną autostradę i linię kolejową łączącą Niemcy i Prusy Wschodnie wywołały sprzeciw Anglii i Francji. Politycy tych państw postanowili dać do zrozumienia, że atak na Polskę wywota natychmiastową reakcję Zachodu. Dla udowodnienia Hitlerowi zmiany stanowiska podjęto próbę zawarcia z ZSRR sojuszu wojskowego na wypadek akcji niemieckiej.

W połowie kwietnia 1939 r. rozpoczęły się w Paryżu, kontynuowane w Moskwie, rozmowy francusko-radzieckie (później dołączyli do nich dyplomaci brytyjscy). Rosjanie zajmowali chwiejne stanowisko, przedtużając pertraktacje. Po trzech miesiącach nie kończących się negocjacji, w czasie których Francja zgodziła się na pewne ustępstwa, strona radziecka postawiła niespodziewany warunek wywarcia nacisku na Polskę, aby wyraziła zgodę na przemarsz przez jej terytorium Armii Czerwonej. Rosjanie domagali się spełnienia tego warunku również przez Rumunię. Zawarcie porozumienia wojskowego strona radziecka warunkowała możliwością obsadzenia portów i wysp przybrzeżnych państw nadbałtyckich. Stawianie takich nierealnych warunków było szukaniem pretekstu do zakończenia rozmów. Brak zgody państw zachodnich na żądania radzieckie stał się argumentem do zerwania rokowań i obciążenia państw zachodnich winą za to. W tym czasie Stalin rozpoczął poszukiwania porozumienia z Niemcami.

W lipcu 1939 r. stosunek Niemiec hitlerowskich do ZSRR uległ zmianie. W Berlinie minister spraw zagranicznych Rzeszy, Joachim von Ribbentrop, wraz z ambasadorem ZSRR omawiali m.in. kwestię granic i ziem polskich, na temat których zarówno rząd ZSRR jak i rząd Rzeszy miały wspólne stanowisko. Wiaczesław Mołotow (komisarz spraw zagranicznych rządu ZSRR) przedstawił propozycję przyjazdu delegacji niemieckiej do Moskwy. Stalin starał się opóźnić rozpoczęcie oficjalnych rozmów, stawiając jako warunek zawarcie jawnego paktu o nieagresji i tajnego protokołu o specjalnych interesach obu stron. W czasie, gdy trwały rozmowy francusko-radzieckie, doszło do podpisania umów między ZSRR a III Rzeszą Niemiecką. 23 sierpnia 1939 r. Joachim von Ribbentrop w Moskwie podpisał w imieniu rządu Rzesay Niemieckiej "jawny protokól" - traktat o nieagresji i "ściśle tajny dodatkowy protokól" - przewidujący podział stref wpływów w "wypadku politycznych i terytorialnych zmian " na obszarze Polski i państw bałtyckich. Granica między Niemcami a ZSRR na ziemiach polskich miała przebiegać wzdłuż rzek: Narew - Wisła - San. Pakt Ribbentrop-Mołotow dał Hitlerowi wolną rękę w wypadku agresji na Polskę i czynił stronę radziecką współodpowiedzialną za rozpoczęcie wojny.

Rozmowy z państwami zachodnimi zostały zerwane dopiero 25 sierpnia. Hitler mając zapewnione współdziałanie z ZSRR w chwili ataku na Polskę wyznaczyt termin agresji na dzień 26 sierpnia 1939 r. Dzień wcześniej - 25 sierpnia zawariy został polsko-angielski układ sojuszniczy. Hitler, częściowo zaskoczony stanowiskiem Wielkiej Brytanii i doniesieniami Mussoliniego o nieprzygotowaniu Włoch do wojny, musiał odłożyć atak. Realizacja planu wojny - Fal1 Weiss (Biały Plan) - została przesunięta o kilka dni. O świcie 1 września 1939 r. szkoleniowy okręt niemiecki Schlezwig-Holstein rozpoczął ostrzał polskiej placówki na Westerplatte, wojska lądowe na całej długości granicy z Polską wdarły się w głąb ziem polskich - zaczęła się II wojna światowa.

Hist.-vad. cz. 2, ark. 3 65