NEOREALIZM WŁOSKI
Termin określający poetykę włoskich filmów realizowanych w drugiej połowie lat 40 i na początku lat 50.
Neorealizm filmowy, w odróżnieniu od literackiego, nieustannie się zmieniał, ponieważ reżyserzy pragnęli skutecznie głosić „ nową prawdę codzienności":
Pojecie "prawdy" okazało się właściwie problemem "poprawności", funkcja - poprawnego (prawdomównego i wiarygodnego), czyli zgodnego z własnym sumieniem twórcy - wypełnienia misji moralnej.
Szczególnego znaczenia nabierał w kinie etyczny wymiar prawdy, natomiast wartości estetyczne znajdowały się na drugim planie i zredukowane zostały do elementarnych form filmowego reprezentowania rzeczywistości.
Powrót do rzeczywistości był na początku protestem przeciw tradycji, a sposobem jego wyrażania stały się: obserwacja faktów oraz konstatacja konkretnych zdarzeń.
Zdecydowana większość młodych reżyserów filmowych nie wypracowała jeszcze własnego, indywidualnego stylu i dla nich neorealizm był pierwszym zbiorowym doświadczeniem artystycznym, otwierającym przed kinem nowe perspektywy poznawcze.
W dorobku kina włoskiego z lat 1945-1950 neorealizm z pewnością odgrywał przodująca role, ale filmy, które powstawały pod jego wpływem, były niezwykle różnorodne pod względem formalnym i tematycznym, co świadczyło o tym, ze twórcy nowego kierunku artystycznego nie stworzyli właściwie jasno określonego programu ani żadnego systemu produkcyjnego, był on raczej „migotliwym" paradygmatem podporządkowanym autorskiemu widzeniu świata.
Apel o naprawę systemu społecznego i odrodzenie wartości moralnych
RAMY CZASOWE:
Za początek uważa się na ogól Opętanie (1942) Luchino Viscontiego, choć włoska rzeczywistość jest w nim raczej dekoracja. Jednakże realizacja tego filmu zbiegła się w czasie z coraz już liczniejszymi wypowiedziami młodych publicystów — w niedalekiej przyszłości filmowców — apelujących o wyprowadzenie kamer ze studiów i odrzucenie nadętej retoryki kina włoskiego.
Apogeum neorealizmu nastąpiło w latach 1948-1949, kiedy to powstawały jego najlepsze dzieła
Niezwykle dramatyczny przebieg miała schyłkowa faza neorealizmu, zamykająca się ostatecznie w roku 1956.
OKOLICZNOSCI POWSTANIA:
Realizm wydawał się najskuteczniejsza odtrutka na faszystowska propagandę i zbankrutowane idee. Szukano w nim prawdy o zacofanych, pogrążonych w nędzy i upokorzonych Włoszech. Prawda ta miała z kolei pomóc w zdemaskowaniu oraz przezwyciężeniu społecznego i moralnego zła.
Neorealizm stanowił bezpośrednią reakcje artystów na tragiczne doświadczenia narodu w konkretnym momencie jego historii. Był przejawem myślenia przedstawicieli tego ruchu społecznego, który postawił sobie za cel nadrzędny rozładowanie kompleksów narodowych. W następstwie doznanych nieszczęść, zawodów i rozczarowań Włosi odczuwali głęboką potrzebę rozmowy na temat silnie zabarwionych uczuciowo problemów związanych z faszyzmem, wojna, Ruchem Oporu, nędzą i pobytem wojsk alianckich na Półwyspie Apenińskim. Takie czynniki, jak niejednorodność życia politycznego we Włoszech oraz nieporównywalność doświadczeń historycznych ludności zamieszkującej różne regionu kraju, osłabiły klimat narodowej zgody, który — ogólnie rzecz biorąc — elity intelektualne starały się kształtować w ostrej walce ideologicznej na podstawach ideowych katolicyzmu, marksizmu (a nawet stalinizmu) i rodzącego się dopiero na większa skale światopoglądu laickiego.
TŁO POLITYCZNE:
Entuzjastyczny odbiór włoskich filmów modulowała w dużym stopniu odczuwana w całej Europie potrzeba uwolnienia kina od serwitutów składanych ideologiom, propagandzie wojennej i różnym ministerstwom. Dzieła neorealistów mogły wówczas uchodzić za niezafałszowany obraz społecznej rzeczywistości, wiarygodnie brzmiący glos w toczonych po wojnie dyskusjach i za przejaw artystycznej uczciwości tak bardzo potrzebnej w czasach powszechnej demoralizacji i kompromitacji uznanych autorytetów.
Reżyserzy głoszący hasło "nowej moralności" poczuwali się do obowiązku oddziaływania poprzez sztukę na życie społeczne kraju. Neorealiści stworzyli wiec utopijna wizje artysty przekształcającego rzeczywistość, którego inwencje twórcza ograniczał jedynie kod estetyczny bliżej niezdefiniowanego, "ponadideologicznego, naturalnego socjalizmu".
4 czerwca 1944 roku wojska alianckie wkroczyły do Rzymu. Alianci niemal od pierwszych dni swojego pobytu w stolicy kraju wywierali wpływ na politykę wewnętrzną rządu włoskiego, zwracając przy tym baczna uwagę na resort kultury i propagandy.
CENZURA:
Cenzura bardzo dotkliwie ograniczała swobodę tworzenia. Producenci, aby otrzymać kredyty np. od Banco Nazionale del Lavoro, musieli wcześniej poddać scenariusz kontroli prewencyjnej.
Komisje cenzorskie miały prawo wytoczyć artystom proces i mogły występować o sadowe skonfiskowanie kopii.
Utwory Rosselliniego, Viscontiego i De Sici zdecydowanie nie podobały się włoskim dystrybutorom i dlatego tylko niewielka ilość ich kopii docierała do widzów, głównie w klubach filmowych.
KRYZYS KINA WŁOSKIEGO:
Większość filmów w kinach stanowiły filmy eksportowane z USA.
Mnożyły się protesty włoskich producentów, reżyserów i aktorów.
Kino włoskie zdecydowanie przegrywało walkę o widzów.
Środowisko filmowe nie ukrywało swojego rozczarowania zaostrzeniem cenzury prewencyjnej i coraz większymi zyskami, jakie osiągało kino amerykańskie.
Na krótki okres wznowiła działalność wytwórnia LUCE, ale szczególnie ważną role propagandowa odgrywał od 1945 roku „Incom". W kronikach filmowych dominował klimat zatroskania o stan świadomości społecznej przeciętnego mieszkańca kraju (seria reportaży ze „szkól reedukacji", czyli z więzień, przykłady „pozytywnej pracy", sceny z życia religijnego), klimat triumfalizmu narodowego (akcenty patriotyczne w stylu forza Italia!) oraz konwencje mitologizacji działań rządu za wszelka cenę. Operatorzy i komentatorzy niewiele miejsca poświęcali ulicznym zajściom, strajkom, nadużyciom policji, biedzie i bezrobociu, z upodobaniem natomiast „analizowali" piękne pejzaże Włoch, składali hołdy wielkim przemysłowcom i zachwycali się kolekcja gwiazd filmowych goszczących na festiwalu w Wenecji.
Powstała Fedcrazione Italiana dei circoli dcl cinema -FICC — Włoska Federacja Klubów Filmowych:
Aż do końca lat 50. Kierował nią prezes Federacji- Cesare Zavattini
Kluby miały charakter prywatny, ale na podstawie określonych przepisów prawnych uzyskały ulgi w opłatach za wynajmowanie sal i wypożyczanie filmów
W repertuarze kin klubowych dominowały ambitne utwory włoskich reżyserów, klasyczne dzieła wybitnych artystów z innych krajów, filmy wyłączone z normalnego rozpowszechniania oraz niekomercyjne filmy amerykańskie
Działalność klubów również podlegała cenzurze.
CIRCOLO ROMANO- KLUB RZYMSKI:
Elitarny klub powstał w 1944 roku, zaraz po wyzwoleniu stolicy i zrzeszał reżyserów, którzy postanowili pogrzebać kino faszystowskie.
Circolo romano było wiernym członkiem FICC przez cały okres burzliwej historii tej Federacji, ale wyróżniało się spośród innych klubów tym, te jego założycielami i członkami byli najwięksi i najsławniejsi przedstawiciele środowiska filmowego, reprezentujący rozmaite poglądy ideologiczne i grupy zawodowe
Przez wiele lat Circolo romano reprezentowało za granica prawie cale kino włoskie
W 1954 roku zarząd klubu w składzie: Sergio Amidei, Michelangelo Antonioni, Alessandro Blasetti, Marcello Bollero, Luigi Chiarini, Lino Del Fra, Giuseppe De Santis, Vittorio De Sica, Luciano Emmer, Federico Fellini, Ennio Flaiano, Michele Gandin, Alberto Lattuada, Carlo Lizzani, Mario Melloni, Pietro Notarini, Antonio Pietrangeli, Paolo Stoppa, Antonello Trombadori, Luigi Zampa i Cesare Zavattini
TEMATYKA:
wprowadzili na ekran bohatera proletariackiego, żyjącego w konkretnym środowisku społecznym.
podejmowali aktualne problemy powojennych Włoch, nie stronili od krytyki politycznej i ekonomicznej
Nie interesowali się oni szerzej problematyka języka artystycznego.
Abstrakcyjne traktowanie człowieka neorealizm zastąpił widzeniem historycznym i społecznym, ale nie zamknął się w określonej formule artystycznej.
Społeczne oblicze wojnyRzym miasto otwarte, Paisa
Powojenna nędza i nierówności klasowe Ziemia drży, Dzieci ulicy, Złodzieje rowerów, Umberto D
CECHY FORMALNE:
Zaangażowanie społeczno- polityczne
obiektywizm narracji
Wyrzeczenie się estetyki teatralnej i wpływów malarstwa
Naturalność i przezroczystość przekazu
Zastąpienie zmyślonej fabuły rekonstrukcją faktów wziętych z życia
Porzucenie atelier autentyczna sceneria
Aktorzy naturszczycy
Przeźroczysty, płynny montaż
Zewnętrzne upodobnienie do kronikiFotografia szara, niedoświetlona, niewyszukana
Metoda improwizacji:
Kamera pokazuje kontekst sytuacyjny, rzeczy niekoniecznie istotne
Niezawodowi aktorzy grający samych siebie
Dialogi potoczne, codzienne Brak spójnej, jednoznacznej konstrukcji fabularnej
Rozluźnienie łańcucha przyczynowo- skutkowego
Otwarty charakter zakończenia
Nie wszystkie wydarzenia mają swoją konsekwencje
POETYKA NEGACJI (ODMOWY):
Odrzucenie pojęcia konwencji i zastąpienie go rozmaicie rozumianymi technikami aktualizmu i prezentyzmu.
Kategoryczne odrzucenie tradycyjnych form wypowiedzi dominujących dotąd w kinematografii narodowej oraz w amerykańskiej „fabryce snów", która od lat stanowiła dla wielu europejskich wytwórni idealny wzorzec systemu produkcji i dystrybucji.
Wiara w to, ze artyści musza obserwować rzeczywistość przez współżycie (jak pisał, ale dopiero w 1954 roku Cesare Zavattini)
Reżyserzy przyjmowali na siebie role rzeczników różnych podmiotów społecznych i korzystali przede wszystkim z prawa do negowania gatunkowego modelu kina hollywoodzkiego oraz retoryki oficjalnej propagandy, ale jednocześnie byli zobligowani do respektowania "prawdy codzienności", co czynili redukując formy inscenizacji, widowiskowości, dramatyzacji i subiektywne punkty widzenia.
CESARE ZAVATTINI:
1902-1989
Scenarzysta, pisarz, dramaturg, krytyk włoski, reżyser, a także duchowy przywódca neorealizmu
W 1935 zadebiutował jako scenarzysta komedii Dam milion M. Cameriniego. Nadal działał jako literat, lecz odtąd coraz bardziej związany z kinem (od 1940 wyłącznie).
Reżyserował m.in.:
- Miłość w mieście (1953)
- Podróż wybrzeżem Tyrrenskim (1960)
- Tajemnice Rzymu (1963)
Scenarzysta m.in.:
- Dam milion (M. Camerini, 1935)
- Patrzą na nas dzieci, (V. De Sica, 1943)
- Rzym, miasto otwarte (R. Rossellini, 1945)
- Dzieci ulicy (V. De Sica, 1946, nominacja do Oscara)
- Złodzieje rowerów ( V. De Sica,1948, nominacja do Oscara)
- Cud w Mediolanie (V. De Sica,1950)
- Rzym, godzina 11 ( G. De Santis, 1951)
- Umberto D. (V. De Sica, 1951, nominacja do Oscara)
Aktualność jest jednym z fundamentalnych pojęć neorealizmu
Musimy nareszcie przełamać wśród publiczności przyzwyczajenie do społecznej
Cechy neorealizmu :
♦ Dążenie do poznania
♦ Demaskatorstwo
♦ Niezadowolenie ze stanu cywilizacji
♦ Potrzeba stworzenia czegoś prawdziwego i trwałego
♦ Ciągła ucieczka od metafor,
♦ Przedstawia bohaterów trudnego życia
TWÓRCY:
PREKURSOR:
Luchino Visconti:
1906 –1976
W latach 30 był asystentem J. Renoira
Związał się ze środowiskiem pisma „Cinema" i zaczął publikować teksty ostro krytykujące ówczesny stan włoskiej kinematografii- te wystąpienia uczyniły go jednym z rzeczników neorealizmu.
Zadebiutował filmem Opętanie będącym jednym z pierwszych zwiastunów nowego, neorealistycznego nurtu, za którego arcydzieło uważany jest kolejny film Ziemia drży.
Cechował go inscenizacyjny rozmach, precyzyjna (często wywiedziona z teatralnych doświadczeń) kompozycja kadru i pieczołowita rekonstrukcja obrazu przeszłości
Najważniejsze filmy:
Opętanie(1942)
Ziemia drży (1947)
Najpiękniejsza(1951)
Zmysły(1953):
Śmierć w Wenecji(1970)
NAJWAŻNIEJSI TWÓRCY:
Roberto Rossellini:
1906-1977
Rzym, miasto otwarte, Paisa, Niemcy roku zerowego-Trylogia wojenna w ortodoksyjnym neorealistycznym stylu
Rossellini ujawnił paradoksalną naturę kina:
Kino daje obiektywny wgląd w rzeczywistość
Kino uzyskuje wymiar symboliczny wizyjny
FRANCISZEK KUGLARZ BOŻY(1950):
Vittorio De Sica:
1901-1974
Większość jego filmów powstała we współpracy z jego przyjacielem, autorem scenariuszy, Cesare Zavattinim. Duet ten nakręcił kilka najważniejszych filmów włoskiego neorealizmu. Najpopularniejszym z nich są Złodzieje rowerów
PATRZĄ NA NAS DZIECI(1942):
CUD W MEDIOLANIE(1951):
DACH(1956):
Giuseppe De Santis:
1917-1997
W 1940 związał się z czasopismem „Cinema", na którego łamach publikował teksty krytyczne o potrzebie odnowy włoskiego kina
W 1942 współpracował z L. Viscontim przy scenariuszu Opętania
Artysta nie wahał się podbudować realizmu treści konwencjami stylu komiksowego (Gorzki ryż) i moralitetu (Nie ma pokoju pod oliwkami).
TRAGICZNY POŚCIG(1947):
INNI TWÓRCY:
Pietro Germi:
1914-1974
W l. 60. rozwinął nowy front zainteresowań, na co wpłynął wielki sukces pierwszej z jego jadowicie miejscami satyrycznych komedii obyczajowych- Rozwód po włosku
Luigi Zampa:
1905-1991
Od 1946 zrealizował serię filmów rozrachunkowych, od komedii do tragigroteski, o minionych latach i postawach ludzi przypadkowo uwikłanych w historię
Przyjmował postulaty neorealizmu, ale traktował je w sposób swobodny, uzupełniony elementami satyry, często też chłodnej obserwacji.
Alberto Lattuada:
ur.1914
W latach 40. wyreżyserował trzy czołowe filmy neorealistyczne: Bandyta (1946), Bez litości (1948) i Młyn na Padzie (1948)
Później dołączył do kontrkultury, z wyrafinowanym poczuciem humoru popierając idee neopoganizmu, radosnego erotyzmu
Aldo Vergano:
1891-1957
TWÓRCY POŚREDNIO ZWIĄZANI Z NEOREALIZMEM:
Michelangelo Antonioni:
ur.1912
Współpracował z pismem „Cinema".
Współpracował z Roberto Rossellinim
W 1943 roku rozpoczął pracę nad pierwszym filmem dokumentalnym Ludzie znad Padu.-Ten, jak i następne filmy wpisują się w tematy i poetykę neorealizmu.
Współpracował przy scenariuszu Tragicznego pościgu G. De Santisa (1947) i Białego szejka F. Felliniego (1952).
Filmy wpisujące się w poetykę neorealizmu:
Ludzie znad Padu
Kronika pewnej miłości(1950)
Federico Fellini:
1920-1993
Współpracował m.in. z R. Rossellinim (Rzym, miasto otwarte, Paisia, Franciszek, kuglarz boży),z P. Germim (Pod niebem Sycylii i Droga nadziei} i z A. Lattuadą (Bez litości i Młyn na Padzie)
Początkowo Fellini pozostawał w kręgu późnego neorealizmu. Wybierając neorealistyczne metody realizacji i tematy -opowieści o prowincjonalnym świecie, ludziach żyjących na marginesie społeczności (Wałkonie, La strada, Niebieski ptak) - bliski był jednak poetyce realizmu magicznego, jego oryginalność sytuowała go zaś już wówczas w miejscu odrębnym
Fellini a neorealizm wierny portret Włoch i Włochów, choć w sposób autorski, osobisty
Od początku lat 60. twórczość Felliniego staje się coraz bardziej podróżą w głąb siebie.
Filmy wpisujące się w poetykę neorealizmu:
Wałkonie(1953)
La strada(1954)
Niebieski ptak(1955)
Noce Cabirii(1957)
Pier Paolo Pasolini:
1922-1975
Reżyser, scenarzysta, poeta, pisarz, tłumacz, eseista, krytyk filmowy i teoretyk sztuki
W połowie lat 50., znany już z dokonań literackich (a także otoczony skandalizującą aurą nieskrywanego homoseksualizmu), rozpoczął współpracę z kinem jako scenarzysta.
W 1961 zaczął działać jako reżyser, tworząc od podstaw własny ekranowy język poetycki (filmy są pozajęzykowymi słowami) - z intencjami dotarcia poprzez specyficzną formę kinową do ludzi, z którymi w inny sposób nie nawiązałby kontaktu
Filmy wpisujące się w poetykę neorealizmu:
Włóczykij (1961)
Mamma Roma (1962)
CO NEOREALIZM OFEROWAŁ WIDZOWI:
Rzym, miasto otwarte(1945,Roberto Rossellini) - Film ten oczyszczał włoskie społeczeństwo z zarzutu zbiorowej kolaboracji z faszystowskimi reżimami. Ukazując zjednoczonych wspólna walka z okupantem ludzi różnych stanów i profesji, umożliwiał kolektywna identyfikacje z działaczami ruchu oporu. Para dokumentalna faktura filmu uzmysławiała, ze chodzi o zwykłych ludzi, którzy okazali się w końcu bohaterami.
Paisa(1946,Roberto Rossellini)- Reżyser stworzył rodzaj syntezy okupacyjnych postaw i losów Włochów Dzięki połączeniu różnych konwencji i tonacji sprawił, ze każdy odbiorca mógł w tym filmie znaleźć cząstkę swojej prawdy o dopiero co minionych czasach i nie musiał się wstydzić stacjonujących we Włoszech aliantów.
Dzieci ulicy(1946, Vittorio De Sica)- To film, który ostrzegał przed lekceważeniem skutków kataklizmu wojennego, mających nadal ogromny wpływ na losy społeczeństwa. Przygnębiające zakończenie nie pełni w tym dziele funkcji katharsis; powinno raczej wywoływać lek i skłaniać do podjęcia działań zapobiegających rozwojowi zła.
Złodzieje rowerów(1948,Vittorio De Sica)-Reżyser rozgrzeszał niegodne czyny biedaków próbujących utrzymać się na powierzchni życia i przekonywał, ze w każdej sytuacji można ocalić godność.
NOWA FALA
Nowa Fala (Nouvelle vague):
1959-1964
Koniec lat 50. był przełomowym okresem w historii sztuki filmowej. Wydawało się wówczas, ze pewien typ kina - nazwijmy go klasycznym - oparty na atrakcyjnej, dobrze opowiedzianej fabule, przezroczystości narracji i systemie gwiazd doszedł swego kresu. W różnych częściach świata młodzi filmowcy zaczęli się nagle buntować przeciw ograniczeniom „starego kina'. Bunt ten miał różne przyczyny
Przyczyny techniczne: nowa, lekka kamera umożliwiała reporterska ruchliwość i stuprocentowa rejestrację dźwięku, czułe taśmy me zmuszały już do sztucznego oświetlania planu
Przyczyny psychospołeczne: estetyczny gorset kina klasycznego nie pasował do aktualnego tempa życia i rozluźnienia tradycyjnych norm etycznych
Tekst ankiety, adresowanej do ośmiu milionów młodych Francuzów między 18 a 30 rokiem życia. Celem ankiety było sportretowanie świadomości tego pokolenia. Wyniki ankiety, z komentarzem do niej, przedstawione zostały w następnym roku w książce Francoise Giroud „La Nouvelle Vague. Portraits de jeunesse" (Nowa fala. Portrety młodzieży). Termin przyjął się i stosowany był powszechnie w toku długotrwałej dyskusji wokół nowej generacji.
W tym samym czasie, w ciągu sezonu 1958/59, weszło po kolei na ekrany kilka filmów, których problematyka świetnie korespondowała z toczącą się dyskusją. Były to utwory początkujących reżyserów. W listopadzie 1958 roku odbyła się premiera Kochanków Louisa Malle'a, w lutym 1959 wszedł na ekrany Piękny Sergiusz, debiut znanego już krytyka Claude'a Chabrola, a w marcu kolejny film tego autora - Kuzyni, w maju, zaraz po triumfie na festiwalu w Cannes (Nagroda Specjalna Jury), pojawiło się w kinach Czterysta batów Francois Truffauta. Wówczas już zmiana znaczeniowa terminu okazała się nieodwracalna: Nowa Fala oznaczała odtąd nowy nurt w sztuce filmowej.
Pierwszy użył terminu w odniesieniu do kina krytyk Pierre Billard, który określił mianem Nowej Fali pełnometrażowe debiuty filmowców wywodzących się z redakcji miesięcznika „Cahiers du Cinema
Douchet wyróżnia dwa nowofalowe pokolenia:
Pokolenie, które klęska w 1940 roku zastała w młodości, ludzie urodzeni między rokiem 1918 a 1925 Andre Bazin, Jacąues Doniol-Valcroze, Pierre Kast (1920), Maurice Scherer (czyli przyszły Eric Rohmer), Chris Marker, Alain Resnais, Alexandre Astruc.
Zetknęli się oni z intensywnym życiem politycznym jeszcze przed 1939 rokiem
Wcześnie musieli sobie wpoić konieczność rzeczywistego zaangażowania, co manifestowała najpierw w czasie okupacji, potem w okresie wyzwolenia.
Życie intelektualne tego pokolenia zdominowane było przez literaturę, toteż i wymienieni autorzy rozpoczęli je od literackiej praktyki.
Kinem zajęli się późno, klasykę filmową - niemal nie wyświetlaną przed wojną - znali słabo.
Ukochanym kinem ich młodości był amerykański film lat trzydziestych
Nigdy nie stracili szacunku dla wybitnych filmowców swego kraju sprzed wybuchu wojny, czyli w pierwszym rzędzie - dla twórców realizmu poetyckiego.
Wyobrażeniem wielkiego reżysera pozostawał dla nich Marcel CarneBrzask był ulubionym przedmiotem wszelkich poczynań edukacyjnych Bazina.
Pokolenie, które przeżyło okupację w dzieciństwie Jacąues Rivette, Agnes Varda , Claude Chabrol, Jean-Luc Godard , Jacques Deray, Louis Malle, Francois Truffaut
Byli maniakami lektury, ale literatura współczesna albo była im niedostępna, albo niewiele miała im do powiedzenia.
Kino francuskie tworzone w czasie wojny, otwierało im oczy na świat.
Kinofila krążenie wokół kin, wpatrywanie się w fotosy wystawione w hallu, snucie wyobrażeń wokół plakatów, tworzenie klimatu strachu, zakazu, zagrożenia, wywoływanie w sobie poczucia winy podsycanego przez pożądanie, oddawanie się - w tajemnicy nocnej projekcji - samotnej przyjemności, która wzmagała poczucie wspólnictwa z filmem.
Niebawem właśnie oni (wyjątkiem był Eric Rohmer) utworzyli grupę janczarów, młodych wściekłych krytyków z redakcji „Cahiers du Cinema".
Trzy główne ośrodki stanowiły odpowiednik trzech faz kształcenia przyszłych filmowców:
Kluby filmowe, z ich systemem prelekcja - film – dyskusja:
Pierwszy klub filmowy założył w listopadzie 1921 roku Louis Delluc, aby rozpropagować „siódmą sztukę" i wymknąć się ograniczeniom finansowym i przymusom cenzuralnym.
Prawdziwą erupcję klubów przyniosło wyzwolenie
Rozprzestrzeniwszy się na cały kraj, ruch klubowy wyłonił wkrótce swoje najsilniejsze ośrodki: w Lyonie i w Paryżu.
Poważniejszą rolę w utworzeniu się grupy przyszłych nowofalowców odegrały dwa kluby:
Objectif 49:
Założony w grudniu 1948 roku przez Andre Bazina
Radzie przewodniczył Jean Cocteau
Celem klubu było skonsolidowanie środowisk filmowców i krytyków, a jego specjalnością - wyświetlanie premier, najatrakcyjniejszych nowości ze świata z udziałem zaproszonych twórców.
Oprócz stołecznej śmietanki, zaproszono tam także wyróżniającą się klubową młodzież, której przedstawiciele nocowali w centrum miasta, w wieloosobowych salach liceum. To tam, w czasie długich nocnych dyskusji, poznali się i zbliżyli Jacąues Rivette, Claude Chabrol, Jean-Luc Godard, Jean Douchet i Truffaut, który choć młodszy od nich i mniej obyty, jako „sekretarz Bazina" wszędzie miał zapewniony wstęp i kredyt zaufania
Ci młodzi ludzie, na ogól po raz pierwszy uczestniczący w tego rodzaju imprezie, nie zaakceptowali jej sztuczności. W toku prowadzonych między sobą rozmów jednoczyli się w buncie przeciw snobistycznej elicie i marzyli o jakimś wspólnym, pokoleniowym przedsięwzięciu.
Klub Dzielnicy Łacińskiej:
Założony przez ucznia Maurice Scherera (profesora francuskiego w paryskich liceach) .Wkrótce uczeń zachęcił swego profesora do wygłaszania prelekcji.
Specjalnością klubu stało się wyświetlanie nikomu nieznanych amerykańskich filmów „klasy B" z lat trzydziestych.
Projekcje w Filmotece, uczące języka kina:
Założona przez Henri Langlois’a
Pionierskie pokazy odbywały się w salce przy avenue de Messine
Gromadziło się tam niepowtarzalne towarzystwo, łącząc po raz pierwszy obydwa nowofalowe pokolenia. Stałymi gośćmi stali się - obok Bazina, Astruca i Doniola - także Rohmer, Godard, Rivette, Truffaut i Chabrol
Podstawową atrakcją wieczorów był program. Składał się on początkowo z dwóch, później z trzech seansów. Większość widzów starała się uczestniczyć we wszystkich trzech, ponieważ stanowiły one całość.
Filmowa erudycja zapewniła twórcom Nowej Fali poczucie swobody wobec tradycji kina, a równocześnie - skłonność do zabawy z nią.
Współpraca z czasopismami filmowymi, uwieńczona znalezieniem się całej grupy przyszłych twórców Nowej Fali w redakcji „Cahiers du Cinema", to była praktyka zawodowa po dyplomie.
Był zwieńczeniem fenomenu kinofilii i miejscem, w którym miały się najlepiej odzwierciedlić zarówno cechy wspólne dla całego ruchu, jak i dzielące go punkty sporne.
W nowofalowym czteroleciu 1958-1962 zadebiutowało w pełnym metrażu około stu reżyserów. Słynny grudniowy numer „Cahiers du Cinema" z 1962 roku, stanowiący pierwszą próbę bilansu Nowej Fali, w słowniczku nowych reżyserów francuskich zebrał 162 nazwiska
Trzy wielkie arcydzieła:
Do utraty tchu Debiut Godarda uderzał skalą estetycznej prowokacji
Hiroszima moja miłość pierwszy film Resnais uderzał nowym sposobem przedstawienia życia duchowego
400 batówDebiut Truffaut uderzał odwagą autobiograficznej szczerości
Już około 1962 roku nowofalowy impet wyczerpał się. Publiczność szybko zaczęła tęsknić do tradycyjnie opowiedzianych fabuł.
Jesienią 1963 roku, nadszedł moment, kiedy redaktorzy „Cahiers" postanowili ogłosić zamknięcie nurtu. Uznano, że ważniejsze cele zostały już osiągnięte, a kontynuacja wojującej strategii krytycznej przestaje być skuteczna. Trzy kolejne premiery, oddalone od siebie o pół roku, wyznaczają trzy warianty oficjalnego pożegnania Nowej Fali:
Premiera filmu Jacquesa Rozier Adieu Philippine, we wrześniu 1963 roku.
Pogarda Godarda
Najwięcej cech rzeczywistego dopełnienia nurtu miały Parasolki z Cherbourga Jacquesa DemyW tym w całości śpiewanym filmie realizm łączył się harmonijnie z absolutną sztucznością, nowatorstwo -ze ścisłym podporządkowaniem gatunkowym konwencjom, zarówno musicalu, jak melodramatu.
Cahiers du Cinema(Zeszyty Filmowe):
Francuski miesięcznik, ukazujący się w Paryżu nieprzerwanie od kwietnia 1951, założony przez J. Doniol-Valcroze'a
Legenda „Cahiers", zwłaszcza z najlepszego, „żółtego" (od koloru okładki) okresu pisma z lat 1 951 -1963, wiązała się zarówno z jego poziomem, wyznaczanym przez osobowość pierwszego naczelnego redaktora A. Bazina, jak z fermentem, wprowadzonym przez grupę młodych redaktorów, tzw. janczarów (F. Truffaut, E. Rohmer, C. Chabrol, J.L. Godard, J. Rivette). Weszli oni w namiętny spór z rodzimym kinem, zaczęli lansować nieznanych reżyserów, zaproponowali nowe kryteria oceny filmów (polityka autorska), wypracowując w ten sposób program Nowej Fali, której sami stali się twórcami.
To Bazin wytworzył niepowtarzalną atmosferę „Cahiers", opartą na ciągłym dyskutowaniu o filmach i na dochodzeniu - w toku tych dyskusji - do wspólnych interpretacji i ocen.
Janczarzy przedstawiali Hitchcocka i Hawksa nie tylko jako „stylistów", ale jako wybitnych artystów kina
Miesięcznik był naturalnym kontynuatorem nowej krytyki filmowej, która w powojennej Francji zaczęła się rozwijać z wielką energią.
Polityka autorska:
Strategia krytyczna, wypracowana w latach 50. przez grono redaktorów miesięcznika „Cahiers du Cinema"
Zainicjowana w 1955 przez recenzję F. Truffaut z Ali Baby i 40 rozbójników J. Beckera.
Polegała na konsekwentnej obronie całej, bez wyjątku, włącznie ze słabszymi filmami, twórczości wybranych reżyserów, którym przyznało się -w wyniku decyzji popartej zbiorowym gustem grupy - miano „autorów"
Podstawą tego wyboru było dostrzeżenie w różnych filmach autora wspólnych cech reżyserii, związanych ze skłonnością do stosowania w podobnych okolicznościach tych samych środków wyrazu.
Reżyseria akt twórczy
Polityka autorska służyła nie tylko lansowaniu nowych autorów, ale i rewizji historii kina.
Ulubionym gatunkiem wypowiedzi był, obok recenzji i szkicu monograficznego, wywiad z reżyserem.
Po kilku latach zrezygnowano z rygorystycznego przestrzegania jej zasad, miała ona jednak istotny wpływ na upowszechnienie się autorskiego rozumienia kina.
Reżyserzy uznawani za autorów:
Jean Renoir.
Orson Welles i Robert Bresson
Hitchcock i Hawks (faworyci janczarów)
Rossellini (za którym janczarzy opowiadali się przeciw Felliniemu, który miał co prawda w redakcji swoich zwolenników, zwłaszcza samego Bazina)
Wśród twórców kina niemego: bracia Lumiere (wybierani przeciw Meliesowi), Griffith, Sjostrom , Stiller, Buster Keaton, Erich von Stroheim, Murnau (ukochany reżyser Rohmera)
Pośród autorów działających zarówno w kinie niemym, jak dźwiękowym: Chaplin, Lubitsch, Lang, Dreyer, Eisenstein, Dowżenko, Wiertow, Vigo, Sternberg, Vidor
Wśród współczesnych: Bergman, Nicholas Ray, Joseph Mankiewicz, Visconti (przeciw Antonioniemu), Mizoguchi (przeciw Kurosawie), Becker
Film autorski:
Film, w którym wyraźnie zaznaczyła się osobowość autora-reżysera.
Film stworzony przez pisarza-scenarzystę, który wchodził dopiero do zawodu reżysera (J. Cocteau,T. Konwicki)
Cechy:
Kult autora filmowego:
Chcieli oglądać filmy naznaczone piętnem jednej osobowości, jej oryginalnego stylu i niepowtarzalnej biografii.
Autor jest niewątpliwie centralnym pojęciem w programie estetycznym Nowej Fali.
Najważniejsze okazało się autorskie rozumienie reżyserii, wypracowane w kampanii krytycznej „Cahiers”
Film wart jest tyle, ile wart jest ten, kto go wyreżyserował
Reżyser stał się jedyną osobą odpowiedzialną za całość filmu. Nawet, jeśli fabuła nie wynikła z jego pomysłu, to i tak on właśnie komunikuje się z odbiorcą. Czyni to poprzez ogół zabiegów inscenizacyjnych, poprzez stosunek do postaci, poprzez cały łańcuch odniesień do historii filmu, której - jako kinofil - jest w pełni świadom.
Opowiadanie:
Wzrasta element improwizacji, odchodzi się od ścisłego scenariusza-programu na rzecz scenariusza- dyspozytywu Bohaterowie nie muszą, więc wykonywać z góry przewidzianych czynności, wystawieni są w znacznym stopniu na działanie przypadku, filmowiec rejestruje, bowiem strumień życia.
Konstrukcja filmu łączyła, na zasadzie kolażu, techniki reportażu i wywiadu, ikoniczne cytaty z rzeczywistości - ze scenami inscenizowanymi.Mistrzem takiej poetyki był Godard, najrzadziej pojawiała się ona u Alaina Resnais
Użycie monologu zza kadru, pełniącego funkcję rzeczywistego komentarza, analizującego akcję, często podważającego wiarygodność narracji obrazowej. Niektórzy reżyserzy sami wygłaszają ów komentarz, co zbliża utwór do poetyki eseju; najczęściej (Godard, Varda, Truffaut) W rezultacie wszystkich podobnych zabiegów - widz, zamiast pytać, „co się zaraz stanie?" pyta raczej „co wynika z tego, co się dzieje?"; nie jest skłaniany do identyfikowania się z bohaterami, lecz do patrzenia, słuchania i wyciągania wniosków
Dialog:
Filmowcy Nowej Fali nie znosili sztucznie wycyzelowanych dialogów klasycznego kina
Celem nowego nurtu stało się przywrócenie słów ludziom, którzy są filmowani. Nie musiało to oznaczać improwizacji.
Niedościgłym wzorem dialogów była dla grupy Reguła gry (1939) Renoira. Te rozmowy - proste a zarazem uczone, pozornie naturalne a w gruncie rzeczy wymyślne - wyrażały postaci i prowadziły intrygę, a przede wszystkim idealnie udawały prawdziwą konwersację, połączoną z ruchem życia
Douchet podkreśla odmienność estetyki dialogu w filmach obu nowofalowych pokoleń:
W utworach starszych reżyserów, zwłaszcza Resnais, dominuje dialog literacki, celowo sztuczny, jakby należący do innego, równoległego świata.
W filmach drugiego pokolenia, dominuje sposób mówienia swojej epoki. Rzecz jednak charakterystyczna, że nie jest to na ogół dialog dosłownie imitujący zwykły strumień mowy. To dialog pełen gier słownych, kalamburów, dowcipów; jakby ekstrakt języka kolektywnego, pokrywający pustkę potocznej konwersacji. Mistrzem takiego dialogu jest Godard, szczycący się tym, że w niektórych jego filmach nie ma ani linijki tekstu oryginalnego: wszystkie są cytatami. Inaczej to wygląda u Truffaut, jeszcze inaczej u Rohmera, ale i ich dialogi (poza wyjątkami) nie naśladują ściśle codziennej rozmowy
Ulica zamiast studia:
Punkt wyjścia był oczywisty: Nowa Fala opuściła studio, jej filmy realizowane były na ulicy. Był to zatem kierunek, wskazany kilkanaście lat wcześniej przez Rosselliniego. Mylili się jednak krytycy, zarzucający nurtowi puste naśladowanie neorealizmu. Ulica paryska niczym nie przypomina ulic z filmów neorealistów.
Paryż Nowej Fali to miasto powszednie, obojętne na ludzki los (Znaku Lwa, Cleo od 5 do 7), ale zarazem swobodny teren przemieszczeń, wędrówek, nieoczekiwanych spotkań, uwodzicielskich gier (Czterystu batach, Do utraty tchu)
Konkretne miejsca zdarzeń nie są już - jak u Carne'go - symboliczne, ale zwyczajne: chodniki, kawiarnie, kina, stołówki studenckie. Pokazując te miejsca, filmy Nowej Fali ujawniają nowe aspiracje przemierzających je młodych ludzi: ich dążenie do materialnego cieszenia się życiem, ale i do wolności.
Z filmowanych ulic znikli wynajęci statyści; pojawili się na nich prawdziwi przechodnie oraz nie odróżniający się od nich, nieznani aktorzy i zaproszeni na plan znajomi reżyserów
Naturalny obraz:
Utwory Nowej w nowy sposób posługują się obrazem. Był to świadomy zabieg, użyty przez fachowych operatorów, doskonale rozumiejących się z debiutującymi reżyserami.
Operatorzy mieli znaczne doświadczenie zawodowe, często jednak zdobyte w innych, pokrewnych dziedzinach (np. Coutard był wcześniej fotoreporterem, Decae - dźwiękowcem), pozbawieni filmowej rutyny - skłonni byli do eksperymentów.
Było to możliwe dzięki nagłemu rozwojowi techniki filmowej w latach pięćdziesiątych lekkie, przenośne kamery, zmienne ogniskowe, światłoczuła taśma. Umożliwiły one swobodną rejestrację życia, a także - decydującą dla nowego obrazu w filmach nurtu - rezygnację ze sztucznego oświetlenia.
Synchroniczny dźwięk:
Jednym z powodów, dla których nowofalowcy uwielbiali Renoira, był fakt, że - jako jedyny reżyser klasycznego kina - już w latach trzydziestych posługiwał się on stale dźwiękiem naturalnym, rejestrował autentyczne odgłosy paryskiej ulicy.
Twórcy nowego nurtu początkowo nie zdobyli się na to; jeszcze w okresie ich debiutów nie można było pogodzić filmowania lekką kamerą z rejestracją dźwięku. Stało się to możliwe na początku lat sześćdziesiątych, dzięki wynalezieniu magnetofonu Nagra. Pierwszą fabułą nakręconą tą techniką było Żyć własnym życiem (1962) Godarda
Autorzy Nowej Fali zaczęli przywiązywać do dźwięku równą wagę, jak do obrazu. Hałas stał się w ich filmach równie istotny, jak rozmowa bohaterów. Dźwięk nie był już ani subiektywny, ani dramatyczny. Był dźwiękiem życia. Scena na plaży w Opowieści letniej Rohmera zapewnia widzowi wrażenia akustyczne, porównywalne z przebywaniem na plaży prawdziwej
Młodość:
Nowa Fala była nie tylko nurtem stworzonym przez młodych reżyserów; była także nurtem złożonym z filmów o młodych ludziach.
Wyłączność młodzieżowej tematyki nie była wprawdzie sformułowanym założeniem. Przyklejona do nurtu etykietka młodości wydawała się jednak od początku tak oczywista, że wszelką odmienność w tej dziedzinie przyjmowano jak sensacyjny wyjątek.
Dorobek Nowej Fali:
Wpływ na kino światowe, w tym także polskie (J. Skolimowskiego i K. Zanussiego z l. 60.)Do dzisiaj widać wpływy Nowej Fali w:
Amerykańskim kinie niezależnym
W twórczości A. Kiarostamieg
W twórczości K. Wonga
W manifeście Dogmy
Nowe rozumienie osoby autora jako reżysera odpowiedzialnego za całość filmu
Nowy typ bohatera bohater młody o ciekawej osobowości
Większe przywiązanie do słowa dialogi zrywają z konwencjami; imitują codzienny język
Nowa koncepcja opowiadania filmu:
Otwartość na niespodziankę i improwizację
Dopuszczanie na ekran strumienia życia
Opuszczanie studia i kręcenie na ulicy
Unikanie jednoznacznych zakończeń
Tolerowanie pustych dramaturgicznie miejsc
Rezygnacja ze sztucznego oświetlenia
Fabuła dotycząca codziennego życia, na ogół młodych ludzi.
Aktorzy nowego typu wyglądali i zachowywali się jak ludzie spotykani na co dzień (J. Moreau, J.P. Belmondo)wprowadzili na ekran spontaniczność i naturalność
ANDRE BAZIN:
1918- 1958
Francuski krytyk i teoretyk filmu
Pisał o filmie w prasie wszelkiego autoramentu, szczególne zasługi oddał jako naczelny redaktor wydawanego od 1951 miesięcznika „Cahiers du Cinema".
Był zwolennikiem „polityki autorskiej", miał zdecydowane preferencje, jeśli chodzi o lansowany przez siebie model kina i ulubionych reżyserów J. Renoir, R. Rossellini
Uchodził za inspiratora Nowej Fali, której najważniejsi twórcy wywodzili się z krytyków „Cahiers".
Utrzymywał, iż z procesu reprodukcji artysta jest wyłączony.
Nie przywiązywał wagi do faktu, iż film jest sztuką, lecz podkreślał jego funkcje odkrywcze i poznawcze.
Zalecał, by kino dążyło do odtworzenia realnych stosunków czasoprzestrzennych świata
Utrzymywał, że kino zmierza ku realizmowi totalnemu odtworzeniu rzeczywistości we wszystkich wymiarach
Twórców dzielił na:
Wierzących w rzeczywistośćbliskich jego wyobrażeniu o kinie
Wierzących w obraz ukierunkowanych na funkcje kreacyjne
FILMOGRAFIA:
Piękny Serge (1959)
Na dwa spusty (1959)
Kuzyni
(1959)
JACQUES DEMY:
FILMOGRAFIA:
Wytwórca sabotów z Val de Loire (1956, dokument)
Piękny obojętny (1957, krótkometrażowy)
Matka i Dziecko (1959 krótkometrażowy)
Ars (1959, krótkometrażowy)
Lola (1961)
Pokój w mieście (1982)
Parking (1985)
Trzy miejsca na 26 (1988)
GEORGES FRANJU:
FILMOGRAFIA:
Krew zwierząt (1949, dokument)
Hotel Inwalidów (1952, dokument)
Wielki Melies (1953, dokument)
Państwo Curie(1953, dokument)
Głową o mur (1958, wg powieści H. Bazina)
Czerwone noce (1973)
JEAN- LUC GODARD:
FILMOGRAFIA:
Operacja beton (1954, krótkometrażowy)
Kokietka (1955, krótkometrażowy)
Wszyscy chłopcy mają na imię Patryk (1957, krótkometrażowy)
Historia wody (1958, krótkometrażowy z R Truffaut)
Do utraty tchu (1960)
LOUIS MALLE:
FILMOGRAFIA:
Windą na szafot (1957)
Kochankowie (1958)
Zazie w metrze (1960)
Życie prywatne (1961)
ALAIN RESNAIS:
FILMOGRAFIA:
Alkohol zabija (1947,krótkometrażowy)
Van Gogh (1948,krótkometrażowy)
Noc i mgła (1955)
Hiroszima moja miłość (1959)
Zeszłego roku w Marienbadzie (1961)
Muriel (1963)
JACQUES RIVETTE:
FILMOGRAFIA:
Paryż należy do nas (1961)
Zakonnica (1966)
Out One (1971)
Celinę i Julie płyną statkiem (1974)
Duelle (1976)
Noroit (1977)
Merry-Go-Round (1978)
ERIC ROHMER (właściwie Maurice Scherer):
FILMOGRAFIA:
Znak Lwa (1959)
Sześć opowieści moralnych:
Piekareczka z Monceau (1962)
Kariera Suzanne (1963),
Moja noc u Maud (1969)
Kolekcjonerka (1966)
FRANCOIS TRUFFAUT:
1932-1984
Jeśli Nowa Fala miała „szefa" - to był nim właśnie on, zarazem jednak to właśnie Truffaut był najczęściej spośród nowofalowych twórców pomawiany o zdradę, o sprzeniewierzenie się ideałom prądu.
FILMOGRAFIA:
Wizyta(1954, krótkometrażowy)
Łobuzy(1957, krótkometrażowy)
Historia wody(1958, krótkometrażowy)
Czterysta batów (1959)
ROGER
VADIM:
1928-2000
Wzbudził światową sensację reżyserskim debiutem / Bóg stworzył kobietę(1956), wyprzedzając - za pośrednictwem postaci granej przez swoją pierwszą żonę B. Bardot - przyszłe przemiany obyczajowości seksualnej
Był awangardą Nowej Fali, choć sam nigdy do grupy nowofalowców nie należał.
FILMOGRAFIA:
I Bóg stworzył kobietę (1956)
Czy nigdy się nie dowiemy? (1957)
Jubilerzy księżycowej poświaty (1958)
Niebezpieczne związki (1959)
Umrzeć z rozkoszy (1960)
AGNES VARDA:
Szczęście (1964)
Stworzenia (1965)
Bez dachu i praw (1985)
Kung-Fu Master (1987)
Kuba z Nantes (1990)
NOWE KINO ANGIELSKIE:
PISARZE MŁODZI GNIEWNI:
Ludzie zapowiadający nadejście przemiany we współczesnej angielskiej sztuce:
John Osborne:
Inicjator i przewodnik „gniewnej” literatury i filmu
Autor sztuk teatralnych: Miłość i gniew i Music Hall
Maj 1956- premiera sztuki Miłość i gniew pojawia się nowy bohater- cechuje go frustracja, jest człowiekiem wykształconym, intelektualistą, zajmującym się niegodziwymi zajęciami
John Braine Wielka Kariera(Miejsce na górze)
Colin Wilson Outsider -esej filozoficzno-społeczny, który stał się rewelacją sezonu
Shelagh Delaney Smak miodu
Alan Silitoe Samotność długodystansowca
Na podstawie utworów tych ludzi były tworzone filmy nowego kina
Twórczość ich wyraża się poprzez różnorodne, często nawet kontrastowe środki ekspresji, różne konwencje i obiera niejednakowe kierunki poszukiwań
We wszystkich tych utworach literackich mieści się bogata materia problemów społecznych — to decyduje o sympatii; twórców filmowych dla „buntowniczych" powieści.
Zaatakowali z pasją filisterstwo i bezruch społeczeństwa, a szczególnie letarg intelektualny, w jakim pogrążone było konserwatywne, kastowe królestwo.
MANIFEST DECLARATION (1957):
Lindsay Anderson, Stuart Holroyd, Billy Hopkins, Doris Lessing, John Osborne, Kenneth Tynan, John Wain, Colin Wilson — przedstawiciele nowej generacji artystycznej - zabrali głos na temat współczesnej im cywilizacji i roli pisarza w społeczeństwie.
Każde z zamieszczonych w DEKLARACJI wystąpień było przede wszystkim indywidualną wypowiedzią autora. Każde obejmowało inny teren zainteresowań - od filozoficznych refleksji Wilsona, Hopkinsa i Holroyda do rozważań aktualnych, polityczno-społecznych Andersona.
Wyraz opozycji wobec stagnacji społecznej i zastanej formacji kulturowej wyrażają niezadowolenie z istniejącego stanu rzeczy bez określenia własnych pozytywnych ideałów.
FREE CINEMA:
Prekursor Free Cinema Humphrey Jennigs, dokumentalista, którego utwory datujące się z lat 1941-1945 opowiadały przeżywaniu wojny przez angielskie społeczeństwo.
Posłuchaj głosu Anglii, Wybuchły pociski Pokazywały wydarzenia wojenne poprzez pryzmat społecznego, ogólnonarodowego wysiłku, w którym nie ma bohaterstwa na pokaz a jest heroizm dnia codziennego; poprzez realistyczny rysunek pracy niby wciąż takiej samej a w istocie skoncentrowanej przeciw wrogowi.
Poetycki klimat, wyróżniający filmy Jennigsa, nie ma w sobie nic z retoryki; jego różnorodna obserwacja, ukazująca ludzi poprzez gesty, spojrzenia, detale, nie chce być sentymentalną idealizacją.
Jennigs wydobył z kronikalnego tworzywa moment zwykłości, zasługujący na uwagę filmowca — nadał tej zwykłości artystyczny walor.
O wpływie tego przedwcześnie zmarłego reżysera na nowy film dokumentalny napisze Anderson z największym uznaniem: w polu zainteresowań Jennigsa i w charakterystycznych dla niego sposobach opisu zobaczy zapowiedź odnowy filmowego dokumentu
Przedsięwzięciu patronował British Film Institute — instytucja skupiająca krytyków i reżyserów takich jak Lindsay Anderson i Karel Reisz; teoretyków i socjologów filmu z Davidem Robinsonem i Paddy Whanelem na czele. Miejscem „wybuchu rewolucji" był National Film Theatre, kino pozostające w gestii British Film Institute, przeznaczone dla projekcji filmów archiwalnych, odtąd stały teren spotkań młodych filmowców z ich publicznością.
Ruch Free Cinema rozwijający się żywiołowo, realizowany przez zapaleńców i fanatyków kina, studentów uczelni artystycznych i fachowców filmowych, ludzi pióra stojących po raz pierwszy za kamerą (jak autor książki o montażu filmowym Karel Reisz) i realizatorów manifestujących w druku swoje poglądy teoretyczne (jak Walter Lasally, późniejszy słynny operator) — ten ruch stworzył podwaliny nowego kina fabularnego.
Artyści Free Cinema zapomnianymi śladami Griersona i Wrighta, Eltona i Jennigsa:
Wychodzą z kamerą na ulicę
Wtapiają się w angielski dzień powszedni
Obserwują ludzi przy ich codziennych czynnościach, konfrontują sferę prywatności z fenomenami życia zbiorowego.
Posługują się najchętniej konwencją dokumentalną
Potencjalnym bohaterem każdego z tych filmów jest pierwszy z brzegu przechodzień
Scenerią jest szara ulica West Endu, uboższej dzielnicy Londynu, zagracone nadbrzeże Tamizy, tandetny lunapark, zadymiona sala któregoś z młodzieżowych jazz klubów
Poprzez wybór bohatera i pola obserwacji uwyraźniają się sympatie społeczne twórców Free Cinema - sympatie do zwykłego człowieka pracy, do młodzieży pochodzącej ze środowisk robotniczych, do ludzi nie wyniesionych przez społeczeństwo, do wszystkich tych którzy zaprzeczają wyłączności życia „na górze".
W przeciwieństwie do pierwszych filmów fabularnych nowego kina, dokument spod znaku Free Cinema nie demonstruje skrajnych postaw buntowniczych. Swoją inność określa przede wszystkim na płaszczyźnie wybranych przedmiotów obserwacji — realnych a nie fikcyjnych; powszechnych a nie elitarnych, ale także w dziedzinie języka -zdyscyplinowanego, precyzyjnego, funkcjonalnego wobec obrazowanej realności.
W roku 1957 w ramach Free Cinema zaprezentowano dwa zestawy filmów: tzw., drugi i trzeci program Free Cinema:
Kraina marzeń ,Lindsay Andersonfilm pochodzący z roku 1953, sfinansowany został z prywatnych funduszów reżysera
Razem etiuda wyreżyserowana przez studentkę malarstwa, Włoszkę Lorenzę Mazetti
Mama nie pozwala, Karel Reisz i Tony Richardson, powstały dzięki poparciu Funduszu Eksperymentalnej Produkcji.
Rozśpiewana ulica ,Norman Mc Issac
Express Wakefield ,Lindsey Anderson
Czas rozrywki, Alain Tanner i Claude Gorett
NOWE KINO:
Pierwsze artystyczne wydarzenie w brytyjskiej kinematografii
Było to zjawisko lokalne
1956Manifest Lindsaya Andersona Baczność,Baczność
Upomina się o godność kina
Nie sprowadzać kina do rozrywki
Powołanie niezależnych wytwórni
Kino społecznie zaangażowane
Twórcy:
Tony Richardson Miłość i gniew, Smak miodu, Samotność długodystansowca, Music Hall, Tom Jones
Lindsay Anderson Sportowe życie, Jeżeli, Szpital Brytania
Jack Clayton Miejsce na górze
Karel Reisz Z soboty na niedzielę, Morgan
John Schlesinger Darling, Billy Kłamca, Rodzaj miłości
Richard Lester Sposób na kobiety
Źródła:
Ruch Free Cinema Zaszczepił nowemu kinu wrażliwość na empirię społeczną, na konkret bogaty ukrytymi znaczeniami - wyznaczył teren i metodę obserwacji
Literatura młodych gniewnych Dała filmowego bohatera- błądzącego, niepogodzonego ze światem, dochodzącego najpierw swoich praw a później sensu swoich roszczeń; bohatera poszukującego szczęścia.
O reżyserach nowego kina częściej mówiło się jako o wyrazicielach nurtu odnowy w starej, tradycyjnej kinematografii — rzadziej jako o reprezentantach konkretnej grupy artystycznej.
Cechy:
Strefa tematyczna
Zainteresowanie sprawami społecznymi
Penetracje niższych warstw społecznych
Bohater:
Krytyczna albo buntownicza postawa
Bunt przejawiał się różnorodnie - od histerycznych wybuchów bohatera Miłości i gniewu do odmowy wzięcia udziału w grze społecznej w ramach istniejącego systemu, zamanifestowanej przez bohatera Samotność długodystansowca
Bohaterowie, upozowani na jednostki zbuntowane przeciwko konformizmowi własnego otoczenia i całego społeczeństwa, a w późniejszych utworach również przeciwko wyzyskowi i niesprawiedliwości systemu, okazują się niespodziewanie urodzonymi konformistami.
Reżyserzy położyli nacisk na społeczną motywacje fabuły, na społeczne wyznaczniki losów bohaterów i na społeczne przyczyny ich buntu
Świat „tych filmów zaludniają ludzie, dla których szczęście jest jedyną potrzebą, tęsknotą, racją bytu.
Mitologia sukcesu
Strefa realizacyjna
Dyscyplina wewnętrzna i zdolność precyzyjnego, sugestywnego opisu, nie wspierającego się żadnymi retorycznymi ozdobnikami.
Filmy te przy największej nawet bujności fabularnych pierwiastków mają surowa dokumentalną fakturę. Chętnie posługują się syntetycznym skrótem, ale ten skrót nie jest metaforą, a uwyraźnieniem wybranego fragmentu rzeczywistości.
Większość młodych reżyserów realizuje swoje filmy w naturalnej scenerii.
Reżyserom nowego kina patronuje troska o autentyzm nie tyle samego miejsca co klimatu.
Reżyserzy nowego kina nie zdają się na „żywioł". Materia filmowa, z którą boryka się reżyser, jest czymś zaprojektowanym, ale nie gotowym; realizowanym zgodnie z planem, tyle że bez dogmatyzmu cechującego wielu nawet najwybitniejszych reżyserów. W tym tle, decydującym o ostatecznym kształcie utworu, mieszczą się sylwetki odkrytych przez nowy film aktorów:
Twarze tych aktorów są dokładnym przeciwieństwem piękności gwiazdorów tradycyjnego kina; sytuacje, w których występują, z góry unieważniają legendarny nimb niezwykłości.
Wszyscy bez wyjątku odtwórcy głównych ról w filmach nowego kina są przedstawicielami nowoczesnego aktorstwa, wtapiającego się w społeczne tło, a nie wyróżniającego sio zeń jak to dawniej bywało, wszyscy w sumie stanowią kadrę aktorów o wszechstronnych możliwościach, ponieważ z zasady odchodzą od tej charakterystyczności ekranowego typu, który był jeszcze niedawno gwarancją istnienia aktora filmowego.
CZESKA ‘NOWA FALA’
Ramy czasowe:
lata 1961 –1968
przełomowy rok 1963 – wyjście na ekrany takich filmów jak: „O czymś innym” V.Chitylowej; „Czarny Piotruś” M. Formana; „Gdy przychodzi kot” V.Jasnego
Sytuacja historyczno-polityczna
Od 1918 do 1992 roku Czechy nie są pojedynczym państwem, istnieją na mapie Europy jako Czechosłowacja
Lata 50. – realizm socjalistyczny
4 stycznia 1968 Alexander Dubček zostaje I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, a 5 stycznia rozpoczyna się Praska Wiosna
21 sierpnia 1968 r., wojska pięciu państw Układu Warszawskiego wtargnęły do Czechosłowacji
Koniec 1968 i początek 1969 roku był okresem wielkiej aktywności związków zawodowych, organizacji studenckich i - mimo przywrócenia cenzury – mediów
Partia cofała się już wtedy pod presją "normalizatorów", lecz społeczeństwo, obudzone w poprzednich miesiącach, nadal się broniło
Przełom przyniósł dopiero 17 kwietnia 1969 roku, kiedy po ustąpieniu Alexandra Dubčeka pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji został Gustáv Husák
Twórcy:
Czeska ‘Nową Fale’ tworzą trzy pokolenia reżyserów:
a) Pokolenie najstarsze –m.in. Jaroslav Mach
b) Reżyserzy średniego pokolenia:
Karel Kachyna
Vojtek Jasny
Jan Kadar
Elmar Klos
Zdynek Brynych
c) Twórcy najmłodszego pokolenia – czołowi przedstawiciele, wywodzący się z FAMU(wydział w szkole filmowej) – i ich ważniejsze filmy :
Milos Forman – „Czarny Piotruś”, „Miłośc blondynki”, "Pali się moja panno", „Odlot”, „Lot nad kukułczym gniazdem”
Jizi Menzel – „Perły na dnie”, „Pociągi pod specjalnym nadzowrem”
Vera Chytilowa – „Stokrotki”, „Gra o jabłko”
Jan Nemec – „O uroczystości i gościach”, „Nieznośna lekkość bytu”
Ivan Passer – „Intymne oświetlenie“
Juraj Jakubisko – „Milczenie”, „Deszcz”
Jaromil Jires – „Żart“, „Waleria i tydzień cudów“
Evald Schorm – „Intrygantki”, „Dom radości”
Wielu twórców wyemigrowało, wśród nich: Milos Forman, Ivan Passer, Vojtek Jasny, Jan Nemec, Jan Kadar, Elmar Klos, Zdynek Brynych
Stosunek do tradycji:
Fascynacja Francuską Nową Falą (ale nie „pochłonięcie” jej w całości) połączona z prozą czeską
Tradycja kina społecznego
Szwejk i jego charakterystyczne cechy (rubaszność, konformizm, stoicyzm, zdrowy rozsądek, kultura plebejska), to postać, przez pryzmat której patrzymy na czeskich bohaterów
Tradycja kammerspiele’u
Kino komediowe, fantastyczno-groteskowe
Filmy o II wojnie światowej (ale podejście do nich z dystansem, a nie jako rozliczenie)
Czeska wytwórnia filmowa BABBANDOV – nie zniszczona przez Niemców w czasie wojny, a nawet rozbudowana przez nich
Inspiracje literackie Twórców czeskiej „Nowej Fali”:
B. Hrabal – duet gównie z J.Menzelem („Pociągi pod specjalnym nadzorem”, „Skowronki na uwięzi”, „Postrzyżyny”, „Święto przebiśniegu”) ale i z innymi twórcami, głównie przez film „Perły na dnie”, gdzie opowiadanie Hrabala przedstawiła piątka reżyserów: V. Chytilova, J.Jires, J.Menzel, J.Nemec, E.Schorm
M. Kundera
J. Skvorecky
F. Kafka
J. Haszka
K. Capek
Główne zjawiska przejawiające się filmach czeskiej ‘Nowej Fali’:
brak jednolitego programu
fascynacja Francuską Nową Falą
czerpanie z literatury (proza czeska)
skłonność do formy paradokumentalnej (np. M. Forman, E.Schorm)
skłonność do stylizacji i alegorii (np. V. Chytilova, J. Herze)
manifestowanie nonkonformizmu (szczególnie u V.Chytilovej)
powrót do czasów okupacji („Sklep przy głównej ulicy” Elmar Klos, Ján Kadár), ale nie w celu rozliczenia się z tym okresem
kino kreacyjne z filozoficznymi podtekstami (np. „O uroczystości i gościach” J.Nemec)
zaufanie do rzeczywistości:
- całkowite, wpisane w samą filozofię istnienia (np. „Intymne oświetlenie” Passera);
- pozostające na powierzchni obserwowanych zjawisk, przeniknięte wahaniem i niepokojem (np. u Menzla i Chytilovej)
indywidualizm temperowany przenikliwą i bystrą samooceną
autoportrety filmowe ukazują bohaterom, że nie są doskonali i że świat sobie bez nich poradzi (dotyczyło to zarówno sfery prywatności jak i obszaru działań społecznych)
indywidualizm i uniwersalizm rozumiany inaczej niż w Polsce
nie ma patosu i profetyzmu, bo nie ma bohatera-samotnika, który rozstrzyga problemy moralne i jako artysta walczy o „rządy dusz”
religia odsunięta z pola widzenia (tj. wcześniej metafizyka)
rozczarowanie polityką i niechęć do społecznych form działania prowadzi nowofalowych artystów do punktu, w którym nie potrafią pogodzić się z nienormalną sytuacją, ale nie widzą też drogi wyjścia
ironia, śmiech, dystans, z którymi łatwiej podchodziło się do zastanej rzeczywistości
KINO AMERYKAŃSKIE
NOWY FILM AMERYKAŃSKI:
Po Nowej Fali we Francji, po ożywczych prądach w kinie brytyjskim, niemieckim, czeskim i jugosłowiańskim, nowe kino musiało dotrzeć do samego Hollywood.
Wydarzenia związane z rewolucją:
Estradowy debiut Elvisa Presleya
Pierwszy amerykański koncert Beatlesów w lutym 1963 roku
Listopad 1963 rokuZamordowanie Kennedy'ego
Czerwiec 1964 r. Zniesienie dyskryminacji rasowej w USA
Kwiecień 1966 r. Pierwsze manifestacje przeciwko wojnie w Wietnamie
Sierpień 1965 r. Pierwsze murzyńskie „gorące lato' w Chicago
W roku 1966 amerykański Sąd Najwyższy nakazał modyfikację a w następstwie zawieszenie tzw. Kodeksu Haysa. Od 1968 roku zastąpił go system komisyjnego określania wieku, od którego dozwolony jest dany film.
1968 Fala studenckiej rewolty, wzmocniona ruchem hipisowskim i fermentem w całej, nie tylko młodzieżowej kulturze.
Rok 1966:
80% wszystkich amerykańskich filmów powstało poza wielkimi wytwórniami.
Odwieczny system hollywoodzki walił się w gruzy — coraz mniej gwiazd godziło się na wieloletnie kontrakty. Upowszechniała się praktyka współuczestniczenia w produkcji i żądania w ramach honorariów udziału w zyskach.
Stopniowo w Hollywood nabierali znaczenia absolwenci nowo powstałych szkól filmowych — ludzie młodzi, bez praktyki w branży, za to wszechstronnie wyedukowani i gotowi wcielać w życie nowe, europejskie wzory.
Zmiany w filmie:
Film przestał być realizacją niedoścignionego marzenia, a coraz częściej podejmował problematykę dnia powszedniego, w sposób realistyczny dotykając tematów drażliwych, wręcz szokujących.
Na ekranie przestano mówić o tabu, a zaczęto je pokazywać. Kamera przestała tez na moment śledzić sławnych i bogatych, odkryła na nowo amerykańską prowincję, wydobywając jej nostalgiczne piękno i skupiając się na losie przeciętnego człowieka.
Bohater nowej kategorii człowiek zagubiony w otaczającej go współczesności, osaczony przez kompleksy, pozbawiony cech amanta. Na ekranie nie tylko kreślono jego wizerunek, starano się również odnaleźć determinujące jego działanie okoliczności.
Zmiany w obrębie kina gatunków:
W dziedzinie filmu muzycznego zaczęły liczyć się dokumentalne zapisy koncertówMoncerey Pop (1969) czy Woodstock (1970).
Western chylił się ku upadkowi. Przez moment próbował zastąpić go antywestern, w którym brutalność poszczególnych scen dorównywała brutalności, z jaką próbowano odkłamać legendę Dzikiego Zachodu Niebieski żołnierz Ralpha Nelsona (1970) i Mały Wielki Człowiek Arthura Penna (1971) zamieniały krwiożerczych dotąd Indian w niewinne ofiary imperialnych zakusów Białych. Wizji dopełniały epickie opowieści Sama Peckinpaha Dzika banda (1969) czy Pat Ganett i Billy Kid (1973), ukazujące Zachód jako siedlisko uciekających przed cywilizacją, odrażających banitów, z których społeczna potrzeba mitu uczyniła legendarnych herosów.
Uwolniony od zastrzeżeń Kodeksu Haysa film kryminalny najpierw pofolgował sobie po dekadzie ograniczeń Masakra w dniu św. Walentego Rogera Cormana oraz Bonnie i Clyde Arthura Penna (oba 1967) odwołując się do tradycji kina lat 30. negowały starą zasadę „dwie godziny grzechu i pięć minut pokuty"
Satyryczny obraz mieszczańskiej Ameryki nabierał odcieni zgryźliwej ironii jak w „Absolwencie Mike'a Nicholsa (1968) lub zamieniał się w inteligentną butonadę jak w reżyserskim debiucie Woody’ego Allena Bierz forse i w nogi (1969)
Kino drogi Easy Rider Dennisa Hoppera (1969)
Film Culture Odpowiednik Cahiers du Cinema, założony przez J. Mekasa, czasopismo antyhoolywoodzkie
John Cassavetes:
Odcinając się od hollywoodzkiego systemu produkcji próbował pokazywać życie „takim jakie ono jest”. Na planie często nie trzymał się scenariusza pozwalając aktorom na improwizacje mające służyć wydobyciu realizmu.
Cassavetes kładł duży nacisk na oddanie przez aktora natury granej postaci.
Filmując bohaterów przy codziennych, nieraz błahych, czynnościach mówił wiele o nich. Bohaterowie jego filmów nie potrafią dostosować się do otaczającego świata, ich zachowaniem kieruje ogromna potrzeba miłości dla której są w stanie wiele poświęcić.
Cierpienie jest nieodłącznym elementem egzystencji postaci filmów Cassavetesa.
Jego kino robione jest bez przesadnej troski o widza, ale z dbałością o najlepsze oddanie własnych koncepcji w których centrum jest człowiek.
Poprzez zewnętrzne, nieraz mniej znaczące gesty przedstawiał wewnętrzne rozterki swych bohaterów.
KINO NOWEJ PRZYGODY:
Schyłek lat 70 upłynął w USA pod znakiem triumfów, jakie odniosły pierwsze obrazy współtworzące Kino Nowej Przygody.
Pojawiły się one jako efekt poszukiwań sposobu na ponowne przyciągnięcie do kin widzów, których odciągnęła od nich telewizja, łączyły się jednak z programowymi poszukiwaniami postmodernizmu i przenosiły na ekran szereg idei głoszonych przez ruchy kontestacyjne.
Premiery Gwiezdnych Wojen(1977), George'a Lucasa i Bliskich spotkań III stopnia(1977), Stevena Spielberga dały początek nowej formule ekranowego widowiska, z powodzeniem powielanej i udoskonalanej przez następne dziesięciolecie.
W ślad za nimi pojawiły się takie filmy, jak Star Trek, Superman, Poszukiwacze zaginionej Arki czy E. T. - skutecznie wykorzystujące antyracjonalistyczne nastawienie widzów i ich zainteresowanie kwestiami mistycznymi.
Ważniejsze od logiki zdarzeń były widowiskowe sceny, zrealizowane dzięki nowym osiągnięciom w dziedzinie efektów specjalnych.
Przez następne dziesięć lat po premierze Gwiezdnych wojen nowe kino hollywoodzkie podbijało ekrany świata za pomocą radośnie popularnych opowieści z bohaterami większymi niż życie i niedorzecznymi fabułami.
Kino to było naprawdę „nowe", choć tak ostentacyjnie sięgało do starych i sprawdzonych wzorów. Nie proponowało prostego powrotu do dawnych sposobów opowiadania historii, ale rehabilitowało fabułę dzięki posłużeniu się pastiszem. Wszystkie te filmy oferowały widzom rodzaj zabawy z tradycją, oparty na grze aluzji i cytatów oraz przetworzeniach znanych wzorów, a nie prostą opowieść, osadzoną w określonym czasie i miejscu.
Istotnym składnikiem tych utworów był też element buntu przeciw establishmentowi: ośmieszanie reprezentantów struktur władzy czy ukazywanie bohaterów jako outsiderów i kontestatorów.
Dwa różne typy widowisk:
Czynnik cudowności, moce nadprzyrodzone, wizje futurologiczne, nie mające do dziś pokrycia w rzeczywistości Gwiezdne wojny, Imperium kontratakuje, Powrót Jedi, E.T., Superman, Powrót do przyszłości, Kokon, Obcy - 8 pasażer Nostromo ,Duch
Wszystkie elementy są znane z rzeczywistości, tylko łączone w układy niezwykłe, nadzwyczajne i splatane w oszałamiającym, zgoła nie życiowym tempie Poszukiwacze zaginionej arki, Indiana Jones, Miłość, szmaragd i krokodyl, Greystoke, legenda Tarzana, władcy małp, Błękitny grom.
Cechy:
Gwałtowne zwroty akcji, wartkie tempo wzajemnie popędzających się wydarzeń, szybki ruch w samym kadrze, mroczne tajemnice, raptowne zaskoczenia, wyjątkowe zbiegi okoliczności, straszliwe niebezpieczeństwa, sytuacje pozornie bez wyjścia, obrazy wstrząsające rozmachem, makabrą lub okrucieństwem, groza, epatowanie egzotyką i co pewien czas szczypta humoru
Siły Dobra i Zła rozgraniczone są radykalnie: zwycięstwo Dobra w ostatnim akcie jest zagwarantowane.
Odpolitycznienie
Parodystyczność Autoironiczny ton pastiszu
Perfekcja techniczną Efekty specjalne
WOODY ALLEN:
Jedna z największych indywidualności współczesnego kina, a jednocześnie jeden z najpłodniejszych reżyserów
Pierwszym filmem wyreżyserowanym przez niego był Bierz forsę i w nogi (1969), stylizowana na dokument parodia filmu gangsterskiego, do której napisał scenariusz i w której zagrał główną rolę. .
Jednym z najbardziej osobistych filmów Allena były Wspomnienia z gwiezdnego pyłu z 1980, dzieło autotematyczne, powstałe pod wyraźnym wpływem 8 i pół F. Felliniego, bardzo nieprzychylnie ocenione przez krytykę. .
Każdy film Woody'ego to złośliwa satyra na jego własne środowisko. W swoich słynnych, rewelacyjnych dialogach, którą są fundamentem jego kina, Allen wyszydza przemądrzały, przeintelektualizowany a czasem pseudointelektualny sposób bycia inteligentów, nie traci przy tym jednak pełnego ciepła i wyrozumiałości spojrzenia.
Bohaterowie Woody Allena nieustannie uczęszczają na psychoanalizę i rozważają swoje życie w świetle myśli Freuda. Dyżurne postacie drugiego planu jego filmów to psychoterapeuci. Woody kpi z psychoanalizy i amerykańskiego rytuału spowiedzi na kozetce freudysty (inkasującego oczywiście słone honoraria).
Filmy Allena opowiadają o (trudnych) związkach damsko-męskich. Woody upodobał sobie szczególnie dwie konfiguracje.
FILMOGRAFIA:
Bierz forsę i w nogi (1969)
Bananowy czubek (1971)
Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie(a boicie się spytać) (1972)
Śpioch (1973)
Miłość i śmierć (1975)
Annie Hall (1977)
Manhattan (1979)
NOWE KINO NIEMIECKIE
NOWE KINO NIEMIECKIE:
Wyrosło na gruncie odnowy niemieckiego kina po manifeście w Oberhausen 1962
Zdobyło międzynarodowe uznanie dzięki nazwiskom debiutujących na przełomie lat 60. i 70. R.W. Fassbindera, W. Wendersa, W. Herzoga, M. von Trotty, oraz wyróżniającej się grupie feminizujących reżyserek, m.in. U. Ottinger, Helke Sander, Helmy Sanders-Brahms.
Razem z pojawieniem się grupy wybitnych reżyserów do głosu doszło nowe pokolenie wszechstronnych aktorów: E. Clever, A. Winkler, E. Mattes, B. Ganz, R. Vogler, oraz operatorów o międzynarodowej renomie: J. Jurgens, J. Schmidt-Reitwein, T. Mauch, D. Lohmann, M. Ballhaus.
Manifest Oberhausenski 1962:
Ten nowy film potrzebuje nowych swobód. Wolności od konwencji branżowych. Wolności od presji komercyjnych wspólników. Wolności od skrępowania przez grupy interesu.
Jeśli chodzi o produkcję nowego filmu niemieckiego, dysponujemy konkretnymi duchowymi, formalnymi i ekonomicznymi rozwiązaniami. Wspólnie jesteśmy gotowi ponosić ryzyko gospodarcze.
Sygnatariusze Manifestu z Oberhausen wzywali do odrodzenia niemieckiego kina artystycznego, krytykowali preferowane wówczas tandetne melodramaty i gatunki sensacyjne, ganili bawarską tradycję Heimatfilmów i politykę niemieckich instytucji kulturalnych.
Młode kino niemieckie debiuty w drugiej połowie lat 60:
Kluge Pożegnania z dniem wczorajszym
Schlondorff Niepokoje wychowanka Torlesa
Nowe kino niemieckie debiuty na początku lat 70:
Rainer Weiner Fassbinder Handlarz czterech pór roku
Werner Herzog Aguirre,gniew boży
Wim Wenders Strach bramkarza przed rzutem karnym
Trzy nurty:
Nurt brechtowski, zaangażowanie polityczne, pastisz kina amerykańskiego Fassbinder
Nurt metafizyczny, wychodzący poza politykę Wenders, Herzog
Kino kobiet Magarette von Trotta, Urlike Ottinger
Jest to zjawisko niespójne stylistycznie opiera się głównie na twórczości poszczególnych reżyserów o k zróżnicowanej stylistyce:
Pełen dezynwoltury, łączący brechtowską inscenizację z pastiszem kina gatunków Fassbinder
Intelektualizujący i eksperymentujący z formą Kluge
Metafizyczny Herzog
Refleksyjny Wenders
Znajdujący inspirację w literaturze Schlóndorff
Uciekający się do surrealistycznej poetyki Achternbusch.
Wspólne cechy:
Koncepcja Autorenfilm filmu autorskiego
Odrzucenie bezosobowego nurtu produkcji
Ekspresja własnej osobowości twórczej
Bezkompromisowa analiza „niemieckiej duszy" po doświadczeniach II wojny światowej i gospodarczej stabilizacji
Elementy autotematyczne
Wraz z artystyczną emigracją czołowych twórców: Wendersa, Herzoga, Schlóndorffa, którzy stali się obywatelami świata i realizowali filmy w USA lub w koprodukcjach, ożywcza fala kina niemieckiego zaczęła zamierać. Za jej symboliczny koniec uważa się śmierć Fassbindera w 1982.
VOLKER SCHLÓNDORFF:
Niepokoje wychowanka Tórlessa (1966)
Morderstwo i zabójstwo (1967)
Nagłe wzbogacenie się biednych ludzi z Kombach (1970)
Homo Faber (1991)
Król Olch (1996)
Palmetto (1998)
Legenda Rity (1999)
RAINER WERNER FASSBINDER:
FILMOGRAFIA:
Miłość jest zimniejsza niż śmierć (1969)
Dzieciorób (1969)
Bogowie zarazy(1969)
Diabli nadali (1976)
WIM WENDERS:
FILMOGRAFIA:
Lato w mieście (1970)
Strach bramkarza przed rzutem karnym (1971)
Szkarłatna litera (1972)
Alicja w miastach (1974)
Fałszywy ruch (1975)
Z biegiem czasu (1976)
Paris, Teksas (1984)
Niebo nad Berlinem (1987)
WERNER HERZOG:
FILMOGRAFIA:
Znaki życia (1967)
Stroszek (1977)
Nosferatu- wampir(1978)
Woyzeck (1978)
NOWE KINO RADZIECKIE:
NOWE KINO RADZIECKIE:
1953 Umiera Stalin
1956Tajny wykład Chruszczowa o zbrodniach stalinowskich, Chruszczow potępił kult wodza, ujawnił zbrodniczy charakter dyktatury Stalina i zainicjował proces „odwilży", owocujący w sferze kultury końcem wszechwładnie panującego socrealizmu i powolnym otwieraniem drzwi zachodnim, często awangardowym, prądom.
1965 Do władzy dochodzi Breżniew
Przemiany na gruncie literatury1958-Doktor Żywago
Ścisłe połączenie literatury i filmu, głownie czerpano z Czechowa
Wracano do odrzuconych przez socrealizm konwencji formalnych, pozwalano sobie nawet na kontrowersyjne opinie polityczne. Niektórzy reżyserzy powracali do zawodu po dłuższym okresie milczenia.
Debiuty reżyserów, którzy przez następne lata nadawać będę ton radzieckiej kinematografii i zdobywać nagrody na zagranicznych festiwalach, przypadają na lata sześćdziesiąte, często na ich pierwszą połowę. Jest to charakterystyczne i wyraźnie wyodrębniające się nowe pokolenie artystów filmowych - większość urodzona niedługo przed wojną, wszyscy wykształceni w czasach odwilży.
DWA ETAPY:
1956-1959 Doświadczeni reżyserzy:
Grigorij Czuchraj
Michaił Kołatozow
Siergiej Bondarczuk
Marlen Chucyjew
Aleksandr Askoldov
Od 1961 Młodzi reżyserzy:
Andriej Tarkowski
Nikita Michałkow
Andriej Michałkow-Konczałowski
Lew Ponfiłow
ANDRIEJ TARKOWSKI:
FILMOGRAFIA:
Dziecko wojny (1962)
Andriej Rublow (1966, premiera 1971)
Solaris (1972)
Stalker (1979)
Ofiarowanie (1986)
NIKITA MICHAŁKOW:
FILMOGRAFIA:
Swój wśród obcych, obcy wśród swoich (1974)
Niewolnica miłości (1976)
Niedokończony utwór na pianolę (1977)