TEMATY, TRADYCJE I TEORIE W SZTUCE DOBY ROMANTYZMU (opracowanie 2 ostatnich rozdziałów, pozostałe dostarczyć powinny Roksana i Martyna)
Rozdział 5
Wacław Sobaszek
Carl Gustaw Carus na rozstaju dróg romantyzmu
-na podstawie Dziewięciu listów o malarstwie krajobrazowym Carla Gustawa Carusa, pisanych w latach 1815-1824 (fikcyjny autor imieniem Albertus pisze ale też i poucza przyjaciela-fikcyjnego odbiorcę imieniem Ernest- malarza krajobrazowego)
OD OBRAZU HISTORII DO OBRAZU NATURY
-krajobraz jako sztuka nowych czasów, dopiero się rozwijająca, przejmująca powoli funkcje innych sztuk
-konieczność nowego określenia dla krajobrazu- owym określeniem " OBRAZ ŻYCIA ZIEMI"
-szczyt rozwoju krajobrazu w połowie XIX wieku, ale nie we wszystkich niemieckich środowiskach podchodzono do niego równie
entuzjastycznie
-w połowie wieku nieustanne współistnienie przeciwieństw:
a) teoretycy Akademii i twórcy estetyki kontra pisarze i artyści romantyczni
b) malarstwo historyczne kontra malarstwo krajobrazowe
c) piękno obiektywne kontra piękno subiektywne
d) reguły i wolność
- w klasycyzmie jedyny godny temat POSTAĆ LUDZKA, więc u kresu klasycyzmu krajobraz zjawiskiem postępowym
-krajobrazowa twórczość JOSEPHA ANTONA KOCHA : - innowacja
- samodzielna ranga przyrody
- przyroda tłem ludzkich działań
-racjonalna czysta forma wypełniona znaczeniami
-rozwój krajobrazu jeszcze przed romantyzmem przez: -racjonalizację myśli o sztuce
-uwolnienie od tradycyjnych schematów
-nowe funkcje
-w romantyzmie całkowita dominacja malarstwa krajobrazowego
-KRAJOBRAZ ROMANTYCZNY:- charakteryzuje się wiecznością, niedostępna dla malarstwa historycznego
-ku dotarciu do zmiennego, widzialnego świata, dotarcie do tego, co elementarne
-jako symboliczno-komunikacyjna budowla kultury, w dziedzinie religii i historii (u koncepcja m.in REHDERA, RUNGE)
-natura widziana w perspektywie aktualnego stanu ducha (RUNGE)
-sztuka służy zdobyciu utraconego kontaktu z naturą (SCHILLER)
- w początkach XIX wieku krajobraz interpretacja kryzysu obrazu historii i kryzysu teorii sztuki
-religia jedna z głównych podpór= chrześcijański krajobraz
-krajobraz narzędziem i przejawem zmiany religii
- to STRUKTURA HIEROGLIFICZNA według NOWALISA
-krytyka (wtargnięcia krajobrazu na ołtarze)
-u FRIEDRICHA- odpowiedź na niedostatki w dawnej ikonografii
-ku nowemu przekazowi symbolicznemu
-rozszerzenie możliwości znaczeniowych
-wzbogacenie struktury
-wynalezienie "TRAGEDII KRAJOBRAZU" (FRIEDRICH)
-wg CARUSA natura językiem Boga
-przejście od Natury do lanszaftu, od sztuki trywialnej do kiczu
MOTYWY I TEMATY MALARSTWA KRAJOBRAZOWEGO WEDŁUG CARUS
-spór o to czy poglądy Carusa odzwierciedla malarstwo Friedricha, realizm, sztuka biedermeieru czy też klasycyzmu
-główne zadanie owych listów: NAUKA O SZTUCE MALOWANIA KRAJOBRAZÓW (uczona, uogólniona teoria krajobrazu w swobodnej literackiej formie)
-definicja: KRAJOBRAZ jako obraz malarski, przedstawiający pewien fragment świata zewnętrznego, przez historycznie uwarunkowany zespół znaków malarskich
MOTYWY
-podział na malarstwo krajobrazowe(zjawiska nieorganiczne + świat roślin) i historyczne (postać ludzka)
-niebo, zaśnieżona ziemia, skały, mchy, porosty, kamienie, górskie strumienie, źródła, górskie pasma, drzewa, krzewy, liście, mgły, szron, księżyc, piasek= ŻYCIE ZIEMI/ NATURY
-natura powoli uwalniana z akademickich rygorów
-o bliskości natury i życia człowieka
-o stopniowym odkrywaniu w naturze boskiego elementu
-malarstwo krajobrazowe "ŚWIECKĄ EWANGELIĄ SZTUKI"
- w obrazach czysta natura (jej duchowa prawda) bez symbolicznych komentarzy
- w naturze pierwiastek religijności, nie związany jednak z religijna praktyką
-krytyka krajobrazów sentymentalnych (natura jak symbol, hieroglif)
-powiązanie nauki i sztuki (na podstawie studium chmur Goethego i jego poezji)
-silny wpływ na tworzenie krajobrazu ma wiedza o naturze
-wewnętrzna zażyłość twórcy z naturą
-SZTUKA OBRAZOWANIA ŻYCIA ZIEMI (w oparciu o bezpośrednie doznania podczas kontemplacji przyrody, jak i w oparciu o wspomnienia, które wywołuje)
NATURA WEDŁUG CARUSA I INNYCH MĄDRYCH PANÓW
-mimo wszystko najwiecej zbieżności z niemieckim romantycznym malarstwem krajobrazowym (środowisko drezdeńskie i mistyczne wizje natury)
-CZYSTA NATURA-odrębny obszar, o własnej egzystencji, obszar święty (w oparciu o Winckelmanna= natura jako małe dziecko)
-według W.BLAKE'A: " niektórzy ludzie widzą słońce jako złoty krążek rozmiarów gwinei, ja widzę je jako hostię krzyczącą święty, święty!"
-oswieceniowa opozycja miedzy natura a kulturą
-u DIDEROTa natura dynamiczną, żywą materią
-o żyjacej naturze pisał m.in. HERDER
-tylko przy połączeniu nauki i sztuki dojście do poznania doskonałego
-idąc śladem Goethego-Uczyć kogoś być artystą, czyli otworzyć jego oko
-uniwersalizacja (pogląd zgodny z nurtem romantyzmu)
-Carus zainteresowany medycyną (dyrektor drezdeńskiej akademii chirurgii) i magią
-poparcie dla sztafażu, bowiem postać ludzka powinna w krajobrazie wzmagać działanie pozostałych przedmiotów (wędrowcy, pielgrzymi, samotne postaci pogrążone w cichej kontemplacji, często odwróceni tyłem)
"NIESKOŃCZONOŚĆ" ROMANTYZMU
-kon. XVIII w.- WCZESNY ROMANTYZM
-FRYDERYK SCHLEGEL
-próba uchwycenia różnic miedzy sztuką nową (wiecznie niedokończoną, bez reguł, oparta o pełnię i życie) a starą (piękna, zjednoczoną, zgodną wewnętrznie)
-niemiecki romantyzm odpowiedzią na rewolucje francuska
-atrybut nieskończoności (wiara w przyszłość)
-dzieło sztuki utrwalonym medium refleksji
Rozdział 6
Nawojka Cieślińska
Malowane sny stulecia 1750-1850
-przypadkowość i rzadkość przedstawień snów w okresach przedromantycznych ( zawsze związane z religią i mitologią)
-brak jednorodnej tradycji ikonograficznej
-odrębność sztuki lat 1750-1850: -rewolucja renesansowego pojęcia obrazu
-nieustanna modyfikacja dawnych motywów formalnych i ikonograficznych
-MNOGOŚĆ NOWYCH MOTYWÓW
-artyści o niezwykłych osobowościach
-zainteresowanie psychiką ludzką i subiektywnym wnętrzem człowieka
-sen ulubionym tematem psychoanalizy 9metoda nie sprawdza sie w przypadku "sennych" dzieł)
- motyw snu zdecydowanie częściej w literaturze
-problematyka snu w malarstwie porusza m.in. JOSE LOPEZA-REYA, w monografii dotyczącej Kaprysów Goi (uzasadnienie że sa one plastycznymi wyobrażeniami snu i świata snu); SCHAUSTER-SCHIRMER
MALOWANE SNY (najbardziej charakterystyczne przykłady z opisami zjaw nocnych umieszczonych w nawiasach)
a)ODRĘBNOŚĆ ŚNIĄCEGO I SNU
*W.Blake, Drabina Jakubowa, 1800-1803 (szczęśliwe dusze i anioły zmierzające ku niebu po spiralnej drabinie, w otoczeniu gwieździstego kosmosu)
*W.Blake, ilustracja do Nocnych myśli, Edwarda Younga (1797) (dziwnie wydłuzone anioły)
*W.Blake, Zły sen Chrystusa, ok 1807-1808 (Bóg Ojciec, niematerialność, świetlistość)
*W.Blake, Sen Hioba, 1825 (formy wężowe i ludzkie)
- u Blake'a zawsze bardziej realny świat snu
-często ujęcie akcji płynnie rozwijającego się snu
-zainteresowanie logiką snu odmienna od logiki jawy (plastyczne sugestie ruchliwej ciągłości płynnego przenikania w obrazach Blake'a i Fusliego)
*J.H.Fussli, Zjawa nocna, 1781 (poecie Miltonowi ukazuje sie zmarła 2 żona)
*J.H.Fussli, sen pasterza, 1793 (4 kobiece zjawy w rozwianych sukniach, zachęcające śpiącego do wspólnego tańca)
*C.D.Friedrich, Sen Śpiewaka, 1821 (sen muzyki niebiańskiej)
*J.A.D. INGRES, Sen Osjana, 1805 (autonomiczny swiat snu na obłokach)
b)BIERNOŚĆ LUB AKTYWNOŚĆ ŚNIĄCEGO
-często całkowita bierność bohaterów Blake'a, z których podświadomości wyłaniają się obce twory odchodzące do sennego świata; nad śpiącymi odbywa się misterium snu
*J.H.Fussli, Zjawa nocna- (zjawa pastwi się nad śniącą, charakterystyczne przedstawienie osoby śniącej i jej sypialni, w której pojawia się jeden tylko elementu kojarzący się ze snem- uciskająca śniącego zmora)
*GOYA, Kaprys 43: gdy rozum śpi budzi upiory, 1797 (kot z pogranicza jawy i snu)
*J.H.Fussli, Sokrates (filozof podaje rękę sennej zjawie
*J.H.Fussli,, Sen królowej Katarzyny (na podstawie szekspirowskiego Henryka VIII, królowa uczestniczka snu o wielkiej szczęśliwości)
c)ŚWIAT ŚNIONY
* Goya, 9 rysunków z Nocnymi marami, które nawiedziły artystę jednej nocy, o czym świadczą własnoręczne podpisy (1800); zapowiedź człekopodobnych potworów z Kaprysów
*Blake, Myśli nocne (pędzące ku rozległym przestrzeniom uskrzydlone postaci, promienne wizje ocierające się o światło gwiazd)
WNIOSKI:
-2 nurty : nawiązanie do Zjawy nocnej Fusliego & przedstawienie śniącego artysty
-relacje świata snu i jawy uwypuklone przez zróżnicowane użycie tajemniczego światła, koloru, linii, operowanie plamami, perspektywą, różnicowanie proporcji, sekwencje powtórzeń
-niezwykłe bogactwo wizerunków jakie przyjmują senne postaci (antynaturalne-fantastyczne; arealne- ludzkie duchy; od pięknych kobiet po małpie gnomy :)
-malarskie wyobrażenia snu na ogól oparte na źródłach literackich (Biblia, mitologia, literatura piękna, u Blake jego własne poezje
- "senna" tematyka związane z malejącym brakiem wiary w świat rozumu 9werterowskie pomieszanie świata jawy i snu)