1. Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem. – znać ustawy to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie, - prawnik powinien doszukiwać sie sensu, znaczenia (interpretacja) przepisów a nie dosłownego brzmienia danej ustawy.

2. Lex lege tollitur. – ustawę uchyla się ustawą, - ranga aktu prawnego, który uchyla inny, odpowiedni organ ustawodawczy może uchylić akt/ustawę, - ten może uchylić ustawę kto może ja ustalić.

3. Lex non obligat nisi promulgata.- ustawa nie obowiązuje jeśli nie została ogłoszona,- warunkiem obowiązywania ustawy jest jej upublicznienie, dostępność dla każdego adresata, publikowane w dzienniku ustaw, vacatio legis - czas na opublikowanie.

4. Non omne quod licet honestum est. – Nie wszystko, co dozwolone jest uczciwe. - powinno być zgodne z normami etycznymi, moralnymi, dobrymi obyczajami, podlega ocenie społecznej. Ważna wskazówka interpretacyjna przy stosowaniu prawa oraz czy zastosowanie przepisu/normy prawnej jest zgodne z litera prawa.

5. Hominum causa omne ius constitutum est. – wszelkie prawo jest ustanowione ze względu na człowieka, - ze względu na ludzi i dla ludzi którym ma służyć to prawo, prawo powinno być jasne i określać gwarancje realizacji uprawnień obywateli

6. Omnis definitio in iure civili periculosa Est. – wszelka definicja w prawie cywilnym jest ryzykowna, – bo rzadko zdarza się, żeby nie można było jej obalić.

7. Summum ius, summa iniuria. – Najwyższe prawo, najwyższym bezprawiem, - krzywdy wynikające z rygorystycznego stosowania prawa mogą doprowadzić do złego zastosowania normy prawnej / przepisu, dosłowne stosowanie danego przepisu.

8. Male nostro iure uti non debemus. -Nie powinniśmy źle korzystać z przysługującego nam prawa, - nie powiano wykorzystywać się prawa tak aby doprowadzić do jego nadużycia na nasza korzyść.

9. Volenti non fit iniuria.- chcącemu nie dzieje się krzywda, - jeśli ktoś zgadza sie na wyrządzenie szkody nie może podnosić roszczeń z tego tytułu.

10. Non sunt iudicandae leges. – ustawy nie podlegają osądzeniu, - sędzia powinien powstrzymać sie od oceny przepisu na podstawie którego wydaje orzeczenie.

11. Manifestum non eget probationem. - to, co oczywiste, nie wymaga dowodu. -Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu , jest powszechnie znane nie wymaga dowodu.

12. Audiatur et altera pars. — należy wysłuchać i strony przeciwnej,- tzn. w procesie nie można poprzestać na wysłuchaniu jednej tylko strony, lecz należy obu wysłuchać. Zasada procesu kontradyktoryjnego. 

13. Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat. — obowiązek przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto występuje z twierdzeniem, a nie na tym, kto tylko zaprzecza, - powód musi wykazać słuszność i zasadność swych twierdzeń w postępowaniu procesowym, potwierdzić odpowiednim dowodem.

14. Nemo ex suo delicto meliorem suam coditionem facere potest. - nikt nie może polepszyć swojej sytuacji w wyniku własnego czynu bezprawnego, - Prawo nie ochrania sytuacji wytworzonych z działań bezprawnych .

15. Adoptio naturam imitatur. - adopcja (przysposobienie) naśladuje naturę,- tzn. że stosunki między adoptującymi a adoptowanymi powinny być ukształtowane na podobieństwo stosunków między naturalnymi rodzicami i dziećmi.

16. Mater semper certa est, pater est, quem nuptiae demonstrant. – matka zawsze jest znana, ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński;- zasada domniemania ojcostwa męża matki.

17. Nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur. - dziecko poczęte uważa się za już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści, - dziedziczenie i kwestie spadkowe pod warunkiem ze dziecko urodzi sie żywe rozciąga sie wstecz do chwili poczęcia o ile chodzi o jego korzyść.

18. Nuptias non concubitus, sed consensus facit. — małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, lecz zgodne porozumienie (zgodna wola) stron.

19. Actor sequitur forum rei. — powód idzie za sądem pozwanego,- tj. dla powoda sądem właściwym do wytoczenia powództwa jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. 

20. Actus simulatus nullius est momenti. - czynność prawna pozorna jest nieważna, - oświadczenie woli nie na poważnie/dla żartu, „aktora na scenie” nie ma znaczenia prawnego, nie wywołuje skutków prawnych.

21. Bis de eadem re agere non licet. - nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie, - dwa razy o to samo miedzy tymi samymi podmiotami nie może toczyć sie dwa razy to samo postępowanie gdyż w tej samem sprawie mogły by zapaść rożne wyroki co jest niedopuszczalne.

22. Confessus pro iudicato est. – ten, który uznał powództwo, uznawany jest za zasądzonego, - przyznanie sie do zarzuconego czynu uważa sie za sądzenie tego czynu, można przypisać winne do czynu .

23. Dies interpellat pro homine. - termin wzywa za człowieka.- Przy określonym terminie wykonania zobowiązania nie zachodzi potrzeba osobnego wzywania dłużnika do świadczenia. Sam upływ terminu postawi dłużnika w zwłokę.

24. Dolus non praesumitur. – złego zamiaru nie domniemuje się, - w razie wątpliwości przyjmuje sie istnienie dobrej wiary.

25. Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem. - wola testatora (spadkodawcy) może być zmieniona aż do śmierci, - testament jako przejaw woli jest skuteczny dopiero po śmierci i do chwili śmierci może być zawsze zmieniony.

26. Mors omnia iura solvit. — śmierć rozwiązuje wszystkie prawa. Ze śmiercią ustaje zdolność prawna osoby, - koniec zdolności prawnej, koniec jednostki jako podmiot, brak odpowiedzialności w sensie prawnym.

27. Nemo plus commodi heredi suo relinquit quam ipse habit. - nikt nie może swojemu dziedzicowi pozostawić więcej korzyści, niż sam miał, - nie można pozostawić większej ilości praw lub dóbr majątkowych przez jednostkę w spadku, niż dana jednostka posiada.

28. Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet. — nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam ma. -Zasada odnosząca się do pochodnego nabycia prawa, w szczególności prawa własności - jeżeli ktoś jest tylko posiadaczem rzeczy nie mając prawa własności/tytułu prawnego do niej nie może tym prawem rozporządzać.

29. Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest.– Nikt sam nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo( na mocy ustawy) .

30. Impossibilium nulla obligatio est. - zobowiązanie do wykonania świadczenia rzeczy materialnej jest nieważne, - zobowiązanie wywołuje skutki prawne kiedy świadczenie tego zobowiązanie jest możliwe do spełnienia w chwili jego powstania, jedna z cech charakterystycznych dla świadczenia.

31. Poena ex delicto defuncti heres teneri non debet. - kara za przestępstwo popełnione przez zmarłego nie może obciążać jego dziedzica, - dziedzic który przystępuje do spadku wchodzi w ogol praw i obowiązków zmarłego - nie przechodziły na dziedziców uprawnienia o charakterze ściśle osobistym (służebności osobiste) uczestniczenie spółkę itp.

32. In dubio pro reo (iudicandum est). - w razie wątpliwości należy orzec na korzyść pozwanego (oskarżonego), - wątpliwości nie można rozstrzygać na niekorzyść oskarżonego.

33. Ponea constitutur in emendationem hominum. - kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi, kara za dany czyn ku przestrodze , żeby dane przypadki nie powtarzały się.

34. Satius esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari. - lepiej pozostawić sprawcę przestępstwa bez kary niż skazać niewinnego.

35. Vim vi repellere licet. - siłę wolno odeprzeć siłą.- Zasada leżąca, u podstaw obrony koniecznej - dozwolona samopomoc - związana jest ze stosowaniem obrony koniecznej, siał przed którą sie bronimy musi być bezprawna, bezpośrednia i poważna.

36. Genus perire non censetur. — uważa się, że gatunek nie ginie.- Zniszczenie lub utrata rzeczy oznaczonej gatunkowo nie zwalnia dłużnika z obowiązku świadczenia; powinien świadczyć inną rzecz tego samego gatunku.

37. Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest. — nikt nie może sam sobie zmienić podstawy prawnej posiadania, - do zmiany faktu posiadania potrzebna jest umowa albo porozumienie miedzy stronami, ponieważ nie można samemu zmienić podstawy posiadania.

38. Nemo iudex ideneus in propria causa. – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie,- nie powinien z powodu braku obiektywizmu.

39. Mora trahit periculum. - zwłoka pociąga za sobą (zwiększone) ryzyko,- tzn. zwiększa odpowiedzialność dłużnika przez nie wypełnia świadczenia w terminie, lub odmówienia świadczenia.

40. Nullum crimen sine lege. — nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy karnej,- nie jest przestępstwem czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy karnej - przepisy prawa wyznaczają granice i zasady odpowiedzialności za czyny zabronione.

41. Servitutibus civiliter utendum est. - służebności należy wykonywać łagodnie, w sposób oględny, - czyli najmniej uciążliwy dla właściciela nieruchomości obciążonej tym prawem, przy maksymalnym poszanowaniu jego praw.

42. Nulli res sua servit. — nikt nie może mieć służebności na rzeczy własnej, - zlanie sie prawa służebności i własności na skutek czego prawo służebności wygasa (konfuzja), jedna z 4 zasad rządzących służebnosciami - ta powyżej tez.

43. Semel heres , semper heres. - kto raz zostanie dziedzicem, pozostaje nim na zawsze.- Nie można ustanowić spadkobiercy na określony czas.

44. Prior tempore, potior iure. - pierwszy w czasie, lepszy prawem.- Zasada pierwszeństwa przy nabywaniu prawa, ale także przy wykonywaniu: prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej.

45. Accessio cedit principali. — przyrost przypada temu, co główne,- w prawie rzeczowym rzecz przyłączona do rzeczy głównej przypada właścicielowi rzeczy głównej.

46. Species perit ei cui debetur. - rzecz oznaczona indywidualnie przepada temu, komu się należy,- tzn. przepada na niekorzyść wierzyciela, zaś dłużnik staje się wolny od zobowiązania (w określonej sytuacji).

47. Cogitationis poenam nemo patitur. - nikt nie ponosi kary za myślenie,- Sam zamiar nie uzasadnia pociągnięcia do odpowiedzialności.

48. Hereditas viventis non datur. — nie przyznaje się spadku po żyjącym,- Nie ma dziedziczenia po osobie żyjącej.

49. Lex non distinguit. — ustawa nie rozróżnia,- (np. między biednymi a bogatymi, dobrymi a złymi itp.).

50. Salus rei publica suprema lex esto. - dobro publiczne najwyższą ustawą (najwyższym prawem).

51. Commodum eius dedet, cuis est oericulum. - pożytek jest należny temu, czyje jest ryzyko, - korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko - ryzyko i niebezpieczeństwo ze strony kupującego oraz pożytki które dochodzą do rzeczy od momentu jej zakupu.

52. In pari causa melior est condito possidentis. - w równym położeniu za lepszego należy uznać posiadacza, - przyznaje większe uprawnienia i lepszą sytuacje prawna w sporze osobie, która jest posiadaczem i ma w swoich rekach faktyczne władztwo nad rzeczą.

53. Ius est ars boni et aequi. - prawo jest sztuka stosowania tego co dobre i słuszne, - ten kto tworzy ustawę, powinien jak najlepiej zastosować to co dobre i słuszne.

54. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest, - prawa publiczne nie mogą być zmieniane umowami osób prywatnych, - prawo publiczne (normy) stworzone dla interesu ogółu społeczeństwa nie może być zmieniane umowami osób prywatnych.

55. Lex specialis derogat legi generali. - ustawa specjalna uchyla ogólną.

56. Lex superior derogat legi inferioi. - ustawa wyższej rangi uchyla ustawę rangi niższej.

57. Magna neglegenita culpa est, magna culpa dolus est. - wielkie niedbalstwo jest winą, wielka wina jest oszustwem, - przy wykonaniu zobowiązania trzeba dołożyć należytej staranności, w przy niedbalstwa będą takie działania oblodzone konsekwencjami.

58. Res iudicata pro veritate accipitur. - rzecz osadzona przyjmuje sie za prawdę,- powaga rzeczy osadzonej.

59. Errantis voluntas nulla est. - działający pod wpływem bledu nie ma woli, - oświadczenia woli mogą być obarczone wada, pod wpływem groźby, wprowadzenia w błędy, podstępu itp.

60. Compensatio est debiti et creditininter se contributio. - potracenie jest wzajemnym zaliczeniem długu i wierzytelności.

61. Dolus omnimodo puniatur. - podstęp jest karany w każdym przypadku.

62. Inpossibilis condicio pro non scripto habetarum. - warunek niemożliwy do spełnienia uważa sie za nie dodany, - warunek dodany do umowy nie możliwy do spełnienia lub niezgodny z prawem uważa sie za niedodany, nie pociąga konsekwencji prawnych względem stron.

63. Indivisa est pignoris causa. - podstawa zastawu jest niepodzielna, - prawo zastawu, przedmiot zastawu jest z punktu widzenia prawa niepodzielny.

64. Mandatum nisi gratuitum nullum est. - zlecenie, jeśli nie jest bezpłatne, jest nieważne, - w prawie rzymskim świadczenie usług prawnych itp. były świadczone nieodpłatnie, bardziej dla glorii i chwały niż dla samego zarobku - wszelkie umowy zlecenia w prawie rzymskim były nieodpłatne a wykonanie czynności zleconych odpłatnie dawało podstawę do uznania tych czynności jako nieważne.

65. Nomina ipso iura divisa. - zobowiązania dzielą sie z mocy prawa, - zobowiązania dzieli sie z mocy prawa- w zależności od ilości stron zobowiązania prawnego, powstaje kilka węzłów obligacyjnych, jeden dłużnik ma zapłacić na rzecz kilku wierzycieli swoje zobowiązanie i na odwrót.

66. Sine pretio nulla venditio est. - bez ustalenia ceny nie ma sprzedaży, - podstawa do sprzedaży czegoś jest ustalenie ceny i towaru sprzedaży.

67. Testis unus testis nullus. - jeden świadek żaden świadek, – powołanie min. dwóch świadków – podobnie jak obecnie.

68. Ignorantia iuris nocet. - nieznajomość prawa szkodzi, - nie można tłumaczyć sie nieznajomością prawa.

69. Legem brevem esse oportet. - ustawa powinna być zwięzła.

70. Lex retro non agit. - ustawa nie działa wstecz, – prawo nie działa wstecz.