Imperitia culpae adnumeatur – brak doświadczenia zalicza się do winy
Accesio cedit principali – przyrost przypada temu co główne
Acquisitio hereditatis – nabycie spadku
Actio in factum concepta – skarga oparta na fakcie
Actio in ius concepta – skarga oparta na prawie
Actio in personam – powództwo osobiste
Actio in rem dicitur vindicatio – skarga rzeczowa nazywa się windykacją
Actione teneri – nie rodzi zobowiązania, tworzy podstawy do actio
Actor sequitur forum rei – powód idzie za sądem pozwanego
Actori incumbit probatio – dowód obciąża powoda
Aditio hereditatis – przyjęcie spadku
Aetas – wiek
Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem – zmienna jest wolna testatora aż do śmierci
Audiatur et altera pars – niechaj będzie wysłuchana i druga strona
Aurea mediocritas – złoty środek
Aut enim re contrahitur obligatio, aut verbis, aut litteris, aut consensu – zobowiązanie zaciąga się przez wręczenie rzeczy, albo przez słowa, albo przez pismo, albo przez porozumienie
Beneficium abstinendi – dobrodziejstwo powstrzymywania się
Bis de eadem re ne sit actio – dwa razy w tej samej sprawie skarga nie przysługuje
Casum sentit dominus – właściciel ponosi skutki przypadkowego zniszczenia rzeczy
Casus a nullo praestarur – za przypadek nikt nie odpowiada
Casus nocet domino – przypadek szkodzi właścicielowi
Clausula rebus sic stanibus – zastrzeżenie, że umowa obowiązuje tylko w danych warunkach
Cogitationis poenam nemo patitur – nikt nie ponosi kary za swoje myśli (za sam zamiar)
Cognitio extra ordinem – postępowanie ekstraordynaryjne
Commodum eius esse debet, cuius est periculum – korzyść (zysk) powinien być tego kto ponosi ryzyko
Compensatio est debiti et crediti inter se contributio – potrącenie jest wzajemnym połączeniem długu i wierzytelności
Condemnatio certa – zasądzenie na z góry określoną sumę
Condemnatio incerta – zasądzenie na z góry nieokreśloną sumę
Condemnatio pecuniaria – zasądzenie pieniężne
Cui usus relictus est, uti potest, frui non potest – komu pozostawiono służebność użyczania ten może rzecz używać ale nie pobierać z niej korzyści
Culpa in concreto – prowadzi cudze sprawy gorzej niż własne
Culpa in faciendo – wina polegająca na działaniu
Culpa in non faciendo – wina polegająca na zaniechaniu
Culpa lata – ciężkie niedbalstwo
Culpa lata dolo aequiparatur – ciężkie niedbalstwo porównywane jest ze świadomym działaniem na szkodę drugiej osoby
Culpa levis – lżejsze niedbalstwo
Damnum aut casu aut culpa fit – szkoda powstaje albo z przypadku albo z winy
Dare – dawać
Delatio hereditatis – powołanie do spadku
Delatio hereditatis ab intestato – powołanie do spadku beztestamentowe
Delatio hereditatis contra tabulas – powołanie do spadku przeciwtestamentowe
Delatio hereditatis secundum tabulas – powołanie do spadku na mocy testamentu
Derogatio legi – uchylenie ustawy
Dies a quo – termin początkowy
Dies ad quem – termin końcowy
Dies interpellat pro homine – termin wzywa zamiast człowieka
Distractio bonorum – egzekucja majątkowa syngularna (sprzedaż części majątku do zaspokojenia żądań wierzycieli)
Do ut des – daję abyś dał
Do ut facias – daję abyś czynił
Dominium non potest esse in pendenti – własność nie może pozostawać w zamierzeniu
Dura lex, sed lex – twarde prawo ale prawo
Ei incumbit probatio, qui dicit, non ei qui negat – dowód spoczywa na tym kto twierdzi a nie na tym kto neguje
Eius est nolle qui potest velle – tylko ten może nie chcieć kto może chcieć
Erga omnes – w stosunku do wszystkich
Et non facere facere est – zaniechanie działania jest działaniem
Ex nuda pacto inter cives Romanos actio nascitur – z samego pactu między obywatelami rzymskimi skarga nie powstaje
Excipiendo reus fit actor – w zarzucie pozwany staje się powodem in exceptione
Facere – czynić
Facio ut des – czynię abyś dał
Facio ut facias – czynię abyś czynił
Fraus est fraudem celare – ukrywanie oszustwa jest oszustwem
Fur semper in mora – złodziej zawsze w zwłoce
Furtum est fraudulosa contrectatio rei lucri faciendi gratia – kradzieżą jest nieuczciwe dotknięcie cudzej rzeczy w celu osiągnięcia z tego korzyści
Furtum in flagranti – kradzież na gorącym uczynku
Furtum manifestum – kradzież jawna, oczywista
Furtum nec manifestum – kradzież nie oczywista
Furtum possessionis – kradzież posiadania
Furtum rei – kradzież rzeczy:
Furtum sine affectu furandi non committitur – nie popełnia się kradzieży bez zamiaru jej dokonania
Furtum usus – kradzież używania rzeczy
Generaliter iniuria dicitur omne quod non iure fit: specialiter contumelia – ogólnie terminem iniuria określa się wszystko co jest czynione niezgodnie z prawem: szczególnie zniewaga
Genus perire non censetur – uważa się że gatunek nie ginie
Habitatio – uprawnienie do zamieszkania w cudzym budynku
Heredes extranei – dziedzic zewnętrzny
Heredes necessarii – dziedzic konieczny
Heredes sui – dziedzic własny
Heredes voluntarii – dziedzic dobrowolny
Heredis institutio caput et fundamentum totius testamenti est – ustanowienie dziedzica jest początkiem i podstawą całego testamentu
Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit – spadkobranie nie jest niczym innym jak wejście w ogół praw jakie posiadał zmarły
Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi
Impossibilium nulla obligatio – nie ma zobowiązania do rzeczy niemożliwych
In dubio pro reo – w razie wątpliwości orzekać na korzyść pozwanego
In fraudem creditorum – działanie na szkodę wierzycieli
In iure cessio – oświadczenie woli w obecności określonego urzędnika
In maleficiis voluntas spectatur non exitus – w przestępstwach patrzy się na zamiar nie na wynik
In pari causa melior est conditio possidentis – w równej sytuacji lepsza jest pozycja posiadającego
Indivisa est causa pignoris – niepodzielna jest podstawa zastawu
Infitiando lis crescit ad duplum – sprzeciw w sporze powoduje wzrost zasądzenia na wartość podwójną
Infitiatio – bezpodstawne zakwestionowanie zasadności egzekucji
Ipso iure – na mocy prawa
Is fecit cui prodest – ten uczynił komu przyniosło korzyść
Ius disponendi – prawo do dysponowania
Ius est ars boni et aequi – prawo jest sztuką stosowania tego co dobre i słuszne
Ius possdendi – prawo do posiadania
Ius quod ad actiones pertinet – prawo, które dotyczy powództw
Ius quod ad personas pertinet – prawo, które dotyczy osób (osobowe)
Ius quod ad res pertinet – prawo, które dotyczy rzeczy (rzeczowe)
Ius utendi et fruendi – prawo do używania i pobierania pożytków
Ius vitae ac necis – prawo życia i śmierci
Lex est, quod populus iubet atque constituit – ustawą jest to co lud nakazuje i ustanawia
Lex lege tollitur – ustawa znosi ustawę
Lex non obligat nisi promulgata – ustawa nie obowiązuje jeżeli nie została ogłoszona
Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz
Libelli, preces, supplicationes – pisemne prośby o rozstrzygnięcie sporu
Libera esse debent matrimonia – małżeństwo powinno być wolne (rozwiązywalne)
Lis pendens – zawieszenie sporu (litispendencja)
Mala fides superveniens non nocet – zła wiara późniejsza nie szkodzi
Mancipatio, agere per aes et libram – oświadczenie woli w ściśle określonych gestach, przy użyciu wagi i spiżu
Mancipatio–imaginaria quaedam venditio – mancypacja–pozorna sprzedaż
Mandatum nisi gratuitum nullum est – zlecenie jeśli nie jest bezpłatne jest nieważne
Mater semper certa est, pater quem nuptiae demonstrant – matka zawsze jest pewna, ojciec to ten na którego wskazuje małżeństwo
Mora debitoris perpetuat obligationem – zwłoka dłużnika przedłuża zobowiązanie
Mora trabit periculum – zwłoka pociąga za sobą ryzyko
Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur – dziecko poczęte uważa się za już urodzone ilekroć dotyczy to jego korzyści
Ne eat iudex ultra petita partium – niech sędzia nie wychodzi poza żądania strony
Necessitas frangit legem – konieczność łamie prawo
Neglegentia culpa est – zaniedbanie jest winą
Nemini res sua servit – nie można mieć służebności na rzeczy własnej
Nemo alterii stipularii potest – nikt nie może stypulować w zastępstwie drugiej osoby
Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet – nikt nie może przenieść więcej prawa na drugą osobę niż sam posiada
Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest – nie można umierając zostawić testament co do jednej części majątku a do drugiej nie
Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur – nikt rozważny nie karze ponieważ popełniono przestępstwo, ale aby nie popełniano
Nihil aliud est actio quam ius quod sibi debeatur iudicio persequendi – niczym innym jest actio jak prawem sądowego dochodzenia tego co się komu należy
Non concubitus sed consensus facit nuptias – nie fakt współżycia ale porozumienie czyni małżeństwo
Novatio est prioris debiti in aliam obligationem transfusio atque translatio – nowacja jest przelaniem i przeniesieniem dawnego długu w inne zobowiązanie
Noxa caput sequitur – szkoda postępuje za głową
Nuda pactio obligationem non parit, sed parit exceptionem – same pactum nie stwarza zobowiązania ale stwarza podstawę do zarzutu procesowego
Nulla poena sine lege – nie ma kary bez ustawy
Nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy
Obligatio est iuris vinculum – zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia czegoś zgodnie z prawem
Obligatione teneri – rodzi zobowiązanie
Obligationes ex variis causarum figuris – zobowiązania z różnych innych przyczyn
Obligationes quasi ex contractu – tak jakby z contractu
Obligationes quasi ex delicto – tak jakby z deliktu
Occasio facit furem – okazja czyni złodzieja
Omnes actiones vel in simplum conceptae sunt, vel in duplum, vel in triplum, vel in quadruplum – wszelkie skargi opiewają na wartość pojedynczą, podwójną, potrójną lub poczwórną
Omnes homines aut liberi sunt aut servi – wszyscy ludzie są podzieleni albo na wolnych albo na niewolnych
Omnis definitio in iure civili periculosa est – każda definicja w prawie cywilnym jest ryzykowna
Omnis enim obligatio vel ex contractu, vel ex delicto nascitur – każde bowiem zobowiązanie albo z kontraktu albo z deliktu powstaje
Operae servorum vel animalium – uprawnienie do korzystania z cudzych niewolników i zwierząt
Pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać,
Pactum de non petendo – umowa o nie pozywanie
Periculum est emptoris – ryzyko ponosi kupujący
Periculum in mora – niebezpieczeństwo w zwłoce
Personae alieni iuris – osoby podlegające władzy naczelnika rodziny
Personae sui iuris – osoby nie podlegające władzy naczelnika rodziny
Pluris petitio re, tempore, loco, causa – nadmierne żądanie co do rzeczy, czasu, miejsca, causa
Possessio res facti, non iuris est – posiadanie jest rzeczą stanu faktycznego nie prawa
Praescriptum – przepis
Praestare - świadczyć
Praestare oportere – świadczenie wraz z rodzajem zachowania, do którego człowiek był zobowiązany
Praesumptio iuris – domniemanie prawne
Pretium certum esse debet – cena powinna być oznaczona
Pretium in numerata pecunia consistere debet – cena powinna być wyrażona w kwocie pieniężnej
Prior tempore potior iure – pierwszy w czasie lepszy prawem
Privatorum conventio iuri publico non derogat – porozumienie osób prywatnych nie uchyla prawa publicznego
Proprietas est plena in re potestas – własność to pełne władztwo nad rzeczą
Qui tacet consentire videtur – kto milczy wydaje się, że się zgadza
Quod attinet ad ius civile, servi pro nullis habentur – co dotyczy prawa cywilnego, niewolnicy uważani są za nic
Quod sine die debetur statim debetur – jeśli nie ma określonego terminu wydania rzeczy możemy żądać w każdej chwili
Quot generationes tot gradus – ile urodzeń tyle stopni pokrewieństwa
Rei commodatae et possessionem et proprietatem retinemus – w stosunku do rzeczy użyczonej zachowujemy i posiadanie i własność
Rei depositae proprietas apud deponentem manet – własność rzeczy zdeponowanej pozostaje przy deponencie
Rei vindicatio – (rewindykacja) – powództwo nie posiadającego właściciela przeciwko posiadającemu nie właścicielowi o wydanie rzeczy
Res corporales – rzeczy materialne
Res in iudicium deducta, lis pendet – sprawa oddana do sądu, spór ulega zawieszeniu
Res incorporales – rzeczy niematerialne
Res iudicata – sprawa rozstrzygnięta wyrokiem
Res nullius cedit primo occupanti – rzecz niczyja przypada pierwszemu kto ją zawłaszczył
Rescripta – odpowiedź pisemna
Restitutio in integrum – przywrócenie do stanu poprzedniego
Revocatio ad duplum – zasądzenie do wartości podwójnej
Semel heres semper heres – raz spadkobierca zawsze spadkobierca
Separata esse debet possessio a proprietate – posiadanie od własności powinno być oddzielone
Servi aut nascuntur aut fiunt – niewolnikiem albo się rodzi albo staje
Servile caput nullum ius habet – niewolnik nie posiada żadnego prawa
Servitus in faciendo consistere nequit – służebność nie może polegać na działaniu
Servitus praedio utilis esse debet – służebność powinna przynosić korzyści gruntowe
Servitus servitutis esse non potest – służebność nie może istnieć na służebności
Servitutes personarum – służebności osobiste
Servitutes praediorum – służebności gruntowe
Servitutibus siviliter utendum est – ze służebności należy korzystać w sposób oględny, jak najmniej uciążliwy
Servitutis causa debet esse perpetua – podstawa służebności powinna być trwała
Si preces veritate nituntur – jeśli sytuacja przedstawiona jest zgodna z prawdą
Societas leonina – lwia spółka
Solus consensus obligat – samo porozumienie stwarza węzeł obligacyjny
Species perit ei cui debetur – rzecz oznaczona indywidualnie przypada temu komu się należy
Stipulatio est verboum conceptio, ad quam quis congrue interrogatus respondet – stypulacja jest sformułowaniem słownym, na które ktoś zapytany w wyniku uzgodnienia odpowiada
Stipulatio quae verbis fit, nisi habeat consensum, nulla est – stypulacja, która zachodzi przy pomocy słów jest nieważna
Stipulatio, acceptilatio – oświadczenie woli w ściśle przypisanych słowach (formułki)
Stricto iure – ściśle według prawa
Sui heredes aut instituendi aut exheredanti sunt – spadkobierca własny powinien być albo ustanowiony albo wydziedziczony
Superficies solo cedit – to co znajduje się na powierzchni gruntu przypada gruntowi
Testis unus testis nullus – jeden świadek to żaden świadek
Traditionibus et usucapionibus dominia rerum non nudis pactis transferuntur – własność rzeczy przenosi się przez wręczenie i zasiedzenie a nie wskutek samej umowy
Tres faciunt collegium – trzy osoby tworzą zespół
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio – gdzie taki sam sens ustawy tam takie samo postanowienie
Ultima ratio regum – ostatni argument królów
Ultra posse nemo obligatur – nikt nie jest zobowiązany ponad swoje możliwości
Usus – używanie
Usus fructus est ius alienis rebus utendi fruendi salva rerum substantia – użytkowanie jest prawem używania cudzych rzeczy i pobierania z nich pożytku przy zachowaniu substancji rzeczy
Ususfructus – użytkowanie
Venditio bonorum – sprzedaż całego majątku dłużnika
Vim vi repellere licet – wolno odeprzeć siłę siłą
Vis maior, cui humana infirmitas resistere non potest – siła wyższa (zdarzenie), któremu człowiek nie może się przeciwstawić
Volenti non fit iniuria – chcącemu nie dzieje się krzywda