POLSKA W XIV I XV WIEKU

ODNOWIENIE KRÓLESTWA POLSKIEGO - PAŃSTWO WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA

Rządy czeskie w Polsce natrafiły na opór części społeczeństwa. W Wielkopolsce wybuchło powstanie antyczeskie. Na przełomie lat 1304-1305, korzystając z pomocy węgierskiej, powrócił na ziemie polskie Władysław Łokietek, co zostało odebrane jako stanowiło sygnał do wybuchu ogólnopolskiego powstania. W 1305 r. zmarł król Czech i Polski, Wacław lI. Władzę po nim objął jego syn, Wacław III. W drodze do Krakowa, w Ołomuńcu, król Czech został zamordowany. Książę Władysław Łokietek opanował ziemię sandomierską, łęczycko-sieradzką i ojczyste Kujawy. Po śmierci Wacława III Lokietek zajął Kraków i Pomorze Gdańskie. Początkowo nie opanował Wielkopolski - rządy sprawował tam książę Henryk Głogowski.

Władysław Lokietek natrafił na duże trudności w procesiejednoczenia Polski:

- roszczenia do Pomorza Gdańskiego zgłosili margrabiowie brandenburscy. W 1308 r. zaatakowali Gdańsk. Broniący miasta w imieniu Łokietka sędzia pomorski, Bogusza, nie mając odpowiednich sił zwrócił się do Krzyżaków z prośbą o pomoc. Krzyżacy odsunęli groźbę brandenburską, ale sami opanowali Gdańsk, zamek i miasto, wyparli polską załogę, a w latach 1308-1309 opanowali całe Pomorze Gdańskie z miastami Tczew i Świecie. Skargi Lokietka na Krzyżaków u papieża nie przyniosły żadnych rezultatów. Mała skuteczność księcia Władysława wynikała z walk, jakie prowadził Lokietek w Małopolsce z biskupem krakowskim Janem Muskatą. Wielki mistrz Zakonu przeniósł teraz swoją siedzibę z Wenecji do nowo budowanej twierdzy w Malborku. Brandenburczycy "odsprzedali" swoje fikcyjne prawa do Pomorza Krzyżakom;

- w Małopolsce niemiecka część mieszczaństwa krakowskiego pod wodzą wójta Alberta poparła roszczenia do panowania w Małopolsce nowych królów czeskich z dynastii Luksemburgów. W latach 1310-1312 w Małopolsce toczyła się wojna domowa. Po stronie Luksemburgów opowiedzieli się mieszczanie Krakowa i Sandomierza. Większość miast Krakowskiego została wierna Łokietkowi. Książę stłumił krwawo bunt. Dzięki interwencji Węgrów wyprawa Jana Luksemburskiego na Kraków w 1312 r. nie doszła do skutku. Kraków został ograniczony w swoich prawach (wójt mianowany przez władcę), a miasta wierne księciu otrzymały szerokie przywileje. Zwycięstwem Lokietka zakończył się także jego konilikt z biskupem krakowskim Janem Muskatą, wspierającym roszczenia luksemburskie do Krakowa,

- na przełomie lat 1313-1314 r. w Wielkopolsce wybuchł bunt przeciwko rządom Głogowczyka i jego synów - Łokietek opanował i tę dzielnicę, przy okazji tłumiąc bunt niemieckich mieszczan Poznania pod wodzą wójta Przemka.Władysław Łokietek zjednoczył w swoich rękach Wielkopolskę, Małopolskę, ziemię łęczycko-sieradzką i Kujawy. Rozpoczął u papieża starania o zgodę na koronację królewską. W takim duchu została napisana specjalna petycja koronacyjna ze zjazdu w Sulejowie dostojników duchownych i świeckich z 1318 r. Dopiero zmiany na tronie niemieckim i papieskim pozwoliły Łokietkowi otrzymać wstępną zgodę na koronację. 20 stycznia 1320 r. w katedrze wawelskiej Władysław Łokietek został koronowany na króla Polski dokonało się zjednoczenie ziem polskich, zakończenie rozbicia dzielnicowego, została odnowiona godność królewska.

Mimo że Łokietek odnosił doraźne sukcesy w walkach z Krzyżakami w latach 20. i 30. (1331 r. - bitwa pod Płowcami - pierwsze większe zwycięstwo rycerstwa polskiego nad Krzyżakami), to jednak stracił ziemię dobrzyńską (1329) i Kujawy ( 1332). Arbitraże papieskie nie przyniosły spodziewanego rozwiązania. Konsekwencją walk z Krzyżakami były nie tylko straty terytorialne, ale także zhołdowanie przez króla czeskiego Jana Luksemburskiego, wspierającego Krzyżaków, niektórych książąt mazowieckich i śląskich. Nadal wysuwał on pretensje do panowania w Polsce. Rozejm przyniósł zawieszenie działań zbrojnych, a śmierć króla w 1333 r. przedłużała okres spokoju.