co oczywiście stanowi wątek appeasementu. Stefan ma reprezentować „konserwatyzm", jego żona „postęp", konflikt między nimi jest więc nieunikniony. Jennifer, uboga sprzedawczyni, w jakiś' sposób wyrobiła sobie głębokie zrozumienie polityki międzynarodowej, której jej mąż nie jest w stanie pojąć, choć pochodzi z rodziny prominentnych dyplomatów i uczonych; zniechęcają się więc do siebie. On nie jest zdolny do nowoczesnego spojrzenia na role płciowe, zarządzanie gospodarstwem, przygotowania wojenne czy stosunki międzynarodowe. Londyńskie sprzedawczynie natomiast doskonale znają się na wszystkich tych sprawach. Kiedy Stefan idzie na wojnę, jego powrót nie oznacza osobistego niepowodzenia, lecz klęskę narodu: „Tak jak Polska, jest złamany, pokonany, w strzępach". Jennifer musi objąć dowodzenie. Symbolicznie — Polska, ponieważ nieroztropnie pozwoliła się pobić i upokorzyć, musi podporządkować się Anglii. Picture Magazine opisał film błyskotliwym tytułem „Kopciuszek szykuje lepszą Polskę".
Wersja ta nie podobała się St. Josephowi; pierwotnie chciał, by film trwał dużo dłużej. Planował wiele dodatkowych scen, w których rodzina ucieka do Warszawy, natrafia na chaos oraz panikę i rozdziela się. Stefan, dzięki żonie przemieniony z niegodziwego arystokraty w „człowieka ludu", zostaje, aby bronić stolicy u boku „zwykłych ludzi", których wcześniej nie znał ani nie rozumiał, pozostali zaś uciekają na Litwę, Po pewnych niejasnych wydarzeniach reszta rodziny ginie, przeżywają tylko mąż i żona. Stefan porzuca swoje dawne życie, zrozumiawszy, że „jego wcześniejsza arystokratyczna postawa była tylko maską dla słabos'ci, lecz teraz jest naprawdę silny". Odrodzony dzięki odrzuceniu polskich mrzonek Stefan jest godny „większej walki - wojny ludowej". St. Joseph znów posługuje się metaforami: kampania wrześniowa nie ma znaczenia, zginął w niej bezwartościowy reżim; obecna wojna to prawdziwe starcie, w którym
Hollywoodzka wersja wojny: filmy o Polsce
bierze się udział z innych powodów. Innymi słowy, Polska nie jest poważną sprawą, a jedynie haniebnym wspomnieniem. Na emigracji Stefan dołącza do polskich sił powietrznych w Anglii. Jego żona, oswobodzona teraz z ograniczeń Polski, rodzi dziecko. Nie trzeba już martwić się o przyszłość; Polska została na śmietniku historii.
Scenariusz, w zasadzie gotowy, pozostawał w tej postaci przez kilka miesięcy, podczas których wybrano reżysera (Yincenta Shermana) i producenta (Jerry'ego Walda). Sherman, jak sam mówił, był „lewicowym liberałem", aktywnym w wielu radykalnych organizacjach33. Scenariusz Kocha i St. Josepha trafił więc w ręce politycznego sojusznika. Wyewoluowała teraz dużo bardziej szczegółowa wersja fabuły. W drugim tekście z kwietnia l 943 roku Stefan nie doznaje „politycznego oświecenia", ale .nieświadomie" zmierza do zerwania z „systemem feudalnym". Nikczemny wuj Pavel nie jest nazistą, ale „utajonym monar-i liistą", przeciwnym wszelkim reformom „sprzyjającym partii reakcyjnej". Zostaje też wyniesiony do tytułu książęcego. Uprzedzenia polityczne St. Josepha doprowadziły go do całkowitego chaosu. Być może dla niego monarchiści i naziści to przedstawiciele tego samego gatunku okropności, ale w polskiej polityce to niespotykana kombinacja.
Opisy innych postaci również były w kwietniu gotowe. Matka Stefana reprezentuje „ignorancję i przesądy dawnego •.wiata". Jego siostra Janina jest „głęboko religijną starą panną"; później dowiadujemy się, że jest odpychająca i niemal szalona, co typowe dla jedynej przedstawicielki polskiego katolicyzmu w filmie. Wuj Leopold to porządny człowiek, mądry
Sherman upierał się, że nigdy nie dołączył do Partii, choć przyznał, że przy wielu okazjach go do tego zachęcano. Po drugiej wojnie światowej Shermana zwolniono oez podania przyczyny z Warner Brotners z powodu oskarżeń, że był komunistą.
164
165