Chronologia Bizancjum

CHRONOLOGIA BIZANCJUM

[RZYM-BIZANCJUM]

324–337 Samodzielne rządy Konstantyna I

313 Edykt Mediolański – wolność wyznawania chrześcijaństwa

ok. 320 Wystąpienie Ariusza

324 Przeniesienie stolicy cesarstwa do Konstantynopola

Twórczość biskupa Euzebiusza z Cezarei, autora pierwszej Historii Kościoła i Kroniki

325 Sobór w Nikei – potępienie herezji ariańskiej

346 Śmierć Atanazego Wielkiego

361–363 Panowanie Juliana Apostaty

363–364 Panowanie Jowiana

364–378 Panowanie Walensa

373 śmierć Atanazego, biskupa Aleksandrii, autora m.in. pierwszego żywotu świętego (sw.

Antoniego)

378–395 Panowanie Teodozjusza Wielkiego

herezja Apolinarego, biskupa Laodikei, poprzednika Nestoriusza (jedność osoby

Chrystusa w dwóch naturach, ludzkiej i boskiej)

381 I Sobór w Konstantynopolu; potępienie apolinaryzmu

Działalność Ojców Kapadockich: Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu,

Grzegorza z Nyssy oraz Cyryla Jerozolimskiego i Szkoły Antiocheńskiej:

Diodora z Tarsu i Ewagriusza Pontyjskiego

EPOKA WCZESNEGO BIZANCJUM (395–610)

395 Ostateczny podział Imperium Romanum

kontynuacja instytucji państwa rzymskiego opartych na prawie rzymskim; łacina językiem

urzędowym; czynnik integrujący - chrześcijaństwo; orientalizacja życia

395–408 Panowanie Arkadiusza; Hunowie przekraczają Dunaj; najazd Wizygotów pod wodzą

Alaryka; bunt Gotów; spór cesarza z biskupem Janem Chryzostomem

408–450

Panowanie Teodozjusza II (Kaligrafosa); utworzenie uniwersytetu w Konstantynopolu;

ślub cesarza Walentyniana z Eudoksją, córką Teodozjusza; Kodeks Teodozjusza;

Attyla i Bleda, królowie Hunów zrywają pokój z Konstantynopolem; najazd Attyli

410 Złupienie Rzymu przez Alaryka

428 Herezja Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola (dualizm natury Boskiej i ludzkiej

implikuje istnienie dwóch osób Chrystusa, zaprzecza boskości Marii)

431 Sobór w Efezie; potępienie nestorianizmu

Twórczość historyka Olimpiodora z Teb, autora Historii; Historie Kościoła Sokratesa

Scholastyka i Sozomenosa; twórczość Teodoreta, biskupa Kirry, autora m.in.

Historii kościoła (do 428)

438 Ogłoszenie tzw. Kodeksu Teodozjusza

448 Poselstwo do Attyli Maksymina i Priskosa Panitesa, autora Historii bizantyńskiej i dziejów

Attyli

451 Sobór (IV) w Chalcedonie - potępienie monofizytyzmu (jedna natura Chrystusa,

zarazem boska i ludzka) i nestorianizmu

450–457 Panowanie Marcjana i Pulcherii; 28 kanon o równości patriarchy Konstantynopola z

biskupem Rzymu

457–475 Panowanie Leona I, koronowanego przez patriarchę; działalność Akademika Proklosa;

wojna z Wandalami (zajmują Sycylię, Sardynię i Trypolitanię); Historia Priskosa

476 Upadek Zachodniej części Imperium Romanum

491–518 Panowanie Anastazjusza I

Twórczość Zosimosa autora Nowej Historii

Stefana z Bizancjum słownik geograficzny Ludność miejscowa

527–565 Panowanie Justyniana I Wielkiego

twórczość pisarska Prokopiusza z Cezarei (Historia wojen, O budowlach, Historia

sekretna) ; Kodeks, Digesta, Instytucje Corpus Iuris Civilis Justyniana;

Agapetosa Wykład przestróg

Walki z Persami wodzów Belizariusza i Narsesa; opanowanie pd.Hiszpanii, Italii i Sycylii

529 Zamknięcie Akademii Platońskiej - symboliczny koniec epoki pogańskiej

Rozwój pieśni liturgicznych i poezji rytmicznej – troparia, kontakia, śpiewy antyfoniczne,

hymny akatisty (kanony); twórczość poetycka Romanosa Melodosa (zm. ok. 550) –

hymn Dziewica rodzi dziś Władcę świata i prawdopodobnie Akatistos do Matki Bożej

532 Bunt NIKA, stronnictw cyrkowych

535 Zamordowanie Amalasunty, córki Teodoryka Wielkiego na zachodzie; interwencja

Justyniana w Italii

532–537 (562) Uroczysta inauguracja przebudowanego Kościoła Mądrości Bożej (Aja Sofija), powtórna

po odbudowie zawalonej kopuły

541 ostatni „konsul” rzymski – Bazyliusz

Twórczość Ewagriosa Scholastyka, autora Historii Kościoła; pierwsza Kronika

powszechna Jana Malalasa wzór kronikarstwa do XII w.; pisma hagiograficzne

(zbiory żywotów świętych - menajów, akta męczenników, apokryfy); twórczość (częściowo

w kojne) Petrosa, prawnika i polityka, autora Dziejów i O organizacji państwa; twórczość

Jana Lidosa, autora m.in. O urzędach państwa rzymskiego; Agatiasza Scholastyka,

autora O panowaniu Justyniana; filozofa Jana Filoponosa, twórcy koncepcji triteizmu

(uznanie trzech osób i natur Boga), gramatyka, matematyka;

Twórczość poetycka Pawła Silentiariosa, autora ekfraz i epigramatów; twórczość

Agatiasza Scholastyka, epigramatyka (erotyki, ekfrazy, wotywne, nagrobne), Juliana

z Egiptu

Kosmasa Indikopleustesa Topografia chrześcijańska

565–578

Panowanie Justyna II, syna siostry Justyniana, Wigilancji; najazd arian

Longobardów i zajęcie Italii północnej; najazdy Persów; pojawienie się Turków nad

Morzem Kaspijskim

575 Bitwa w Melitene i zwycięstwo Justyniana nad Chosroesem

578–82 Panowanie Tyberiusza; wojny i najazdy barbarzyńców (Persowie, Awarowie)

582-602 Panowanie Maurycjusza rodem z Kapadocji; utworzenie egzarchatu Rawenny;

Twórczość Menandra Protektora, autora Historii (okres 558–582); Teofanesa

Bizantyńczyka, autora Pism Historycznych (okres 566–582); Jana Epifaneusa, autora

Historii (okres 571–593); pisarstwo Hezychiusza (Historia rzymska i powszechna,

Onomatolog, wykaz sławnych pisarzy - epitome); Jana Klimaksa Drabina do raju

początki ascetyki (Symeon Słupnik i Doroteos z Gazy); twórczość Dionizego

Pseudo-Areopagity, autora m.in. O imionach Bożych i Teologii mistycznej

602 Bunt stronnictw cyrkowych przeciw cesarzowi; Zieloni obwołują Fokasa; egzekucja

Maurycjusza i jego 5 synów

602–610

Panowanie Fokasa; Chosroes wydaje cesarzowi wojnę; bunt wojsk syryjskich; kryzys

cesarstwa; Bizancjum płaci haracz chaganowi Awarów; Zieloni zrwacają się przeciw

cesarzowi; krwawe zamieszki w stolicy; uznanie oprymatu tronu Piotrowego (kolumna

Fokasa w Rzymie)

EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM I (610–717)

610–641

Panowanie Herakliusza; zwycięskie kampanie przeciw Słowianom, Persom i Awarom;

ustalenie granic na Dunaju; odzyskanie terenów Azji Mn.; nowy podział cesarstwa - temy;

reforma aparatu biurokratycznego; przyjęcie tytułu greckiego - basileus; język grecki

wypiera łacinę; hellenizacja cesarstwa

Kronika Wielkanocna; twórczość poetycka Jerzego Pizidesa, autora m.in. poematu Sześć

dni stworzenia świata w jambach;

Historia świata i Listy Teofilakta Symokatty (kontynuacja Menandra)

Działalność filologa Jerzego Chojroboskosa, pisma o prozodii, wzorach odmian,

objaśnienia gramatyczne

Zdobycie Jerozolimy przez Persów (614); najazdy Słowian (Peloponez, Kreta)

Twórczość hagiograficzna, homiletyczna i poetycka Sofroniosa, patriarchy Jerozolimy;

hagiografia Leontiosa z Neapolis na Cyprze

635 Najazd Arabów; upadek Damaszku

637 Zdobyvie Jerozolimy przez Arabów; zajęcie ziem perskich

Spory z monofizytami; monoteletyzm (uznanie jednej woli w Chrystusie i jednej energii

- monoenergizm)

Kronika świata Jana Antiocheńczyka

641 Współrządy Herakliusza Konstantyna i Herakliusza Herakleonasa

641–668 Panowanie Konstantyna III (Konstansa II) Pogonatusa

Arabowie zajmują Egipt i Libię, Cypr, Rodos i Kretę

648 Edykt (Typos) zakazujący dyskusji chrystologicznych

653 Uwięzienie papieża przez namiestnika Rawenny i wywiezienie go do Konstantynopola

662 Męczeńska śmierć Maksyma Wyznawcy, autora pism teologicznych, egzegetycznych,

ascetycznych – najwybitniejszy teolog VII w.

663 Wizyta cesarza w Rzymie

668–685 Panowanie Konstantyna IV

678 zwycięstwo nad flotą arabską dzięki użyciu „ognia greckiego”

osiedlanie się Bułgarów nad dolnym Dunajem

680–81 VI Sobór powszechny w Konstantynopolu; potępienie monoteletyzmu

685–695 Panowanie Justyniana II; pokój z Arabami; ujarzmienie Słowian; rozbudowa systemu

temów (przesiedlenia ludności)

691–692 Sobór powszechny w Konstantynopolu

powstanie przeciw cesarzowi; detronizacja i obcięcie nosa

695–698 Panowanie Leoncjusza; podbój egzarchatu Kartaginy przez Arabów

698–705 Panowanie Tyberiusza II

705 Słowianie i Bułgarzy pod murami stolicy (Chan Terbel i okaleczony Justynian II

Rinotmetos)

705–711 II rządy Justyniana II; Terbel cezarem; oślepienie patriarchy Kallinikosa; karne złupienie

Rawenny;

Arabowie zajmują Ceutę i Tianę w Azji Mn.; ekspedycja karna na Chersonez (miejsce

wygnania cesarza)

EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM II (717–867)

Twórczość poetycka Andrzeja z Krety (ok. 660–740), twórcy pieśni chóralnych -

kanonów (Wielki Kanon, 250 strof)

Rozkwit hagiografii, zwłaszcza żywotów świętych, ascetów

711–713 Panowanie Bardanesa Filipikosa, zwolennika mototeletyzmu; bunt armii

713–715 Panowanie Anastazjusza II; przygotowywanie stolicy na wypadek najazdu Arabów, bunt

w armii na Rodos

715–716 Panowanie Teodozjusza (wyniesiony na tron wbrew woli)

717–740

Panowanie Leona III zwanego Isauryjskim „założyciela dynastii syryjskiej”; odparcie

Arabów, ujarzmienie Bułgarów; ograniczenie wpływu mnichów, reforma armii,

centralizacja władzy

717–718 Oblężenie Konstantynopola przez Arabów

Akta męczenników: sześćdziesięciu męczenników z Jerozolimy

726 Ogłoszenie Eklogi, wyboru z Kodeksu Justyniana; Nomos georgikos (prawo rolnicze);

Początki sporu ikonoklastów i ikonodulów; Germanos, patriarcha Konstantynopola

(zm. 733), autor pism teologicznych i poetyckich (stichera), oraz Jan z Damaszku,

Ojciec Kościoła, teolog i poeta, autor kanonów (Osiem tonów), prawdopodobny autor

romansu chrześcijańskiego Barlaam i Jozafat, bronią kultu ikon

740–775 Panowanie Konstantyna V Kopronymosa i Leona IV

742 Kosmas Melodos biskupem Majuma pod Gazą, autor kilkunastu kanonów

746 Rozgromienie floty arabskiej pod Cyprem

751 Longobardowie zajmują egzarchat Rawenny

763 Zwycięstwo nad Bułgarami pod Anchialos

Prześladowania zwolenników ikon - monachomachia

775–780 Panowanie Leona IV Chazarskiego

780–797 Panowanie Konstantyna VI

787 VII Sobór powszechny w Nikai: obłożenie klątwą obrazoburców pod wpływem matki

cesarza, Ireny; opozycja cesarza

797 Zamach stanu Ireny; oślepienie Konstantyna

797–802 Panowanie Ireny; nacisk Arabów i Bułgarów

798

Reforma reguły Klasztoru Studios Teodora Studyty, radykalnego przeciwnika

cezaropapizmu; obrońcy kultu ikon, autora mów, pism apologetycznych, katechez i 550

listów – perła epistolografii Bizancjum, oraz 19 idiomelów, licznych sticherów, kanonów

oraz epigramów

800 Koronacja Karola Wielkiego w Rzymie przey papieża Leona III

806

Nikefor Patriarcha (758–829) patriarchą Konstantynopola, autor m.in. rozpraw

teologicznych i kronik: Zwięzły zarys historii, Zwięzła kronika, traktatów i pism

teologicznych, kanonów poetyckich

810 śmierć Jerzego Synkellosa, autora kroniki Ekloge chronograficzna

Teofanesa Wyznawcy Kronika (kontynuacja Synkellosa) - datacja wg ery

aleksandryjskiej (od 5493 p.n.e.)

802–811 Panowanie Nikifora;

803 Układ z Karolem Wielkim; potwierdzenia praw Bizancjum do Dalmacji, Istrii i pd. Italii

807 Zwycięstwo nad Słowianami pod Patras

811 Śmierć cesarza w bitwie z Bułgarami (chagan Krum pijał z jego czaszki) i krótkie rządy

jego syna Stawrakiosa

811–813 Panowanie Michała Rangabe; uznanie cesarskiego tytułu Karola, ale NIE jako cesarza

Rzymu

813 Klęska w bitwie z Bułgarami pod Adrianopolem; usunięcie się cesarza, wykastrowanie jego

synów

813–820 Panowanie Leona V Armeńczyka; generała temu Anatolikon

815 Synod potępia postanowienia soboru nicejskiego z 754 i nakazuje zniszczyć ikony

Spisek i zamordowanie cesarza; wykastrowanie jego 4 synów

820–829 Panowanie Michała II Jąkały; zakaz dyskusji religijnych

821 Powstanie ludności Azji Mn. pod wodzą Tomasza; oblężenire stolicy

826 Arabowie zajmują Kretę

821 (829)–842 Panowanie Teofila;

838 Arabowie zdobywają Ancyrę i Amorion

842–867 Panowanie Michała III (początkowo rządy jego matki Teodory i ministra skarbu

Teoktista)

Zwięzła kronika Jana Monachosa

843 Synod przywraca kult ikon (ale nie wyobrażeń rzeźbionych)

847 Ignacy (syn Michała Rangabe) patriarchą

Próby wykorzenienia herezji paulicjan w Azji Mn. (sekta bogomiłów, ruch katarów i

albigensów)

856 Przewrót pałacowy; zabójstwo Teoktistosa, odsunięcie Teodory

858 Wygnanie Ignacego, powołanie na tron patriarchy Focjusza, autora Biblioteki

Twórczość gramatyka Teognostosa, autora Poprawnej pisowni

Działalność Leona Filozofa (Matematyka)

862 Bardas współcesarzem; odrodzenie uniwersytetu na czele z Focjuszem

863 Zwycięstwo nad Arabami; odparcie ataku Waregów na stolicę

Działalność misyjna Cyryla i Metodego

864 Przyjęcie chrztu przez chagana Bułgarów

867 Początki sporu o „Filioque”; sobór w Konstantynopolu obkłada klątwą papieża

śmierć Kasji, jedynej znanej poetki Bizancjum

EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM III (867–1081)

867–886 Panowanie Bazylego I Kefalasa (i jego trzech małych synów, Konstantyna, Leona (VI)

i Aleksandra) – dynastia macedońska

VIII sobór w Konstantynopolu (ekumeniczny) wyklina Focjusza

Początki państwa serbskiego

870 Arabowie zajmują Maltę

871 Zwycięstwo nad paulicjanami

878 Arabowie zdobywają Sycylię

Biografie męczenników kultu ikon (Martyrium św. Stefana)

875 Odwołanie z wygnania Focjusza; został ponownie patriarchą po śmierci Ignacego

886–912 Panowanie Leona VI Filozofa

Wydanie zbioru praw Basilika; umacnianie administracji i systemu zarządzania,

reorganizacja temów

893

śmierć Focjusza, uczonego, poety, teologa, autora m.in. Rozprawy o tajemnicy Ducha

świętego, pism egezegetycznych, historycznych, listów (ponad 260) oraz Tysiącksięgu

(Biblioteka) i Słownika, a także zbioru przysłów

Powstanie zbioru Kefalasa: Antologia Palatyńska

894 Car Symeon zwycięża wojska bizantyńskie; cesarz wzywa na pomoc Madziarów (zwanych

Turkami), car - Pieczyngów

904 Zdobycie i spustoszenie Tesaloniki przez Arabów pod wodzą renegata Leona z Trypolisu;

Jana Kameniatesa opowieść-pamiętnik Na zdobycie Tesaloniki

911 Traktat handlowy z Rusią

912-913 Panowanie Aleksandra i małoletniego syna Leona i Zoe Karbonopsiny, Konstantyna

913–959 Panowanie Konstantyna VII Porfirogenety, autora O ceremoniach dworu

bizantyńskiego, O temach, O rządzeniu państwem, liczne zbiorowe dzieła encyklopedyczne

Wojny z Bułgarami

919–944 Roman Lekapenos współpanującym

924 Bułgarzy pod murami stolicy; śmierć Symeona i pokój z Bułgarami

928 Okres głodu; wyludnienie wsi

931 Zwycięstwa nad Arabami; zajęcie Edessy (mandilion)

944 Detronizacja Lekapenosa prze jego czterech synów współpanujących

śmierć Aretasa, arcybiskupa Cezarei, autora scholiów do pism m.in. Ojców Kościoła,

komentarzy, listów

945 Zamach stanu Konstantyna; odsunięcie synów Lekapenosa

Twórczość historyczna Józefa Genezjosa, autora Historii cesarzy; twórczość historyczna

Symeona Magistra (Kronika powszechna);

Działalność Symeona Metafrastesa, autora parafraz żywotów świętych (Menologion),

zbioru sentencji, mów

Powstanie Księgi Suda - encyklopedii (12000 haseł)

959–963 Panowanie Romana II Młodszego;

Odbicie Krety z rąk Arabów prze Nikifora Fokasa; Teodozjosa panegiryk Zdobycie Krety

963–969 Panowanie Nikifora Fokasa (współpanujący Bazyl II i Konstantyn VIII (kilkuletni

chłopcy)

Kronika Kontynuacja Teofanesa (do 961); Kontynuacja Jerzego ?

965 Zdobycie Tarsu na Arabach; opanowanie Cypru

969 Zdobycie Antiochii

Napięte stosunki z cesarzem Ottonem Wielkim; spór o pd. Italię; zamordowanie cesarza

z poduszczenia cesarzowej Teofano

969–976 Panowanie Jana Tzimiskesa

971 Zwycięstwo nad Światosławem, księciem Kijowa

972–975 Zwycięskie kampanie przeciw Arabom

972 Cesarz Otton II poślubia księżniczkę Teofano

976–1025 Panowanie Bazylego II Bułgarobójcy (i Konstantyna VIII);

976 Uzurpacja Bardasa Sklerosa

985 Wyprawa przeciw Samuelowi, władcy Ochrydy; wojna domowa wszczęta przez Bardasa

Sklerosa i Bardasa Fokasa

Chrzest Rusi; Włodzimierz Kijowski poślubia Annę, siostrę cesarza

Leona Diakona Historia współczesna

ok. 990 śmierć Jana Geometresa, poety, epigramatyka, autora hymnów

1001-04 Zwycięskie kampanie przeciw Bułgarom

Pierwsze wersje eposu o Bazylim Dijenisie Akkritasie; pieśni cyklu akrytyckiego

1014 Zwycięstwo nad Samuelem nad Strymonem (armia ślepców)

Granice Bizancjum oparte o Dunaj i Eufrat - szczytowy okres cesarstwa

Psellos o Bazylim: „Sam podejmował decyzje, sam ustalał lokacje wojsk. W sprawach

cywilnych kierował się nie prawami pisanymi, lecz niepisanymi, które pochodziły z jego

głowy”

1025–1028 Panowanie Konstantyna VIII (ostatniego przedstawiciela dynastii macedońskiej)

1028–32 Panowanie Romana III Argyrosa (żonatego z Zoe, córką poprzedniego cesarza)

1034–1041 Panowanie Michała IV Paflagończyka (żonaty z wdową po Romanie, Zoe)

Zbiór biografii żwiętych Menologion cesarskie

1041–42 Panowanie Michała V Kalafatesa (adoptowany przez Zoe); próba usunięcia Zoe

powstanie ludności i oślepienie cesarza

1042 Współrządy Zoe i Teodory

1042–1055 Panowanie Konstantyna IX Monomachosa (żonaty z Zoe);

1043–1058 Michał Kerularios (Cerulariusz) patriarchą Konstantynopola

1043 Uderzenie Rusów na Konstantynopol

Pojawienie się Turków Seldżuckich

1046/47 Pieczyngowie przekraczają Dunaj

Twórczość poetycka Krzysztofa z Mityleny, autora Sinaksarionu; Jana Mauroposa

Euchajtesa, autora epigramów

1054 Konflikt z Rzymem; wyklęcie patriarchy Michała Kerulariosa i klątwa na papieża

Leona IX schizma kościołów

1055–1056 Panowanie Teodory

1055 Ekspansja Turków; upadek Bagdadu

1056–57 Panowanie Michała VI Stratiotikosa; bunt wojk azjatyckich na czele z Izaakiem

Komnenosem; abdykacja cesarza

1057–1059 Panowanie Izaaka Komnena; znakomity wódz i dobry dyplomata

Kampania przeciwko Pieczyngom

Zatarg z Kerulariuszem; konflikt władzy świeckiej i kościelnej; abdykacja cesarza po

śmierci Kerulariusza

Kronika powszechna Jerzego Kedrenosa

1059–1067 Panowanie Konstantyna X Dukasa; wprowadzenie sprzedaży posad urzędniczych

1064 Węgrzy zdobywają Singidunum (Belgrad); najazd Pieczyngów i Uzów na Grecję; Turcy

zdobywają Bagdad

1067 Panowanie Ewdokii (współpanujący synowie: Michał, Andronik i Konstantyn)

1067–1071 Panowanie Romana IV Diogenesa (ożeniony z Ewdokią)

1068 Bitwa pod Manzikert; klęska wojsk bizantyńskich; cesarz w niewoli arabskiej (zdrada

Andronika Dukasa)

1070 Zajęcie przez Turków Syrii i Palestyny

1071–1078 Panowanie Michała VII Dukasa Parapinakesa; Uwolniony przez Turków cesarz

Roman, mimo gwarancji bezpieczeństwa pojmany i oślepiony

Turcy wypowiadają wojnę Bizancjum; opanowanie terenów Azji Mn.; próba uzurpacji

Jana Dukasa i jego syna Andronika.

1072 Powstanie Słowian na Pólwyspie Bałkańskim stłumione przez Nikifora Brijeniosa;

1076 Koronowanie księcia Chorwatów na króla przez papieża Grzegorza VII

Kryzys ekonomiczny cesarstwa

Michała Attaliatesa Kompendium pism prawniczych i Historia (do 1081);

Kekaumenosa dziełko historyczne O dowodzeniu (Strategikon); Jana Ksifilinosa

Ekscerpta z Historii rzymskiej Kasjusza Diona

Twórczość Michała Psellosa (1018–1096), wielkiego polihistora, autora m.in. Kroniki,

pism i komentarzy teologicznych (idee neoplatońskie) oraz m.in. dzieł: encyklopedyczna

Wszechnauka, trakaty O duszy, Kres życia, O ideach Platońskich; komentarze do pism

Arystotelesa, elegie ku czci patriarchów, ok. 500 listów; poezja religijna i świecka

1078–1081 Panowanie Nikifora III Botaniatesa

Turcy organizują swoje państwo – Rum; bunt Aleksego Komnenosa (sojusz rodzin

Komnenów, Dukasów, Paleologów i Melissenów)

Anonimowa Historia cesarzy

EPOKA PÓŹNEGO BIZANCJUM I (1081–1204)

1081–1185 Dynastia Komnenów

Rozkwit literatury bizantyńskiej, nawrót do wielkiej przeszłości klasycznej Grecji

1081–1118 Panowanie Aleksego I Komnenosa; dyplomata i wódz

Twórczość historyczna Jana Skilitzesa, autora Kroniki; twórczość Nikifora

Brijeniosa, autora dzieła Materiały historyczne w 4 ks.

Dramat religijny Christos Paschon (?)

1082 Traktat z Wenecją; proces Jana Italosa, filozofa i pisarza, oskarżonego o nauczanie

filozofii pogańskiej

ok. 1090 Teofilakt arcybiskupem Ochrydy, autor Komentarza do Psalmów, Przeciw Łacinnikom,

Przeciw Żydom, zbioru homilii, podręcznika Wychowanie cesarskie

1095/96

I krucjata (Lotaryńczycy - Godfryd de Bouillon; Normanowie - Boemund i Tankred;

Prowansalczycy - Rajmund hr. Tuluzy; inni - Robert ks. Normandii, Stefan hr. Blois,

Robert hr. Flandrii); osłabienie emiratu Ikonium

Powstanie pierwszego państewka łacińskiego – hrabstwa Edessy (Baldwin, brat Godfryda)

1099 Zdobycie Jerozolimy przez łacinników

1100 Powstanie królestwa Jerozolimy

1118–1143 Panowanie Jana II Komnenosa, najstarszego syna Aleksego; próba buntu Anny

Komneny, żony Nikifora Brijeniosa, siostry cesarza i ich matki, Anny Dalaseny; Anna

Komnena pisze Aleksjadę

Skrót historii i Epitome Jana Zonarasa

1126 Potwierdzenie przywilejów Wenecji

Ostateczne zwycięstwo nad Pieczyngami

poemat dydaktyczny Spaneas

1137 Wyprawa przeciw Małej Armenii; zdobycie Antiochii i hołd Rajmunda z Poitiers

1143–1180 Panowanie Manuela I Komnenosa; orientacja filozachodnia, dążenie do monarchii

uniwersalnej

1147–49 II krucjata (Ludwik VII Francuski i Konrad III Niemiecki)

satyra Timarion czyli jego przygody

1171 Saladyn pozbawia władzy kalifa fatymidzkiego w Egipcie

Twórczość poetycka Michała Glikasa, autora Zbioru przysłów ludowych, Księgi historii,

listów i Wierszy – jeden z pierwszych poetów tworzących w grece potocznej (wiersz

polityczny)

Twórczość poetycka Teodora Ptochoprodromosa; satyry, dialogi, Katomyomachia,

epigramy, wiersze religijne, pisma prozą w języku klasycznym i ludowym (wiersz

polityczny); powieść poetycka Rodante i Dosikles

1175

Eustatios metropolita Tesaloniki, teolog i filolog, autor O zdobyciu Tesaloniki przez

Normanów (w 1185), zbioru homilii, pism ascetycznych, enkomiów; Komentarze do Iliady

i Odysei;

1175 Michał Choniatis arcybiskupem Aten; autor listów, mów, poematu epickiego Teano

Twórczość Jana Tzetzesa, autora listów, poematu Tysiączki, Scholia, Alegorii do Iliady i

Odysei, Carmina Iliaca

1176 Klęska wojsk bizantyńskich w wojnie z sułtanem Ikonium pod Miriokefalon

Twórczość Konstantyna Manassesa, autora Przeglądu historii; Jana Kinamosa,

autora dzieła historycznego zachowanego w wyciągu Epitome

1180–1183

Panowanie Aleksego II Komnenosa (regencja matki, cesarzowej Marii z Antiochii i

bratanka cesarza protosebastosa Aleksego Komnena; bunt Andronika Komnenosa,

zarządcy Pontu; przejęcie przez Saladyna władzy nad Damaszkiem i Aleppo

1182 Zamieszki w Konstantynopolu, oślepienie protosebastosa Aleksego; Krwawy pogrom

zamieszkałej w stolicy ludności łacińskiej

1183–1185 Panowanie Andronika I Komnenosa (zamordowanie poprzedniego cesarza)

1185 Zdobycie i złupienie Tesaloniki przez Łacinników; bunt w Konstantynopolu;

zamordowanie cesarza

Przygody Drosilli i Chariklesa Nikitasa Ewjenianosa; poemat Michała Haplocheira

Dramation

O przygodach Hisminy i Hisminiasza ksiąg 11 romans prozą Efstatiosa Makrembolity

1185–1195 Panowanie Izaaka II Angelosa

1187 Upadek Królestwa Jerozolimskiego

1189 III krucjata (Fryderyk I Barbarossa); zajęcie Ikonium

1190 Utonięcie Fryderyka I

1191 Zdobycie Akki przez krzyżowców Filipa Augusta Francuskiego

1191-92 Działania Ryszarda Lwie Serce; zawarcie pokoju z Saladynem

Oślepienie cesarza przez jego brata Aleksego

1195–1203 Panowanie Aleksego III Angelosa

1202-03 Organizacja IV krucjaty; doża Dandolo; Aleksy, syn Izaaka, prosi krzyżowców IV krucjaty

o pomoc w odzyskaniu tronu

17 lipca 1203 Uczestnicy IV krucjaty pod murami Konstantynopola; ucieczka Aleksego III,

wprowadzenie na tron Aleksego IV

1203–1204 Panowanie Izaaka II Angelosa (ponownie) i Aleksego IV Angelosa; powstanie w

stolicy przeciw łacińskim sprzymierzeńcom cesarza; śmierć cesarza

1204 Panowanie Aleksego V Dukasa Murzuflosa

13 kwietnia

1204 Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców; trzydniowe grabieże i mordy

EPOKA PÓŹNEGO BIZANCJUM II 1204–1261

1217 V krucjata (Andrzej II Węgierski i Leopold VI Austriacki)

Królestwo Jerozolimy

1218–1221 Jean de Brienne, król Jerozolimy, organizuje nieudaną wyprawę na Egipt

1228–1229 Fryderyk II Barbarossa (wyklęty) przejmuje z rąk sułtana Egiptu Jerozolimę, Betleem i

Nazaret; koronacja na króla Jerozolimy

1244 Ponowna utrata Jerozolimy

1248 VI krucjata (Ludwik IX Francuski); nieudana wyprawa na Egipt; niewola króla Francji

1270 VII krucjata; śmierć Ludwika IX

1291 Upadek Akki i Królestwa Jerozolimskiego

Cesarstwo łacińskie Konstantynopola (1204–1261)

1204–1205 Rządy Baldwina I, hrabiego Flandrii

1205–1216 Rządy Henryka I, brata Baldwina

1212 Krucjata dziecięca

1217 Rządy Piotra de Courtenay

1217–1219 Rządy Jolanty (regencja)

1221–1228 Rządy Roberta de Courtenay

1228–1261 Rządy Baldwina II

Cesarstwo Nikei

1204–1222 Panowanie Teodora I Laskarisa, zięcia Aleksego III Angelosa, koronowanego na

basileusa i autokratora Romejów

1222–1254 Panowanie Jana III Dukasa Watatsesa

1254–1258 Panowanie Teodora II Laskarisa

1258–1261 Panowanie Jana IV Laskarisa

Cesarstwo Trapezuntu

od 1204 Panowanie Wielkich Komnenów: Aleksego i Dawida, wnuków Andronika I

Państwo (Despotat) Epiru

1204–1215 Panowanie Michała I Angelosa

1215–1230 Panowanie Teodora Angelosa (Dukasa po matce, Komnenosa po babce)

Pochwycenie Piotra de Courtenay, męża Jolanty

1230 Klęska w wojnie z Bułgarią; niewola i oślepienie cesarza

1230/31–1271 Panowanie Michała II, nieślubnego syna Michała I Angelosa

1252 Michał II i Nikifor uznają zwierzchnictwo Jana Watatzesa i przyjmują tytuł despotesa.

1271–1296 Panowanie despotesa Nikifora I

1296–1318 Panowanie Tomasza (regencja Anny Paleolog-Kantakuzeny do 1313)

1318–1323 Panowanie Mikołaja Orsiniego

1323–1335 Panowanie Jana Orsiniego

1335–1340 Panowanie Nikifora II (regencja Anny Paleolog)

od 1340 Epir w granicach Bizancjum

1348 podbój Epiru przez Stefana Duszana

Królestwo Tesaloniki

1204–1207 Rządy Bonifacego z Montserrat

1224–1230 Panowanie Teodora (władcy Epiru); koronowany na basileusa i autokratora Romejów

1230–1240 Panowanie Manuela, brata Teodora

1240–1244 Panowanie Jana Angelosa, syna Teodora

1242 Kampania Jana Watatsesa przeciw Tesalonice; Jan Angelos uznaje zwierzchnictwo

Watatsesa i otrzymuje tytuł despotesa.

1244–46 Panowanie Demetriosa, syna Teodora

od 1246 Zajęcie Tesaloniki przez władcę Nikei, Jana Watatsesa; Andronik Paleolog namiestnikiem z

ramienia cesarza Nikei

Tesalia

1271–1296 Rządy sebastokratora Jana I

1296–1303 Panowanie Konstantyna

1303–1318 Panowanie Jana II

od 1318 w granicach Bizancjum

1348 Podbój Tesalii przez Stefana Duszana

RESTAURACJA CESARSTWA BIZANTYŃSKIEGO (1261-1453)

1261 Michał VIII, współcesarz despotatu Nicei, wraca na tron w Konstantynopolu

1259–1282

Panowanie Michała VIII Paleologa; próba porozumienia się z Zachodem; zaniedbanie

aktywnej polityki na Wschodzie; osłabienie pozycji Bizancjum na Bałkanach (ekspansja

Serbii)

Zahamowanie ekspansji Turków; chanat mongolski w Persji w konflikcie z Egiptem

1282–1328 Panowanie Andronika II Paleologa

1288–1326 Panowanie sułtana Osmana (Turcy Osmańscy)

Kampanie katalońskie (wojska zaciężne) przeciw Turkom; bunt wojsk i spustoszenie Tracji

1311 Katalończycy zdobywają hrabstwo Aten (powstanie państewka katalońskiego)

1326–1362 Panowanie sułtana Orchana (Turcy Osmańscy)

1328–1341 Panowanie Andronika III Paleologa

1331–1355 Panowanie w Serbii (cara) Stefana Duszana - apogeum potęgi serbskiej

1341–1391

(kilkakrotnie) Panowanie Jana V Paleologa

1347–1354 Panowanie Jana VI Kantakuzena

1356 Zajęcie Gallipoli; ekspansja Turków Osmańskich

1362–1389 Panowanie sułtana Murada I, wnuka Osmana

1363 Zdobycie Adrianopola przez Murada, wnuka Osmana

1371 Klęska wojsk ligi antytureckiej (Ludwik Węgierski, książęta sebscy, car bułgarski) nad

Maricą; Jan V lennikiem sułtana

1376–1379 Panowanie Andronika IV Paleologa

1389–1402 Panowanie sułtana Bajazeta (Bajezyda)

1389 Klęska Serbów w bitwie na Kosowym Polu i uznanie zwierzchnictwa Turków

1390 Panowanie Jana VII Paleologa

1391–1425 Panowanie Manuela II Paleologa; próby uzyskania pomocy na Zachodzie wobec

zagrożenia tureckiego

1396 Klęska krzyżowców w bitwie z armią Bajazeta pod Nikopolis; oblężenie Konstantynopola

Bizancjum szczątkowe: Konstantynopol, kilka miast w Tracji, Saloniki, despotat Morei,

kilka wysp

1400–1402 Atak Tamerlana chana Mongolskiego na Turków; klęska sułtana Bajazeta w bitwie pod

Ankarą; osłabienie potęgi państwa Osmanów

1402–1421 Panowanie sułtana Mehmeda I

1421–1451 Panowanie sułtana Murada II – odbudowa potęgi Osmanów

1425–1448 Panowanie Jana VIII Paleologa

1438 Sobór w Ferrarze (papież Eugeniusz IV) - próba doprowadzenia do unii kościołów

1439– Przeniesienie obrad Soboru do Florencji – Unia Florencka

1444 Klęska wojsk krucjaty i śmierć Władysława Warneńczyka

1446 Turcy na Peloponezie

1449 Opór Albańczyków przeciw Turkom pod wodzą Skanderbega

1449–1453 Panowanie Konstantyna XI Paleologa

1451–1481 Panowanie sułtana Mehmeda II Zdobywcy

29 maja 1453

(wtorek/środa) Upadek Konstantynopola po 53-dniowym oblężeniu



Wyszukiwarka