CHRONOLOGIA BIZANCJUM
[RZYM-BIZANCJUM]
324–337 Samodzielne rządy Konstantyna I
313 Edykt Mediolański – wolność wyznawania chrześcijaństwa
ok. 320 Wystąpienie Ariusza
324 Przeniesienie stolicy cesarstwa do Konstantynopola
Twórczość biskupa Euzebiusza z Cezarei, autora pierwszej Historii Kościoła i Kroniki
325 Sobór w Nikei – potępienie herezji ariańskiej
346 Śmierć Atanazego Wielkiego
361–363 Panowanie Juliana Apostaty
363–364 Panowanie Jowiana
364–378 Panowanie Walensa
373 śmierć Atanazego, biskupa Aleksandrii, autora m.in. pierwszego żywotu świętego (sw.
Antoniego)
378–395 Panowanie Teodozjusza Wielkiego
herezja Apolinarego, biskupa Laodikei, poprzednika Nestoriusza (jedność osoby
Chrystusa w dwóch naturach, ludzkiej i boskiej)
381 I Sobór w Konstantynopolu; potępienie apolinaryzmu
Działalność Ojców Kapadockich: Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu,
Grzegorza z Nyssy oraz Cyryla Jerozolimskiego i Szkoły Antiocheńskiej:
Diodora z Tarsu i Ewagriusza Pontyjskiego
EPOKA WCZESNEGO BIZANCJUM (395–610)
395 Ostateczny podział Imperium Romanum
kontynuacja instytucji państwa rzymskiego opartych na prawie rzymskim; łacina językiem
urzędowym; czynnik integrujący - chrześcijaństwo; orientalizacja życia
395–408 Panowanie Arkadiusza; Hunowie przekraczają Dunaj; najazd Wizygotów pod wodzą
Alaryka; bunt Gotów; spór cesarza z biskupem Janem Chryzostomem
408–450
Panowanie Teodozjusza II (Kaligrafosa); utworzenie uniwersytetu w Konstantynopolu;
ślub cesarza Walentyniana z Eudoksją, córką Teodozjusza; Kodeks Teodozjusza;
Attyla i Bleda, królowie Hunów zrywają pokój z Konstantynopolem; najazd Attyli
410 Złupienie Rzymu przez Alaryka
428 Herezja Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola (dualizm natury Boskiej i ludzkiej
implikuje istnienie dwóch osób Chrystusa, zaprzecza boskości Marii)
431 Sobór w Efezie; potępienie nestorianizmu
Twórczość historyka Olimpiodora z Teb, autora Historii; Historie Kościoła Sokratesa
Scholastyka i Sozomenosa; twórczość Teodoreta, biskupa Kirry, autora m.in.
Historii kościoła (do 428)
438 Ogłoszenie tzw. Kodeksu Teodozjusza
448 Poselstwo do Attyli Maksymina i Priskosa Panitesa, autora Historii bizantyńskiej i dziejów
Attyli
451 Sobór (IV) w Chalcedonie - potępienie monofizytyzmu (jedna natura Chrystusa,
zarazem boska i ludzka) i nestorianizmu
450–457 Panowanie Marcjana i Pulcherii; 28 kanon o równości patriarchy Konstantynopola z
biskupem Rzymu
457–475 Panowanie Leona I, koronowanego przez patriarchę; działalność Akademika Proklosa;
wojna z Wandalami (zajmują Sycylię, Sardynię i Trypolitanię); Historia Priskosa
476 Upadek Zachodniej części Imperium Romanum
491–518 Panowanie Anastazjusza I
Twórczość Zosimosa autora Nowej Historii
Stefana z Bizancjum słownik geograficzny Ludność miejscowa
527–565 Panowanie Justyniana I Wielkiego
twórczość pisarska Prokopiusza z Cezarei (Historia wojen, O budowlach, Historia
sekretna) ; Kodeks, Digesta, Instytucje – Corpus Iuris Civilis Justyniana;
Agapetosa Wykład przestróg
Walki z Persami wodzów Belizariusza i Narsesa; opanowanie pd.Hiszpanii, Italii i Sycylii
529 Zamknięcie Akademii Platońskiej - symboliczny koniec epoki pogańskiej
Rozwój pieśni liturgicznych i poezji rytmicznej – troparia, kontakia, śpiewy antyfoniczne,
hymny akatisty (kanony); twórczość poetycka Romanosa Melodosa (zm. ok. 550) –
hymn Dziewica rodzi dziś Władcę świata i prawdopodobnie Akatistos do Matki Bożej
532 Bunt NIKA, stronnictw cyrkowych
535 Zamordowanie Amalasunty, córki Teodoryka Wielkiego na zachodzie; interwencja
Justyniana w Italii
532–537 (562) Uroczysta inauguracja przebudowanego Kościoła Mądrości Bożej (Aja Sofija), powtórna
po odbudowie zawalonej kopuły
541 ostatni „konsul” rzymski – Bazyliusz
Twórczość Ewagriosa Scholastyka, autora Historii Kościoła; pierwsza Kronika
powszechna Jana Malalasa – wzór kronikarstwa do XII w.; pisma hagiograficzne
(zbiory żywotów świętych - menajów, akta męczenników, apokryfy); twórczość (częściowo
w kojne) Petrosa, prawnika i polityka, autora Dziejów i O organizacji państwa; twórczość
Jana Lidosa, autora m.in. O urzędach państwa rzymskiego; Agatiasza Scholastyka,
autora O panowaniu Justyniana; filozofa Jana Filoponosa, twórcy koncepcji triteizmu
(uznanie trzech osób i natur Boga), gramatyka, matematyka;
Twórczość poetycka Pawła Silentiariosa, autora ekfraz i epigramatów; twórczość
Agatiasza Scholastyka, epigramatyka (erotyki, ekfrazy, wotywne, nagrobne), Juliana
z Egiptu
Kosmasa Indikopleustesa Topografia chrześcijańska
565–578
Panowanie Justyna II, syna siostry Justyniana, Wigilancji; najazd arian
Longobardów i zajęcie Italii północnej; najazdy Persów; pojawienie się Turków nad
Morzem Kaspijskim
575 Bitwa w Melitene i zwycięstwo Justyniana nad Chosroesem
578–82 Panowanie Tyberiusza; wojny i najazdy barbarzyńców (Persowie, Awarowie)
582-602 Panowanie Maurycjusza rodem z Kapadocji; utworzenie egzarchatu Rawenny;
Twórczość Menandra Protektora, autora Historii (okres 558–582); Teofanesa
Bizantyńczyka, autora Pism Historycznych (okres 566–582); Jana Epifaneusa, autora
Historii (okres 571–593); pisarstwo Hezychiusza (Historia rzymska i powszechna,
Onomatolog, wykaz sławnych pisarzy - epitome); Jana Klimaksa Drabina do raju –
początki ascetyki (Symeon Słupnik i Doroteos z Gazy); twórczość Dionizego
Pseudo-Areopagity, autora m.in. O imionach Bożych i Teologii mistycznej
602 Bunt stronnictw cyrkowych przeciw cesarzowi; Zieloni obwołują Fokasa; egzekucja
Maurycjusza i jego 5 synów
602–610
Panowanie Fokasa; Chosroes wydaje cesarzowi wojnę; bunt wojsk syryjskich; kryzys
cesarstwa; Bizancjum płaci haracz chaganowi Awarów; Zieloni zrwacają się przeciw
cesarzowi; krwawe zamieszki w stolicy; uznanie oprymatu tronu Piotrowego (kolumna
Fokasa w Rzymie)
EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM I (610–717)
610–641
Panowanie Herakliusza; zwycięskie kampanie przeciw Słowianom, Persom i Awarom;
ustalenie granic na Dunaju; odzyskanie terenów Azji Mn.; nowy podział cesarstwa - temy;
reforma aparatu biurokratycznego; przyjęcie tytułu greckiego - basileus; język grecki
wypiera łacinę; hellenizacja cesarstwa
Kronika Wielkanocna; twórczość poetycka Jerzego Pizidesa, autora m.in. poematu Sześć
dni stworzenia świata w jambach;
Historia świata i Listy Teofilakta Symokatty (kontynuacja Menandra)
Działalność filologa Jerzego Chojroboskosa, pisma o prozodii, wzorach odmian,
objaśnienia gramatyczne
Zdobycie Jerozolimy przez Persów (614); najazdy Słowian (Peloponez, Kreta)
Twórczość hagiograficzna, homiletyczna i poetycka Sofroniosa, patriarchy Jerozolimy;
hagiografia Leontiosa z Neapolis na Cyprze
635 Najazd Arabów; upadek Damaszku
637 Zdobyvie Jerozolimy przez Arabów; zajęcie ziem perskich
Spory z monofizytami; monoteletyzm (uznanie jednej woli w Chrystusie i jednej energii
- monoenergizm)
Kronika świata Jana Antiocheńczyka
641 Współrządy Herakliusza Konstantyna i Herakliusza Herakleonasa
641–668 Panowanie Konstantyna III (Konstansa II) Pogonatusa
Arabowie zajmują Egipt i Libię, Cypr, Rodos i Kretę
648 Edykt (Typos) zakazujący dyskusji chrystologicznych
653 Uwięzienie papieża przez namiestnika Rawenny i wywiezienie go do Konstantynopola
662 Męczeńska śmierć Maksyma Wyznawcy, autora pism teologicznych, egzegetycznych,
ascetycznych – najwybitniejszy teolog VII w.
663 Wizyta cesarza w Rzymie
668–685 Panowanie Konstantyna IV
678 zwycięstwo nad flotą arabską dzięki użyciu „ognia greckiego”
osiedlanie się Bułgarów nad dolnym Dunajem
680–81 VI Sobór powszechny w Konstantynopolu; potępienie monoteletyzmu
685–695 Panowanie Justyniana II; pokój z Arabami; ujarzmienie Słowian; rozbudowa systemu
temów (przesiedlenia ludności)
691–692 Sobór powszechny w Konstantynopolu
powstanie przeciw cesarzowi; detronizacja i obcięcie nosa
695–698 Panowanie Leoncjusza; podbój egzarchatu Kartaginy przez Arabów
698–705 Panowanie Tyberiusza II
705 Słowianie i Bułgarzy pod murami stolicy (Chan Terbel i okaleczony Justynian II
Rinotmetos)
705–711 II rządy Justyniana II; Terbel cezarem; oślepienie patriarchy Kallinikosa; karne złupienie
Rawenny;
Arabowie zajmują Ceutę i Tianę w Azji Mn.; ekspedycja karna na Chersonez (miejsce
wygnania cesarza)
EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM II (717–867)
Twórczość poetycka Andrzeja z Krety (ok. 660–740), twórcy pieśni chóralnych -
kanonów (Wielki Kanon, 250 strof)
Rozkwit hagiografii, zwłaszcza żywotów świętych, ascetów
711–713 Panowanie Bardanesa Filipikosa, zwolennika mototeletyzmu; bunt armii
713–715 Panowanie Anastazjusza II; przygotowywanie stolicy na wypadek najazdu Arabów, bunt
w armii na Rodos
715–716 Panowanie Teodozjusza (wyniesiony na tron wbrew woli)
717–740
Panowanie Leona III zwanego Isauryjskim „założyciela dynastii syryjskiej”; odparcie
Arabów, ujarzmienie Bułgarów; ograniczenie wpływu mnichów, reforma armii,
centralizacja władzy
717–718 Oblężenie Konstantynopola przez Arabów
Akta męczenników: sześćdziesięciu męczenników z Jerozolimy
726 Ogłoszenie Eklogi, wyboru z Kodeksu Justyniana; Nomos georgikos (prawo rolnicze);
Początki sporu ikonoklastów i ikonodulów; Germanos, patriarcha Konstantynopola
(zm. 733), autor pism teologicznych i poetyckich (stichera), oraz Jan z Damaszku,
Ojciec Kościoła, teolog i poeta, autor kanonów (Osiem tonów), prawdopodobny autor
romansu chrześcijańskiego Barlaam i Jozafat, bronią kultu ikon
740–775 Panowanie Konstantyna V Kopronymosa i Leona IV
742 Kosmas Melodos biskupem Majuma pod Gazą, autor kilkunastu kanonów
746 Rozgromienie floty arabskiej pod Cyprem
751 Longobardowie zajmują egzarchat Rawenny
763 Zwycięstwo nad Bułgarami pod Anchialos
Prześladowania zwolenników ikon - monachomachia
775–780 Panowanie Leona IV Chazarskiego
780–797 Panowanie Konstantyna VI
787 VII Sobór powszechny w Nikai: obłożenie klątwą obrazoburców pod wpływem matki
cesarza, Ireny; opozycja cesarza
797 Zamach stanu Ireny; oślepienie Konstantyna
797–802 Panowanie Ireny; nacisk Arabów i Bułgarów
798
Reforma reguły Klasztoru Studios Teodora Studyty, radykalnego przeciwnika
cezaropapizmu; obrońcy kultu ikon, autora mów, pism apologetycznych, katechez i 550
listów – perła epistolografii Bizancjum, oraz 19 idiomelów, licznych sticherów, kanonów
oraz epigramów
800 Koronacja Karola Wielkiego w Rzymie przey papieża Leona III
806
Nikefor Patriarcha (758–829) patriarchą Konstantynopola, autor m.in. rozpraw
teologicznych i kronik: Zwięzły zarys historii, Zwięzła kronika, traktatów i pism
teologicznych, kanonów poetyckich
810 śmierć Jerzego Synkellosa, autora kroniki Ekloge chronograficzna
Teofanesa Wyznawcy Kronika (kontynuacja Synkellosa) - datacja wg ery
aleksandryjskiej (od 5493 p.n.e.)
802–811 Panowanie Nikifora;
803 Układ z Karolem Wielkim; potwierdzenia praw Bizancjum do Dalmacji, Istrii i pd. Italii
807 Zwycięstwo nad Słowianami pod Patras
811 Śmierć cesarza w bitwie z Bułgarami (chagan Krum pijał z jego czaszki) i krótkie rządy
jego syna Stawrakiosa
811–813 Panowanie Michała Rangabe; uznanie cesarskiego tytułu Karola, ale NIE jako cesarza
Rzymu
813 Klęska w bitwie z Bułgarami pod Adrianopolem; usunięcie się cesarza, wykastrowanie jego
synów
813–820 Panowanie Leona V Armeńczyka; generała temu Anatolikon
815 Synod potępia postanowienia soboru nicejskiego z 754 i nakazuje zniszczyć ikony
Spisek i zamordowanie cesarza; wykastrowanie jego 4 synów
820–829 Panowanie Michała II Jąkały; zakaz dyskusji religijnych
821 Powstanie ludności Azji Mn. pod wodzą Tomasza; oblężenire stolicy
826 Arabowie zajmują Kretę
821 (829)–842 Panowanie Teofila;
838 Arabowie zdobywają Ancyrę i Amorion
842–867 Panowanie Michała III (początkowo rządy jego matki Teodory i ministra skarbu
Teoktista)
Zwięzła kronika Jana Monachosa
843 Synod przywraca kult ikon (ale nie wyobrażeń rzeźbionych)
847 Ignacy (syn Michała Rangabe) patriarchą
Próby wykorzenienia herezji paulicjan w Azji Mn. (sekta bogomiłów, ruch katarów i
albigensów)
856 Przewrót pałacowy; zabójstwo Teoktistosa, odsunięcie Teodory
858 Wygnanie Ignacego, powołanie na tron patriarchy Focjusza, autora Biblioteki
Twórczość gramatyka Teognostosa, autora Poprawnej pisowni
Działalność Leona Filozofa (Matematyka)
862 Bardas współcesarzem; odrodzenie uniwersytetu na czele z Focjuszem
863 Zwycięstwo nad Arabami; odparcie ataku Waregów na stolicę
Działalność misyjna Cyryla i Metodego
864 Przyjęcie chrztu przez chagana Bułgarów
867 Początki sporu o „Filioque”; sobór w Konstantynopolu obkłada klątwą papieża
śmierć Kasji, jedynej znanej poetki Bizancjum
EPOKA ŚREDNIEGO BIZANCJUM III (867–1081)
867–886 Panowanie Bazylego I Kefalasa (i jego trzech małych synów, Konstantyna, Leona (VI)
i Aleksandra) – dynastia macedońska
VIII sobór w Konstantynopolu (ekumeniczny) wyklina Focjusza
Początki państwa serbskiego
870 Arabowie zajmują Maltę
871 Zwycięstwo nad paulicjanami
878 Arabowie zdobywają Sycylię
Biografie męczenników kultu ikon (Martyrium św. Stefana)
875 Odwołanie z wygnania Focjusza; został ponownie patriarchą po śmierci Ignacego
886–912 Panowanie Leona VI Filozofa
Wydanie zbioru praw Basilika; umacnianie administracji i systemu zarządzania,
reorganizacja temów
893
śmierć Focjusza, uczonego, poety, teologa, autora m.in. Rozprawy o tajemnicy Ducha
świętego, pism egezegetycznych, historycznych, listów (ponad 260) oraz Tysiącksięgu
(Biblioteka) i Słownika, a także zbioru przysłów
Powstanie zbioru Kefalasa: Antologia Palatyńska
894 Car Symeon zwycięża wojska bizantyńskie; cesarz wzywa na pomoc Madziarów (zwanych
Turkami), car - Pieczyngów
904 Zdobycie i spustoszenie Tesaloniki przez Arabów pod wodzą renegata Leona z Trypolisu;
Jana Kameniatesa opowieść-pamiętnik Na zdobycie Tesaloniki
911 Traktat handlowy z Rusią
912-913 Panowanie Aleksandra i małoletniego syna Leona i Zoe Karbonopsiny, Konstantyna
913–959 Panowanie Konstantyna VII Porfirogenety, autora O ceremoniach dworu
bizantyńskiego, O temach, O rządzeniu państwem, liczne zbiorowe dzieła encyklopedyczne
Wojny z Bułgarami
919–944 Roman Lekapenos współpanującym
924 Bułgarzy pod murami stolicy; śmierć Symeona i pokój z Bułgarami
928 Okres głodu; wyludnienie wsi
931 Zwycięstwa nad Arabami; zajęcie Edessy (mandilion)
944 Detronizacja Lekapenosa prze jego czterech synów współpanujących
śmierć Aretasa, arcybiskupa Cezarei, autora scholiów do pism m.in. Ojców Kościoła,
komentarzy, listów
945 Zamach stanu Konstantyna; odsunięcie synów Lekapenosa
Twórczość historyczna Józefa Genezjosa, autora Historii cesarzy; twórczość historyczna
Symeona Magistra (Kronika powszechna);
Działalność Symeona Metafrastesa, autora parafraz żywotów świętych (Menologion),
zbioru sentencji, mów
Powstanie Księgi Suda - encyklopedii (12000 haseł)
959–963 Panowanie Romana II Młodszego;
Odbicie Krety z rąk Arabów prze Nikifora Fokasa; Teodozjosa panegiryk Zdobycie Krety
963–969 Panowanie Nikifora Fokasa (współpanujący Bazyl II i Konstantyn VIII (kilkuletni
chłopcy)
Kronika Kontynuacja Teofanesa (do 961); Kontynuacja Jerzego ?
965 Zdobycie Tarsu na Arabach; opanowanie Cypru
969 Zdobycie Antiochii
Napięte stosunki z cesarzem Ottonem Wielkim; spór o pd. Italię; zamordowanie cesarza
z poduszczenia cesarzowej Teofano
969–976 Panowanie Jana Tzimiskesa
971 Zwycięstwo nad Światosławem, księciem Kijowa
972–975 Zwycięskie kampanie przeciw Arabom
972 Cesarz Otton II poślubia księżniczkę Teofano
976–1025 Panowanie Bazylego II Bułgarobójcy (i Konstantyna VIII);
976 Uzurpacja Bardasa Sklerosa
985 Wyprawa przeciw Samuelowi, władcy Ochrydy; wojna domowa wszczęta przez Bardasa
Sklerosa i Bardasa Fokasa
Chrzest Rusi; Włodzimierz Kijowski poślubia Annę, siostrę cesarza
Leona Diakona Historia współczesna
ok. 990 śmierć Jana Geometresa, poety, epigramatyka, autora hymnów
1001-04 Zwycięskie kampanie przeciw Bułgarom
Pierwsze wersje eposu o Bazylim Dijenisie Akkritasie; pieśni cyklu akrytyckiego
1014 Zwycięstwo nad Samuelem nad Strymonem (armia ślepców)
Granice Bizancjum oparte o Dunaj i Eufrat - szczytowy okres cesarstwa
Psellos o Bazylim: „Sam podejmował decyzje, sam ustalał lokacje wojsk. W sprawach
cywilnych kierował się nie prawami pisanymi, lecz niepisanymi, które pochodziły z jego
głowy”
1025–1028 Panowanie Konstantyna VIII (ostatniego przedstawiciela dynastii macedońskiej)
1028–32 Panowanie Romana III Argyrosa (żonatego z Zoe, córką poprzedniego cesarza)
1034–1041 Panowanie Michała IV Paflagończyka (żonaty z wdową po Romanie, Zoe)
Zbiór biografii żwiętych Menologion cesarskie
1041–42 Panowanie Michała V Kalafatesa (adoptowany przez Zoe); próba usunięcia Zoe
powstanie ludności i oślepienie cesarza
1042 Współrządy Zoe i Teodory
1042–1055 Panowanie Konstantyna IX Monomachosa (żonaty z Zoe);
1043–1058 Michał Kerularios (Cerulariusz) patriarchą Konstantynopola
1043 Uderzenie Rusów na Konstantynopol
Pojawienie się Turków Seldżuckich
1046/47 Pieczyngowie przekraczają Dunaj
Twórczość poetycka Krzysztofa z Mityleny, autora Sinaksarionu; Jana Mauroposa
Euchajtesa, autora epigramów
1054 Konflikt z Rzymem; wyklęcie patriarchy Michała Kerulariosa i klątwa na papieża
Leona IX – schizma kościołów
1055–1056 Panowanie Teodory
1055 Ekspansja Turków; upadek Bagdadu
1056–57 Panowanie Michała VI Stratiotikosa; bunt wojk azjatyckich na czele z Izaakiem
Komnenosem; abdykacja cesarza
1057–1059 Panowanie Izaaka Komnena; znakomity wódz i dobry dyplomata
Kampania przeciwko Pieczyngom
Zatarg z Kerulariuszem; konflikt władzy świeckiej i kościelnej; abdykacja cesarza po
śmierci Kerulariusza
Kronika powszechna Jerzego Kedrenosa
1059–1067 Panowanie Konstantyna X Dukasa; wprowadzenie sprzedaży posad urzędniczych
1064 Węgrzy zdobywają Singidunum (Belgrad); najazd Pieczyngów i Uzów na Grecję; Turcy
zdobywają Bagdad
1067 Panowanie Ewdokii (współpanujący synowie: Michał, Andronik i Konstantyn)
1067–1071 Panowanie Romana IV Diogenesa (ożeniony z Ewdokią)
1068 Bitwa pod Manzikert; klęska wojsk bizantyńskich; cesarz w niewoli arabskiej (zdrada
Andronika Dukasa)
1070 Zajęcie przez Turków Syrii i Palestyny
1071–1078 Panowanie Michała VII Dukasa Parapinakesa; Uwolniony przez Turków cesarz
Roman, mimo gwarancji bezpieczeństwa pojmany i oślepiony
Turcy wypowiadają wojnę Bizancjum; opanowanie terenów Azji Mn.; próba uzurpacji
Jana Dukasa i jego syna Andronika.
1072 Powstanie Słowian na Pólwyspie Bałkańskim stłumione przez Nikifora Brijeniosa;
1076 Koronowanie księcia Chorwatów na króla przez papieża Grzegorza VII
Kryzys ekonomiczny cesarstwa
Michała Attaliatesa Kompendium pism prawniczych i Historia (do 1081);
Kekaumenosa dziełko historyczne O dowodzeniu (Strategikon); Jana Ksifilinosa
Ekscerpta z Historii rzymskiej Kasjusza Diona
Twórczość Michała Psellosa (1018–1096), wielkiego polihistora, autora m.in. Kroniki,
pism i komentarzy teologicznych (idee neoplatońskie) oraz m.in. dzieł: encyklopedyczna
Wszechnauka, trakaty O duszy, Kres życia, O ideach Platońskich; komentarze do pism
Arystotelesa, elegie ku czci patriarchów, ok. 500 listów; poezja religijna i świecka
1078–1081 Panowanie Nikifora III Botaniatesa
Turcy organizują swoje państwo – Rum; bunt Aleksego Komnenosa (sojusz rodzin
Komnenów, Dukasów, Paleologów i Melissenów)
Anonimowa Historia cesarzy
EPOKA PÓŹNEGO BIZANCJUM I (1081–1204)
1081–1185 Dynastia Komnenów
Rozkwit literatury bizantyńskiej, nawrót do wielkiej przeszłości klasycznej Grecji
1081–1118 Panowanie Aleksego I Komnenosa; dyplomata i wódz
Twórczość historyczna Jana Skilitzesa, autora Kroniki; twórczość Nikifora
Brijeniosa, autora dzieła Materiały historyczne w 4 ks.
Dramat religijny Christos Paschon (?)
1082 Traktat z Wenecją; proces Jana Italosa, filozofa i pisarza, oskarżonego o nauczanie
filozofii pogańskiej
ok. 1090 Teofilakt arcybiskupem Ochrydy, autor Komentarza do Psalmów, Przeciw Łacinnikom,
Przeciw Żydom, zbioru homilii, podręcznika Wychowanie cesarskie
1095/96
I krucjata (Lotaryńczycy - Godfryd de Bouillon; Normanowie - Boemund i Tankred;
Prowansalczycy - Rajmund hr. Tuluzy; inni - Robert ks. Normandii, Stefan hr. Blois,
Robert hr. Flandrii); osłabienie emiratu Ikonium
Powstanie pierwszego państewka łacińskiego – hrabstwa Edessy (Baldwin, brat Godfryda)
1099 Zdobycie Jerozolimy przez łacinników
1100 Powstanie królestwa Jerozolimy
1118–1143 Panowanie Jana II Komnenosa, najstarszego syna Aleksego; próba buntu Anny
Komneny, żony Nikifora Brijeniosa, siostry cesarza i ich matki, Anny Dalaseny; Anna
Komnena pisze Aleksjadę
Skrót historii i Epitome Jana Zonarasa
1126 Potwierdzenie przywilejów Wenecji
Ostateczne zwycięstwo nad Pieczyngami
poemat dydaktyczny Spaneas
1137 Wyprawa przeciw Małej Armenii; zdobycie Antiochii i hołd Rajmunda z Poitiers
1143–1180 Panowanie Manuela I Komnenosa; orientacja filozachodnia, dążenie do monarchii
uniwersalnej
1147–49 II krucjata (Ludwik VII Francuski i Konrad III Niemiecki)
satyra Timarion czyli jego przygody
1171 Saladyn pozbawia władzy kalifa fatymidzkiego w Egipcie
Twórczość poetycka Michała Glikasa, autora Zbioru przysłów ludowych, Księgi historii,
listów i Wierszy – jeden z pierwszych poetów tworzących w grece potocznej (wiersz
polityczny)
Twórczość poetycka Teodora Ptochoprodromosa; satyry, dialogi, Katomyomachia,
epigramy, wiersze religijne, pisma prozą w języku klasycznym i ludowym (wiersz
polityczny); powieść poetycka Rodante i Dosikles
1175
Eustatios metropolita Tesaloniki, teolog i filolog, autor O zdobyciu Tesaloniki przez
Normanów (w 1185), zbioru homilii, pism ascetycznych, enkomiów; Komentarze do Iliady
i Odysei;
1175 Michał Choniatis arcybiskupem Aten; autor listów, mów, poematu epickiego Teano
Twórczość Jana Tzetzesa, autora listów, poematu Tysiączki, Scholia, Alegorii do Iliady i
Odysei, Carmina Iliaca
1176 Klęska wojsk bizantyńskich w wojnie z sułtanem Ikonium pod Miriokefalon
Twórczość Konstantyna Manassesa, autora Przeglądu historii; Jana Kinamosa,
autora dzieła historycznego zachowanego w wyciągu Epitome
1180–1183
Panowanie Aleksego II Komnenosa (regencja matki, cesarzowej Marii z Antiochii i
bratanka cesarza protosebastosa Aleksego Komnena; bunt Andronika Komnenosa,
zarządcy Pontu; przejęcie przez Saladyna władzy nad Damaszkiem i Aleppo
1182 Zamieszki w Konstantynopolu, oślepienie protosebastosa Aleksego; Krwawy pogrom
zamieszkałej w stolicy ludności łacińskiej
1183–1185 Panowanie Andronika I Komnenosa (zamordowanie poprzedniego cesarza)
1185 Zdobycie i złupienie Tesaloniki przez Łacinników; bunt w Konstantynopolu;
zamordowanie cesarza
Przygody Drosilli i Chariklesa Nikitasa Ewjenianosa; poemat Michała Haplocheira
Dramation
O przygodach Hisminy i Hisminiasza ksiąg 11 romans prozą Efstatiosa Makrembolity
1185–1195 Panowanie Izaaka II Angelosa
1187 Upadek Królestwa Jerozolimskiego
1189 III krucjata (Fryderyk I Barbarossa); zajęcie Ikonium
1190 Utonięcie Fryderyka I
1191 Zdobycie Akki przez krzyżowców Filipa Augusta Francuskiego
1191-92 Działania Ryszarda Lwie Serce; zawarcie pokoju z Saladynem
Oślepienie cesarza przez jego brata Aleksego
1195–1203 Panowanie Aleksego III Angelosa
1202-03 Organizacja IV krucjaty; doża Dandolo; Aleksy, syn Izaaka, prosi krzyżowców IV krucjaty
o pomoc w odzyskaniu tronu
17 lipca 1203 Uczestnicy IV krucjaty pod murami Konstantynopola; ucieczka Aleksego III,
wprowadzenie na tron Aleksego IV
1203–1204 Panowanie Izaaka II Angelosa (ponownie) i Aleksego IV Angelosa; powstanie w
stolicy przeciw łacińskim sprzymierzeńcom cesarza; śmierć cesarza
1204 Panowanie Aleksego V Dukasa Murzuflosa
13 kwietnia
1204 Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców; trzydniowe grabieże i mordy
EPOKA PÓŹNEGO BIZANCJUM II 1204–1261
1217 V krucjata (Andrzej II Węgierski i Leopold VI Austriacki)
Królestwo Jerozolimy
1218–1221 Jean de Brienne, król Jerozolimy, organizuje nieudaną wyprawę na Egipt
1228–1229 Fryderyk II Barbarossa (wyklęty) przejmuje z rąk sułtana Egiptu Jerozolimę, Betleem i
Nazaret; koronacja na króla Jerozolimy
1244 Ponowna utrata Jerozolimy
1248 VI krucjata (Ludwik IX Francuski); nieudana wyprawa na Egipt; niewola króla Francji
1270 VII krucjata; śmierć Ludwika IX
1291 Upadek Akki i Królestwa Jerozolimskiego
Cesarstwo łacińskie Konstantynopola (1204–1261)
1204–1205 Rządy Baldwina I, hrabiego Flandrii
1205–1216 Rządy Henryka I, brata Baldwina
1212 Krucjata dziecięca
1217 Rządy Piotra de Courtenay
1217–1219 Rządy Jolanty (regencja)
1221–1228 Rządy Roberta de Courtenay
1228–1261 Rządy Baldwina II
Cesarstwo Nikei
1204–1222 Panowanie Teodora I Laskarisa, zięcia Aleksego III Angelosa, koronowanego na
basileusa i autokratora Romejów
1222–1254 Panowanie Jana III Dukasa Watatsesa
1254–1258 Panowanie Teodora II Laskarisa
1258–1261 Panowanie Jana IV Laskarisa
Cesarstwo Trapezuntu
od 1204 Panowanie Wielkich Komnenów: Aleksego i Dawida, wnuków Andronika I
Państwo (Despotat) Epiru
1204–1215 Panowanie Michała I Angelosa
1215–1230 Panowanie Teodora Angelosa (Dukasa po matce, Komnenosa po babce)
Pochwycenie Piotra de Courtenay, męża Jolanty
1230 Klęska w wojnie z Bułgarią; niewola i oślepienie cesarza
1230/31–1271 Panowanie Michała II, nieślubnego syna Michała I Angelosa
1252 Michał II i Nikifor uznają zwierzchnictwo Jana Watatzesa i przyjmują tytuł despotesa.
1271–1296 Panowanie despotesa Nikifora I
1296–1318 Panowanie Tomasza (regencja Anny Paleolog-Kantakuzeny do 1313)
1318–1323 Panowanie Mikołaja Orsiniego
1323–1335 Panowanie Jana Orsiniego
1335–1340 Panowanie Nikifora II (regencja Anny Paleolog)
od 1340 Epir w granicach Bizancjum
1348 podbój Epiru przez Stefana Duszana
Królestwo Tesaloniki
1204–1207 Rządy Bonifacego z Montserrat
1224–1230 Panowanie Teodora (władcy Epiru); koronowany na basileusa i autokratora Romejów
1230–1240 Panowanie Manuela, brata Teodora
1240–1244 Panowanie Jana Angelosa, syna Teodora
1242 Kampania Jana Watatsesa przeciw Tesalonice; Jan Angelos uznaje zwierzchnictwo
Watatsesa i otrzymuje tytuł despotesa.
1244–46 Panowanie Demetriosa, syna Teodora
od 1246 Zajęcie Tesaloniki przez władcę Nikei, Jana Watatsesa; Andronik Paleolog namiestnikiem z
ramienia cesarza Nikei
Tesalia
1271–1296 Rządy sebastokratora Jana I
1296–1303 Panowanie Konstantyna
1303–1318 Panowanie Jana II
od 1318 w granicach Bizancjum
1348 Podbój Tesalii przez Stefana Duszana
RESTAURACJA CESARSTWA BIZANTYŃSKIEGO (1261-1453)
1261 Michał VIII, współcesarz despotatu Nicei, wraca na tron w Konstantynopolu
1259–1282
Panowanie Michała VIII Paleologa; próba porozumienia się z Zachodem; zaniedbanie
aktywnej polityki na Wschodzie; osłabienie pozycji Bizancjum na Bałkanach (ekspansja
Serbii)
Zahamowanie ekspansji Turków; chanat mongolski w Persji w konflikcie z Egiptem
1282–1328 Panowanie Andronika II Paleologa
1288–1326 Panowanie sułtana Osmana (Turcy Osmańscy)
Kampanie katalońskie (wojska zaciężne) przeciw Turkom; bunt wojsk i spustoszenie Tracji
1311 Katalończycy zdobywają hrabstwo Aten (powstanie państewka katalońskiego)
1326–1362 Panowanie sułtana Orchana (Turcy Osmańscy)
1328–1341 Panowanie Andronika III Paleologa
1331–1355 Panowanie w Serbii (cara) Stefana Duszana - apogeum potęgi serbskiej
1341–1391
(kilkakrotnie) Panowanie Jana V Paleologa
1347–1354 Panowanie Jana VI Kantakuzena
1356 Zajęcie Gallipoli; ekspansja Turków Osmańskich
1362–1389 Panowanie sułtana Murada I, wnuka Osmana
1363 Zdobycie Adrianopola przez Murada, wnuka Osmana
1371 Klęska wojsk ligi antytureckiej (Ludwik Węgierski, książęta sebscy, car bułgarski) nad
Maricą; Jan V lennikiem sułtana
1376–1379 Panowanie Andronika IV Paleologa
1389–1402 Panowanie sułtana Bajazeta (Bajezyda)
1389 Klęska Serbów w bitwie na Kosowym Polu i uznanie zwierzchnictwa Turków
1390 Panowanie Jana VII Paleologa
1391–1425 Panowanie Manuela II Paleologa; próby uzyskania pomocy na Zachodzie wobec
zagrożenia tureckiego
1396 Klęska krzyżowców w bitwie z armią Bajazeta pod Nikopolis; oblężenie Konstantynopola
Bizancjum szczątkowe: Konstantynopol, kilka miast w Tracji, Saloniki, despotat Morei,
kilka wysp
1400–1402 Atak Tamerlana chana Mongolskiego na Turków; klęska sułtana Bajazeta w bitwie pod
Ankarą; osłabienie potęgi państwa Osmanów
1402–1421 Panowanie sułtana Mehmeda I
1421–1451 Panowanie sułtana Murada II – odbudowa potęgi Osmanów
1425–1448 Panowanie Jana VIII Paleologa
1438 Sobór w Ferrarze (papież Eugeniusz IV) - próba doprowadzenia do unii kościołów
1439– Przeniesienie obrad Soboru do Florencji – Unia Florencka
1444 Klęska wojsk krucjaty i śmierć Władysława Warneńczyka
1446 Turcy na Peloponezie
1449 Opór Albańczyków przeciw Turkom pod wodzą Skanderbega
1449–1453 Panowanie Konstantyna XI Paleologa
1451–1481 Panowanie sułtana Mehmeda II Zdobywcy
29 maja 1453
(wtorek/środa) Upadek Konstantynopola po 53-dniowym oblężeniu