PRACA SEMESTRALNA Z PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

Temat: Omów czynniki wpływające na strawnośc paszy.

Omawiając czynniki wpływające na strawność paszy zacznę od wyjaśnienia pojęć pasza i strawność paszy.

Paszami nazywamy produkty pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego oraz mineralnego, które mają zastosowanie w żywieniu. W niedalekiej przyszłości określenie to będzie musiało być rozszerzone na produkty uzyskiwane na drodze syntezy (np. niektóre aminokwasy, ew. mocznik) — obecnie tego typu produkty mają zastosowanie jedynie jako dodatki paszowe, ale paszami jeszcze nie są.
Pasze zawierające średnio w stanie suchym więcej niż 18% surowego włókna określa się zwykle jako objętościowe, wśród których wyróżnia się objętościowe suche (siano, słoma, plewy itp.) oraz objętościowe soczyste (zielonki, buraki, okopowe i in.). Pasze, w których składzie znajduje się 20% albo więcej białka surowego, nazywane są białkowymi, natomiast zawierające mniej niż 20% — energetycznymi. W praktyce jednak trudno jest wyznaczyć ścisłe granice między tymi grupami.
Nie wszystkie grupy pasz stosowane są równocześnie w żywieniu zwierząt— chociaż niejednokrotnie może to być uznane za racjonalne. Zwierzęta nie będące w trakcie intensywnego wzrostu, funkcji rozpłodowych, laktacji, czy też wykonujące lekką pracę mogą zadowolić się jedną grupą (lub nawet jedną paszą z określonej grupy).

Tab. 1 Wartość energetyczna pasz dla różnych gatunków zwierząt (wg Norm Żywienia PAN 1991-93)

Lp.	Wartość energetyczna	Wartość energetyczna w MJ
	w MJ	Konie – Świnie – Drób
1	Ziemniaki parowane	3,3 - 3,5 - 2,2
2	Zielonka z seradeli do połowy kwitnienia	1,2 - 1,3 - 0,8
3	Ziarno kukurydzy	13,4 - 14,0 - 13,7
4	Susz z lucerny 16-20% białka ogólnego	9,4 - 6,7 - 5,8
5	Mączka rybna powyżej 65% białka ogólnego	15,6 - 14,9 - 12,6

Przez strawność jakiegoś składnika odżywczego lub składającej się z różnych składników paszy rozumie się tę część, która została wchłonięta z przewodu pokarmowego do organizmu, czego widocznym dowodem jest to, że nie pojawia się ona już w kale. Jakkolwiek taka definicja jest na ogół poprawna, to jednak proces ten trudny jest do bezpośredniego zbilansowania, ponieważ do kału przechodzi też część produktów przemiany materii, wskutek czego pojawiają się w nim takie składniki, które bezpośrednio w paszy nie występowały.
Organizm z różnych powodów nie jest w stanie i nie potrzebuje przyswajać wszystkich składników odżywczych zawartych w paszy. Niektóre z nich występują w takim stanie, który uniemożliwia wykorzystanie ich przez organizm zwierzęcia, np. silnie zdrewniałe ściany komórkowe czynią niedostępnymi zawarte w komórkach substancje.
W tej sytuacji wartość odżywcza każdej paszy nie jest prostą sumą zawartych w niej składników, ale wypadkową wielu czynników. Oczywiście w praktyce stosuje się ogólne wskaźniki dla poszczególnych gatunków (grup rasowych, wiekowych i in.) zwierząt oraz rodzajów pasz. Średnie wskaźniki ustalono na podstawie wyników specjalnie przeprowadzonych badań, które są bardzo trudne, pracochłonne i kosztowne, dlatego też ciągle odczuwa się brak dostatecznej ich ilości.

Procentowy stosunek substancji strawionej do pobranej nosi nazwę współczynnika strawności. Wielkość tego współczynnika dla konia bądź świni jest na ogół niższa niż dla przeżuwaczy, szczególnie jeśli chodzi o pasze o dużej zawartości włókna.

Metody określania strawności pasz.

Metoda bilansowa (klasyczna) polega na oznaczaniu strawności w specjalnych komorach-klatkach bilansowych. W czasie trwania doświadczenia ustala się dokładnieilość i skład chemiczny wydalonego kału. Wyniki oblicza się według niżej podanego wzoru.

Metoda wskaźnikowa polega na tym, że do paszy dodaje się specjalne wskaźniki, głównie trójtlenek chromu (Cr₂O₃), lub bada się substancje będące naturalnym składnikiem paszy, jak krzemionka (SiO₂), lignina lub barwniki roślinne. Substancja wskaźnikowa musi być całkowicie niestrawna i nie wchłaniana z przewodu pokarmowego, nie może też mieć własności trujących.

Wzory służące do obliczania współczynnika strawności.

Pozornej

WS = P − W / P

Rzeczywistej

WS = (P − (W − E)) / P

P-ilość pobranego składnika

W-ilość składnika wydalonego

E-ilość składnika wydalonego przy braku tego składnika w diecie

Strawność pasz zależy od wielu czynników. Mogą być one zależne od zwierzęcia (wewnętrzne), lub zależne od paszy (zewnętrzne). Do zależnych od zwierzęcia należą:

0. budowa przewodu pokarmowego (mono-gastryczne, przeżuwacze)

1. rasa (szlachetne, prymitywne)

2. wiek (młode, bezzębne)

3. stan zdrowia

4. stan fizjologiczny (ciąża, laktacja, ruja)

5. rodzaj wykonywanej pracy

6. zmienność indywidualna

Do czynników wpływających na strawność zależnych od pasz, ich przyrządzania i organizacji żywienia należą:

a) czynniki zależne od paszy:

0. skład chemiczny (włókno, tłuszcz- ograniczają)

1. dodatki (witaminy, enzymy)

2. smak

3. zapach

4. nadmiar łatwostrawnych składników

b) czynniki zależne od sposobu przyrządzania pasz i organizacji żywienia:

0. ilość i regularność zadawania paszy

1. przygotowanie do skarmiania

2. zbilansowanie dawki pokarmowej

3. kolejność zadawania paszy

4. stopniowa wymiana paszy

5. dostępność wody

Czynniki zależne od zwierzęcia.

Największe różnice gatunkowe istnieją między przeżuwaczami i zwierzętami nieprzeżuwającymi. Tylko przerzuwacze oraz w pewnym stopniu konie mają duże zdolności trawienia włókna. Decydują o tym mikroorganizmy żyjące w żwaczu u bydła lub w jelicie ślepym u konia.

Gatunek zwierzęcia jest w efekcie znaczącym czynnikiem decydującym o wartości energetycznej paszy dla danego gatunku zwierząt. Zróżnicowanie tej wartości przedstawiłam w tabeli 1.

Strawność niektórych pasz u zwierząt młodych i u zwierząt starych może być obniżona ze względu na stan uzębienia. Młode przerzuwacze nie mają też dostatecznie rozwiniętych przedżołądków.

U zwierząt chorych, np. z biegunką, można często zaobserwować obniżenie strawności.

Przeznaczenie zwierzęcia oraz rodzaj wykonywanej pracy wpływa również na strawność paszy. Zwierzęta są chodowane dla różnynch celów:

- mięso

- jajka

- wełna/ włókno

- mleko

- siła pociągowa (chwilowo w państwach rozwiniętych to czynnik mało istotny),

dla tego też potrzebują zróżnicowanych dawek pożywienia. Im większą wykonują pracę tym bardziej potrzebują składników pokarmowych zawartych w paszy, jednakże przy wykonywaniu zbyt ciężkiej pracy strawność maleje.

Istnieje też pewna zmienność indywidualna, która powoduje, że pomimo zapewnienia jednolitych pozostałych warunków, produkcyjność poszczególnych sztuk jest zróżnicowana.

Czynniki zależne od paszy - właściwości paszy.

Największy wpływ na strawność wywiera zawartość włókna. Nadmiar włókna obniża strawność wszystkich składników pokarmowych, jego niedobór jest również niekorzystny, gdyż osłabia ruchy robaczkowe jelit powodując zaburzenia w trawieniu.

Niekorzystny wpływ dużej zawartości włókna na strawność widoczny jest szczególnie u drobiu, w mniejszym stopniu u trzody chlewnej. Wpływ ten dotyczy nie tylko trawienia samego włókna, ale również pozostałych składników, np. białka. Obrazują to dane zawarte w tabeli 2.

Tab. 2 Strawność białka u koni, świń i drobiu (wg Norm Żywienia PAN 1991-93)

Lp.	Zawartość białka w 1 kg (g)	Białko ogólne	Białko strawne
	Nazwa paszy	konie świnie drób	konie świnie drób
1	Ziemniaki parowane	22 22 22	16 15 15
2	Zielonka z seradeli do poł. kwietnia	27 30 27	18 13 15
3	Ziarno kukurydzy	93 93 93	68 74 81
4	Susz z lucerny 16-20% b.o.	168 168 163	126 85 65
5	Mączka rybna powyżej 65% b.o.	652 645 652	587 593 600

Z tabeli wynika, że strawność białka suszu z lucerny- zawierającego znaczne ilości włókna- jest u drobiu najmniejsza (nie przekracza 40%), białko rybne niezawierające włókna zwierzęta te trawią znakomicie.

Nadmiar łatwostrawnych węglowodanów, np. skrobi, powoduje obniżenie strawności wszystkich składników u przerzuwaczy, gdyż skrobia wpływa na procesy żwaczkowe- drobnoustroje zaczynają rozkładać węglowodany, powodując tzw. depresję strawności.

Duży udział tłuszczu w dawce pokarmowej obniża strawność, gdyż tłuszcz, otaczając cząsteczki paszy, utrudnia dostęp soków trawiennych. Tłuszcz prszyspiesza też przechodzenie paszy przez przewód pokarmowy.

Nadmiar soli mineralnych powoduje zobojętnianie soków trawiennych, a brak niektórych witamin (A, B, C) wywołuje brak apetytu i zaburzenia w trawieniu.

Istotny wpływ na strawność posiadają właściwości smakowe, gdyż decydują o ilości produkowanej śliny. Pasza dobrze naśliniona łatwiej podlega procesowi trawienia mechanicznego i chemicznego.

Przyrządzanie pasz i organizacja żywienia.

Sposób przygotowania pasz do skarmiania wpływa w istotny sposób na strawność paszy. Mycie i czyszczenie usuwa zaburzenia w trawieniu, zapobiega szybkiemu przechodzeniu paszy przez przewód pokarmowy. Rozdrabnianie pasz ułatwia trawienie mechaniczne, parowanie zwiększa strawność u świń i u drobiu.

Ważne znaczenie posiada organizacja żywienia. Stałe pory zadawania pasz wytwarzają odruchy warunkowe wydzielania soków trawiennych, istotna jest też kolejność podawania pasz zwierzętom oraz przestrzeganie zasady stopniowej zmiany pasz (zapobiega to biegunkom, wpływając na poprawę strawności).

Sumując podane wyżej przeze mnie informacje można w skrócie powiedzieć, że do określania wartości pokarmowej pasz konieczna jest nie tylko znajomość ogólnej zawartości składników pokarmowych, lecz również składników strawnych: białka, tłuszczu, cukrów, skrobi i włókna. Zwierzęta mogą bowiem wykorzystywać tylko te składniki paszy, które zostaną rozłożone i wchłonięte w przewodzie pokarmowym.

Strwaność paszy jest to więc stopień wykorzystania paszy przez zwierzęta gospodarskie. Wyraża się ją zwykle w procentach w postaci tzw. współczynnika strawności.

Wśród czynników wpływających na strawność można wymienić zależne od zwierzęcia, zależne od paszy oraz sposób przygotowania pasz i organizację żywienia.

Czynniki zależne od zwierzęcia. To głównie gatunek i rasa zwierząt, stan zdrowia, ruch i rodzaj wykonywanej pracy oraz zmienność indywidualna.

Właściwości paszy to zawartość (brak lub nadmiar) poszczególnychgrup składników pokarmowych, ich wzajemny stosunek ilościowy oraz właściwości smakowe.

Przyrządzanie pasz i organizacja żywienia to także istotny czynnik wpływający na strawność. Odpowiednio przygotowana i podana pasza może w znaczący sposób uchronić przed wieloma chorobami, np. przed biegunką i w znacznym stopniu wpłynąć na strawność poszczególnych składników zawartych w tej paszy.

Bibliografia:

1) Materjały i notatki z lekcji

2) Podręcznik z Produkcji Zwierzęcej, Roździał 3.2 Fizjologiczne podstawy żywienia zwierząt

3.2.1 Strawność pasz.

3) http://www.sciaga.pl/

4) http://pl.wikipedia.org/

5) http://www.konie.xcq.pl/

6) http://stewor.w.interia.pl/