Ocena ryzyka zawodowego operatora kosy spalinowej

Identyfikacja zagrożeń

Lp.	Zagrożenie lub czynnik niebezpieczny, szkodliwy, uciążliwy	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia
1	2	3	4
1.	Pożar, wybuch.	Stosowane oraz magazynowane paliwa i olej (benzyna – w przypadku silników czterosuwowych, benzyna oraz olej silnikowy – w przypadku silników dwusuwowych). Najczęściej w trakcie pobierania materiałów eksploatacyjnych z magazynu, na­pełniania zbiornika z paliwem kosy, zwłaszcza jeśli operator nie zachowuje podstawowych zasad bezpieczeństwa – np. zbliża się z otwartym źródłem ognia (pali tytoń).	Najczęściej dochodzi do poparzeń, ale zdarza się, że w wyniku wybuchu lub pożaru może dojść do śmierci lub ciężkiego uszkodzenia ciała.
2.	Powierzchnie i elementy o podwyższonej temperaturze.	Gorące elementy silnika, tłumik (zwłaszcza podczas tankowania oraz wykonywania prac konserwacyjnych).	Poparzenia, najczęściej rąk I i II stopnia.
3.	Kontakt z pojazdami w ruchu – potrącenie, przygniecenie.	Pojazdy poruszające się w miejscu wykonywania prac konserwacyjnych terenów zielonych: na zamkniętym terenie zakładu pracy, na drogach ogólnodostępnych w przypadku wykonywania prac konserwacyjnych na poboczach tych dróg.	Ciężkie uszkodzenie ciała (złamania kończyn, po­tłuczenia, urazy całego ciała), w skrajnych przypadkach nawet śmierć.
4.	Płaszczyzny sprzyjające poślizgnięciu się i upadkowi na tym samym poziomie.	Nierówne powierzchnie, na których wykonywane są prace (zagłębienia, wystające korzenie, kamienie, itp.). Błoto, rozlane oleje, woda.	Złamania, zwichnięcia kończyn, stłuczenia ciała i urazy głowy.
5.	Wpadnięcie, spadnięcie.	Ukształtowanie terenu. Wykonywanie prac konserwacyjnych na zboczach, skarpach, bądź w rowach melioracyjnych.	Stłuczenia, złamania i zwichnięcia, szczególnie kończyn oraz niebezpieczne urazy głowy. Upadek na niższy poziom może spowodować nawet śmierć.
6.	Kontakt z nieruchomymi elementami – uderzenie.	Drzewa, krzewy w miejscu wykonywania prac konserwacyjnych terenów zielonych. Ponadto elementy wykorzystywanych w pracy maszyn i urządzeń, np. samochodu dostawczego przeznaczonego do transportu ludzi i sprzętu.	Urazy ciała (stłuczenia, guzy, siniaki) – szczególnie kończyn i głowy.
7.	Kontakt z ruchomymi elementami maszyny – uderzenie, pochwycenie.	Ruchome elementy kosy spalinowej – ostrze tnące, żyłka nylonowa.	Urazy ciała (skaleczenia, ale też poważne urazy grożące amputacją) – szczególnie kończyn dolnych i górnych (palce rąk).
8.	Kontakt z przedmiotami wyrzucanymi podczas pracy.	Kamyki, ułamki gałęzi, skoszonych roślin (zwłaszcza o grubszej lub sztywniejszej łodydze).	Urazy ciała (skaleczenia, zakłucia, stłuczenia), szczególnie niebezpieczne urazy twarzy.
9.	Praca z użyciem narzędzi bez napędu mechanicznego.	Narzędzia ręczne – klucze, nóż ogrodniczy, itp.	Skaleczenia, zakłucia, stłuczenia – najczęściej dłoni.
10.	Ostrza, ostre krawędzie.	Ostrze tnące. Prace naprawcze, konserwacyjne, sprawdzanie stanu kosy spalinowej.	Urazy ciała (skaleczenia, otarcia) – szczególnie dłoni.
11.	Przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego.	Praca w pozycji stojącej przy wykonywaniu powtarzalnych ruchów w pół obrocie. Nieprawidłowe ułożenie dłoni na uchwytach kosy spalinowej.	Schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego. Nawracające bóle w palcach, karku, rękach, nadgarstkach i/lub ramionach.
12.	Wymuszona pozycja ciała.	Praca w trudno dostępnych miejscach pomiędzy gęsto rosnącymi drzewami, krzewami. Praca na skarpach i w rowach.	Zwichnięcia, naciągnięcia mięśni i ścięgien.
13.	Kontakt z substancjami chemicznymi. Pary i gazy znajdujące się w powietrzu.	Wchłanianie oparów benzyny oraz szkodliwych dla zdrowia spalin emitowanych zwłaszcza, przez silnik kosy spalinowej.	Reakcje halucynogenne, bóle i zawroty głowy, senność, zatrucie, podrażnienie układu oddechowego, oczu, skóry oraz alergie. W skrajnych przypadkach utrata przytomności.
14.	Zapylenie.	Pył wzniecany i unoszący się podczas pracy. Pyłki roślin i traw.	Podrażnienie układu oddechowego, oczu, skóry. Reakcje alergiczne.
15.	Hałas.	Hałas pochodzący od kosy spalinowej przekraczający dopuszczalny poziom ciśnienia akustycznego wynoszącego 85 dB. Hałas dobiegający z przejeżdżających w pobliżu samochodów oraz pracujących maszyn.	Obniżenie sprawności psychofizycznej, szybsze pojawianie się stanu zmęczenia i senności. Przy dłuższym narażeniu uszczerbek słuchu, a nawet jego utrata.
16.	Wibracje.	Kosa spalinowa. Drgania przenoszone od pracującego urządzenia na całe ciało, a przede wszystkim na zespół dłoń-ramię. Przy zgodnym z przeznaczeniem zastosowaniu maszyny oraz przy stosowaniu rękawic ochronnych antywibracyjnych ważone wartości skuteczne przyśpieszenia drgań przenoszonych na całe ciało i na zespół dłoń-ramię nie przekraczają wartości określonych w PN-EN 1032:2005 Drgania mechaniczne. Badania maszyn samojezdnych w celu wyznaczenia wartości emisji drgań.	Dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego.
17.	Zmienny mikroklimat.	Praca na otwartej przestrzeni. Warunki atmosferyczne uzależnione od pory roku.	Choroby układu oddechowego, w tym najczęściej przeziębienia, zapalenia oskrzeli, płuc, zatok.
Zagrożenia biologiczne
Lp.	Zagrożenie	Źródło zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia
	Grupa	Droga zakażenia
18.	Wirusy grypy (typu A, B, C) Orthomyxoviridae.	Ludzie.	Grypa, zapalenie płuc.
	gr. 2, szczepienia.	Powietrzno-kropelkowa.
19.	Krętkowica kleszczowa – borelioza.	Chore kleszcze.	Kleszczowe zapalenie mózgu oraz borelioza.
	Szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.	Poprzez ukąszenie zakażonego kleszcza, zwłaszcza w przypadku niestosowania się do zasad higieny i codziennego kontrolowania skóry ciała.
20.	Wścieklizna.	Zwierzęta zamieszkujące tereny parków miejskich.	Objawy wścieklizny u człowieka to gorączka, ból głowy, nerwowość, lęki, zaburzenia czucia w miejscu ugryzienia, czasem wymioty, halucynacje.
	Brak szczepień.	Poprzez ugryzienie, ukąszenie.

KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Data …...........

Numer Karty .................................................

Sporządził zespół

Stanowisko pracy Operator kosy spalinowej

Liczba narażonych ........................

....................................................................... ....................................................................... .......................................................................

Charakterystyka stanowiska pracy. Operator kosy spalinowej (wykaszarki) wykonuje prace: na zamkniętym terenie zakładu pracy, w miejscach ogólnodostępnych (publicznych), jakimi są np.: parki miejskie, na poboczach dróg oraz w pasach pomiędzy jezdniami, na skarpach, w rowach melioracyjnych. Praca prowadzona jest na otwartej przestrzeni w uzależnieniu od panujących czynników ­atmosferycznych. Operator wykorzystuje w pracy kosy spalinowe (wykaszarki) plecakowe z giętkim lub sztywnym wałkiem napędowym wyposażone w ostrze tnące bądź głowicę żyłkową. Operator wykorzystuje w pracy również narzędzia ręczne, np.: klucze nasadowe, oczkowe, nóż ogrodniczy, itp. Podstawowe materiały wykorzystywane w pracy, to w szczególności benzyna, a w przypadku silników dwusuwowych także olej silnikowy. Operator kosy spalinowej ma do dyspozycji środki ochrony indywidualnej: okulary i hełm ochronny, maskę na twarz (przyłbicę), nauszniki/wkładki do uszu, antywibracyjne rękawice ochronne, maskę przeciwpyłową. Ponadto operatora kosy spalinowej wyposażono w obuwie robocze wysokie, nagolenniki, odzież roboczą z długimi nogawkami i rękawami. Operator obowiązany jest nosić kamizelkę odblaskową. Na stanowisku pracy operator ma do dyspozycji podręczny sprzęt ppoż., apteczkę pierwszej pomocy oraz instrukcje użytkowania i konserwacji kosy spalinowej. Pracownikowi zapewniono regularne badania lekarskie oraz szkolenia bhp przy każdorazowej zmianie miejsca wykonywania prac.

Dokumenty odniesienia: rozp. MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.), rozp. MZ z 3.10.2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86), rozp. MZ z 2.9.2003 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 173, poz. 1679, ze zm.), rozp. MPiPS z 29.11.2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217, poz. 1833, ze zm.), rozp. MPiPS z 14.3.2000 r. w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.), PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego, instrukcja użytkowania kosy spalinowej, karty charakterystyki substancji i preparatów niebezpiecznych, instrukcje zakładowe.

Lp.

Zagrożenie

Źródło zagrożenia Wyniki pomiarów

Ciężkość szkód

Prawdopodobieństwo

Oszacowanie ryzyka

Działania profilaktyczne

1

2

3

4

5

6

7

1.

Pożar, wybuch.

Stosowane oraz magazynowane paliwa i olej (benzyna – w przypadku silników czterosuwowych, benzyna oraz olej silnikowy – w przypadku silników dwusuwowych). Najczęściej w trakcie pobierania materiałów eksploatacyjnych z magazynu, napełniania zbiornika z paliwem kosy, zwłaszcza jeśli operator nie zachowuje podstawowych zasad bezpieczeństwa – np. zbliża się z otwartym źródłem ognia (pali tytoń).

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Nakaz przechowywania paliwa w pojemnikach specjalnie do tego przeznaczonych i oznakowanych. Obowiązek napełniania zbiornika paliwa wyłącznie na terenie otwartym, przy unieruchomionym silniku kosy. Zakaz palenia oraz zbliżania się z otwartym ogniem podczas tankowania lub przenoszenia benzyny. Zakaz zdejmowania korka wlewu paliwa oraz napełniania zbiornika paliwa, jeśli silnik jest gorący. Zakaz uruchamiania silnika, jeśli rozlana jest benzyna (należy odsunąć kosę spalinową z miejsca, w którym rozlano paliwo i zachować szczególną ostrożność do momentu wytarcia rozlanego paliwa i wywietrzenia oparów). Obowiązkowa kontrola, czy korek wlewu paliwa i pojemnika na paliwo są szczelnie zamknięte. Zakaz przechowywania kosy spalinowej z napełnionym zbiornikiem paliwa w pomieszczeniu, w którym do oparów benzyny mogą dotrzeć iskry lub otwarty ogień. Jeśli konieczne jest zlanie paliwa ze zbiornika, należy tego dokonywać poza pomieszczeniem zamkniętym i przy zimnym silniku. Przed oddaniem kosy do magazynu obowiązkowe sprawdzenie, czy silnik kosy już ostygł. Kosa spalinowa oraz paliwo nie mogą być przechowywane w jednym pomieszczeniu z materiałami łatwopalnymi (np.: liśćmi, resztkami ściętej trawy i innymi zanieczyszczeniami). Ponadto kosa i paliwo powinny być przechowywane z dala od źródeł ciepła.

2.

Powierzchnie i elementy o podwyższonej temperaturze.

Gorące elementy silnika, tłumik (zwłaszcza podczas tankowania oraz wykonywania prac konserwacyjnych).

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Stosowanie rękawic roboczych. Szkolenia zakresu bezpiecznej obsługi. Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej ostrożności zwłaszcza podczas ­tankowania kosy.

3.

Kontakt z pojazdami w ruchu – potrącenie, przygniecenie.

Pojazdy poruszające się w miejscu wykonywania prac konserwacyjnych terenów zielonych: na zamkniętym terenie za­kładu pracy, na drogach ogólnodostępnych w przypadku wykonywania prac konserwacyjnych na poboczach tych dróg.

Duża

Prawdopodobne

Duże

Przy pracach na poboczach dróg – obowiązek stosowania kamizelek odblaskowych. Obowiązek oznakowania pionowego informującego uczestników ruchu drogowego o właściwym sposobie zachowania się w danej sytuacji (znaki ograniczające prędkość, znaki informujące o zamknięciu pasa drogowego, balustrady przenośne, pachołki). Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej uwagi. Zasada ograniczonego zaufania do innych użytkowników dróg publicznych.

4.

Płaszczyzny sprzyjające poślizgnięciu się i upadkowi na tym samym poziomie.

Nierówne powierzchnie, na których wykonywane są prace (zagłębienia, wystające korzenia, kamienie, itp.). Błoto, rozlane oleje, woda.

Średnia

Prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Stosowanie prawidłowego obuwia roboczego (wysokie bez sznurówek ze stalowymi nakładkami na palce oraz podeszwą antypoślizgową). Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej ostrożności.

5.

Wpadnięcie, spadnięcie.

Ukształtowanie terenu. Wykonywanie prac konserwacyjnych na zboczach, skarpach, bądź w rowach melioracyjnych.

Średnia

Prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Zalecenie zachowania należytej ostrożności i uwagi w przypadku pracy w miejscach ­zagrożonych (skarpach, rowach). Działania organizacyjne ograniczające pośpiech.

6.

Kontakt z nieruchomymi elementami – uderzenie.

Drzewa, krzewy w miejscu ­wykonywania prac konserwacyjnych terenów zielonych. ­Ponadto elementy wykorzystywanych w pracy maszyn i urządzeń, np. samochodu ­dostawczego przeznaczonego do transportu ludzi i sprzętu.

Średnie

Prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej ostrożności.

7.

Kontakt z ruchomymi elementami maszyny – uderzenie, pochwycenie.

Ruchome elementy kosy spalinowej – ostrze tnące, żyłka nylonowa.

Duże

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Zakaz użytkowania kosy spalinowej ze zdjętymi lub źle zamontowanymi osłonami. Stosowanie obuwia roboczego wysokiego bez sznurówek ze stalowymi noskami oraz podeszwą antypoślizgową, nagolenników, odzieży roboczej z długimi nogawkami i opiętymi rękawami. Zakaz podnoszenia pracującego ostrza powyżej kolan (niebezpieczeństwo uderzenia przez odłamki wyrzucone przez wirujące ostrze). Zakaz przenoszenia urządzenia z uruchomionym silnikiem i obracającymi się elementami tnącymi (przed transportem należy zatrzymać silnik i upewnić się, że elementy tnące przestały się obracać). Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej ostrożności.

8.

Kontakt z przedmiotami wyrzucanymi podczas pracy.

Kamyki, ułamki gałęzi, skoszonych roślin (zwłaszcza o grubszej lub sztywniejszej łodydze).

Średnia

Prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Zakaz użytkowania kosy spalinowej ze ­zdjętymi lub źle zamontowanymi osłonami. Stosowanie właściwego obuwia roboczego, nagolenników, przyłbicy lub okularów ochronnych.

9.

Praca z użyciem narzędzi bez napędu mechanicznego.

Narzędzia ręczne – klucze, nóż ogrodniczy, itp.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Stosowanie rękawic roboczych. Stosowanie sprawnych (nie uszkodzonych) narzędzi ręcznych, o właściwym rozmiarze. Działania ograniczające pośpiech. Zachowanie należytej ostrożności.

10.

Ostrza, ostre krawędzie.

Ostrze tnące. Prace naprawcze, konserwacyjne, sprawdzanie stanu kosy spalinowej.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Stosowanie rękawic roboczych. Działania ograniczające pośpiech. Zalecenie zachowania należytej ostrożności.

11.

Przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego.

Praca w pozycji stojącej przy wykonywaniu powtarzalnych ruchów w pół obrocie. Nieprawidłowe ułożenie dłoni na uchwytach kosy spalinowej.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Unikanie korzystania z kosy w niewygodnej pozycji, a zwłaszcza kiedy dłonie/nadgarstki są ułożone na uchwytach urządzenia nienaturalnie. Obowiązek stosowania regularnych przerw w celu zminimalizowania efektu powtarzającego się obciążenia.

12.

Wymuszona pozycja ciała.

Praca w trudno dostępnych miejscach pomiędzy gęsto ros­nącymi drzewami, krzewami. Praca na skarpach i w rowach.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Unikanie korzystania z kosy w niewygodnej pozycji. Obowiązek stosowania regularnych przerw w pracy.

13.

Kontakt z substancjami chemicznymi. Pary i gazy znajdujące się w powietrzu.

Wchłanianie oparów benzyny oraz szkodliwych dla zdrowia spalin emitowanych przez silnik kosy spalinowej.

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Prace związane z napełnieniem paliwem zbiornika kosy należy przeprowadzać wyłącznie na terenie otwartym. Zakaz stosowania kosy w pomieszczeniach zamkniętych.

14.

Zapylenie.

Pył wzniecany i unoszący się podczas pracy. Pyłki roślin i traw.

Mała

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Obowiązek stosowania masek przeciwpyłowych. Zakaz zatrudniania do obsługi kos spalinowych osób uczulonych na pyłki roślin i traw.

15.

Hałas.

Hałas pochodzący od kosy spalinowej przekraczający dopuszczalny poziom ciśnienia akustycznego wynoszącego 85 dB. Hałas dobiegający z przejeżdżających w pobliżu samochodów oraz pracujących maszyn.

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Obowiązek stosowania ochronników słuchu. Regularne przerwy w pracy. Badania lekarskie.

16.

Wibracje.

Drgania przenoszone od pracującego urządzenia na całe ciało, a przede wszystkim na zespół dłoń-ramię. Przy zgodnym z przeznaczeniem zastosowaniu maszyny oraz przy stosowaniu rękawic ochronnych antywibracyjnych ważone wartości skuteczne przyśpieszenia drgań przenoszonych na całe ciało i na zespół dłoń-ramię nie przekraczają wartości określonych w PN-EN 1032:2005 Drgania mechaniczne. Badania maszyn samojezdnych w celu wyznaczenia wartości emisji drgań.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Obowiązek stosowania antywibracyjnych ­rękawic ochronnych. Ograniczanie dziennego czasu pracy z kosą spalinową (podczas dniówki roboczej pracownik ma obowiązek wykonywać także czynności bez kosy spalinowej). Utrzymywać w cieple ręce, nadgarstki i ramiona. Podczas przerwy w pracy należy wykonywać ćwiczenia poprawiające krążenie w rękach.

17.

Zmienny mikroklimat.

Praca na otwartej przestrzeni. Warunki atmosferyczne uzależnione od pory roku.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe – dopuszczalne

Używanie przydzielonych sortów ubraniowych z uwzględnieniem aktualnych warunków atmosferycznych.

Zagrożenia biologiczne

Lp.

Zagrożenie

Źródło zagrożenia

Ciężkość szkód

Prawdopodobieństwo

Oszacowanie ryzyka

Działania profilaktyczne

Grupa

Droga zakażenia

Przechowywanie akt

18.

Wirusy grypy (typu A, B, C) Orthomyxoviridae.

Ludzie.

Średnia

Prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Szczepienia tylko A i B.

Gr. 2, szczepienia.

Drogą powietrzno-kropelkową.

Nie.

19.

Krętkowica kleszczowa – borelioza.

Kleszcze.

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Szczepienia przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu. Higiena ciała. Systematyczne kontrolowanie skóry ciała celem wyszukania kleszczy, które mogły się przytwierdzić. Stosowanie repelentów. Profilaktyczne badania lekarskie.

Szczepienia ochronne.

Poprzez ukąszenie.

Nie.

20.

Wścieklizna.

Zwierzęta zamieszkujące tereny parków miejskich.

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie – dopuszczalne

Zachowanie szczególnej ostrożności przy kontaktach z dzikimi zwierzętami, zwłaszcza zachowującymi się w sposób nienaturalny. Jeśli występują objawy wścieklizny to jest już za późno na leczenie, dlatego w przypadku pokąsania należy natychmiast zgłosić się do lekarza. Jeśli istnieje taka możliwość, zwierzę powinno zostać przebadane.

Brak szczepień.

Poprzez ugryzienie, ukąszenie.

Nie.

Uwagi: Brak lub niestosowanie zabezpieczeń powoduje podwyższenie kategorii ryzyka, tzn. zwiększa prawdopodobieństwo zaistnienia wypadku, choroby.

Zatwierdził: