Rola żywienia w niewydolności nerek

Definicja

0. Niewydolność nerek to stan, w którym nerki nie są w stanie utrzymać równowagi wewnątrzustrojowej oraz usunąć z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii.

Podział

Ostra

0. Ostra niewydolność nerek to stan do którego dochodzi w krótkim czasie i charakteryzuje się szybko narastającymi objawami chorobowymi.

Przyczyny

0. niedostateczne ukrwienie

1. choroby kłębuszków

2. choroby miąższu nerki

3. zatrucia substancjami neurotoksycznymi

4. zaburzenia w odpływie moczu

Przewlekła

0. przewlekła niewydolność nerek rozwija się powoli, najczęściej jako następstwo przebytych chorób nerek, chorób ogólnoustrojowych (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca), zatruć, czy długotrwającej kamicy nerkowej.

Okresy niewydolności

0. Pierwszy okres PNN charakteryzuje się 50% spadkiem czynności filtrującej kłębuszków nerkowych.

1. Charakterystyczny jest też niski ciężar właściwy moczu, pojawia się zwiększona ilość wydalanego moczu, gdyż nerki tracą zdolność zagęszczania moczu.

2. Jest to okres w którym nie wiemy, że nasze nerki tracą funkcjonujące nefrony i w tym okresie nie stosuje się zaleceń dietetycznych.

0. Drugi okres PNN charakteryzuje się 50-20% klirensem kreatyninowym.

1. Można zaobserwować podwyższone ciśnienie tętnicze, jest podwyższone stężenie kreatyniny i mocznika we krwi.

2. Objawy to osłabienie pogorszenie tolerancji wysiłku.

3. Wielomocz ustępuje stopniowo skapomoczowi.

Zalecenia dietetyczne w II okresie

0. zwiększona podaż witaminy D

1. ograniczamy fosfor i sód(Na powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi

2. podaż białka waha się w granicach 0,6 - 0,8 g na kilogram należnej masy ciała

0. w trzecim okresie PNN klirens spada do 5% normy

1. zaczyna się zatrucie organizmu pacjenta szkodliwymi substancjami przemian białkowych

2. objawy: nudności, wymioty, brak łaknienia, spadek wagi ,osłabienie

3. występuje kwasica metaboliczna, nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość, bóle kostne, skłonność do krwawień

Dieta

0. Ponieważ jest to stan zatrucia mocznicowego, podaż białka zmniejszamy do 0,3 - 0,6 g na kilogram należnej masy ciała.

1. Obniżamy podaż sodu i potasu, stosując dietę ryżową.

0. Czwarty okres PNN zwany-mocznicą, w którym klirens kreatyninowy spada poniżej 5% normy, jest stanem zagrożenia życia, gdyż dolegliwości się nasilają, pojawią się: oddech amoniakalny i drżenie mięśni.

1. Niedobór wapnia prowadzi do osteoporozy.

2. Najcięższym stanem dla w tym okresie jest śpiączka mocznicowa.

Dieta

0. dieta bezbiałkowa

1. bezsodowa

2. bezpłynowa

3. bezpotasowa

4. bezfosforowa

0. z reguły jest zastosowane leczenie nierkozastępcze

1. stosuje się dietę ziemniaczaną, która jest zasadniczym źródłem białka-zróżnicowana dieta, ponieważ można stosować potrawy smażone i pieczone

2. dodatkowo można stosować owoce i warzywa w ilości do 300g na dobę( w oparciu o kontrolę biochemiczną), świeże masło i olej do 120 g na dobę oraz do 50 g cukru

3. nie należy solić, ale można stosować wszelkiego rodzaju przyprawy, które nie są przygotowywane na bazie soli

Kontrola składników odżywczych

Badania antropometryczne

0. niedobór ciężaru ciała w stosunku do wieku (dzieci) lub wzrostu (dorośli);

1. wzrost i ciężar ciała

2. grubość fałdu skórnego na brzuchu i pod łopatką

Badania pomocnicze

0. stężenia białka całkowitego, albumin, transferyn

1. stężenia mocznika i kreatyniny w osoczu krwi

2. stężenia elektrolitów (sód, potas, chlorki, wapń, fosfor nieorganiczny, magnezy, wodorowęglany

3. stężenia glukozy, trójglicerydów, cholesterolu i lipoprotein o dużej gęstości

4. klirens mocznika i endogennej kreatyniny

5. objętość wydalonego w ciągu doby moczu

6. badania radiologiczne układu kostnego (ocena wieku kostnego oraz cechy osteoporozy)

Energia

0. Większość energii powinna pochodzić z tłuszczów i węglowodanów a energetyczność diety uzależnia się przede wszystkim od aktywności fizycznej chorego oraz ewentualnych niekorzystnych objawów ze strony przewodu pokarmowego.

1. Zalecana ilość energii to 30-50 kcal/kg masy ciała. Dieta która dostarcza taką ilość energii chroni przed rozpadem białka ustrojowego i narastaniem mocznika w krwi oraz pozwala uzupełnić i utrzymać zapasy białek ustrojowych na odpowiednim poziomie.

Białko

0. Podstawową cechą diety w PNN jest ograniczenie podaży białka, gdyż duże spożycie białka powoduje wzrost stężenia kreatyniny i mocznika.

1. Podawane białko w 50 – 60 % powinno być pełnowartościowe i powinno pochodzić z mięsa, mleka, ryb i białka jaj. Dieta nie powinna zawierać mniej niż 20 g białka, ponieważ mniejsza ilość tego składnika nie pokrywa dobowego zapotrzebowania na niezbędne aminokwasy.

Tłuszcze

0. Ilość tłuszczów w diecie nie wymaga ograniczenia pod warunkiem ,że będą to tłuszcze lekkostrawne, nienasycone.

1. Zaleca się głównie tłuszcze roślinne szczególnie oleje i oliwę z oliwek oraz tłuszcze z ryb morskich zawierające kwasy tłuszczowe z rodziny n – 3.

2. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych.

0. Ilość tłuszczu w diecie w porównaniu z żywieniem człowieka zdrowego powinna ulec zwiększeniu do 35-40% energetyczności diety.

1. Konieczne jest zapewnienie dużej ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, których źródłem są przede wszystkim oleje roślinne i margaryny.

2. Stosunek kwasów wielonienasyconych do nasyconych w diecie powinien wynosić 2 : 1. Taka modyfikacja diety wynika z możliwości występowania u części osób cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek zaburzeń gospodarki lipidowej. Z tego powodu również dzienne spożycie cholesterolu nie może przekraczać 300 mg.

Sód

0. W PNN

1. ograniczeniu ulega zdolność nerek do usuwania nadmiaru sodu, którego zwiększone stężenie w organizmie prowadzi do zwiększonego pragnienia, zatrzymania wody, obrzęków, nadciśnienia tętniczego.

2. W diecie należy ograniczyć produkty z dodatkiem soli kuchennej takie jak konserwy, marynaty, wędzone ryby, wędliny, kiszka, salceson, przetwory mięsne, pasztetówka, sery żółte podpuszczkowe (edamski, gouda, rokpol i in.), serki topione i sery twarogowo-owcze (bryndza, oscypek), koncentraty spożywcze z dodatkiem glutaminianu sodu (kostki rosołowe, zupy i sosy z proszku, jarzynka, vegeta).

0. Dieta niskosodowa (podaż sodu do 350 mg dziennie) jest konieczna wtedy, gdy stężenie sodu we krwi przekracza 145-148 mmol/l. Nadmiar sodu zwiększa pragnienie i prowadzi do powstania obrzęków. Dlatego ilość sodu w diecie może być również kontrolowana na podstawie pomiaru masy ciała oraz ciśnienia tętniczego.

Fosfor

0. W PNN ograniczeniu ulega zdolność nerek do usuwania nadmiaru fosforu, który wiążąc się z wapniem powoduje powstawanie soli wapiniowo-fosforowych, one odkładają się w postaci złogów w sercu, mięśniach, naczyniach krwionośnych.

1. Powikłaniem jest odwapnienie kości prowadzące do osteoporozy, której towarzyszą patologiczne złamania lub skrzywienia kości jako następstwo wtórnej nadczynności przytarczyc.

0. W diecie należy zrezygnować z produktów bogatych w fosfor takich jak podroby (wątroba, móżdżek, nerki); ryby (świeże, solone, wędzone, konserwowane); żółtka jaj, sery podpuszczkowe, serki topione; bryndza; mleko sproszkowane; indyk, kaczka i pasztety drobiowe; wędliny; suche nasiona roślin strączkowych grzyby; pieczywo i produkty zbożowe.

0. Nie powinno się wykluczać z diety mleka i jego przetworów takich jak kefir, jogurt, sery twarogowe, gdyż są bogatym źródłem łatwo przyswajalnego wapnia .

1. Zaleca się suplementację wapnia oraz witaminy D3.

Potas

0. W PNN w okresie I i II zwiększeniu ulega wydalanie potasu w związku ze zwiększeniem wydalania ilości moczu, przez co zaleca się stosowanie diety bogatopotasowej w tych okresach.

1. W niewyrównanej oraz schyłkowej ograniczeniu ulega zdolność nerek do usuwania nadmiaru potasu, dlatego należy ograniczyć spożycie tego pierwiastka przez ograniczenie w diecie produktów takich jak czekolada i wyroby czekoladowe, kakao, orzechy, suche nasiona roślin strączkowych, kasza (szczególnie gryczana), suszone śliwki, figi, banany, owoce cytrusowe, awokado, grzyby, ziemniaki, marchew, pomidory (szczególnie ketchup i koncentrat pomidorowy), warzywa liściaste. oraz niektóre przyprawy, takie jak: suszona pietruszka, bazylia, estragon, papryka w proszku.

0. Dieta niskopotasowa zawiera niestety małe ilości witamin z grupy B, B1, B2, B6, kwasu foliowego oraz wit. C, dlatego należy je suplementować.

Żelazo

0. Niedobór żelaza u pacjentów z niewydolnością nerek wynika przede wszystkim z niedostatecznego wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego. Zaleca się spożywanie pokarmów zawierających żelazo takich jak mięsa czerwone – wołowina, cielęcina, mięsa drobiowe oraz ryby.

Magnez

0. Niedobór magnezu u pacjentów z niewydolnością nerek wynika przede wszystkim z niedoborów w diecie, złym wchłanianiem z przewodu pokarmowego, nadmierną utratą z płynami.

1. Zaleca się spożywanie takich produktów jak kakao, czekolada, migdały, orzeszki, kukurydza, płatki owsiane i pieczywo chrupkie, ryby, banany, rodzynki, suszone śliwki i brzoskwinie, suche nasiona strączkowe, selery, ziemniaki w skórce, otręby i kiełki pszenne- w zależności od innych ograniczeń dietetycznych.

0. Ważna jest kontrola ilości wypijanych płynów.

1. Należy sumować ilość wody, pamiętając, że jest ona zawarta również w zupach, produktach mlecznych, sosach itp.

2. Dzienną dawkę płynów ustala się w zależności od stopnia wydolności nerek.

0. Sposób przygotowywania potraw powinien być jak w diecie lekko strawnej.

1. Unikać należy więc smażenia, pieczenia, duszenia poprzedzonego obsmażaniem.

2. Potrawy podaje się gotowane lub pieczone w folii. Można również piec na grillu lub na patelni umożliwiającej smażenie bez tłuszczu.

0. Częstotliwość podawania posiłków powinna być taka sama jak w żywieniu człowieka zdrowego: 4-5 razy dziennie o ustalonych porach.

0. W PNN pacjenci z reguły są niedożywieni, ponieważ towarzyszą im nudności i wymioty oraz brak łaknienia

1. ich zapotrzebowanie energetyczne wzrasta do 30 - 35 kcal na kilogram należnej masy ciała, wychodzi to około 2000 - 2500 kcal na dobę

2. kalorie w posiłkach powinny pochodzić przede wszystkim z węglowodanów i tłuszczów.