PROFILAKTYKA I ŚRODKI PROBACYJNE W PRAKTYCE RESOCJALIZACYJNEJ

PROFILAKTYKA

Mówiąc o profilaktyce w resocjalizacji mamy na myśli wszelkie zachowania niepożądane (np. uzależnienia, przynależność do negatywnych subkultur inne zachowania dewiacyjne).

Są trzy poziomy profilaktyki: (inaczej trzy stopnie)

profilaktyka pierwszorzędowa, profilaktyka drugorzędowa, profilaktyka trzeciorzędowa

1.profilaktyka pierwszorzędowa – są to działania mające na celu z jednej strony promocję zdrowia(przedłużenie życia człowieka) a z drugiej strony jest to zapobieganie pojawienia się problemów z zachowaniami dysfunkcyjnymi. Akcentuje się tu rozwijanie i budowanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Działania te polegają na informowaniu i edukacji dostosowanej do poziomu odbiorców. Jest to adresowane do najszerszej rzeszy odbiorców.

2.profilaktyka drugorzędowa, - ma na celu ujawnienie osób o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności czyli ujawnienie grup podwyższonego ryzyka oraz pomoc im w redukcji tego ryzyka.

3.profilaktyka trzeciorzędowa – rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu dysfunkcji z jednej strony ma na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się a z drugiej strony ma na celu umożliwienie osobie objętej terapią powrotu do społeczeństwa.

Na każdym z tych poziomów wykorzystywane są rozmaite strategie i projekty programów profilaktycznych.

1.programy informacyjne (bazują na założeniu , że dostarczanie rzetelnej wiedzy prowadzi do zmiany postaw) np. poszerzenie wiedzy na temat uzależnienia. Wiedza na ten temat powinna zmniejszyć uzależnienie, należy mówić nie tylko o niedobrych stronach uzależnień, ale tez mówić o przyjemnościach z tym związanych , ale często krótkotrwałych).

2.programy afektywnej edukacji – opiera się na założeniu ,że

- pobudzenie do wszechstronnego rozwoju osobowości jednostki wiąże się z osłabieniem ryzyka , angażowanie się w zachowania dysfunkcjonalne. (czyli jeżeli młody człowiek ma adekwatną do siebie samoocenę to nie będzie sięgał po narkotyki. Gorzej jak ma za małą samoocenę lub za dużą).

-ważna jest nauka radzenia sobie z sytuacjami trudnymi.

3.programy kompetencji społecznych – koncentruje się na wykształceniu i rozwijaniu umiejętności funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Po to np. żeby umieć przeciwstawić się niekorzystnym przejawom społecznym (przykład: psychologiczne uodparnianie, umiejętność odmawiania, sztuka bycia sobą.) Chodziło tu o to, żeby umieć powiedzieć „nie”, zaprezentować własną opinię, bez obawy, że narazimy się na śmieszność, selekcje jak dobierać sobie przyjaciół).

4.programy działań alternatywnych – opierają się na założeniu, że zachowania ryzykowne są wynikiem współwystępowania czynników wewnętrznych i zewnętrznych (związanych z osobowością –wewnętrzne, związanych z przebywaniem w grupie –zewnętrzne). Mają na celu dostarczanie konstruktywnych sposobów spędzania czasu wolnego (organizowanie zajęć równie atrakcyjnych do tych, które są nieporządne).Mogą się koncentrować nawet na upodobaniu sportu, koła zainteresowań itp.) „Coś w zamian za nudę”.

5.programy wczesnej interwencji – koncentrują się na identyfikowaniu młodzieży doświadczającej pierwszych trudności oraz zapewnieniu jej takich form pomocy, które zapobiegają powstawaniu i rozwojowi zaburzeń.( takie programy mogą prowadzić profesjonaliści lub mogą być prowadzone przez doradców rówieśniczych) np. zorganizowanie grupy uczniów do pomocy słabszym uczniom, żeby ci słabsi się nie zniechęcili).

Andrzej Bałandynowicz, Probacja wychowanie do wolności.

Jednostka przebywająca w zakładzie karnym przyswaja sobie wraz z upływem czasu zasady rządzące w środowisku więziennym. Ten proces określany jest mianem prizonizacji bądź też przystosowaniem więziennym. Na tej podstawie wysuwane są hipotezy, iż skazany opuszczający zakład karny, będzie przenosił te nawyki w stosunkach interpersonalnych do kontaktów na wolności. Prizonizacji jest systemem samo destrukcyjnym i nie sprzyja prowadzeniu resocjalizacji. Złe wpływy to: przeludnienie zakładów karnych, niedostateczne warunki bytowe, obniżenie podstawowych standardów. Chcąc poprawić efektywność środków oddziaływania należy je odpowiednio zróżnicować, nie ograniczać się jedynie do kary pozbawienia wolności czy środków probacyjnych. W chwili obecnej między izolacją więzienną, a probacją istnieje pusta przestrzeń, którą można wypełnić karami pośrednimi (np. dodatkowa praca wyznaczona przez sąd – roboty publiczne). Celem kar pośrednich jest podniesienie motywacji skazanego do pozytywnego wypełnienia obowiązków ustanowionych orzeczeniem sądu.

Dopiero w następstwie osiągnięcia celu kary zasadne jest poddanie osoby skazanego próbie adaptacji społecznej do warunków wolnościowych – procesowi probacji.
Intensywna probacja jest pojęciem dość ogólnym, obejmuje swym zakresem przedmiotowym zestaw restrykcji ograniczających swobodę życia w danej społeczności i programowanie programów zapobiegających recydywie. Intensywna probacja to np. areszt domowy z przymusowym leczeniem i nadzorem elektronicznym, którego koszty pokryje częściowo lub w pełni przestępca.

Działalność probacyjna koncentruje się nad problemami z zakresu interakcji pomiędzy jednostkami, a ich środowiskiem fizycznym, materialnym i społecznym. To ukierunkowanie na sferę wzajemnego oddziaływania charakteryzuje pracę probacyjną poprzez analizę wpływu jednostki na samą siebie oraz oddziaływania na nią innych osób, organizacji i instytucji zajmujących się problemami społecznymi. Praca probacyjna prowadzona jest zawsze z uwzględnieniem innych podmiotów, zainteresowanych adaptacją społeczną jednostki.

Zasady działalności probacyjnej:

1. Wewnętrzne wartości jednostki są niezależne od klasy, wyznania, rasy, wieku, i płci, inteligencji, stanu fizycznego i moralności danej osoby.

2. Prawa demokratyczne jednostki stanowią gwarancję zabezpieczenia możliwości jej rozwoju zgodnego z powszechnie uznawanymi przez społeczeństwo wartościami.

Praca probacyjna dysponuje wieloma metodami interwencji. Dla rozwiązywania problemów psychospołecznych jednostek i ich rodzin powstała strategia caseworku. W sytuacji wspomagania niewydolnych środowisk rodzinnych przydatna jest technika terapii rodzin i terapia grupowa. Dla osób nie potrafiących poprawnie funkcjonować w istniejącym układzie grupowym, została wykreowana i rozwinięta opieka rezydencjalna. W okolicznościach które wymagają działalności zbiorowej – praca środowiskowa w ramach opieki postpenalnej.

Funkcje probacji ujętej w formie instytucjonalnej: opieka społeczna, kontrola społeczna, zmiana społeczna. Są one realizowane poprzez: kuratorów sądowych, osoby dozorowane i społeczeństwo. Funkcje te są ze sobą ściśle związane.
Funkcja opieki społecznej ma na celu stymulację jej własnej aktywności życiowej. Opieka sprawowana metodą indywidualnych przypadków ma na celu zaspokojenie potrzeb wychowawczych przy współuczestnictwie osoby dozorowanej, ma za zadanie doprowadzenie skazanego do poprawnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Funkcja kontroli społecznej występuje na etapie orzeczenia sądu meriti lub penitencjarnego w zakresie zastosowania dozoru oraz ustanowienia kuratora sądowego, nałożenia rygorów kurateli lub zmiany środka probacyjnego na surowszy oraz sprawdzenie efektów oddziaływań resocjalizacyjnych oraz kontrolę zachowania poddanego probacji. Kontrola może być związana również z możliwością nagradzania i karania zachowania skazanego.

W otoczeniu społecznym obok państwowych (Rada Pomocy Postpenitencjarnej) i samorządowych struktur (przy urzędach gmin) funkcjonują pozainstytucjonalne podmioty pracy probacyjnej np. organizacje charytatywne i wolontarystyczne, które w swoim działaniu opierają się na osobistym zaangażowaniu ochotników i wolontariuszy w niesieniu pomocy osobom adoptowanym do wolności.