Michnicka M. H.: Model żywienia dzici i młodzieży - na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w wybranych szkołach powiatu konińskiego, http://www.eduforum.pl/modules.php?name=Publikacje&d_op=getit&lid=307
Zaledwie 7 osób / 8,1%/ zjada w stołówce szkolnej obiad – w czym 5 osób, to uczniowie zamieszkali w internacie.
Dzieci ze Szkoły Podstawowej w Białej Panieńskiej –stanowiące 12,7% badanej grupy – podały, że codziennie otrzymują w szkole drożdżówkę.
2.2. Wyniki badań
1. Liczba pełnych posiłków zjadanych w ciągu dnia:
2.Korzystanie z posiłków w stołówce szkolnej:
8% - zjada obiad
12,7% otrzymuje w szkole drożdżówkę
3.Zjadanie pierwszego śniadania przed wyjściem do szkoły:
6.Zabieranie i zjadanie w szkole II śniadania:
38 % - zabiera i zawsze zjada
30% - zabiera, ale nie zawsze zjada
10% - zabiera sporadycznie
17% - nigdy nie zabiera ,
w tym: 12 % - nie zabiera, bo nie ma ochoty,
2 % - nie zabiera, bo nikt nie przygotował
6 % - nie ma produktów do przygotowania
/pozostali nie wskazali przyczyn/
9.Zjadanie obiadu:
90,5% - codziennie zjada obiad
7,5 % - nie zjada obiadu codziennie
2 % - zwykle nie zjada obiadu
11. Zjadanie kolacji;
12. Dojadanie
3 % - nigdy nie dojada
36 % - zjada słodycze i owoce
9 % - tylko słodycze
28 % - tylko owoce
40 % - kanapki
17. Jako źródła swojej wiedzy na temat żywienia człowieka, badani wskazali.
44% - Realizacja programu nauczania w szkole
38% - Radiowe i telewizyjne programy edukacyjne
29% - Rozmowy z rodzicami i innymi członkami rodziny
17% - Rozmowy i pogadanki z nauczycielami, np. na lekcjach wychowawczych
15% - Publikacje w prasie młodzieżowej
18. Samoocena stanu wiedzy na temat żywienia człowieka
.
40 % - Dobra znajomość
33 % - Przeciętna
14 % - Bardzo dobra
2 % - Bardzo słaba
2 % - Brak jakiejkolwiek wiedzy na ten temat
9 % - Nie udzieliło odpowiedzi
19. Samoocena kondycji fizycznej i psychicznej w czasie pobytu w szkole.
28 % - Czuje się dobrze, nie odczuwa zmęczenia
26 % - Po kilku godzinach wyraźnie odczuwa słabszą koncentrację umysłową
14 % - Czuje się bardzo dobrze
13 % - Pod koniec pobytu w szkole myśli głównie o jedzeniu i o piciu
9 % - Po 2, 3 lekcjach czuje się senna i zmęczona
7 % - Często odczuwa dolegliwości fizyczne (bóle głowy, nudności, osłabienia,
/ bóle brzucha
3 % - Nie udzieliło odpowiedzi
2.3. Analiza wyników
Przedstawione wyniki ilustrują zaledwie niewielki wycinek problematyki
żywienia wybranej grupy dzieci i młodzieży, zarówno ze względu na rozmiar niniejszej pracy jak i ograniczone możliwości przeprowadzenia wnikliwych badań.
Tematykę żywienia tej grupy ludności podjęłam dlatego, że w swojej wieloletniej pracy zawodowej w szkole oraz dodatkowo podejmowanej pracy na koloniach letnich dla dzieci, wielokrotnie obserwowałam skutki niewłaściwego żywienia .Spostrzeżenia moje dotyczą nie spożywania odpowiedniej liczby posiłków /zwłaszcza nie spożywania śniadań/ oraz niewłaściwych przyzwyczajeń żywieniowych.
W szkole często obserwowałam obniżoną zdolność koncentracji, „przysypianie”,
rozdrażnienie, bóle głowy i brzucha oraz inne dolegliwości, których przyczyną
-jak wynikało z rozmów z uczniami – było najczęściej nie zjedzenie śniadania przed wyjściem z domu, a wielokrotnie ,w tych samych przypadkach, również nie zabranie do szkoły żadnego posiłku i napoju, nawet w sytuacji gdy czas od wyjścia z domu do powrotu przekraczał 10 godzin.
Praca na koloniach uświadomiła mi wiele złych nawyków żywieniowych wyniesionych z domu /zwłaszcza w odniesieniu do dzieci z rodzin o dobrej sytuacji materialnej/.
Dzieci w wieku 8-14 lat „wyposażane” są na podróż trwającą zwykle 10- 12 godzin
przede wszystkim w : słodycze, napoje gazowane typu „Coca-Cola”, „Pepsi –Cola”,chipsy, czekolady, rzadziej owoce. W grupie liczącej średnio 100- 120 osób, zaledwie kilka lub kilkanaście osób ma przygotowane kanapki, a jeszcze mniej te kanapki zjada. Skutki takiego „zaopatrzenia” są na ogół widoczne już po 2 – 3 godzinach podróży.
Wiele problemów sprawia także prawidłowe żywienie w trakcie pobytu na koloniach, ponieważ dzieci nie chcą jeść wielu podstawowych potraw /twierdzą, że nie lubią, że w domu „tego” nie jedzą/. Mimo, że posiłki są urozmaicone, smaczne, łagodne i przygotowywane zgodnie z wszelkimi wymogami żywienia tej grupy wiekowej – wiele jedzenia marnuje się.
Zaledwie kilkoro dzieci zjada zupę mleczną lub inne potrawy na bazie mleka czy sera, niechętnie zjadane są również wysokogatunkowe wędliny np. szynka czy polędwica oraz potrawy z udziałem kasz, ryżu, warzyw. „ Ulubionym” produktem jest dżem a najatrakcyjniejszym posiłkiem podwieczorek, ponieważ zwykle podaje się owoce i „coś słodkiego”.
Przeprowadzone badania modelu żywienia dzieci i młodzieży częściowo potwierdziły moje wcześniejsze spostrzeżenia, niewiele także odbiegają od ogólnych tendencji żywieniowych prezentowanych - w oparciu o badania Zakładu Podstaw Żywienia SGGW – we wstępie niniejszej pracy.
Niepokojące są informacje, że 15 % badanych uczniów zjada w ciągu dnia tylko
2 posiłki /lub mniej/ , aż 12% nie zjada w ogóle I śniadania , a 26% zjada je sporadycznie. Mniej niż połowa badanych /zaledwie 38%/ zabiera i zjada II śniadanie, 10% zabiera je sporadycznie i aż 17% nigdy nie zabiera do szkoły II śniadania. Są to wyniki, które dostatecznie tłumaczą przypadki złego samopoczucia uczniów w szkole.
Spośród uczniów, którzy zabierają do szkoły cokolwiek do zjedzenia tylko 6% potwierdziło przynoszenie również napoju /napój owocowy lub jogurt/ - jest to zjawisko zdecydowanie negatywne, ponieważ wiadomo, że niedobór płynów jest również czynnikiem sprzyjającym złemu samopoczuciu. Błąd ten powtarzany często, powoduje zaburzenia przemiany materii , a co za tym idzie - zaburzenia wzrostu i rozwoju dziecka.
Znacznie lepiej kształtuje się zjadanie obiadu –90,5% badanych zjada go codziennie, w tym: 36 % - pełny, na który składa się zupa, II danie i surówka; 28% zjada tylko II danie; 26 % tylko zupę /są to zwykle zupy z wkładką mięsną np. grochówka, krupnik, pomidorowa, rosół/
W dniu poprzedzającym badanie 12 % uczniów nie jadło obiadu podając jako przyczynę „ nie byłem głodny” lub „ zbyt późno wróciłem ze szkoły”. Stanowi to dość wysoki odsetek badanej grupy.
Większość osób zjada kolację /72 %/, tylko 5 % na ogół jej nie zjada , pozostali wskazali odpowiedź „bardzo różnie”, co należy interpretować jako zjadanie tego posiłku nie regularnie i nie codziennie.
97% badanej grupy potwierdziło dojadanie między posiłkami. Tylko 3% badanych zadeklarowało, ze „nigdy nie dojada”; pozostali zjadają: - 36 % słodycze i owoce, - 28% tylko owoce, - 9% tylko słodycze i aż 40 % dojada kanapki.
Przerwy między posiłkami - 14% badanych wskazało, że najdłuższa przerwa między spożywanymi posiłkami wynosi mniej niż 2 godziny, co nie jest zjawiskiem pozytywnym. Około 1/5 ma przerwy zbyt długie, bo powyżej 6-ciu godzin, 2,3%
wskazało ten sam przedział jako przerwę najkrótszą.
Stosunek dzieci i młodzieży do wybranych produktów i potraw jest zbliżony do tendencji ogólnych , wcześnie przytaczanych. Blisko połowa badanych ma negatywny stosunek do mleka, mięsa wieprzowego i wołowego, kasz, ryżu, pieczywa ciemnego, margaryny i pozostałych tłuszczów roślinnych.
Zdecydowanie lepiej kształtuje się stosunek do fermentowanych napojów mlecznych –zwłaszcza jogurtów owocowych / 88 % - stos. pozytywny/, serów twarogowych i topionych, potraw z drobiu i ryb, masła, warzyw i owoców w postaci surowej. Ponad połowa badanych wskazała, że jadła te produkty i potrawy przynajmniej 1 raz w ciągu minionego tygodnia. Prawie wszyscy /97 %/
deklarują pozytywny stosunek do soków i napojów owocowych i większość spożywała je w ciągu tygodnia poprzedzającego badanie.
78 % badanych określiła, że „lubią” lub „bardzo lubią” potrawy typu „fast-food”, ale tylko 31% jadło je w minionym tygodniu.
87% - jako „ ulubione” wskazało słodycze i większość z nich / 78 %/ spożywało je w badanym okresie.
Blisko połowa badanych /42%/ określiła swoje samopoczucie w trakcie pobytu w szkole jako dobre lub bardzo dobre/nie odczuwa zmęczenia/, ponad połowa zaś wskazała odpowiedzi, które świadczą o złym samopoczuciu lub zmęczeniu / razem 55%/. Głębsza analiza ankiet potwierdza, że na ogół są to te same osoby, które: zjadają w ciągu dnia 2 posiłki /lub mniej/, nie zjadają w domu śniadania lub nie zabierają posiłku i napoju do szkoły.
4. Wnioski :
1/Należy rozszerzyć edukację żywieniową – objąć nią dzieci i młodzież oraz
rodziców i nauczycieli. Tematykę żywienia dzieci i młodzieży wprowadzić
na lekcjach wychowawczych i na zebraniach z rodzicami.
2/W ramach edukacji żywieniowej należy uświadomić przede wszystkim:
- znaczenie I i II śniadania oraz wpływ tych posiłków na zdrowie i kondycję psy-
chiczną i fizyczną ucznia w szkole,
- znaczenie spożywania napoju w czasie pobytu dziecka w szkole,
- szkodliwy wpływ zbyt długich przerw między posiłkami,
- zapoznawać z wartością odżywczą i energetyczną popularnych produktów
i potraw /np. ile kalorii i pozostałych składników odżywczych zawiera bułka,
kromka chleba, plaster wędliny lub sera, szklanka mleka, talerz wybranej zupy,
jabłko, banan/.
3/W szkołach podstawowych – zwłaszcza wiejskich - powrócić do idei organizowa-
nia wspólnych II śniadań – propagowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodo-
wej, Instytut Matki i Dziecka, Instytut Żywności i Żywienia i Państwowy Zakład
Higieny.
4/Szczególną, dyskretną troską objąć dzieci i młodzież z rodzin najuboższych
i patologicznych.
5/W tych szkołach, które dysponują stołówkami dla uczniów zamieszkałych w
w internacie rozszerzyć ideę spożywania gorącego posiłku /chociażby zupy/
dla uczniów dojeżdżających z daleka, których czas od wyjścia z domu do
powrotu przekracza 8 godzin.
6/Częściej należy analizować ilość i jakość posiłków spożywanych przez uczniów.
Z wynikami tych analiz zapoznawać samych zainteresowanych oraz ich
rodziców i wychowawców klas. Popularyzować zjawiska pozytywne i taktownie
uświadamiać błędy popełniane w żywieniu dzieci.
7.Podstawowe zagadnienia z zakresu żywienia człowieka winny być wprowadzone
do programów edukacyjnych wszystkich szkół.
LITERATURA
J. Gawęcki, J.Jeszka: Żywienie człowieka-ćwiczenia, Wydawnictwa Naukowe PWN-Warszawa1995.
H.Ciborowska A. Rudnicka: Dietetyka-Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2000.
J. Hasik, J. Gawęcki :Żywienie człowieka zdrowego i chorego, Wydawnictwa Naukowe PWN-Warszawa 2000
W.Szotowa,Z.Wachnik,H.Weker: Żywienie dzieci zdrowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1996-97.
B.Ignar-Golinowska :Śnidanie w szkole, Instytut Danone- Fundacja Promocji Zdrowego Żywienia Warszawa 2000.
J. Szewczyński , Z. Skrodzka: Higiena żywienia Wydawnictwo Lekarskie, PZWL Warszawa 1995.
S. Witkowska: Odżywianie niemowląt i dzieci starszych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich Warszawa1986.
L.Szponar H.Turlejska,K.Wolnicka :Obiady szkolne, Instytut Żywności i Żywienia Warszawa1999.
L.Szponar,U.Kazelska, L.Nowicka, A.Ners : Żywienie zbiorowe, Instytut Żywności i Żywienia Warszawa1992.
„Żywność ,żywienie a zdrowie”, Biuletyn Instytutu Żywności i Żywienia Warszawa1998.
„EKO DOM w kraju i na świecie”, 2/97 Szkoła zdrowia.
ANKIETA DO BADANIA MODELU ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY
POSIŁEK-zestaw produktów lub czasem jeden produkt (np. mleko) spożywany w zasadzie codziennie, o tej samej porze lub kilku porach w zależności od charakteru zajęć.
DOJADANIE-dorywcze, okazyjne spożywanie produktu lub zestawu produktów, o różnych porach, przeważnie w niewielkich ilościach.
1.Ile pełnych posiłków zjadasz w ciągu dnia?
2 lub mniej
3
4
5 i więcej
2.Czy masz możliwość korzystania z gorącego posiłku w stołówce szkolnej?
tak zjadam obiad
tak piję szklankę mleka
jest stołówka, ale nie korzystam z posiłków
w mojej szkole nie ma stołówki
3.Czy przed wyjściem do szkoły zjadasz pierwsze śniadanie?
a)tak ,codziennie zjadam I śniadanie
b)zjadam sporadycznie
c)nie jem I śniadania
4.Jeśli nie zjadasz I śniadania, wskaż jedną lub więcej z niżej wymienionych przyczyn:
a)nie jestem głodny i nie mam apetytu we wczesnych godzinach rannych
b)nikt mi nie przygotował I śniadania
c)zwykle nie mam co zjeść na śniadanie
d)inne przyczyny .........................................................................................................
..................................................................................................................................
5.Wskaż, które z niżej wymienionych produktów i potraw wchodzą zwykle w skład
Twojego I śniadania, / jeśli potrafisz , określ przybliżone ilości np. szklanka, łyżka,
plaster, sztuka/.
-mleko lub jogurt -masło
-zupa mleczna -margaryna
-kakao -ogórek, pomidor
-twaróg, -papryka
- ser żółty -sałata
-banan, jabłko
-jajko -inne owoce lub warzywa
-wędlina/ szynka, parówka, kiełbasa/ ..............................................
-pasztet .............................................
-herbata
-pieczywo jasne /chleb, bułka / -kawa zbożowa
-pieczywo ciemne /chleb , bułka / -kawa naturalna
6.Czy codziennie zabierasz i zjadasz w szkole II śniadanie ?
a) tak , zabieram i zjadam
b) zabieram ale nie zawsze zjadam
c) zabieram sporadycznie
d)nigdy nie zabieram II śniadania
d-1 /bo nie mam ochoty
d-2/ bo nikt mi nie przygotował
d-3/ bo nie mam produktów do przygotowania
e)nie zabieram z domu II śniadania, ponieważ drobny posiłek kupuję w szkolnym kiosku
7.W ramach II śniadania codziennie zabieram do szkoły:
a)dwie kanapki + owoc
b)jedną kanapkę + owoc
c)jedną kanapkę
d)jogurt lub napój owocowy
e)tylko owoce
f) „coś słodkiego” ...............................................................................................................
/wymień/
8.Które, z niżej wymienionych produktów kupujesz w szkole ? / pytanie dotyczy osób, które
w pytaniu nr.5 wskazały odpowiedź e /
a) kanapki z wędliną lub serem
b)zapiekanka, hamburger, hod-dog,
c) frytki
d) „gorący kubek „
f) napój owocowy lub jogurt
g)chrupki, chipsy
h)słodycze.................................................................................................................................
/wymień/
9.Czy codziennie zjadasz obiad?
a)tak
b)nie codziennie
c)zwykle nie jadam obiadu
10.W dniu wczorajszym w ramach obiadu zjadłem:
a)zupę i II danie oraz surówkę
b)tylko II danie /podaj rodzaj potrawy/................................................................................................
c)tylko zupę /podaj rodzaj zupy...........................................................................................................
d) nie jadłem obiadu ponieważ.............................................................................................................
.........................................................................................................................................................
11.Czy zwykle jadasz kolację?
a) tak
b) nie
c) bardzo różnie
12.Czy dojadasz między głównymi posiłkami?
a) nie, nigdy nie dojadam
b)tak, jem słodycze i owoce /podaj przybliżoną ilość/.......................................................................
c)jem tylko słodycze
d)jem tylko owoce
e)jem kanapki
13.Przerwy między spożywanymi przez Ciebie posiłkami wynoszą:
najdłuższa: najkrótsza:
a)mniej niż 2 godziny a) mniej niż 2 godziny
b)od 2 do 4 godzin, b)od 2 do 4 godzin
c)od 4 do 6 godzin c)od 4 do 6 godzin
d)powyżej 6 godzin d)powyżej 6 godzin
14.Używając skali punktowej określ swój stosunek do niżej wymienionych produktów i potraw:
/ skala: - 1 nie znoszę, 0- nie lubię, 1 – jest mi obojętny, 2 – jem , jeśli nie mam wyboru,
3- lubię, 4- bardzo lubię, 5- ulubiony, jem bardzo często/
a)mleko
b)napoje mleczne /jogurt, kefir /
c)sery twarogowe
d)sery żółte i topione
e)jaja
f)potrawy z mięsa wieprzowego
g)potrawy z mięsa wołowego
h)potrawy z drobiu /kurczak, indyk
i)wędliny typu: szynka, polędwica
j) pasztet, wędliny podrobowe np.salceson, kaszanka
l)potrawy z ryb
ł)masło
m)margaryna, oleje roślinne
n)potrawy z warzyw i owoców gotowanych,
o)warzywa i owoce w postaci surowej,
p)pieczywo razowe
r)pieczywo jasne
s)kasze i ryż,
t)słodycze: cukierki, czekolada, ciastka
u)pizza, zapiekanki, inne potrawy typu „fast-food”
w)soki i napoje owocowe
Po lewej stronie kolumny oznacz znakiem X, te potrawy i produkty, które jadłeś przynajmniej jeden raz w ciągu minionego tygodnia.
15.Twój stosunek do spożywania posiłków:
a)jem chętnie, mam dobry apetyt,
b)jem niezbyt chętnie- wielu potraw nie lubię
c)ograniczam jedzenie ponieważ uważam, że jestem „za gruby/za gruba”,
d)nie lubię jeść, bo zawsze zmuszano mnie do jedzenia,
16.Pod pojęciem prawidłowego żywienia rozumiem:
e)często chodzę głodny, bo nie wystarcza mi jedzenia
a)jedzenie dużej ilości wszystkich potraw i produktów, które lubię,
b)jedzenie w ilościach bardzo ograniczonych
c)przestrzeganie norm i zaleceń żywieniowych opracowanych przez naukowców
z dziedziny żywienia człowieka,
d)stosowanie rygorystycznych diet specjalnych np. „wegetariańska”, „dieta 1000 kalorii”D20.
17.Wskaż źródła Twojej wiedzy -na temat żywienia człowieka:
a)realizacja programu nauczania w szkole,
b)telewizyjne i radiowe programy edukacyjne,
c)publikacje w prasie młodzieżowej
d)rozmowy i pogadanki z nauczycielami np. na lekcjach wychowawczych
e)rozmowy z rodzicami i innymi członkami rodziny,
18.Stan swojej wiedzy na temat żywienia człowieka oceniam jako:
a)bardzo dobry,
b)dobry,
c)przeciętny
d)bardzo słaby
e)nie posiadam żadnej wiedzy na ten temat
19.Jak oceniasz swoją kondycję fizyczną i psychiczną w czasie pobytu w szkole?
a) jako bardzo dobrą bez większych zmian w czasie trwania lekcji
b)dobrą – nie odczuwam zmęczenia,
c) zwykle po 2- 3 lekcjach jestem senny i zmęczony,
d)po kilku godzinach wyraźnie odczuwa słabszą koncentrację umysłową
e) często odczuwam dolegliwości fizyczne typu: bóle głowy, nudności, osłabienie,
bóle brzucha
f)pod koniec pobytu w szkole myślę głównie o tym aby coś zjeść i napić się.
20.Określ w przybliżeniu sytuację finansową swojej rodziny – przeciętny dochód netto na
1 członka rodziny
a/poniżej 200 zł
b/od 200 – 400 zł
c/od 400 – 600 zł
d/od 600- 800 zł
e/powyżej 800 zł
21. D A N E O S O B O W E :
wiek ..............................................
płeć: M K
pochodzenie: rolnicze inne
miejsce zamieszkania: dom rodzinny internat szkolny
wieś miasto
liczba osób w rodzinie...............................
typ szkoły:..........................................................................................................................................
/podstawowa, gimnazjum, średnia, policealna/
nazwa szkoły:.....................................................................................................................................
Wyszukiwarka