Układ pokarmowy, przemiana materii.


Gospodarka wodna
ustroju.

Przemiana materii.

0. Przemianą materii (metabolizmem)określa się całokształt zachodzących w komórkach żywego organizmu przemian biochemicznych i związanych z nimi przemian energii, stanowiący podłoże wszelkich zjawisk biologicznych. Koniecznym warunkiem przemiany materii, a zarazem jej przejawem, jest wymiana materii i energii między organizmem a otoczeniem.

1. Procesy przemiany materii obejmują:

2. przemianę substancji budulcowych, zabezpieczających swoistą strukturę organizmu,

3. przemianę związków organicznych, pokrywających energetyczne wydatki organizmu,

4. gospodarkę wodno- elektrolitową organizmu, której prawidłowy przebieg decyduje o zachowaniu życia.

Przemiana materii c.d..

0. Energia ze składników diety przeznaczana jest na:

1. 1) utrzymanie podstawowej przemiany materii – PPM (ang. Basal Metabolic Rate – BMR)

2. 2) aktywność fizyczną

3. 3) termogenezę poposiłkową, zwaną dawniej swoiście dynamicznym działaniem pożywienia.

4. Wielkość każdego z wyżej wymienionych trzech głównych elementów składnikowych zapotrzebowania człowieka na energię zależy, pośrednio lub bezpośrednio, od wielu czynników, w tym przede wszystkim od wieku, płci, stanu fizjologicznego, wymiarów (masy i wielkości)oraz składu ciała (proporcji pomiędzy beztłuszczową i tłuszczową masą ciała) i w mniejszym stopniu od warunków klimatycznych.

Wydatkowanie energii w organizmie.

0. Procesy metaboliczne są regulowane przez układ dokrewny i nerwowy. Te układy powiązane ze sobą czynnościowo zapewniają właściwe współdziałanie różnych tkanek i narządów oraz dostosowują aktywność wszystkich narządów organizmu do wymagań środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Żywe komórki organizmu wykazują pełną aktywność tylko w warunkach stałego zaopatrzenia w materiały budulcowe i energetyczne, a mianowicie w białka, węglowodany, i tłuszcze oraz w takie substancje jak witaminy i składniki.

Wydatkowanie energii w organizmie c.d..

Reakcje metaboliczne dzieli się na anabolizm i katabolizm.

0. Utlenianie biologiczne, czyli spalanie substancji energetycznych w organizmie, jest zespołem stopniowych procesów biochemicznych, w przebiegu których energia zawarta w substancjach pokarmowych jest uwalniana w takich ilościach, które mogą być łatwo wykorzystane przez organizm. Wszystkie reakcje chemiczne zachodzące w organizmie, a związane z rozkładem ciał organicznych, są połączone z wyzwalaniem energii i nazywane katabolizmem.

1. Katabolizm jest jedną stroną metabolizmu, którego drugą stronę stanowi anabolizm, czyli syntetyzowanie przez organizm skomplikowanych cząstek materii ze składników własnych i dostarczanych z zewnątrz. Anabolizm jest konieczny do rozbudowy organizmu i do odtwarzania starzejących się struktur tkankowych.

2. Obejmuje on również tworzenie związków wysokoenergetycznych. Wszystkie procesy anaboliczne, czyli reakcje związane z tworzeniem lub odtwarzaniem substancji organicznych, są połączone z pobieraniem energii.

Trawienie pokarmów.

0. Trawienie odbywa się w przewodzie pokarmowym, rozpoczynającym się w jamie ustnej, zakończonej otworem odbytowym, przez który wydalane są nie strawione resztki pokarmu.

1. Przewód pokarmowy składa się z kilku części: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego (dwunastnicy, jelita czczego i krętego) oraz jelita grubego (kątnicy, okrężnicy i odbytnicy) zakończonego otworem odbytowym. Przewód pokarmowy wraz z gruczołami dodatkowymi (wątrobą i trzustką) oraz narządami pomocniczymi (zębami i językiem) tworzy układ pokarmowy człowieka.

2. Przewód pokarmowy zaczyna się w jamie ustnej, gdzie rozpoczyna się proces trawienia. Wargi pełnią wiele funkcji, jedną z najważniejszych jest skierowanie pokarmu do jamy ustnej. Na wargach znajdują się liczne zakończenia nerwów czuciowych, reagujących na wielkość, strukturę i temperaturę przechodzącego przez nie pokarmu. Pokarm znajdujący się w jamie ustnej zostaje rozdrobniony na mniejsze kawałki i przeżuty. Podczas żucia, w którym biorą udział zęby, mięśnie warg i policzków kurczą się, aby wspomóc działanie języka przesuwającego pokarm wewnątrz jamy ustnej.

Trawienie pokarmów c.d..

0. Układ pokarmowy jest zespołem narządów służących do pobierania pokarmu, jego przeróbki mechanicznej (rozdrabnianie, połykanie, mieszanie pokarmu, transport treści pokarmowej)
   i chemicznej (trawienie), wchłaniania strawionych substancji oraz wydalania substancji, które nie zostały strawione i użyte przez organizm.

1. Narządy układu pokarmowego mają skomplikowaną budowę. Prawidłowe odżywianie, czyli trawienie i wchłanianie pokarmów, wymaga odpowiedniej koordynacji skomplikowanej czynności ruchowej oraz wydzielania dziesiątek rodzajów enzymów rozkładających składniki pożywienia.

Trawienie pokarmów - schemat układu pokarmowego.

Trawienie pokarmów c.d..

Trawienie pokarmów – jama ustna, uzębienie.

Trawienie pokarmów – jama ustna.

0. W jamie ustnej dochodzi do pierwszej modyfikacji pokarmu: żucia, miażdżenia, mieszania ze śliną oraz jego nawilżania i częściowego trawienia. Tym celom służą zęby, język i wydzielające ślinę gruczoły - ślinianki. Pomiędzy wargami a zębami znajduje się tzw. przedsionek jamy ustnej, dopiero za zębami rozpoczyna się jama ustna właściwa.

1. Gardło to następny po jamie ustnej odcinek przewodu pokarmowego. Wyróżniamy jego trzy części: nosową, ustną i krtaniową. Funkcją tego mięśniowo-błoniastego przewodu jest transport pokarmów i powietrza.

Trawienie pokarmów c.d..

0. Język, wspomagany przez inne mięśnie gardła popycha kęs pokarmu ze znaczną siłą w dół gardła. Gdy jakiś kęs dostanie się przez przypadek do tchawicy, człowiek zaczyna się krztusić, wówczas kęs trafia z powrotem do jamy ustnej.

1. Połykanie odbywa się spontanicznie ( na zasadzie odruchu warunkowego), a gdy jeżyk i mięśnie policzków przesuną pokarm na tylny koniec języka, działanie staje się odruchowe (odruch bezwarunkowy). Przez przełyk przechodzi fala skurczu jego mięśni, przepychając pokarm w dół przełyku. Siła ciężkości (grawitacji ) odgrywa niewielką rolę w tym procesie, stąd człowiek może jeść i pić nawet wtedy, gdy stoi na głowie lub znajduje się w przestrzeni kosmicznej. Specyficzne ruchy ,mięśni przewodu pokarmowego (tzw. robaczkowe lub perystaltyczne) są charakterystyczne dla błony mięśniowej całego przewodu pokarmowego.

Trawienie pokarmów – przełyk.

Trawienie pokarmów – przełyk c.d..

0. Kolejnym odcinkiem na drodze pokarmu jest przełyk. Stanowi niejako kontynuację gardła
   i dlatego można go również określić jako przewód mięśniowo-błoniasty. Pełni wyłącznie transportową rolę. Przełyk dzielimy na część szyjną, piersiową (w klatce piersiowej) oraz krótką część brzuszną. Aby dobrze pełnić swoją funkcję, przełyk musi być zaopatrzony w "zastawki"; w jego przypadku są to tzw. zwieracze. Dolny zwieracz przełyku zapobiega przedostawaniu się treści pokarmowej z następnego w kolejności "etapu", czyli żołądka.

Trawienie pokarmów – przełykanie.

Trawienie pokarmów – żołądek.

Trawienie pokarmów – funkcje żołądka.

Żołądek pełni wiele różnych funkcji, z których najważniejsze to:

0. funkcja magazynująca,

1. funkcja rozdrabniająca,

2. funkcja wyjaławiająca,

3. funkcja trawiąca.

4. Żołądek jest najobszerniejszą częścią przewodu pokarmowego. Jego kształt jest bardzo zmienny
   i zależy głównie od pozycji ciała. Żołądek nie tylko transportuje pokarm, ale również go trawi. Taka przemieszana i "nadtrawiona" papka trafia do dwunastnicy, pierwszego odcinka jelita cienkiego.

Trawienie pokarmów – żołądek.

0. a – wydzielanie gastryny przez komórki G pod wpływem impulsacji eferentnej n. X i śródściennego odruchu. Gastryna na drodze endokrynnej (linia przerywana) pobudza komórki główne i okładzinowe; b – hamowanie wydzielania gastryny i soku żołądkowego (linia przerywana) pod wpływem somatostatyny (SRIF) uwalnianej przez komórki D. GRP – peptyd uwalniający gastrynę

Trawienie pokarmów: dwunastnica i jelito cienkie - schemat.

Trawienie pokarmów: dwunastnica i jelito cienkie c.d..

0. Dwunastnica oddzielona jest od żołądka zastawką odźwiernika. Jelito cienkie liczy sobie 4-5 metrów. Oprócz dwunastnicy jego częściami są jelito kręte (2/5 górne) i jelito czcze (3/5 dolne). W jelicie cienkim następuje trawienie pokarmu, jego dalszy transport i wchłanianie składników pokarmowych. Do takiej roli przystosowana jest błona śluzowa
   z fałdami okrężnymi i kosmkami. Jelito cienkie oddzielone jest od grubego zastawką krętniczo - kątniczą, która nie przepuszcza nieprzydatnych już resztek pokarmu z powrotem.

Wątroba - schemat.

Funkcje wątroby.

Wątroba pełni wiele różnych funkcji, z których najważniejsze to:

0. funkcja homeostatyczna (skład krwi),

1. funkcja magazynująca (krew, składniki energetyczne),

2. funkcja detoksykacyjna,

3. funkcja trawiąca (m.in. tłuszcze),

4. produkcja białek.

Trzustka, wątroba i pęcherzyk żółciowy.

0. Wymienione narządy odgrywają podstawową rolę w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Pomagają rozłożyć spożywane przez nas pokarmy na proste części składowe, które łatwiej przetransportować przez układ krwionośny lub zmagazynować.

1. Kiedy pożywienie w żołądku zostanie częściowo strawione i rozłożone na rzadki, kwaśny płyn, zwany treścią żołądka, jest ono gotowe do poddania się drugiemu etapowi procesu trawienia. Treść żołądka przechodzi przez wąskie przejście w dnie żołądka do pierwszej części jelita cienkiego, zwanej dwunastnicą. Kiedy komórki wyściełające ściany dwunastnicy zostaną pobudzone przez kwasy i tłuszcze znajdujące się w treści żołądka, wydzielają pewną ilość hormonów, z których kilka wędruje z krwią do trzech ważnych narządów układu pokarmowego – trzustki, wątroby i woreczka żółciowego.

Trzustka, wątroba i pęcherzyk żółciowy c.d..

0. Wydzielana przez wątrobę żółć zbiera się w przewodach wątrobowych. Żółć nie spływa bezpośrednio do dwunastnicy, ale gromadzi się w pęcherzyku żółciowym. Przewód pęcherzykowy łączy pęcherzyk z przewodem wątrobowym wspólnym.

1. Innym gruczołem trawiennym jest trzustka. Wydzielane przez nią enzymy są niezbędne do prawidłowego trawienia pokarmów. Trzustka składa się z głowy (objętej pętlą dwunastnicy), szyjki i ogona. Umiejscowiona jest po lewej stronie (nadbrzusze i lewe podżebrze). Wydzielina trzustki zbiera się w przewódzie trzustkowym (uchodzi wspólnie z przewodem żółciowym wspólnym w dwunastnicy). Miąższ trzustki dzieli się na mniejsze jednostki, które wydzielają enzymy trawienne. Pomiędzy nimi rozproszone są tzw. wyspy trzustkowe, które wydzielają swoją zawartość do krwi. Są więc gruczołem wydzielania wewnętrznego.

Żółć.

Schemat krążenia i transportu wątrobowego.

Jelito grube.

0. W jelicie grubym poprzez odciąganie wody i wydzielanie śluzu tworzy się kał. Jelito grube dzielimy na jelito ślepe wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę razem
   z kanałem odbytowym. Okrężnica z kolei dzieli się na część wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą.

Trawienie węglowodanów, tłuszczy i białek.

0. Białka, węglowodany i tłuszcze są spalane w organizmie i dostarczają określonej ilości energii. Energię wytwarzaną w organizmie mierzy się w kilodżulach (kJ) lub kilokaloriach (kcal). Energetyczna wartość 1 g białka lub węglowodanów wynosi około 17 kJ ( 4,0 kcal), a spalenie 1 g tłuszczu daje ponad 38 kJ (9,0 kcal).

1. U zdrowego dorosłego człowieka bilans energetyczny jest stały i dopływ energii jest równy wydatkowaniu. Węgiel wyzwolony ze spalonego w organizmie pokarmu w postaci dwutlenku węgla jest wydalany przez płuca, a wodór i azot dostarczany wraz z pokarmem białkowym jest wydalany z moczem, głównie w postaci mocznika.

Trawienie węglowodanów, tłuszczy i białek c.d.

0. Zapotrzebowanie energetyczne człowieka powinno być pokryte z zachowaniem odpowiednich proporcji zależnie od wieku, stanu fizjologicznego itp. przez białka, tłuszcze i węglowodany. Dla dorosłego człowieka pokrycie zapotrzebowania energetycznego wynosi:

1. Białka 12 %

2. Węglowodany 48 %

3. Tłuszcze 30 %

4. Cukier prosty 10 %

5.  Normy zapotrzebowania energetycznego są różne u kobiet i mężczyzn, zależą od wieku i aktywności fizycznej.

Schemat trawienia węglowodanów.

Schemat trawienia białek.

Schemat trawienia tłuszczy.

Zapotrzebowanie na składniki mineralne

Zapotrzebowanie na składniki mineralne c.d.

Zapotrzebowanie na witaminy

Zapotrzebowanie na witaminy c.d.

Zapotrzebowanie na witaminy c.d.

Gospodarka wodna ustroju – czynność nerek.

Gospodarka wodna ustroju – czynność nerek.

0. Zapotrzebowanie

Dziękuję za uwagę.