Błonica

Etiologia

Choroba jest wywoływana przez maczugowiec błonicy - Corynebacterium diphtheriae. Za objawy odpowiedzialny jest wytwarzany przez drobnoustrój jad błoniczy.

Epidemiologia

Choroba występuje na całym świecei jednak od czasu upowszechnienia szczepień zniknęła z wielu rejonów lub występuje na nich sporadycznie.

Wrażliwość na zachorowanie jest powszechna a przebycie zakażenia pozostawia długotrwałą odporność. W wyniku prowadzenia masowych szczepień ochronnych błonica obecnie należy do chorób ustępujących. Należy jednak śledzić odporność populacji i systematycznie doszczepiać osoby powyżej 35 roku życia ponieważ odporność poszczepienna wraz z wiekiem wygasa.

Naturalnym rezerwuarem i źródłem zakażenia jest człowiek chory lub nosiciel wydalający drobnoustroje w wydzielinie z górnych dróg oddechowych a zakażenie szerzy się drogą powietrzno – kropelkową, na zanieczyszczonych przedmiotach, żadziej przez uszkodzoną skórę. Okres wylęgania od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od 2 – 6 dni.

Przebieg choroby

Wyróżnia się kilka postaci klinicznych błonicy:

Błonica gardła (diphteria pharyngitis) może przebiegać w postaci umiejscowionej, zatokowej,postępującej, toksycznej i hipertoksycznej.

Postać umiejscowiona przebiega pod postacią anginy nieżytowej lub włóknikowej (rzekomobłoniastej) głównie u dorosłych. Jest to postać najlżejsza, przebiegająca z zaczerwienieniem i obrzękiem migdałków podniebiennych

Postać zatokowa przypomina anginę paciorkowcową z obecnością w kryptach na jednym lub obu migdałkach białych nalotów, które po oddzieleniu odpodłoża pozostawiają lekko krwawiące miejsce. Chory jest blady, gorączkuje do 38ºC, uskarża się na złe samopoczucie. Z ust można wyczuć przykry, mdły zapach. U osób nieleczonych mogą rozwinąć się późne zespoły toksyczne w postaci zaburzeń pracy serca lub porażeń obwodowych.

W postaci postępującej naloty mogą schodzić poza obręb migdałków ku dołowi w kierunku krtani czemu częsciej towarzyszą skutki działania jadu błoniczego pod postacią porażenia podniebienia miękkiego czy zaburzeń pracy serca. Stan chorego jest ciężki, temeratura dochodzi do 40ºC.

Postać toksyczna błonicy o ciężkim przebiegu charakteryzuje się obecnością jednolitych brudnoszarych lub zielonkawych nalotów wychodzących rozlegle poza migdałki. Chory jest blady, ma pokrążone oczy, z ust wyczuwa się gnilny zapach, skóra jest wilgotna a temperatura sięga do 40ºC, powiększone węzły chłonne podżuchwowe i szyjne powodują wyrównanie zarysów szyi tzw szyja Nerona lub prokonsula. Często dochodzi do toksycznego uszkodzenia mięśnia sercowego z nagłym zatrzymaniem krążenia włącznie.

W postaci hipertoksycznej dodatkowo występują zaburzenia hematologiczne spowodowane uszkodzeniem szpiku kostnego oraz naczyń włosowatych.

Błonica krtani(laryngitis diphtherica), dławiec, krup Jest to obecnie bardzo rzadko występująca postać błonicy szczególnie niebezpieczna u dzieci. Charakteryzuje się występowaniem błon rzekomych wyścielających wewnętrzna powierzchnię krtani objawiających się szczekającym kaszlem, chrypką, bezgłosem. W cięższych postacią może dojść do trudności w oddychaniu w wyniku zwężenia krtani.

Błonica nosa Najlżejsza postać choroby, bez objawów zatrucia.

Objawy: Niewielkie zmiany błony śluzowej nosa (często jednostronne) oraz towarzyszące im wycieki śluzowo-krwiste lub ropno-krwiste, nadżerki nozdrzy i wargi górnej.

Choroba jest przewlekła, co ma znaczenie epidemiologiczne.

Błonica skóry zwykle rozpoczyna się w miejscu, gdzie skóra została uszkodzona. Zmiany chorobowe występują przede wszystkim w okolicach ust, odbytu, otworów nosowych, narządów płciowych. W powierzchownej odmianie choroby zmiany skórne występują w postaci wyprysku, może wystąpić martwiczy nalot. Występuje też powiększenie węzłów chłonnych.

Profilaktyka

Polega głównie na obowiązkowych szczepieniach dzieci. Chorych i podejrzanych o chorobe izoluje sie od zdrowych. W ognisku zakażenia przeprowadza się odkażenia.

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienia przeciw błonicy są w Polsce obowiązkowe. Szczepieniu podlegają dzieci od 7 tyg. życia do 19 roku włącznie oraz osoby w wieku powyżej 19 lat narażone w sposób szczególny na zakażenie: pracownicy służby zdrowia, oraz osoby pracujące w zawodach, które mogą mieć styczność z chorymi na błonicę, osoby wyjeżdżające do państw gdzie występują zachorowania na błonicę.

Przeciwwskazania do szczepień przeciw błonicy: choroba w okresie ostrym przebiegająca z gorączką lub z zaburzeniami układowymi, choroby przewlekłe w okresie zaostrzeń, wystąpienie nadmiernych reakcji poszczepiennych po uprzednich szczepieniach

Leczenie

Przy jakichkolwiek podejrzeniach należy koniecznie odwiedzić lekarza, gdyż wczesne rozpoznanie i leczenie błonicy w dużym stopniu wpływa na wynik leczenia. Leczenie polega na podaniu surowicy przeciwbłoniczej (antytoksyny)

Kurację antybiotykową stosuje się tylko przy występowaniu równolegle innego zakażenia gardła (na przykład paciorkowcami - streptokokami), np erytromycyne, penicyline

Dodatkowo podczas leczenia podaje się witaminę C, zespół witamin B oraz kokarboksylazę.

W błonicy krtani oprócz surowicy, konieczna jest intubacja lub tracheotomia (ratują one życie choremu, udrażniając drogi oddechowe). Leczenie szpitalne jest konieczne.