Sąd nad Polską, sen o Polsce w "Panu Tadeuszu".

Wspaniały ten utwór Mickiewicza zrealizowany został w konwencji baśniowej, wyidealizowanej, obrazującej przewspaniałą i sielankową przeszłość szlachecką; wynika to z głównego celu utworu, zahaczającego o pozytywistyczny motyw "ku pokrzepieniu serc"; mimo wszystko pojawią się pewna doza realistycznej krytyki szlachty i ogólnych tendencji w polskim społeczeństwie oraz na tej podstawie oparta próba oceny szans na wyzwolenie;

Osądzenie Polski (a raczej Polaków) wiąże się z zaprzepaszczeniem szans na wyzwolenie przez anarchię, bezprawie, sejmikowanie, przekupstwo posłów, niesprawiedliwość, prywata, pycha, skłonność do bijatyk i pijatyk, kłótliwość, pieniactwo (wszystko było już wytykane przez ludzi oświecenia); jednak rodzi się nowa szlachta, dobra, pozytywna, wykazująca wiele ciekawych, momentami pozytywistycznych cech: otoczenie Jacka Soplicy, jak i on sam są przedstawicielami ludzi patriotycznych, gotowych do poświęceń dla kraju i zjednoczenia; idealną sytuację na wyzwolenie dawać miały legiony i Napoleon (tu jest sen o możliwej realizacji marzenia o wyzwoleniu); drugą osobą jest Pan Tadeusz, który jako przedstawiciel młodego pokolenia realizuje zasady pozytywistyczne: uwłaszcza chłopów, realizuje takie zasady jak równość;

Cechy złe złagodzone zostały cechami dobrymi, a celem tego zabiegu było ukazanie szansy na poprawę szlachty i w rezultacie na odtworzenie Polski;