Mieczysław B.B. Biskupski

wdzięcznie jako „tłusty żarłok", został wybrany na reżysera filmu. Dombrowski ma teraz na imię Joe i nadal opisywany jesi jako „ciemny, s'niady". W scenariuszu pojawia się tylko kilka przelotnych wzmianek o jego narodowości, nigdy nie sprecyzo wanej. W pewnym momencie rywalizujący z nim kolega z pracy wyśmiewa suwak logarytmiczny Dombrowskiego: „Hej, Do­mbrowski! Co tam masz? Huniacką drapaczkę do pleców?". Ten sam pracownik rozmawia później o Dombrowskim z Frankiem, nazywając go grease-ball⁷⁸ - ciemnym i s'niadym - i, ponownie, „Hunyak". Te określenia, dodane do scenariusza w listopadzie 1936 roku, stanowią jedyne rozwinięcie w filmie kwestii naro­dowości Dombrowskiego. Należy pamiętać, że terminów tych użyto również w filmie Black Fury tej samej wytwórni w odnie­sieniu do wschodnioeuropejskich górników.

Bohater pierwotnie był więc Żydem, a następnie został przekształcony w „śniadego" cudzoziemca nieokreślonej na­rodowości⁷⁹. Nigdy nie jest wspominane jego wyznanie, a je­dyne odniesienia do katolicyzmu dotyczą postaci Irlandczyka. Dwukrotnie zostaje nazwany „Hunyak", co wskazywałoby na Węgra. Jeżeli jest Polakiem, to dlaczego jego tępi oszczercy nie nazywają go Polaczkiem? Tylko przelotna wzmianka o akcencie jego ojca sugeruje słowiańskie pochodzenie, wątek ten nie jest jednak rozwijany. Wielokrotnie opisywany jest jako „ciemny" i „śniady", a raczej nie są to charakterystyczne cechy Polaków. Bohater przez długi czas nosił rzadkie wśród Polaków imię Sam. Na początku scenariusza jeden z kolegów wspomina o dużym nosie Dombrowskiego, co pasuje do karykaturalnego wize­runku Żyda, ale nie Polaka. Choć więc nazwisko „Dombrowski" bez wątpienia wskazuje na postać Polaka, Warner Brothers nie

⁷⁸ Zwykle o Włochach [przyp. tłum.].

⁷⁹ Colgan uważa tę postać za Polaka.

l'(teka obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

zrobiło niczego, by to wyjaśnić, a poprawki do scenariusza suge­rują wręcz, że jest on Węgrem⁸⁰.

Szkoda, że nie ma tu jasności, bo Dombrowski jest z pew­nością postacią bardziej pozytywną niż jakikolwiek inny Polak przedstawiony przez Warner Brothers podczas wojny. Jest inteli­gentny, pracowity i odnosi sukces, nie zasługuje też zupełnie na dyskryminację, której ofiarą pada. Z krótkiego dialogu w dalszej części filmu dowiadujemy się, że Dombrowscy są uważani przez swoich sąsiadów za uczciwych i rzetelnych ludzi. Black Le­gion pozostawia jednak narodowość Dombrowskiego nieznaną, czy to z powodu ignorancji, czy też w celu pokazania ogólnej kategorii, a nie konkretnego typu narodowego. Nick Rodick Jest wręcz przekonany, że Dombrowski miał być Żydem, choć poszlaki są mało wyraźne⁸¹. Jest to zupełnie możliwe i oznacza­łoby, że wytwórnia nigdy tak naprawdę nie usunęła Hirsha, a je­dynie go zamaskowała. Dombrowski może być bohaterem po­zytywnym tylko dlatego, że tak naprawdę nigdy nie miał być Polakiem. Tak czy inaczej, pokazuje, że dla Hollywood, tak jak w Black Fury, ludność Europy Wschodniej to masa śniadych, pozbawionych cech szczególnych cudzoziemców. Można więc losowo przypisywać im różne rzeczy, dopóki rezultat jest, jak to ujął Finkel, „wyraźnie obcego pochodzenia"⁸².

Postać nazwana Mikę Grogan (Cliffbrd Soubier), tak jak Do­mbrowski prześladowana przez Czarny Legion, jest wyraźnie

"" W materiałach prasowych Warner Brothers bohater jest określony jedynie jako „urodzony za granicą".

"' To intrygująca teza, na poparcie której Roddick przedstawia nieco cen­nych dowodów ze scenariusza. Fakt, że starszego Dombrowskiego zagrał żydowski aktor, Egon Brecher, nie ma znaczenia: Warner Brothers często oosadzało żydowskich aktorów w rolach Polaków.

*^ł To oczywisty absurd, że Warnerowie, w większos'ci urodzeni w Polsce, nie wiedzieliby nic o Polakach. Zniekształcony obraz polskich postaci musi /atem wynikać z celowego wprowadzenia w błąd, nie z ignorancji.

86

87