KONSTYTUCJA:

a) określa:

- podst. zasady państwa

- prawa i obowiązki obywateli

- ustrój polit., gosp. i społeczny

- kto rządzi w państwie

- mówi o funkcjonowaniu władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej

b) typy:

- pełna: posiada minimum konstytucyjne

- niepełna: tymczasowa, mała

- sztywna: trudno ją zmienić

- miękka: łatwo ją zmienić

c) budowa:

- preambuła: uroczysty wstęp do konstytucji, nie ma charakteru ustawy

- 13 rozdziałów, 243 artykułów

d) zasady ustrojowe:

- suwerenności narodu: władzę sprawuje naród

- republikańskiej formy państwa: państwo nie stoi ponad społeczeństwem, obywatele mają jednakowe obowiązki wobec państwa

- demokratycznego państwa: prawo stoi ponad państwem, chce być rządzone przez prawo, ma zapewnić rządy prawa, prawo stanowi sejm i senat, wszystkie organy muszą stosować się do prawa

- trójpodziału władzy: twórcą jest Karol Monteskiusz, niepołączalność władz, wzajemne kontrolowanie się władzy

+ legislatywa – ustawodawcza - sejm, senat

+ egzekutywa – wykonawcza - prezydent i rząd

+ judykatywa - sądownicza - niezawisłe sądy

- zasada reprezentacji politycznej: naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli

+ system przedstawicielski - naród jest suwerenem

+ mandat przedstawicielski – pełnomocnictwo wyborców, poseł lub senator reprezentuje naród

- dwuizbowości parlamentu: izba wyższa senat, izba niższa sejm, obie izby są równorzędne

- pluralizmu politycznego: zabrania odwoływania się do programów totalitarnych, nazizmu, faszyzmu

- wzajemnej nienależności i współdziałania: równouprawnienie kościołów i wyznań

+ Konkordat: reguluje stosunki między Watykanem a państwem świeckim;

- wolności i praw człowieka i obywatela: państwo ma zapewnić wolność i respektowanie praw człowieka

- decentralizacji władzy: przeniesienie kompetencji zadań z org. centralnych na org. jednostek niższego rządu

- parlamentarnej formy rządów: system parlamentarno-gabinetowy, współpraca między władzą wykonawczą, a ustawodawczą

- gospodarcze: wolny rynek, solidarność, własność prywatna

- odrębności władzy sądowniczej i niezawisłości sędziów

e) formy demokracji bezpośredniej: bezpośrednia decyzja społeczeństwa

+ plebiscyt - decyduje o przynależności problemów

+ inicjatywa ludowa - społeczeństwo może dać projekt ustawy (100000 obywateli), odwołanie głowy państwa(500000 obywateli)

+ referendum – sejm lub prezydent za pozwoleniem senatu, więcej niż 50% głosów

f) INCOMPATIBILITAS - zasada niepołączalności funkcji w państwie

- funkcja kontrolna - sejm- kontroluje radę ministrów

- f. legislacyjna - sejm i senat

- f. kreacyjna - sejm i senat

g) dwuizbowość zróżnicowana::

- uprawnienia te same

- kompetencje szersze ma sejm

h) kadencja:

- 4 lata

- skrócić może prezydent

- można rozwiązać prędzej gdy:

+ na wniosek 2/3 posłów

+ gdy sejm i senat nie uchwali budżetu

+ gdy sejmowi nie uda się powołać rządu

i) mandat przedstawicielski:

- generalny - poseł przedst. całego narodu

- niezależny - nie musi zdawać sprawozdań

- nieodwołalny - raz wybrany trwa do końca kadencji

j) przedstawicielstwo:

- przywilej nietykalności

- immunitet posła i senatora - ochrona prawna posła i senatora

k) org. wewnętrzne:

- marszałek

+ czuwa nad porządkiem obrad

+ przewodniczy obradom

+ przewodniczy i zwołuje konwent seniorów

- prezydium

+marszałek i wicemarszałkowie

- konwent

+ marszałek, wicemarszałkowie i przewodniczący klubów i kół poselskich

l) funkcje polskiego parlamentu:

- kontrolna: sejm kontroluje rząd

+ wotum zaufania - poparcie przez sejm polityki rządu, udzielone przez głosowanie (musi być większość)

+ wotum nieufności - wyrażone przez opozycję

+ absolutorium - sejm udziela poparcia dla polityki budżetowej rządu

- legislacyjna: tworzy prawo i ustawy

- kreacyjna:

+ tworzy urzędy

+ wybór członków Trybunału Stanu

+ powołuje rzecznika praw obywatelskich

+ powołuje prezesa NBP

+ wotum zaufania - poparcie przez Sejm polityki rządu, udzielone przez głosowanie

+ wotum nieufności – wyrażone przez opozycje

+ absolutorium – sejm udziela poparcia dla polityki budżetowej rządu

ł) zgromadzenie ludowe: sejm i senat wspólnie obradujący

- zwołuje marszałek sejmu

- postawienie prezydenta w stan oskarżenia

- wysłuchanie orędzia prezydenta

- uchwalenie konstytucji

PREZYDENT:

a) głowa państwa, obowiązuje o zasada INCOMPATIBILITAS, nie odpowiada przed wyborcami tylko przed Trybunałem Stanu

b) tryb wyborów: 35 lat, 5 lat – kadencja, polskie obywatelstwo, 1000 tys. podpisów, mogą być dwie tury wyborów

c) zadania prezydenta: sprawuje władzę samodzielnie za pomocą PREROGATYW [uprawnienia osobiste prezydenta, które nie wymagają KONTRASYGNATY (współ-podpis premiera pod aktem urzędowym prezydenta, premier podpisując bierze na siebie odpowiedzialność, ponieważ prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej) premiera]

SAMORZĄD: [samodzielne kierowanie ludźmi]

* specjalny

- uczniowski

- studencki

- zawodowy [izby lekarskie, adwokackie]

- gospodarczy [izba gospodarcza]

- wyznaniowy

* terytorialny

- organizacja mieszkańców jakiegoś obszaru, mających wspólne interesy

- wojewoda samorząd [nie jest hierarchiczny] gmina [podległe administracji rządowej] powiat [podległe administracji rządowej] województwo [podległe administracji rządowej]

a) jednostki pomocnicze gmin

- sołectwa, osiedla, dzielnice

b) zadania samorządu

* własne [własny budżet]

- władze gminy muszą je wykonywać, za zadanie mają dobro mieszkańców gminy [porządek, zdrowie, oświata, cmentarze komunalne]

* zlecone [pieniądze od administracji rządowej]

- obligatoryjne – gmina jest zobowiązana do wykonania zadania [przygotowywanie list wyborczych obywateli, przeprowadzenie wyborów i referendum]

- fakultatywne – mogą, ale nie muszą być wykonywane zadania [budowa stadionów]

c) powiaty

* grodzki

miasto Grudziądz

gmina wiejska Grudziądz

*ziemski

- miasto i gmina Łasin

- miasto i gmina Radzyń Chełmiński

- gmina Rogóźno

- gmina wiejska Grudziądz

d) województwo

* jednostka samorządowa

- jedn. niezależna od adm. rząd.

- zadania:

> strategia rozwoju województwa

> opracowanie planu zagospodarowania

> finansuje szkoły wyższe

> utrzymanie bibliotek

 stanowiące: sejmik wojewódzki [wybiera marszałek]

 wykonawcze: marszałek

* administracja rządowa

 pomocniczy: urząd wojewódzki

wykonawcze: wojewoda

Premier zarządza wybory samorządowe