DŁUG CELNY W OBROCIE TOWAROWYM Z ZAGRANICĄ
Istota i powstanie długu celnego
Dokonywanie obrotu towarowego z zagranicą związane jest z powstaniem określonych obowiązków. Ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (Dz. U. Nr 23, poz.117) wskazuje osoby zobowiązane do uiszczenia należności celnych oraz określa powstanie obowiązku celnego. W świetle ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne (Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312) do uiszczenia należności celnych zobowiązany był podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą. Zobowiązany był on do wykonania decyzji o wymiarze należności celnych. Przepisy owej ustawy ustanawiały zasadę powszechności cła, co oznaczało, że przywóz towarów z zagranicy generalnie podlega cłu, z wyjątkiem przypadków określonych przepisami prawa.
Jeśli chodzi o powstanie długu celnego na gruncie przepisów Kodeksu celnego to przyjęta została zupełnie inna koncepcja określenia powstania tego długu, ponieważ Kodeks celny wskazuje konkretne przypadki, w których on powstaje. Kodeks celny różnicuje zatem moment powstania długu celnego i określa dla każdego z tych przypadków krąg osób zobowiązanych do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego. Ponadto dość szczegółowo zostały określone przypadki, w których dług celny nic powstaje, pomimo wystąpienia okoliczności leżących u podstaw powstania długu celnego. Osobą zobowiązaną do uregulowania należności celnych na gruncie przepisów Kodeksu celnego jest dłużnik, czyli osoba zobowiązana do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego, który dzieli się na dług celny w przywozie i dług celny w wywozie. Jest to podstawowy podział długu celnego, z którym związane jest też powstanie długu celnego.
Generalnie rzecz ujmując dług celny powstaje w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego. Jednocześnie dłużnikiem jest zgłaszający. Jednak w przypadku przedstawicielstwa pośredniego, w przypadku którego przedstawiciel działa we własnym imieniu, lecz na rzecz innej osoby, dłużnikiem jest również osoba, na rzecz której składane jest zgłoszenie celne. Zdarzyć się może w praktyce, że zgłoszenie celne o objęcie towaru procedurą dopuszczenia towaru do obrotu lub odprawy czasowej z częściowym zwolnieniem od cła, zostało sporządzone na podstawie nieprawdziwych danych, co może spowodować, że należności celne przywozowe nie zostaną pobrane lub pobrane w kwocie niższej niż prawnie należna. W takim przypadku osoby, które dostarczą takich danych niezbędnych do sporządzenia zgłoszenia i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że dane te są nieprawdziwe, zostaną w świetle prawa uznane za dłużników.
Istotnym problemem jest też odpowiedzialność za zapłacenie kwoty wynikającej z długu celnego. W przepisach ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne (Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312) odpowiedzialność za uregulowanie długu celnego ponosił podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą Kodeks celny rozszerza krąg osób odpowiedzialnych za zapłacenie kwoty wynikającej z długu celnego, co więcej, w sposób konkretny wskazuje te osoby w każdym przypadku powstania długu celnego.
Dług celny w przywozie powstaje przede wszystkim w przypadku dopuszczenia towaru do obrotu, jeśli ów obrót w ogóle podlega należnościom celnym przywozowym oraz objęcia towaru procedurą odprawy czasowej, z częściowym zwolnieniem od cła. Najczęstszym przypadkiem jest powstanie długu celnego w związku z dopuszczeniem towaru do obrotu na polskim obszarze celnym. Pamiętać trzeba, że cło pobierane jest głównie w związku z przywozem towarów z zagranicy. W tym przypadku dług celny powstaje, jak zaznaczyłem, w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego, a dłużnikiem jest zgłaszający.
Przemyt towarów przez granicę jest zjawiskiem towarzyszącym obrotowi towarowemu właściwie od chwili stosowania przez panującego ograniczeń w tym obrocie i pobierania ceł. Jest to działanie naruszające porządek prawny i powodujące konsekwencje prawem przewidziane. Nie zawsze jest wykrywalne i w związku z tym podejmowane są ustawicznie próby nielegalnego wprowadzania towaru na obszar celny państwa. W świetle polskiego prawa celnego dług celny powstaje w przywozie z chwilą nielegalnego wprowadzenia towaru na polski obszar celny, jeśli towar ów podlega należnościom celnym przywozowym oraz nielegalnego wprowadzenia towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym z wolnego obszaru celnego na pozostałą część polskiego obszaru celnego. W przypadku nielegalnego wprowadzenia towaru na polski obszar celny i wykrycia takiego zjawiska, przepisy kodeksu uznają, że dłużnikiem są osoby, które:
dokonały nielegalnego wprowadzenia towaru,
uczestniczyły we wprowadzeniu i wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że wprowadzenie owo było nielegalne,
nabyły, posiadały lub posiadają towar nielegalnie wprowadzony i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posiadanie był to towar wprowadzony nielegalnie.
Dług celny w przywozie powstaje również w przypadku usunięcia spod dozoru celnego towaru, podlegającego należnościom celnym przywozowym. Powstaje on w momencie usunięcia towaru spod dozoru celnego, czyli działań organu celnego mających na celu zapewnić przestrzeganie przede wszystkim przepisów prawa celnego, a także innych przepisów gnających zastosowanie do towarów przywożonych na polski obszar celny bądź z niego wywożonych. Krąg osób będących w tym przypadku dłużnikami jest dość szeroki, ponieważ owymi dłużnikami są osoby, które:
usunęły towar spod dozoru celnego,
uczestniczyły w usunięciu towaru i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że towar został usunięty spod dozoru celnego,
nabyły, posiadały lub są w posiadaniu towaru i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że był to towar usunięty spod dozoru celnego, są zobowiązane do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towarów lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty.
Dług celny w przywozie powstaje również w dwu przypadkach, mianowicie niewykonania obowiązku wynikającego z czasowego składowania towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym lub ze stosowania procedury celnej, którą towar ten został objęty oraz niedopełnienia warunku wymaganego do objęcia towaru procedurą celną lub do zastosowania obniżonych lub zerowych stawek celnych przywozowych, z uwagi na przeznaczenie towaru, albo do zwolnienia towaru z należności celnych przywozowych stosowanego ze względu na przeznaczenie.
W obu wymienionych wypadkach dług celny powstaje w chwili niewykonania obowiązku bądź w chwili objęcia towaru odpowiednią procedurą celną, jeżeli stwierdzono, że nie został spełniony lub został naruszony jeden z warunków wymaganych do objęcia towaru tą procedurą lub do udzielenia częściowego lub całkowitego zwolnienia z należności celnych przywozowych ze względu na jego przeznaczenie. Dług celny nie powstaje, jeśli uchybienia związane z niewykonaniem wyżej przedstawionego obowiązku nie miały istotnego znaczenia dla czasowego składowania towarów lub objęcia towaru odpowiednią procedurą celną.
W takiej sytuacji powstania długu celnego dłużnikiem jest osoba zobowiązana do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty, bądź osoba zobowiązana do przestrzegania warunków wymaganych do objęcia towaru tą procedurą lub do udzielenia częściowego lub całkowitego zwolnienia z należności celnych przywozowych ze względu na jego przeznaczenie.
Kolejnym przypadkiem powstania długu celnego uregulowanym Kodeksem celnym jest powstanie długu celnego w przywozie w związku z zużyciem lub użyciem w wolnym obszarze celnym towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym na warunkach innych niż przewidziane w przepisach prawa celnego. W odniesieniu do takiej sytuacji dług celny powstaje w chwili zużycia towaru, lub wówczas, gdy zostaje użyty po raz pierwszy na warunkach innych niż przewidzianych w przepisach prawa celnego. Zdarza się czasami, że stwierdzono brak towarów. Jeśli stwierdzono brak towarów, który nie może być wyjaśniony w sposób wystarczający, wówczas organ celny uznaje, że towary zostały zużyte lub użyte w wolnym obszarze celnym. W przedstawionym przypadku powstania długu celnego, dłużnikiem jest osoba, która zużyła towar lub użyła go, a także osoby uczestniczące w tych procesach oraz te, które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że zużycia lub użycia dokonano na innych warunkach niż przewidzianych w przepisach prawa celnego. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie dłużnika w przedstawiony sposób, wówczas osobą zobowiązaną do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego staje się ostatnia znana organom celnym osoba będąca w posiadaniu towaru.
W niektórych przypadkach wskazanych w Kodeksie celnym dług celny w przywozie towarów do polskiego obszaru celnego nie powstaje. Chodzi tu o sytuacje, w których osoba nią objęta udowodni, że niewykonanie obowiązków prawem celnym przewidzianych spowodowane było całkowitym zniszczeniem lub ostateczną utratą towaru ze względu na jego charakter, wypadek losowy lub działanie siły wyższej albo, gdy towar został zniszczony za zgodą organu celnego. Odpady i pozostałości powstające w wyniku zniszczenia towaru uważa się za towary niekrajowe. Jednocześnie ustawodawca wyjaśnia, co należy uznać za towar ostatecznie utracony. Jest to towar, który nie może już zostać przez nikogo wykorzystany. Ponadto ustawodawca uznaje, że utrata towaru w wyniku kradzieży nie może być uważana jako całkowite zniszczenie towaru lub ostateczna jego utrata.
Oddzielna grupa przypadków powstawania długu celnego dotyczy wywozu towarów z polskiego obszaru celnego. Kodeks celny przewiduje kilka przypadków powstawania długu celnego w wywozie.
Dług celny w wywozie powstaje przede wszystkim przy wyprowadzeniu towaru poza polski obszar celny, jeśli ów towar jest objęty zgłoszeniem celnym i podlega należnościom celnym wywozowym. Dług celny powstaje z chwilą przyjęcia zgłoszenia celnego, a dłużnikiem jest zgłaszający. Jeżeli zgłaszającym jest przedstawiciel pośredni, wówczas dłużnikiem jest również osoba, na rzecz której składane jest zgłoszenie celne.
Wyprowadzenie poza polski obszar celny towaru nie objętego zgłoszeniem celnym i podlegającego należnościom celnym wywozowym powoduje również powstanie długu celnego. W tej sytuacji dług celny powstaje w chwili, gdy towar faktycznie opuszcza polski obszar celny, zaś dłużnikiem jest osoba, która:
dokonała wyprowadzenia towaru poza polski obszar celny,
uczestniczyła w wyprowadzeniu towaru i wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że zgłoszenie celne nie zostało, a powinno być złożone.
Kolejny przypadek powstania długu celnego w wywozie dotyczy niedopełnienia warunków, od których uzależnione było całkowite lub częściowe zwolnienie z należności celnych wywozowych. Powstanie długu celnego jest wówczas wynikiem niedopełnienia owych warunków. W tym wypadku dług celny powstaje w chwili, gdy towar otrzyma inne przeznaczenie niż to, które zostało określone przy jego wywozie z polskiego obszaru celnego z zastosowaniem całkowitego lub częściowego zwolnienia z należności celnych wywozowych. Zdarza się czasami, że nie jest możliwe określenie tego momentu. W takiej sytuacji dług celny powstaje w dniu, w którym upływa ustalony termin przedstawienia dowodu potwierdzającego dopełnienie ustalonych warunków uprawniających do tego zwolnienia. Dłużnikiem jest zgłaszający, a jeśli zgłaszającym jest przedstawiciel pośredni, dłużnikiem jest również osoba, na rzecz której składane jest zgłoszenie celne.
Kodeks celny przewiduje także sytuację, w której dług celny powstaje we wszystkich wymienionych wypadkach, zarówno w przywozie jak i wywozie, gdy towary są przedmiotem zakazów lub ograniczeń wywozowych albo przywozowych, niezależnie od ich rodzaju. Jednakże dług celny nie powstaje w wypadku nielegalnego przywozu na polski obszar celny fałszywych pieniędzy, środków odurzających i substancji psychotropowych, które nie są przedmiotem obrotu towarowego ściśle nadzorowanego przez właściwe władze w celu ich przeznaczenia na potrzeby lecznicze i naukowe.
Chwila powstania długu celnego jest istotna dla ustalenia kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych. Jest ona obliczana na podstawie elementów kalkulacyjnych właściwych dla towaru w chwili powstania długu celnego. Nie zawsze jest jednak możliwe określenie momentu powstania długu celnego. W takim przypadku kwota należności celnych przywozowych lub wywozowych jest obliczana na podstawie elementów kalkulacyjnych właściwych dla towaru w chwili ustalenia, że towar znajduje się w sytuacji powodującej powstanie długu celnego. Może się zdarzyć, że dług celny powstał przed stwierdzeniem jego istnienia przez organ celny. Jeżeli możliwe jest stwierdzenie takiej sytuacji, wówczas kwota należności celnych przywozowych lub wywozowych za taki towar ustalana jest na podstawie elementów kalkulacyjnych właściwych dla towaru w chwili najwcześniejszej, w której istnienie długu celnego mogło zostać ustalone na podstawie zebranych dowodów. Ponadto przesunięcie daty powstania długu celnego lub zarejestrowania kwoty wynikającej z tego długu może powodować uzyskanie korzyści finansowej. W takim przypadku organ celny jest uprawniony do pobierania odsetek wyrównawczych.
W procesie powstawania długu celnego pewne znaczenie posiada również miejsce powstania długu celnego. Dług celny zasadniczo powstaje w miejscu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące jego powstanie. Czasami nie można ustalić tego miejsca. W takiej sytuacji uważa się, że dług celny powstał w miejscu, w którym znajdował się towar w chwili ustalenia przez organ celny, iż zaistniała sytuacja powodująca powstanie długu celnego. W przypadku, gdy procedura celna nie jest zakończona uważa się, że dług celny powstał w miejscu, w którym towar został objęty procedurą celną lub wprowadzony na polski obszar celny w ramach odpowiedniej procedury celnej.
Umowy międzynarodowe w sprawie wymiany handlowej przewidują niekiedy zastosowanie preferencyjnych środków taryfowych dla towarów polskiego pochodzenia przywożonych do innego kraju. Towary takie mogą być wywożone z kraju w postaci produktów kompensacyjnych uzyskanych w ramach procedury uszlachetniania czynnego. Jeżeli towary tego rodzaju poddane były takiemu uszlachetnianiu i podlegały wcześniej należnościom celnym przywozowym, to w wypadku wystawienia dokumentów niezbędnych do zastosowania w innym kraju środków preferencyjnych powstaje dług celny w przywozie wobec tych towarów przywiezionych. W takiej sytuacji dług celny powstaje w momencie przyjęcia przez organ celny zgłoszenia towarów do wywozu, a dłużnikiem jest zgłaszający. Jeśli zgłoszenia dokonuje przedstawiciel pośredni, wówczas dłużnikiem jest również osoba, na rzecz której składane jest zgłoszenie celne. Kwota wynikająca z długu celnego obliczana jest w taki sposób, jak gdyby w dniu zgłoszenia towarów do wywozu nastąpiło przyjęcie zgłoszenia celnego o dopuszczenie do obrotu towarów przywiezionych w celu zakończenia uszlachetniania czynnego, a więc przy przyjęciu pewnej fikcji.
Zabezpieczenie spłaty długu celnego
Z zabezpieczeniem majątkowym mamy do czynienia wówczas, gdy w toku postępowania przed organem administracji celnej strona składa stosowne zabezpieczenie majątkowe na poczet należności celnych i podatkowych. Złożenie zabezpieczenia majątkowego ma na celu zapewnienie przeprowadzenia skutecznej egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych w przypadku, gdyby podmiot zobowiązany nie uregulował należności celnych bądź podatkowych w terminie lub gdy osoba dysponująca towarem nie spełni wymogów dotyczących obrotu z zagranicą tym towarem.
Instytucja zabezpieczenia majątkowego kwoty wynikającej z długu celnego była uregulowana zarówno ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne i jest uregulowana ustawą z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny. Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 roku Prawo celne przewidywała stosowanie zabezpieczenia majątkowego w następujących przypadkach:
przywozu towaru na polski obszar celny na czas oznaczony,
złożenia towaru w składzie celnym,
przekazania sprawy dyrektorowi innego urzędu celnego,
podejmowania towaru przez podmiot dokonujący obrotu towarowego za granicą przed uiszczeniem należności celnych,
przewozu towarów przez polski obszar celny.
Złożenie zabezpieczenia majątkowego po części było obligatoryjne (w przypadkach określonych w punktach: 1, 2 i 4), po części zaś fakultatywne (w przypadkach określonych w punktach: 3 i 5). W postępowaniu celnym poza podmiotem dokonującym obrotu towarowego z zagranicą występowały też inne osoby dysponujące towarem i na tych osobach ciążył wówczas obowiązek złożenia zabezpieczenia majątkowego. Osobami tymi byli:
przewoźnicy,
agencje celne,
prowadzący składy celne.
W Kodeksie celnym instytucja zabezpieczenia majątkowego została uregulowana odmiennie niż w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne. Zasady stosowania zabezpieczenia majątkowego uregulowane zostały w dziale I tytułu VII. W przepisach Kodeksu celnego nie została sformułowana istota zabezpieczenia. Ponadto kwestie zabezpieczenia majątkowego uregulowane zostały w dziale regulującym czasowe składowanie towarów, procedury celne, w tym procedurę uproszczoną oraz terminy i sposoby uiszczania należności celnych.
Zauważyć trzeba, że zabezpieczenie majątkowe uregulowane w Kodeksie celnym dotyczy tylko kwoty wynikającej z długu celnego, a więc chodzi o powstałe z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych lub należności celnych wywozowych odnoszące się do towarów. Tego rodzaju zabezpieczenie nie ma oczywiście charakteru umownego. Natomiast zasady powstawania, wykonywania i wygasania zobowiązań podatkowych, związanych z wprowadzeniem towaru na polski obszar celny lub z jego wyprowadzeniem z polskiego obszaru celnego zostały uregulowane ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Przepisy Kodeksu celnego określają przede wszystkim cel, dla którego stosuje się zabezpieczenie majątkowe. Jest ono składane w celu zagwarantowania pokrycia kwoty wynikającej z długu celnego. Tylko w tym ustawowo określonym celu organ celny może żądać złożenia zabezpieczenia majątkowego, a dłużnik lub osoba mogąca się nim stać jest zobowiązana do jego złożenia. Jednakże istnieją pewne granice dotyczące ilości zabezpieczeń majątkowych. W odniesieniu do jednego długu celnego organ celny może żądać złożenia tylko, jednego zabezpieczenia.
Zupełnie nowym rozwiązaniem polskiego prawa celnego jest wprowadzenie możliwości złożenia zabezpieczenia majątkowego przez osobę trzecią zamiast dłużnika lub osoby mogącej stać się dłużnikiem. Wcześniej obowiązujące przepisy ustawy prawo celne nie przewidywały takiego rozwiązania. Ponadto ustawodawca określił dwa przypadki, w których złożenie zabezpieczenia majątkowego nie jest wymagane, mianowicie chodzi tu o sytuację, w której dłużnikiem bądź osobą mogącą się nim stać jest państwowa jednostka budżetowa; w tym przypadku odstąpienie od złożenia zabezpieczenia ma charakter obligatoryjny, a ściślej nie jest ono wymagane oraz o sytuację, gdy kwota zabezpieczenia nie przekracza równowartości 500 ECU; w takiej okoliczności odstąpienie od wymogu złożenia zabezpieczenia zależy od decyzji organu celnego. Ponadto organ celny może odstąpić od pobrania zabezpieczenia majątkowego, gdy przepis szczególny to przewiduje.
Zgodnie z treścią Kodeksu celnego organ celny może zażądać złożenia zabezpieczenia majątkowego w każdym czasie, jeżeli stwierdzi, że istnieje ryzyko, iż kwota powstałego lub mogącego powstać długu celnego nie zostanie uregulowana w terminie. Jednocześnie ustawodawca upoważnił Ministra Finansów do określenia wypadków, w których organ celny może domagać się takiego zabezpieczenia majątkowego.
Zupełnie nowym rozwiązaniem występującym na gruncie polskiego prawa celnego jest generalne zabezpieczenie majątkowe i zabezpieczenie ryczałtowe. Na wniosek dłużnika, osoby mogącej się nim stać lub osoby trzeciej organ celny może wydać pozwolenie na stosowanie generalnego zabezpieczenia lub zabezpieczenia ryczałtowego w celu zagwarantowania pokrycia powstałych lub mogących powstać długów celnych. Pozwolenie na stosowanie generalnego zabezpieczenia majątkowego lub zabezpieczenia ryczałtowego mogą otrzymać osoby spełniające następujące wymogi:
są osobami krajowymi,
dokonują systematycznie przywozu lub wywozu towarów co najmniej od roku,
są podatnikami podatku od towarów i usług,
są podmiotami, których działalnością kierują osoby nie skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko dokumentom, mieniu, przestępstwo gospodarcze lub przestępstwo skarbowe,
nie zalegają z cłem, podatkami stanowiącymi dochód budżetu państwa ani składkami na ubezpieczenia społeczne, a także nie jest wobec nich prowadzone postępowanie egzekucyjne, upadłościowe, likwidacyjne lub układowe,
nie zostało im cofnięte pozwolenie na stosowanie generalnego zabezpieczenia, ze względu na naruszenie przez nie przepisów prawa, w okresie ostatnich 5 lat,
przedłożą pozytywną opinię o sytuacji finansowej, wydaną przez bank prowadzący rachunek rozliczeniowy.
Pozwolenie na stosowanie generalnego zabezpieczenia majątkowego lub zabezpieczenia ryczałtowego w celu zagwarantowania pokrycia powstałych lub mogących powstać długów celnych mogą również otrzymać agencje celne, jeśli spełnią wymogi przewidziane w punkcie 1 oraz od 3 do 7 włącznie. Tryb i warunki wydawania i cofania pozwolenia na stosowanie generalnego zabezpieczenia majątkowego i zabezpieczenia ryczałtowego oraz wypadki, w których owe zabezpieczenia można stosować, a także sposób określania wysokości zabezpieczenia ryczałtowego określa minister właściwy do spraw finansów publicznych w drodze rozporządzenia.
W uzasadnionych gospodarczo wypadkach organ celny może wydać pozwolenie na stosowanie zabezpieczenia generalnego lub ryczałtowego, pomimo nie spełnienia jednego z dwu ustawowo określonych warunków:
dokonywania systematycznie przywozu lub wywozu towarów co najmniej od 1 roku,
nie zalegania z cłem, podatkami stanowiącymi dochód budżetu państwa, składkami na ubezpieczenia społeczne i nie prowadzenia wobec osób przewożących towary postępowania egzekucyjnego, upadłościowego, likwidacyjnego lub układowego.
Organ celny jest upoważniony do ustalania wysokości zabezpieczenia majątkowego na poziomie równym:
wysokości długu celnego lub długów celnych, jeśli ich kwota może zostać dokładnie obliczona w momencie przyjmowania zabezpieczenia majątkowego,
szacunkowej kwocie maksymalnej wynikającej z powstałego lub mogącego powstać długu celnego. Generalne zabezpieczenie długów celnych może ulec zmianie w miarę upływu czasu. W takiej sytuacji składający zabezpieczenie jest zobowiązany do oszacowania wysokości zabezpieczenia na poziomie pozwalającym na pokrycie w każdym czasie jego długów celnych.
Przepisy Kodeksu celnego przewidują zasadniczo trzy formy zabezpieczenia majątkowego, ale Rada Ministrów jest władna określić inne jeszcze formy zabezpieczenia. Ustawowo przewidziane są następujące formy zabezpieczenia (rys.):
depozyt w gotówce,
gwarancja,
dokumenty gwarancyjne przewidziane w umowach międzynarodowych.
Spośród ustawowych form zabezpieczenia majątkowego największe znaczenie należy przypisać depozytowi w gotówce i gwarancjom. Osoba zobowiązana do złożenia zabezpieczenia majątkowego może wybrać formę zabezpieczenia, chyba że umowa międzynarodowa lub przepis szczególny wymagają stosowania ściśle określonej formy. Ponadto organ celny jest uprawniony do określenia terminu, w którym zabezpieczenie majątkowe ma zostać utrzymane.
Depozyt w gotówce powinien zostać złożony zasadniczo w walucie polskiej chyba, że przepis szczególny upoważnia do złożenia depozytu w innej walucie. Ponadto organ celny może wyrazić zgodę na złożenie depozytu w gotówce w walutach wymienialnych. Za równoważne z depozytem w gotówce uznaje się złożenie:
czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku,
innego dokumentu mającego wartość płatniczą.
Formy zabezpieczenia majątkowego
Depozyt
w gotówce Gwarancja Dokumenty
gwarancyjne przewidziane w dokumentach
międzynarodowych
Formy zabezpieczenia majątkowego wg przepisów Kodeksu celnego
Sposób złożenia zabezpieczenia oraz dokumenty mające wartość płatniczą określa minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Gwarancja jako forma zabezpieczenia majątkowego powinna być sporządzona na piśmie, w którym gwarant zobowiązuje się do zapłacenia solidarnie z dłużnikiem, bezwarunkowo i nieodwołalnie na każde wezwanie organu celnego zabezpieczonej kwoty wynikającej z długu celnego, jeżeli jej zapłacenie stanie się wymagane. Zgodnie z wolą ustawodawcy gwarantem może być tylko osoba trzecia, mająca siedzibę w kraju lub działający w kraju oddział banku zagranicznego - ujęte w wykazie gwarantów. Wykaz gwarantów ustala i ogłasza w formie rozporządzenia minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Ustawodawca przewidział również sytuacje, w których złożone zabezpieczenie nie zapewnia pokrycia w całości lub w terminie kwoty wynikającej z długu celnego. Organ celny jest zobowiązany odmówić przyjęcia zabezpieczenia majątkowego, jeżeli stwierdzi, że nie odpowiada ono . w całości kwocie wynikającej z długu celnego. Natomiast może odmówić przyjęcia gwarancji z określonym terminem ważności, jeżeli owa gwarancja nie zabezpiecza w sposób pewny pokrycia w terminie kwoty wynikającej z długu celnego. W takich przypadkach może zażądać od dłużnika lub osoby mogącej się nim stać złożenia zabezpieczenia dodatkowego lub zupełnie nowego zabezpieczenia majątkowego.
W przepisach Kodeksu celnego uregulowana została również kwestia zwrotu złożonego zabezpieczenia majątkowego. Przepisy Kodeksu celnego zabraniają zwracania zabezpieczenia majątkowego do momentu, w którym dług celny nie wygaśnie lub nie będzie mógł już powstać. Natomiast z chwilą, gdy dług celny wygaśnie lub nie może już powstać, zabezpieczenie majątkowe zostaje niezwłocznie zwrócone. Od kwoty zwracanego zabezpieczenia nie są wypłacane odsetki. Możliwe jest też częściowe zwrócenie zabezpieczenia, gdy dług celny wygaśnie częściowo lub nie będzie mógł już powstać w stosunku do części zabezpieczonej kwoty. W takim przypadku konieczne jest działanie dłużnika na wniosek.
Zabezpieczenie majątkowe związane z długiem celnym zasadniczo jest uregulowane w dziale I tytułu VII Kodeksu celnego. Jednakże ustawodawca wielokrotnie odwołuje się do tej instytucji również w innych działach. W wielu przypadkach ustawodawca wprowadza obowiązek złożenia zabezpieczenia majątkowego. Są to następujące sytuacje:
udzielenie przez organ celny pozwolenia na stosowanie procedury uproszczonej; osobą zobowiązaną do złożenia zabezpieczenia jest wnioskodawca, który winien złożyć zabezpieczenie generalne w formie depozytu gotówkowego lub gwarancji,
objęcie towaru procedurą zawieszającą z wyjątkiem przypadków określonych przez Radę Ministrów,
objęcie towaru procedurą tranzytu,
udzielenie przez organ celny pozwolenia na prowadzenie składu celnego; osoba występująca z wnioskiem na prowadzenie składu celnego jest zobowiązana do złożenia zabezpieczenia generalnego w formie depozytu gotówkowego lub gwarancji,
korzystanie ze składu celnego,
wywiezienie poza polski obszar celny produktów kompensacyjnych wytwarzanych z towarów ekwiwalentnych, przed przywozem towarów przeznaczonych do uszlachetniania; zabezpieczenie majątkowe ustanawiane jest w celu zagwarantowania uiszczenia należności celnych, w razie nieprzywiezienia w terminie towarów do uszlachetniania,
dokonywanie uprzedniego przywozu produktu zamiennego w procedurze uszlachetniania biernego; uprzedni przywóz może być dokonany po złożeniu zabezpieczenia w wysokości nie niższej niż kwota wynikająca z długu celnego, jaki powstałby przy dopuszczeniu tego towaru do obrotu.
W Kodeksie celnym przewidziane są również sytuacje, w których złożenie zabezpieczenia majątkowego ma charakter fakultatywny. Są to dwa przypadki: czasowe składowanie towarów i prowadzenie składu celnego. W odniesieniu do prowadzenia składu celnego organ celny może zażądać od prowadzącego skład celny złożenia zabezpieczenia majątkowego dotyczącego odpowiedzialności za: zapewnienie, aby towar złożony w składzie celnym nie został usunięty spod dozoru celnego, wykonywanie obowiązków wynikających ze składowania towarów objętych procedurą składu celnego, przestrzeganie warunków określonych w pozwoleniu i regulaminie składu celnego.
Istotnym przepisem odsyłającym do innych działów Kodeksu celnego jest art. 76, w myśl którego, jeżeli przyjęcie zgłoszenia celnego powoduje powstanie długu celnego, wówczas towary, których dotyczy to zgłoszenie, mogą zostać zwolnione jedynie w wypadku zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego lub złożenia zabezpieczenia majątkowego. Jeśli organ celny zażąda złożenia zabezpieczenia, zwolnienie towarów może zostać udzielone tylko po złożeniu wspomnianego zabezpieczenia. Przepis art. 76 ma ważne znaczenie dla osób dokonujących obrotu towarowego z zagranicą, ponieważ jeśli należności celne nie zostały uregulowane albo zabezpieczone w wymaganych terminach, wówczas organ celny jest uprawniony do podjęcia działań zapewniających uzyskanie należności celnych, z wydaniem decyzji o przepadku towarów lub ich sprzedaży włącznie.
Pokrycie długu celnego
Kwota należności wynikająca z długu celnego jest obliczana przez organ celny po uzyskaniu niezbędnych danych. Zostaje ona zarejestrowana niezwłocznie po jej obliczeniu i nie później niż w ciągu 7 dni, licząc od dnia, w którym towar został zwolniony, jeżeli dług celny powstaje w wyniku objęcia towaru inną procedurą celną niż odprawa czasowa z częściowym zwolnieniem od cła bądź innych czynności powodujących ten sam skutek prawny. Kwota należności celnych nie jest obliczana i rejestrowana, gdy ustanowione zostało tymczasowe cło antydumpingowe lub wyrównawcze. W przypadku, gdy kwota należności celnych jest wyższa od tej, która została ustalona na podstawie wiążącej informacji taryfowej, wówczas organ celny rejestruje kwotę ustaloną na podstawie tej informacji, a więc nadaje się jej pierwszeństwo.
Nieco inne postępowanie obowiązuje w przypadku zastosowania procedury uproszczonej. Przy zastosowaniu tej procedury ogólna kwota należności celnych za wszystkie towary, które zostały zwolnione na rzecz tej samej osoby w terminie wyznaczonym przez organ celny, może być w całości zarejestrowana za cały okres rozliczeniowy. Wymagane jest wówczas złożenie generalnego zabezpieczenia majątkowego. Tego rodzaju zarejestrowanie ogólnej kwoty należności celnych następuje w ciągu 5 dni, licząc od daty upływu okresu rozliczeniowego.
Wspomniane terminy zarejestrowania należności celnych nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego. Mogą one zostać przekroczone, jeżeli zaistnieją pewne szczególne okoliczności uniemożliwiające organowi celnemu ich dotrzymanie, a także w razie zaistnienia wypadków losowych lub działania siły wyższej.
Przepisy Kodeksu celnego przewidują również możliwość rejestrowania retrospektywnego. Występuje ono wówczas, gdy kwota należności celnych nie została zarejestrowana w terminie prawem określonym bądź, gdy została zarejestrowana kwota niższa od prawnie należnej. W takim przypadku zarejestrowanie kwoty należności celnych lub kwoty uzupełniającej następuje w terminie nie dłuższym niż 5 dni. Termin ten liczy się od dnia, w którym organ celny obliczył należności celne lub kwotę uzupełniającą oraz wskazał dłużnika. Ponadto termin 5-dniowy może być przekroczony, gdy szczególne okoliczności uniemożliwiają organowi celnemu jego dotrzymanie, a także w razie zaistnienia wypadków losowych lub działania siły wyższej. W pewnych wypadkach rejestrowania retrospektywnego nie dokonuje się, na przykład, gdy kwota podlegająca zarejestrowaniu nie przekracza równowartości 10 ECU bądź, jeśli ustanowione zostało tymczasowe cło antydumpingowe.
Procedurę celną należy traktować jako ważny obszar gwarancji prawnych. Stąd po zarejestrowaniu kwoty należności celnych organ celny zobowiązany jest o tym powiadomić dłużnika. Organ celny może na zgłoszeniu celnym umieścić adnotację, że dłużnik nie został powiadomiony o zarejestrowaniu kwoty należności celnych, do momentu, gdy kwota należności nie osiągnie wysokości określonej przez ten organ. W tym przypadku zwolnienie towarów przez organ celny jest równoznaczne z powiadomieniem dłużnika o kwocie zarejestrowanych należności celnych. Powiadomienie dłużnika o zarejestrowaniu kwoty należności celnych nie może nastąpić po upływie 3 lat od dnia powstania długu celnego. Organ celny anuluje zarejestrowaną kwotę należności celnych, jeśli dłużnik nie został powiadomiony przed upływem tego terminu. Bieg tego terminu ulega jednak zawieszeniu w wyniku wszczęcia postępowania karnego, wniesienia skargi do sądu administracyjnego oraz jeśli zawieszone zostanie postępowanie w sprawie celnej. Termin, w którym dłużnik powinien być powiadomiony o zarejestrowaniu kwoty należności celnych biegnie jednak dalej z dniem prawomocnego zakończenia postępowania karnego albo doręczenia organowi celnemu orzeczenia sądu administracyjnego, bądź z dniem podjęcia zawieszonego postępowania w sprawie celnej.
Zarejestrowanie kwoty należności celnej przez organ celny i powiadomienie o tej kwocie dłużnika w terminie przewidzianym Kodeksem celnym wywołuje następny skutek, mianowicie dłużnik powinien ową kwotę uiścić w terminie 7 dni, licząc od dnia powiadomienia dłużnika o wysokości należności celnych. Termin ten ma charakter obligatoryjny, jeżeli dłużnik nie korzysta z żadnych ułatwień płatniczych, takich jak na przykład odroczenie płatności na wniosek dłużnika. Jeżeli dłużnik korzysta z ułatwień płatniczych przewidzianych Kodeksem celnym, wówczas płatność powinna zostać dokonana przed upływem terminu przewidzianego w ułatwieniu. Organ celny na wniosek dłużnika może przedłużyć termin zapłaty należności celnych w przypadku retrospektywnego zarejestrowania należności celnych. Przedłużenie terminu uiszczenia należności celnych nie może jednak przekroczyć czasu potrzebnego dłużnikowi na podjęcie działań niezbędnych do wywiązania się z obowiązku uiszczenia tych należności. Inaczej mówiąc powinno ono być rozsądne.
W pewnych wypadkach obowiązek uiszczenia kwoty należności celnych przez dłużnika może zostać zawieszony. W tym celu konieczny jest wniosek osoby zainteresowanej o umorzenie należności celnych. Umorzenie cła może nastąpić po ustaleniu, że zarejestrowana kwota cła dotyczy towarów objętych procedurą celną i nieprzyjętych ze względu na to, że w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego, towary były wadliwe lub niezgodne z warunkami kontraktu, w wyniku którego dokonano przywozu towarów. Zawieszenie wykonania obowiązku uiszczenia należności celnych może nastąpić nie tylko ze względu na złożenie wniosku o umorzenie cła, ale również, gdy towar został zajęty z zamiarem późniejszego orzeczenia jego przepadku.
Kwota należności celnych powinna być wpłacona przez dłużnika zasadniczo w gotówce. Nie wyłączone są jednak inne sposoby wpłaty owej kwoty, jeżeli spowodują takie same skutki płatnicze jak wpłata gotówkowa. W związku z tym dopuszczalna jest też wpłata dokonana z rachunku bankowego dłużnika. Wplata może zostać również dokonana przez zaliczenie nadpłat powstałych z tytułu wcześniej dokonanych wpłat należności. Nie jest to jednak częsty przypadek w praktyce.
Przepisy Kodeksu celnego przewidują również możliwość odroczenia uiszczenia należności celnych. W tej sprawie konieczny jest wniosek dłużnika. Organ celny jest uprawniony do udzielenia takiego odroczenia, jednakże w tym celu istnieje wymóg ustawowy złożenia zabezpieczenia majątkowego. Ponadto odroczenie płatności należności celnych mogą otrzymać tylko osoby, które spełniają następujące wymogi:
są osobami krajowymi,
dokonują systematycznie przywozu lub wywozu towarów co najmniej od 1 roku,
są podmiotami, których działalnością kierują osoby nie skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko dokumentom, mieniu, przestępstwo gospodarcze lub przestępstwo skarbowe,
nie zalegają z cłem, podatkami stanowiącymi dochód budżetu państwa ani składkami na ubezpieczenie społeczne, a także nie jest wobec nich prowadzone postępowanie egzekucyjne. upadłościowe, likwidacyjne lub układowe,
przedłożą pozytywną opinię o sytuacji finansowej, wydaną przez bank prowadzący rachunek rozliczeniowy.
Uzyskanie odroczenia płatności należności celnych nie jest więc sprawą prostą w praktyce. Jednakże zakres odroczenia płatności może być różny, ponieważ organ celny może odroczyć płatność należności oddzielnie dla każdej kwoty należności zarejestrowanej, łącznie dla wszystkich zarejestrowanych należności celnych, jednakże w okresie nie dłuższym niż 31 dni oraz łącznie dla wszystkich należności celnych, które podlegają jednemu zarejestrowaniu. Podkreślić trzeba, że ustawowy termin odroczenia płatności należności celnych wynosi dokładnie 30 dni. Jednakże istotny jest również sposób liczenia terminu odroczenia płatności należności celnych. Trzeba przyznać, że liczenie terminu odroczenia płatności należności celnych jest specyficzne. Jeżeli odroczenie płatności dokonywane jest oddzielnie dla każdej kwoty należności zarejestrowanej, termin ten liczy się od dnia następującego po dniu, w którym kwota należności została zarejestrowana przez organ celny; jednak w wypadku przekroczenia terminu zarejestrowania należności celnych z wyjątkowych powodów, termin 30 dni zostaje skrócony o liczbę dni odpowiadającą okresowi przekraczającemu 7 dni przeznaczonych na zarejestrowanie kwoty należności celnych. Inny sposób liczenia terminu odroczenia płatności należności celnych przewidziany został w odniesieniu do przypadku płatności należności łącznie dla wszystkich zarejestrowanych należności. W takim przypadku termin odroczenia płatności liczy się od dnia następującego po dniu, w którym upływa okres rozliczeniowy przyjmowania zgłoszeń celnych; zostaje on skrócony o liczbę dni odpowiadającą połowie liczby dni obejmujących okres rozliczeniowy. Wreszcie, jeżeli odroczenie płatności dokonywane jest łącznie dla wszystkich należności, które podlegają jednemu zarejestrowaniu, termin odroczenia płatności liczy się od dnia następującego po dniu, w którym upływa okres, podczas którego towary były zwalniane; zostaje on skrócony o liczbę dni odpowiadającą połowie liczby dni tego okresu.
Odroczenie płatności należności celnych jest najważniejszym, ale nie jedynym ułatwieniem płatniczym udzielanym dłużnikowi. Organ celny może jeszcze udzielić innych ułatwień płatniczych dłużnikowi. Przepisy Kodeksu celnego nie wymieniają innych ułatwień. Wobec tego organ celny ma pewną swobodę, gdy chodzi o inne ułatwienia. Takim innym ułatwieniem, które mogłoby być zastosowane jest rozłożenie płatności na raty, aczkolwiek zdawać sobie trzeba sprawę, że organ celny niechętnie będzie przyjmował płatności w ratach. Ponadto udzielanie innych ułatwień o tyle jest mało atrakcyjne, że uzależnione jest zasadniczo od złożenia zabezpieczenia majątkowego i uprawnia organ celny do poboru odsetek od kwoty należności celnych. Jednakże organ celny może odstąpić od wymogu złożenia zabezpieczenia oraz żądania odsetek, jeżeli ze względu na sytuację dłużnika mogłoby to spowodować poważne trudności natury gospodarczej lub społecznej. W przypadku udzielenia dłużnikowi ułatwienia płatniczego nie jest on pozbawiony uprawnienia do spłaty całości lub części kwoty długu celnego przed upływem wyznaczonego terminu. Ponadto kwota należności celnych może być spłacona przez osobę trzecią w imieniu dłużnika.
W wyjątkowych wypadkach organ celny może dokonać zabezpieczenia dotyczącego pokrycia długu celnego na majątku dłużnika przed terminem płatności należności celnych. Dotyczy to sytuacji, w której nie zostało złożone zabezpieczenie albo gdyby kwota złożonego zabezpieczenia nie pokryła długu celnego. Ponadto winna zachodzić uzasadniona obawa, że kwota należności celnych nie zostanie uiszczona. Zabezpieczenia na majątku dłużnika organ celny może dokonać nawet przed zarejestrowaniem kwoty należności celnych, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa uchylania się dłużnika od ich uiszczania. W takim przypadku organ celny ustala w decyzji o zabezpieczeniu przybliżoną kwotę na podstawie danych dotyczących podstawy ustalania kwoty należności celnych.
W sytuacji, gdy nie zostało złożone zabezpieczenie albo gdyby kwota złożonego zabezpieczenia nie pokryła długu celnego, towar, na którym ciążą należności celne, może być przez organ celny zatrzymany lub zajęty w celu zabezpieczenia kwoty należności celnych. Zatrzymanie lub zajęcie towaru trwa do czasu uiszczenia kwoty należności celnych i jest dokonywane bez względu na prawa osób trzecich i z pierwszeństwem przed wszystkimi obciążeniami i przywilejami. Zatrzymanie lub zajęcie towaru może nie przynieść zamierzonego skutku w postaci uiszczenia należności celnych. W takim przypadku organ celny może sprzedać towar w celu pokrycia ciążącej na nim kwoty należności. Środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towaru zatrzymanego lub zajętego przeznacza się na następujące cele w ściśle określonej prawem kolejności:
koszty sprzedaży,
koszty przewozu, przeładunku i składowania - poniesione przez Skarb Państwa,
kwotę należności celnych,
należności obciążające towar na podstawie przepisów odrębnych.
Sprzedaż zatrzymanych lub zajętych towarów może przynieść pewną nadwyżkę po pokryciu wspomnianych kosztów i należności. Nadwyżkę przekazuje się osobie uprawnionej. Jeżeli osoba uprawniona nie zgłosi się po odbiór nadwyżki w ciągu 12 miesięcy od dnia jej zawiadomienia lub od dnia, kiedy organ celny stwierdził brak możliwości doręczenia zawiadomienia, nadwyżka przechodzi na rzecz Skarbu Państwa.
Złożone przez dłużnika zabezpieczenie stanowi gwarancję wywiązania się z zobowiązania na nim ciążącego. Jeżeli nie uiści on w terminie kwoty należności celnych, wówczas organ celny pokrywa tę kwotę ze złożonego zabezpieczenia. Ponadto od kwoty należności nie uregulowanych w terminie pobierane są odsetki według zasad i w wysokości określonej w przepisach dotyczących pobierania odsetek za zwłokę od należności podatkowych.
Wygaśnięcie długu celnego
Wygaśnięcie długu celnego jest instytucją prawa celnego, która ma kilka form. Najważniejszą z nich jest uiszczenie kwoty należności celnych. Dług celny wygasa przede wszystkim przez uregulowanie owej kwoty w terminie. Możliwe jest też uregulowanie tej kwoty po wyznaczonym terminie, ale z konsekwencjami przewidzianymi dla tego typu przypadku, zwłaszcza z koniecznością zapłacenia odsetek za zwłokę.
Formą wygaśnięcia długu celnego jest również umorzenie kwoty należności celnych. Zostaną one umorzone, jeżeli w chwili zarejestrowania kwota należności nie wynikała z obowiązujących przepisów lub gdy kwota ta została zarejestrowana niezgodnie z art. 229 § 3 Kodeksu celnego. W takim przypadku należności celne są zasadniczo zwracane. Jednakże nie podlegają one zwrotowi ani umorzeniu, jeżeli okoliczności, które doprowadziły do zapłacenia lub zarejestrowania kwoty nie wynikającej z obowiązujących przepisów, były efektem świadomego postępowania zainteresowanej osoby. Zwrot lub umorzenie należności celnych nie następuje zasadniczo z urzędu, lecz na wniosek dłużnika złożony przed upływem 3 lat, licząc od dnia jego powiadomienia o tych należnościach. Jednakże organ celny dokona zwrotu lub umorzenia z urzędu, gdy stwierdzi przed upływem 3 lat od powiadomienia dłużnika, że zachodzą okoliczności uzasadniające zwrot lub umorzenie. Zwrot cła występuje również na wniosek osoby zainteresowanej, jeżeli po jego uiszczeniu organ celny unieważnił zgłoszenie celne.
Niekiedy się zdarza, że towary objęte procedurą celną nie zostały przyjęte przez osobę wprowadzającą towary z uwagi na to, że były one wadliwe lub niezgodne z warunkami umowy, w wyniku której dokonano przywozu. W takiej sytuacji może również nastąpić zwrot lub umorzenie cła, nawet jeśli została już zarejestrowana kwota cła. Przepisy Kodeksu celnego nie uznają za towary wadliwe, które zostały uszkodzone po ich zwolnieniu przez organ celny. Zwrot lub umorzenie może jednak nastąpić przy spełnieniu jednocześnie dwu wymogów, mianowicie, gdy towary nie zostały użyte oraz zostały wywiezione poza polski obszar celny. Wstępne użycie towarów w celu stwierdzenia ich wadliwości lub niezgodności z warunkami umowy nie przekreśla jeszcze możliwości zwrotu lub umorzenia cła. Zamiast wywozu towarów poza polski obszar celny organ celny może, na wniosek osoby zainteresowanej, zezwolić na zniszczenie towarów, objęcie ich procedurą tranzytu w celu powrotnego wywozu, objęcie procedurą składu celnego lub umieszczenie ich w wolnym obszarze celnym. W takim przypadku towary uważane są za niekrajowe. Cło nie podlega zwrotowi ani umorzeniu w przypadku towarów, które przed ich zgłoszeniem o dopuszczenie do obrotu zostały objęte procedurą odprawy czasowej w celu przeprowadzenia prób z wyjątkiem sytuacji, w której wykazano, że ich wadliwość lub niezgodność z warunkami umowy nie mogła być ujawniona podczas tych prób. Zwrot lub umorzenie cła ze względu na wadliwość towarów lub ich niezgodność z warunkami umowy następuje na podstawie pisemnego wniosku dłużnika złożonego nie później niż przed upływem 1 roku od dnia powiadomienia go o tym cle.
Odsetki z tytułu nieterminowego uiszczenia należności celnych nie podlegają zwrotowi z wyjątkiem sytuacji, gdy niewłaściwe ustalenie kwoty należności celnych nastąpiło wskutek błędu organu celnego, zaś dłużnik w żaden sposób nie przyczynił się do jego powstania.
Uprawnienie do zwrotu należności celnych nie oznacza, że zwrot taki zawsze faktycznie wystąpi. Okazuje się czasami, że z jednej strony występuje uprawnienie do zwrotu cła i innych należności celnych, a z drugiej zaś występuje zaległe i bieżące zadłużenie z tytułu innych należności celnych. W takim przypadku kwota należności celnych podlegających zwrotowi zaliczana jest z urzędu na owe zaległości. Jeśli organ celny nie stwierdzi występowania takich zaległości, wówczas zwraca kwotę należności celnych w terminie 30 dni, licząc od dnia wydania decyzji w sprawie zwrotu należności celnych. Od zwracanych należności celnych w zasadzie nie przysługują odsetki, z wyjątkiem sytuacji, w której niewłaściwe ustalenie kwoty należności było wynikiem błędu organu celnego, a dłużnik w żaden sposób nie przyczynił się do powstania tego błędu. Jeśli jednak zaistnieje taka sytuacja, wówczas odsetki oblicza się od dnia uiszczenia należności podlegających zwrotowi. Od należności celnych nie zwróconych w terminie 30 dni wypłacane są odsetki, począwszy od daty wydania decyzji dotyczącej ich zwrotu. Wysokość odsetek obliczana jest według zasad określonych w przepisach dotyczących odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.
Dług celny wygasa również przez przedawnienie. Jest to instytucja, która określa skutki prawne będące następstwem niewykonania uprawnień przez czas w ustawie określony. Przedawnienie zasadniczo prowadzi do ograniczenia możliwości dochodzenia roszczenia, jeżeli nie było ono realizowane przez czas w ustawie określony. Przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe. Termin przedawnienia nie może być skracany ani przedłużany przez czynność prawną, ponieważ chodzi o ochronę słabszego kontrahenta.
Kwoty należności celnych mogą być dochodzone w ciągu 5 lat, licząc od dnia ich zarejestrowania. Po tym okresie podlegają przedawnieniu. Instytucja przedawnienia uwzględniana jest z urzędu. Jednakże bieg terminu przedawnienia może być przerwany wszczęciem egzekucji wobec dłużnika oraz wszczęciem postępowania karnego lub postępowania przed sądem administracyjnym.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje taki skutek, że przedawnienie biegnie na nowo, począwszy od dnia:
wniesienia wpłaty,
ściągnięcia ostatniej wpłaty w trybie egzekucji administracyjnej lub stwierdzenia przez organ egzekucyjny, że egzekucja stała się nieskuteczna,
uprawomocnienia się wyroku sądu lub innego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie karnej skarbowej albo wyroku lub postanowienia sądu administracyjnego.
Materialnoprawnym skutkiem przedawnienia jest, jak wspomniałem, wygaśnięcie długu celnego.
Dług celny wygasa również w sytuacji, gdy zgłoszenie celne zostało unieważnione. Następuje to na wniosek zgłaszającego, jeśli dostarczy on dowód, że towar został zgłoszony omyłkowo do procedury celnej bądź, iż w wyniku zaistnienia szczególnych okoliczności objęcie towaru procedurą celną nie jest uzasadnione. Unieważnienia zgłoszenia celnego dokonuje organ celny. Jest to szczególny przypadek wygasania długu celnego. Drugim takim szczególnym przypadkiem wygasania długu celnego jest sytuacja, w której towary, przed ich zwolnieniem, zostały zajęte i orzeczono ich przepadek, zniszczono je na polecenie organu celnego, stały się przedmiotem zrzeczenia na rzecz Skarbu Państwa, zostały zniszczone lub ostatecznie utracone z uwagi na ich charakter, wypadek losowy lub działanie siły wyższej. Trzeci szczególny przypadek wygasania długu celnego występuje wówczas, jeżeli towary, wobec których powstał dług celny zostały zajęte przy nielegalnym ich wprowadzeniu i równocześnie lub w późniejszym terminie orzeczono ich przepadek. Czwarty szczególny przypadek wygasania długu celnego związany jest z unieważnieniem dokumentów wymaganych do uzyskania preferencji taryfowych przewidzianych umowami międzynarodowymi.
Andzrej Drwiłlo – Prawo Celne, Arche, Gdańsk, 2001
Wyszukiwarka