Stosunki Międzynarodowe – słów kilka

Historyczne przesłanki

• Myśl Starożytna

• Myśl Średniowieczna

• Myśl Odrodzenia

• Myśl Oświecenia

• Myśl XIX i XX wieku

Myśl starożytna

• Wysiłki wojenne

• Przekaz – ustny, mitologie chińskie, indyjskie, greckie, biblijne i islamskie,

• Okrucieństwa wojenne przykuwały

• Zapisane przez myślicieli starożytnych

Mo Ti

• Micius lub Mocjusz – (470? – 381) –chiński filozof i myśliciel społeczny

• Założył szkołę dla os. Pełniących funkcje administracyjne (ład i porządek)

• Traktat Mo-cy – wykłada metodologię postępowania zapewniającego ład (rozdz. o „postępowaniu wojny ofensywnej”:

- powszechna miłość – sedno systemu idealnego ładu.

- samolubność i stronniczość sprawca chaosu

Tukidydes (ok. 460 – ok. 395)

• Historyk i strateg grecki

• Spisał historie o wojnie peloponeskiej (Spartanie i Zw. Peloponeski/ Ateny 431 – 404)

• Dialog Meliański: wędrowki ludów – wojny – rozwój żeglugi – korsarstwo – grabież miast i wsi – wpływ na powstanie rozdrobnienie jednostek politycznych, powstawanie systemów tyranii i oligarchii zmierzające do hegemonii nad obcymi i sprzymierzeńcami.

Arbitraż – wg. Tukidydesa

• Spełniać powinien określone warunki:

• Warunki stawia ten, który nie jest w korzystniejszej sytuacji, ale ten „kto uzgodni swoje słowa z czynami, zanim jeszcze za broń chwyci”

• „Tworzenie związków sprzymierzeńczych jest sprawa woli państw”

• T. akcentował istnienie związków między pokojem i stabilnością państw

• Wielkie nieprzyjaźnie i antagonizmy można przezwyciężać szlachetnością i umiarkowanymi warunkami pokoju, nie zaś wykorzystywaniem przewagi i upokarzającymi układami.

T. Prekursor myślenia geopolitycznego

Platon (429 – 347)

• Słynny filozof grecki – uczeń Sokratesa i nauczyciel Arystotelesa

• „Przed mężami stanu, których nazwał <<stróżami państwa >>, Platon stawiał wymóg łączenia w swym postępowaniu zasad filozofii, polityki i rozumu.

• Politykę nazywał umiejętności państwową i z tej racji panującą nad innym. Odróżniał polityków przyzwoitych i rozważnych od mężnych.

• Platońska filozofia polityki i państwa – idealistyczna wizja stosunków wewnątrzpaństwowych oraz międzypaństwowych

Arystoteles (384 – 322)

• Grecki polityk, historyk i filozof

• Obserwował rywalizacje helleńsko – macedońską o hegemonię we wschodnim basenie Morza Śródziemnego.

• „Polityka” – synteza wiedzy o stosunkach wzajemnych kilku państw.

• Siedem punktów:

• Państwa powinny zmierzać do osiągnięcia szczęścia obywateli (dobre prawa, obyczaje i wychowanie)

• Za niezgodne z prawem uznawał narzucanie się sąsiadom oraz dążenie do ujarzmienia ich i panowanie nad nimi

• Wojny i podboje nie są celem państwa, choć państwo musi być i na wojny przygotowane

• Kraj powinien być trudno dostępny dla nieprzyjaciół i móc bez przeszkód otrzymać pomoc drogą lądową lub morską by łatwiej odeprzeć nieprzyjaciół

• Utrzymywał, że cały świat „jest między ludy podzielony”, a ludy te zachowują się zależnie od warunków klimatycznych

• Siły zbrojne nie są potrzebne państwu w czasie pokoju, ale są niezbędne wtedy, kiedy państwo wchodzi w zatarg z sąsiadami i kiedy dochodzi do wojny

• Posiadanie sił zbrojnych, a przypadku niektórych państw zwłaszcza sil morskich, może być bardzo pożyteczne, aby u swych obywateli, a niektórych sąsiadów, budzić respekt czy postrach, a zarazem mieć możliwość udzielania pomocy innym państwom.

• Radził słuchać ludzi doświadczonych w strategii, efektywnie posługiwać się prawem i handlem, zachować wstrzemięźliwość w sprawie narzucania się sąsiadom, a tym bardziej panowania nad nimi.

Myśl średniowieczna

Historia stosunków międzynarodowych

• wg/. Wiesława Dobrzyckiego

(Stosunki międzynarodowe. Geneza – struktura – dynamika, pod red. E. Haliżaka i R. Kuźniara, Warszawa 2000)

Historia stosunków międzynarodowych to relacje miedzy państwami i narodami oraz zmienny w czasie proces kształtowania się określonego stopnia ładu w skali regionalnej i globalnej.

Cenzury – periodyzacja stosunków międzynarodowych

• Epoka kongresu Wiedeńskiego i Świętego Przymierza (1815 – 1870)

• w odpowiedzi na rewolucję francuską oraz ekspansję napoleońską

• Kongres Wiedeński miała zbudować nowy ład w Europie po zwycięstwie Napoleona

• zasada legitymizmu i równowagi

Zasada legitymizmu –

• (średniowiecze/w Biblii) = monarchowie sprawują władzę z woli samego Boga – nie zaś dlatego, że oni sami lub ich przodkowie okazali się silniejsi lub bardziej sprytni od innych pretendentów do władzy, a już w żadnym wypadku nie dlatego, że do władzy wyniósł ich – lub choćby na jej sprawowanie zgodził się – naród.

Zasada równowagi

• (głównym rzecznikiem WB) - żadne państwo na kontynencie europejskim nie może zdobyć pozycji hegemona, lecz – przeciwnie – każde musi się liczyć z innymi.

• w imię „równowagi sił” WB zgodziła się na rozbiory Polski (dążenie do równowagi sił w Europie było naczelną zasadą brytyjskiej polityki zagranicznej już w XVIII w.).

Względna trwałość …

• Wojna krymska – 1854 – 1856

• Ostateczny kres układu - wojna francusko – pruska

Problemy

• Ustalenie nowej mapy politycznej

• Zmiany w globalnym układzie sił

• Znaczna ekspansja terytorialna USA

• Zakwestionowanie i zburzenie porządku wiedeńskiego (ruchy narodowościowe)

Epoka kolonialno – imperialna (1870 – 1918)

• Prusy – nie brały udziału w woj. Krym

- uznane za sojusznika mocarstw

- nie były antyrosyjskie

• Zmiana polityki Niemiec – Otto von Bismarck, wojny z Dania i Austrią, a także z Francja (korzyści terytorialne

• II Rzesza Niemiecka

• „Wyścig kolonialny”
  
  

Problemy

• Zmiana układu sił w Europie w wyniku zjednoczenia Rzeszy Niemieckiej

• Ustalenie mapy politycznej Afryki w wyniku wojen i podziału kolonialnego (państwa E)

• Awans USA XIX/XX w

• Umocnienie państw w Am. Ł.

• Nasilenie rywalizacji państw E. o Bliski Wschód zwłaszcza Chiny

Między wojnami światowymi

I wojna światowa

• Rozpad państw wielonarodowych:

- Au – W

- ottomańskiej T

- carskiej R

• Traktat Wersalski (paryski) traktaty pokojowe, statut LN, traktaty dodatkowe (małe traktaty mniejszościowe)

Problemy

• Zmiany terytorialne w EŚ-W i B Wsch.

• Traktaty pokojowe – stworzyć ład mn

• Utworzenie i działalność LN – o charakterze ogólnopolitycznym

• Próby rozbrojenia oraz budowa systemu bezpieczeństwa

• Proces stopniowej destrukcji wersalskiego ładu pokojowego

• Agresywne poczynania Japonii na Dalekim Wsch.

• Osłabienie aktywności USA

Od II WŚ do zimnej wojny (1939 – 1990/ 1991)

• Geneza dwubiegunowego układu stosunków międzynarodowych (1939- 1945)

• Instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych (1945 – 1955)

• Odprężenie i dialog miedzy dwoma systemami (1955 – 1975)

• Kryzys polityki odprężenia (erozja i upadek systemu komunistycznego – 1975 – 1990/1991)

Myśl starożytna