Teoretycznie o diagnozie i metodach poznawania ucznia i klasy szkolnej
DIAGNOZA – faktyczne rozpoznawanie stanu rzeczy, tego co nas niepokoi, na podstawie jego objawów i w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości.
Diagnoza to zjawisko badawcze. Jest to odpowiedź na pytania:
l Jak jest? (Czy dane wydarzenie jest jednostkowe, czy to już jest zjawisko)
l Dlaczego tak jest?
l Co należy zrobić, by było lepiej?
l Jak osiągnąć cel?
Nauczyciel religii, mimo że nie ma wychowawstwa (chociaż takie przypadki się zdarzają), jest wychowawcą w szerokim rozumieniu tego słowa. Aby dobrze spełniać rolę wychowawczą przypisaną katechezie, musi być dobrym badaczem. Powinien się starać, by jego działania zmierzające do rozwiązywania różnych problemów, były celowe i planowe. Na pewno nie mogą być przypadkowe.
Aby
dokonać pełnej diagnozy należy pamiętać, że doskonałym źródłem
informacji o uczniu są wypracowania (na katechezie bardzo często
tematy dotyczą ich osobistych poglądów, przemyśleń, nawet
problemów), rysunki na
dowolne lub zadane tematy. Koniecznym jest jednak zapoznanie
się
z metodami
poznawania ucznia i klasy szkolnej. Metody te są wszystkim znane,
chociaż niestety nie zawsze rozumiane poprawnie.
Nauczyciele na szkoleniach
mówią, że przecież wiedzą co to jest rozmowa z uczniem, jak
należy go obserwować, lub jak skonstruować ankietę. Szybko
okazuje się jednak, że to wszystko nie jest
takie proste.
W
ustach nauczycieli często pojawia się stwierdzenie:
„Z obserwacji ucznia ...”. Obserwacja
stosowana jest niemal powszechnie w codziennych sytuacjach życia
szkolnego. Jeśli tej metody nie poprzemy zasadami
metodologicznymi stanie się ona przyczyną utwierdzania
nas w wydawanych krzywdzących
opiniach o uczniach..
Socjologowie definiują
obserwację
jako osobliwy sposób postrzegania, gromadzenia i interpretowania
poszczególnych danych, pozostających na ogół
w
bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora.
Podkreślają
także fakt, że prawidłowa obserwacja
musi być zamierzonym działaniem,
podczas
którego będziemy panować nad naszymi emocjami.
Najczęstszymi
błędami,
jakie popełniamy dokonując obserwacji uczniów lub konkretnego
ucznia jest: traktowanie własnych przypuszczeń i domysłów jako
faktów nie podlegających
żadnej wątpliwości;
udowadnianie
z góry przyjętych założeń; pomijanie sposobności poznawania
ucznia lub klasy w różnych sytuacjach życiowych; nie rejestrowanie
zaobserwowanych
danych lub zupełny ich brak; niewłaściwa interpretacja
zgromadzonych
danych.
Kolejną
istotną metodą poznawania ucznia i klasy szkolnej jest rozmowa.
Podobnie jak obserwacja powinna być zaplanowana. Jeśli nie jest to
możliwe, należy pamiętać o jej podstawowych
zasadach.
Nauczyciel powinien pamiętać o:
godności ucznia (o
jego stanie musimy wynieść
z
rozmowy odpowiedź
na pytanie –
jak jest?); nie rozpoczynaniu
rozmowy od złych emocji
(z
rodzicem także), trzeba rozmawiać uważnie zaczynając od
pozytywnych emocji; wyszukaniu dobrych stron i tonie rozmowy. Wydaje
się nam
– nauczycielom,
że doskonale to już opanowaliśmy. W zetknięciu z poważnymi
problemami pewność nasza,
co do dobrej umiejętności
przeprowadzania rozmowy, zostaje zachwiana.
Gdy nasza rozmowa jest zaplanowana powinniśmy pamiętać o tym, że
ważnym jest określenie jej
celu oraz wybranie odpowiedniego miejsca do jej przeprowadzenia.
Istotnymi
są także pytania
jakie będziemy
zadawać
uczniowi.
Ankieta należy do metod, przy pomocy których chcemy uzyskać informacje o tym, co inni myślą, jak widzą i oceniają interesujące nas zjawiska, zdarzenia. Korzystamy z tej metody także wtedy, kiedy pragniemy dowiedzieć się jak inni działają w określonych sytuacjach. Ankieta jest doskonałą metodą poznawania naszych uczniów na lekcjach religii. Przy wielu tematach programowych może być nam pomocna w określaniu celów kolejnych katechez i dobieraniu treści. W następnym numerze pisma napiszmy o tym jak prawidłowo konstruować ankietę oraz zamieśmy kolejne ankiety, które są efektem pracy uczestników warsztatów na temat dzisiaj podejmowany.