Praca z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Nie wszystkie dzieci mają takie same możliwości uczenia się. W przypadkach, gdy obserwujemy trudności w uczeniu się uwarunkowane nieprawidłowym rozwojem psychomotorycznym, somatycznym, narządów zmysłu i ruchu istnieje konieczność stworzenia specjalnych warunków sprzyjających edukacji tych dzieci.

Już na przełomie lat 70 i 80 pojawiło się pojęcie "specjalne potrzeby edukacyjne". Pojawiło się ono w Wielkiej Brytanii w "Raporcie o stanie opieki i poziomie edukacji dzieci". Wykazano w nim, że około 20 % dzieci ma trudności w uczeniu się.

Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

* Nie potrafią podołać wymaganiom programu nauczania powszechnie obowiązującego w szkołach.

* Wymagają specjalnych warunków edukacji, pomocy specjalistów, wyodrębnionych metod nauczania.

* Winny być uczone przez specjalnie przygotowanych nauczycieli.

* Często potrzebują indywidualnych programów, rozwiązań metodycznych i organizacyjnych.

Oczekiwania w tym zakresie spełniają szkoły integracyjne, coraz częściej powoływane do życia na terenie Polski.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to:

* dzieci upośledzone umysłowo,

* dzieci z uszkodzonymi narządami ruchu, zmysłu (wzroku, słuchu),

* dzieci z zaburzeniami mowy,

* dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Pojęcie "specyficzne trudności uczenia się" oznacza wybiórcze trudności w uczeniu się czytania, pisania, matematyki itp., pomimo dobrej sprawności intelektualnej, a nawet wysokiej inteligencji.

Wyżej wymieniony raport mówi, że:

Wszystkie dzieci niepełnosprawne muszą otrzymać odpowiednią dla siebie w odpowiednim czasie, bezpłatną państwową edukację i pomoc stosowną do ich indywidualnych, nietypowych potrzeb. Do tej grupy włączono dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Dzieciom tym należy się zindywidualizowany program nauczania.

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania

Dysleksja - jest jednym z wielu rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych, trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju, ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej. Często oprócz trudności w czytaniu dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu czynności pisania i poprawnej pisowni. W praktyce psychologicznej stosuje się metody diagnostyczne służące ocenie poziomu funkcjonowania analizatora wzrokowego i słuchowego, co daje obraz poziomu rozwoju percepcji wzrokowej i słuchowej, uzupełniony oceną motoryki i lateralizacji.

Dzieci z zaburzeniami przejawiającymi się w trudnościach w nauce czytania i pisania przyjęto określać jako dyslektyczne. Specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni nazwano dysortografią, zaś w opanowaniu odpowiedniego poziomu graficznego pisma - dysgrafią.

Niepowodzenia w nauce spowodowane przez "fragmentaryczne deficyty rozwojowe" ograniczające zdolności uczniów do nauki mają miejsce przede wszystkim w warunkach masowego i niezróżnicowanego szkolnego nauczania i uczenia się.

Dzieci o takich zaburzeniach, wychowywane ponadto w niekorzystnych warunkach środowiska domowego, często przy równoczesnej nieznajomości problemu wśród nauczycieli, są narażone na zwiększające się niepowodzenia szkolne. Rozważania nad niepowodzeniami szkolnymi nie powinny mieć jednostronnego charakteru.

Problemem ucznia - są jego trudności w spełnianiu obowiązków szkolnych, problemem szkoły - nieskuteczność podjętych działań dydaktycznych i wychowawczych.

Wydaje się, że odpowiedzialnością za porażki obu stron powinno się obarczyć szkołę, jako instytucję mającą organizować proces edukacji na miarę możliwości każdego ucznia.

Nauczyciele winni dysponować umiejętnością prawidłowego dostrzegania i rozróżniania zależności zachodzących pomiędzy różnorodnymi przyczynami, a sytuacją szkolną dziecka.

Metody stosowane w pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Metoda Bon-Depart, czyli dobrego startu - to metoda wzrokowo-słuchowo-motoryczna, w której odgrywają rolę trzy elementy:

* element wzroku (wzory graficzne),

* element słuchu (piosenka),

* motoryki (odtwarzanie wzorów).

Celem jej jest jednoczesne usprawnianie analizatorów wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego, a także kształcenie lateralizacji tj. orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Doniosłą rolę odgrywa występujący tu element muzyczny. Wiązanie śpiewu, ruchu, muzyki i plastyki aktywizuje cały układ nerwowy. Zrytmizowany zestaw ćwiczeń wpływa uspokajająco, pozytywnie oddziaływuje na sferę emocjonalną.

Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne - stosowana jest w placówkach oświatowych dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Zajęcia stymulacyjno-terapeutyczne, mają nauczyć aktywnego i twórczego życia poprzez poznanie siebie i innych, zdobycie zaufania do siebie i innych, nabrania pewności siebie i wiary we własne możliwości w sytuacji aktywnego ruchu i bliskiego kontaktu z drugą osobą.

Metoda leczniczo-pedagogiczna Janiny Magnuskiej. Głównym celem metody zwanej terapią uspakajającą jest uspokojenie nadmiernie pobudzonej psychiki dziecka, stymulowanie rozwoju oraz rozwijanie zdolności do wysiłków, do samodzielnego organizowania swojej pracy, do samokontroli czynności, co ułatwia prawidłowe kształtowanie osobowości dziecka. Jednym z podstawowych zadań metody jest zapewnienie dziecku sukcesu.

Gimnastyka umysłu Paula Dennisona (rozmowa z pamiętliwym ciałem) to system prostych ćwiczeń psycho-fizycznych integrujących półkule mózgowe i umożliwiających wykorzystanie własnego twórczego potencjału.

Metoda Dennisona to także:

* wykorzystanie w pełnym wymiarze możliwości umysłu,

* podniesienie poziomu energii,

* odblokowanie kanałów energetycznych,

* programowanie na określony cel np. "ucz się szybko i skutecznie".

W nowym podejściu integracyjnym stawiamy pytania: jak przygotować szkołę do przyjęcia dziecka z określonymi niepełnosprawnościami? Co należy zmienić w szkole?

Sprawdzonym modelem szkoły przygotowanej do przyjęcia tych nowych wyzwań jest szkoła nakierowana na rozwój i doskonalenie. Szkoła taka: poszukuje skutecznych, aktywnych metod nauczania; koncentruje się na dobrej organizacji pracy w klasie, a nie na brakach ucznia; koncentruje się na tworzeniu wielopoziomowych programów nauczania; doskonali model nauczyciela wspierającego; umiejętnie rozwiązuje bieżące problemy pojawiające się w pracy z dzieckiem, jest zaangażowana w doskonalenie kadry.