SEMINARIUM
CHIRURGIA

SUM 2013

KATARZYNA ŚCISKAŁA

MARTA ADWENT

T E M A T Y K A

0. Plastyka połączeń i przetok ustno-zatokowych
   - metody operacyjne.

1. Chirurgiczne metody leczenia zębopochodnych schorzeń zatok szczękowych - metody operacyjne.

2. Chirurgiczne metody leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego, zespoły bólowe w obrębie twarzy.

3. Schorzenia gruczołów ślinowych. Technika usuwania kamieni ślinowych.

PLASTYKA POŁĄCZEŃ I PRZETOK
USTNO - ZATOKOWYCH

PRZETOKA USTNO- ZATOKOWA (fistula antrooralis)

i POŁĄCZENIE USTNO- ZATOKOWE

To częste powikłania po ekstrakcji zębów trzonowych górnych, rzadziej przedtrzonowych, a wyjątkowo kła.

POŁĄCZENIE A PRZETOKA

Połączenie ustno-zatokowe stanowi wrota zakażenia, na

które błona śluzowa zatoki reaguje zazwyczaj odczynem

zapalnym nieswoistym, a czasem swoistym.

Połączenie ustno-zatokowe, które nie uległo samoistnemu zagojeniu w ciągu 14 dni nazywamy przetoką ustno-zatokową (fistula antrooralis).

PRZYCZYNY POWSTANIA PRZETOKI
USTNO-ZATOKOWEJ

0. ANATOMICZNE (nisko schodzący zachyłek zębodołowy zatoki)

0. CHOROBOWE ( zapalenie zatoki szczękowej, zmiany okołowierzchołkowe zębów, guz, torbiel)

0. JATROGENNE (nieprawidłowe posługiwanie się narzędziami)

0. URAZY (złamanie guza szczęki, złamanie szczęki)

OBJAWY PRZETOKI USTNO-ZATOKOWEJ PODCZAS BADANIA WEWNĄTRZUSTNEGO

0. narzędzie drążące w głąb zębodołu

1. czasem wyciek treści ropnej przez przetokę (ropne zapalenie zatoki, ropniak, torbiel w świetle zatoki)

P O S T Ę P O W A N I E

0. ocena stanu higienicznego jamy ustnej

1. ocena stanu uzębienia chorego

2. ocena ogólnego stanu zdrowia chorego z wykluczeniem chorób zaburzających wykrzepianie się krwi i metabolizm tkankowy

3. określenie czasu jaki upłynął od powstania przetoki

4. ocena radiologiczna stanu zatok szczękowych

P O S T Ę P O W A N I E

Po stwierdzeniu przetoki zatokowo-ustnej należy ustalić, czy ząb został usunięty w całości oraz jaki jest stan zatoki szczękowej:

0. ZĄB USUNIĘTY W CAŁOŚCI, ZATOKA BEZ ZMIAN CHOROBOWYCH – konieczne jak najszybsze zamknięcie przetoki

1. KORZEŃ ZĘBA WTŁOCZONY DO ŚWIATŁA ZATOKI, ZATOKA BEZ ZMIAN CHOROBOWYCH – usunięcie korzenia poprzez zębodół lub drogą antrotomii z zamknięciem przetoki

2. ZĄB USUNIĘTY LUB KORZEŃ WTŁOCZONY, ZATOKA CHOROBOWO ZMIENIONA – konieczna jest doszczętna operacja zatoki sposobem CALDWELLA-LUCKA, wyjęcie korzenia, zamknięcie przetoki

D I A G N O S T Y K A P R Z E T O K I

0. nie wykonywać próby dmuchania przez nos przy zaciśniętych nozdrzach (fałszywie ujemna próba, odma podskórna)

1. płukanie zatoki przez przetokę (nadmanganianem potasu):

2. wypływający przez nos płyn- przetoka ustno- zatokowa

3. brak przechodzenia płynu przez nos-torbiel w świetle zatoki lub zamknięcie rozworu szczękowego przez polipy w zatoce

4. badanie radiologiczne, czasem dodatkowo USG, prześwietlenie, wziernikowanie

ROZPOZNAWANIE POŁĄCZENIA

0. płukanie zatoki przez przetokę roztworem nadmanganianu potasu, płyn wypływający przez nos potwierdza rozpoznanie

1. wydmuchiwanie powietrza przy zatkanych otworach nosowych

2. zgłębnikowanie łyżeczką zębodołową lub zgłębnikiem kulkowym

3. rtg ( PA zatok, pantomograficzne )

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. OPERACJA PLASTYCZNA PRZETOKI ZATOKOWO-USTNEJ SPOSOBEM WASSMUNDA-BORUSIEWICZA

0. wytworzenie trapezowatego płata śluzówkowo-okostnowego na wyrostku zębodołowym od strony policzka, na wysokości przetoki, odwarstwienie i przecięcie okostnej na całej szerokości jego podstawy

1. wyłyżeczkowanie ścian przetoki

2. wyrównanie brzegów kostnych

3. okrwawienie brzegów dziąsła od strony podniebiennej, skośne ścięcie nabłonka- poprawka Borusiewicza

4. wyrównanie brzegu płata policzkowego

5. pokrycie płatem zębodołu i przetoki

6. założenie szwów

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. OPERACJA PLASTYCZNA PRZETOKI ZATOKOWO-USTNEJ SPOSOBEM WASSMUNDA-BORUSIEWICZA

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. METODA ZANGEGO

1. pokrycie przetoki dwoma odwróconymi płatami śluzówkowo-okostnowymi, utworzonymi od strony policzkowej i podniebiennej

2. metoda niekorzystna - miejsce zszycia płatów jest nad przetoką

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT PRZESUNIĘTY Z POLICZKA

0. stosowany przy wysoko umiejscowionej przetoce

1. formowany w sklepieniu przedsionka i na przednio- bocznej ścianie zatoki

2. wiotki płat (bez okostnej)

3. możliwość skręcenia płata o 90 stopni w stosunku do podstawy (spłycenie przedsionka)

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT PRZESUNIĘTY Z POLICZKA

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT WYSPOWY SKÓRNO- MIĘŚNIOWY Z POLICZKA

0. uformowany na skórze policzka

1. szypułę stanowi mięsień policzkowy

2. wprowadzony do jamy ustnej przez rozcięcie śluzówki policzka

3. wszywany w brzegi dziąsła nad przetoką

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT PODNIEBIENNY ARTERIALIZOWANY

0. zawiera tętnicę podniebienną (dobrze ukrwiony)

1. stosowany w przypadku braku materiału tkankowego w otoczeniu przetoki oraz w przypadku niepowodzenia wcześniejszych zabiegów

2. formowany równolegle do łuku zębowego z pozostawieniem rąbka dziąsła, do okolicy siekaczy, następnie w linii środkowej podniebienia i skręcany oraz wszywany do błony śluzowej przedsionka nad przetoką

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT PODNIEBIENNY ARTERIALIZOWANY

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. PŁAT MOSTOWY

1. utworzony w poprzek lub wzdłuż wyrostka zębodołowego

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. CIAŁO TŁUSZCZOWE BICHATA

1. wprowadzenie poduszeczki tłuszczowej policzka z zachowaniem szypuły naczyniowej do ubytku oraz pokrycie jej przeszczepem śluzówki lub skóry

METODY ZAMKNIĘCIA PRZETOKI USTNO ZATOKOWEJ

0. OBTURATOR (ZATYKADŁO)

0. Wskazania:

1. podeszły wiek

2. ciężki stan chorego uniemożliwiający przeprowadzenie zabiegu operacyjnego

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU PRZETOKI
USTNO-ZATOKOWEJ

Zszycie rany i antybiotykoterapia, gdy:

0. zdrowe zęby

1. młody wiek chorego

2. brak schorzeń ogólnych

3. ekstrakcja zęba do 12 godzin

4. zdjęcie zatoki – bez zmian patologicznych

W innych przypadkach odczekać 2 tygodnie - zmniejszenie przetoki - potem zmodyfikowana operacja Caldwella-Luca

DOSZCZĘTNA OPERACJA ZATOKI SZCZĘKOWEJ METODĄ CALDWELLA-LUCA

0. w przewlekłym zapaleniu zatoki szczękowej

1. polega na usunięciu zmienionej chorobowo wyściółki zatoki i wytworzeniu szerokiego połączenia z jamą nosową w dolnym przewodzie nosowym

PRZYCZYNY ZAPALEŃ ZATOK SZCZĘKOWYCH

0. zapalenia tkanek okołowierzchołkowych zębów z powikłaną próchnicą

1. zapalne zmiany przyzębia

2. przypadkowe otwarcie zatoki szczękowej podczas ekstrakcji zęba

3. wtłoczenie fragmentu korzenia usuwanego zęba lub kości przegrody zębodołu do światła zatoki

4. urazy

5. nowotwory

OSTRE ZAPALENIE ZATOK SZCZĘKOWYCH

OBJAWY

0. błona śluzowa: przekrwiona, obrzęknięta, rozpulchniona, nacieczona

1. początkowo wydzielina surowicza, potem

surowiczo-ropna, następnie ropna

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE ZATOK SZCZĘKOWYCH

0. zmiany zależą od rodzaju flory bakteryjnej, czasu trwania procesu, jego nasilenia, powtarzających się zaostrzeń

Obserwuje się:

0. hiperplastyczne przerosty, polipy

1. zanik błony śluzowej, jej ścieńczenie, przerost łącznotkankowego podścieliska

2. metaplazję nabłonka migawkowego w płaski

3. wydzielinę ropna

NA UTRWALENIE STANU PRZEWLEKŁEGO WPŁYW MAJĄ

0. biologiczna odporność błony śluzowej

1. niedrożność naturalnych ujść

2. upośledzona zdolność wchłaniania wysięku przez chorobowo zmienioną błonę śluzową

3. nawroty ostrych stanów zapalnych

4. występowanie w sąsiedztwie ognisk zakażenia (zęby trzonowe, przedtrzonowe)

OBJAWY TOWARZYSZĄCE STANOM CHOROBOWYM

0. MIEJSCOWE

1. bóle głowy

2. patologiczna wydzielina

3. zaburzenia układu oddechowego i ewentualnie układu pokarmowego

4. OGÓLNE

5. wysoka temperatura

6. uczucie rozbicia i osłabienia

DOLEGLIWOŚCI ZGŁASZANE PRZEZ PACJENTA

0. ból w rzucie zajętej zatoki

1. uczucie napięcia

2. upośledzone oddychanie przez nos

3. złe samopoczucie

4. gorączka

5. spływanie wydzieliny do gardła lub jej wypływ przez nos

6. bolesność uciskowa na przedniej ścianie zatoki

7. obrzęk policzka.

W przewlekłym zapaleniu zatok - objawy dyskretne lub ich brak.

D I A G N O S T Y K A

0. badanie podmiotowe

1. badanie przedmiotowe

2. badanie radiologiczne (zacienienie zatoki, płyn, przerost błony śluzowej)

L E C Z E N I E

0. OSTRE ZAPALENIE ZATOK

0. usunięcie zęba przyczynowego

1. leczenie zachowawcze:

2. antybiotykoterapia (penicyliny, cefalosporyny)

3. leki przeciwbólowe (paracetamol, witaminy z grupy B, C, wapno)

0. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE ZATOK

0. leczenie chirurgiczne (otwarcie zatoki, usunięcie jej zawartości łącznie ze zmienioną błoną śluzową, powiększenie otworu odpływowego do nosa w ścianie przyśrodkowej)

1. zmodyfikowana operacja Caldwella-Luca (usunięcie tylko makroskopowo zmienionej błony śluzowej)

2. leczenie zachowawcze: nakłucie i płukanie zatoki wodnymi roztworami bakteriobójczymi, antyseptycznymi, podgrzanymi do temperatury 20-30 stopni

3. dojście do zatoki: od strony nosa, przez ścianę przyśrodkową pod małżowiną dolną, od strony przedsionka jamy ustnej przez ścianę przednią w dole nadkłowym lub przez przetokę ustno-zatokową

METODY CHIRURGII ENDOSKOPOWEJ

0. METODA MESSERKLINGERA (CZYNNOŚCIOWA CHIRURGIA ENDOSKOPOWA ZATOK PRZYNOSOWYCH FESS)

0. odblokowanie naturalnych ujść zatok przez usunięcie chorobowo zmienionych tkanek lub nieprawidłowość anatomicznych i poszerzenia ich światła

1. wykonywana w rejonie lejka sitowego, puszki sitowej oraz sitowia przedniego

0. METODA WIGANDA - tzw. całkowita endoskopowa

0. wykonywana w jedno- lub obustronnych rozległych zmianach chorobowych obejmujących zatokę klinową, sitowie oraz zatokę szczękową

1. zabieg rozpoczyna się od otwarcia zatoki klinowej, następnie sitowia tylnego i przedniego oraz odblokowaniu ujścia zatoki szczękowej i zachyłka czołowego

GRZYBICZE ZAPALENIE ZATOK SZCZĘKOWYCH

Główną rolę odgrywają:

0. Aspergillus fumigatus

1. protezy ruchome

2. nieprawidłowa higiena jamy ustnej

3. zły stan uzębienia

NEURALGIA NERWU TRÓJDZIELNEGO

E T I O L O G I A

0. neuralgia idiopatyczna

(konflikt naczyniowo-nerwowy)

0. neuralgia objawowa

(rozwijający się guz w kącie mostowo- móżdżkowym, ropień, malformacja naczyniowa)

O B J A W Y

0. ból (najczęściej w obszarze unerwianym przez II i III gałąź nerwu V, najrzadziej w obrębie I gałęzi), głównie ból jednostronny

1. początkowo ból jest krótkotrwały, występuje sporadycznie, następnie ból jest coraz silniejszy i występuje częściej (okresy zaostrzeń i długich przerw)

2. ból wywołany błahym bodźcem (owianie chłodnym powietrzem, mówienie, dotyk, jedzenie)

3. w badaniu- wrażliwość chorego na ucisk punktów spustowych

4. drętwienie

5. mrowienie

6. osłabienie odruchu rogówkowego i spojówkowego (zaawansowana postać choroby)

L E C Z E N I E

PIERWSZY ETAP

0. farmakoterapia: karbamazepina, fenytoina, klonazepam

DRUGI ETAP

0. blokady - w okolicę obwodowych ujść gałązek n. V wprowadza się 0,5-1% roztwory prokainy lub lidokainy w ilości od 1-5 ml w zależności od warunków anatomicznych:

1. blokady n. zębodołowego dolnego- większe ilości niskoprocentowego roztworu

2. blokady n. nad- i podoczodołowego lub bródkowego- mniejsze objętości leku o wyższym stężeniu

3. blokady znoszą dolegliwości bólowe oraz doprowadzają do degeneracji włókien nerwowych

4. wyraźny efekt leczniczy po podaniu 15-30 blokad polokainowych lub lidokainowych

5. alkoholizacja (blokada 96% alkoholem etylowym w ilości 0,5 ml – ryzyko martwicy nie tylko nerwu ale i tkanek otaczających)

LECZENIE CHIRURGICZNE

0. operacyjna rewizja kąta mostowo-móżdżkowego i usunięcie konfliktu naczyniowo-nerwowego (MVD)- dekompresja nerwu trójdzielnego

1. M V D

2. za małżowiną uszną kraniotomia (3,0 x 3,5)

3. dojście do okolicy kąta mostowo- móżdżkowego

4. otwarcie zbiornika pajęczynówki

5. dekompresja nerwu (odpreparowanie naczynia od nerwu i odizolowaniu go materiałem- mięsień, wata teflonowa, Goretex, pochewka z protezy naczyniowej)

TECHNIKA BLOKAD STOSOWANYCH W LECZENIU NEURALGII NERWU TRÓJDZIELNEGO- iniekcje zewnątrzustne

BLOKADA NERWU NADOCZODOŁOWEGO:

0. po ustaleniu położenia otworu nadoczodołowego wkłuwa się do niego cienką igłę i wprowadza się kilka ml lidokainy aż do uwypuklenia skóry w miejscu wkłucia

BLOKADA NERWU PODOCZODOŁOWEGO:

0. dotykiem ustalić granice dolnej krawędzi oczodołu

1. wkłuć igłę w fałd nosowo-wargowy, kierując jej koniec skośnie ku górze

2. koniec igły natrafi 1 cm poniżej dolnej krawędzi oczodołu na otwór podoczodołowy, znajdujący się w linii źrenicy

3. po wprowadzeniu igły do otworu podoczodołowego wpuszcza się kilka ml lidokainy aż do momentu uwypuklenia górnej części policzka

TECHNIKA BLOKAD STOSOWANYCH W LECZENIU NEURALGII NERWU TRÓJDZIELNEGO

BLOKADA NERWU

NADOCZODOŁOWEGO

TECHNIKA BLOKAD

0. technika blokady np. nerwu podoczodołowego (II gałąź n.V) nie różni się od techniki znieczulenia tego nerwu

1. różnica polega na ilości wprowadzonego środka znieczulającego i jego stężeniu

2. w blokadach nerwu zębodołowego dolnego wstrzykuje się duże ilości niskoprocentowego roztworu

3. w blokadach nerwu nadoczodołowego, podoczodołowego oraz bródkowego- mniejsze ilości wysokoprocentowego roztworu- ze względu na stosunki anatomiczne

4. blokady środków znieczulających mają na celu wyłączenie bólu oraz degenerację nerwu

5. stosuje się około 30 blokad

BLOKADA NERWU PODOCZODOŁOWEGO- iniekcja wewnątrzustna

0. zlokalizować badaniem palpacyjnym otwór podoczodołowy

1. umieścić igłę w błonie śluzowej fałdu śluzowo- policzkowego w okolicy nad I zębem przedtrzonowym

2. posuwać igłę równolegle do długiej osi zęba aż do kontaktu z kością otworu podoczodołowego

3. podawać powoli środek znieczulający, jeśli wynik aspiracji jest negatywny

BLOKADA NERWU ZĘBODOŁOWEGO DOLNEGO od dołu według Cieszyńskiego

0. palec wskazujący przyłożyć do tylnej krawędzi gałęzi żuchwy, a kciuk do jej kąta

1. igłę długości ponad 5 cm a grubości 0,8 mm wkłuwa się przed kciukiem na głębokość

BLOKADA NERWU ZĘBODOŁOWEGO DOLNEGO od tyłu według Jarząba

0. igłę długości 5 cm wkłuwa się pod tylną krawędź gałęzi żuchwy, w połowie odległości między jej kątem a głową

1. Igłę przesuwa się po kości na głębokość około 2 cm w kierunku linii łączącej punkt wkłucia z kątem ust

BLOKADA NERWU BRÓDKOWEGO

0. średniej grubości igłę wkłuwa się w połowie szerokości trzonu żuchwy na wysokości między I a II przedtrzonowcem po ustaleniu dotykiem położenia otworu bródkowego

1. igłę kieruje się od góry i tyłu ku przodowi i linii środkowej

2. wstrzykuje się kilka ml lidokainy do momentu uwypuklenia tkanek miękkich w okolicy wkłucia

3. EGZEREZA (WYRWANIE GAŁĄZKI NERWU TRÓJDZIELNEGO)

TECHNIKA EGZEREZY NERWU PODOCZODOŁOWEGO:

0. znieczulenie przewodowe do otworu podoczodołowego (sposobem zewnętrznym)

1. wykonanie cięcia linijnego błony śluzowej i okostnej w górnym załamku przedsionka jamy ustnej, na przestrzeni od kła do pierwszego zęba trzonowego

2. odwarstwienie płata śluzówkowo-okostnowego

3. odsłonięcie otworu oczodołowego oraz nerwu z towarzyszącymi naczyniami

4. wypreparowanie nerwu z pęczka naczyniowo-nerwowego i chwycenie go dwoma kleszczami typu moskito w odstępie 0,5cm skośnie do jego przebiegu

5. EGZEREZA (WYRWANIE GAŁĄZKI NERWU TRÓJDZIELNEGO)

TECHNIKA EGZEREZY NERWU PODOCZODOŁOWEGO CD.:

0. ruchem obrotowym nawinięcie jak najdłuższego odcinka nerwu

1. przecięcie i usunięcie wypreparowanego fragmentu nerwu

2. poszerzenie otworu podoczodołowego (ochrona naczyń krwionośnych)

3. zamknięcie otworu zatykadłem

4. założenie szwów (tkanki miękkie)

TECHNIKA EGZEREZY NERWU BRÓDKOWEGO

0. znieczulenie przewodowe do otworu żuchwowego i nasiękowe w okolicę zębów przedtrzonowych dolnych

1. odsłonięcie otworu bródkowego i nerwu z towarzyszącymi naczyniami – cięcie półkoliste lub linijne w połowie wysokości wyrostka zębodołowego (od kła do I trzonowca), odwarstwienie tkanek miękkich od podłoża kostnego

2. dalsze postępowanie jak przy zabiegu egzerezy n. podoczodołowego

3. zabieg wykonywany rzadko- brak możliwości usunięcia odpowiednio długiego odcinka nerwu (zagięcie pod kątem ostrym kanału żuchwowego skierowanego do otworu bródkowego)

TECHNIKA EGZEREZY NERWU ZĘBODOŁOWEGO DOLNEGO:

0. najtrudniejszy zabieg

1. wykonywany sposobem zewnątrz- jak i wewnątrzustnym (szerokie rozwarcie szczęk)

2. znieczulenie przewodowe n. zębodołowego dolnego lub głębokie do otworu owalnego (zabieg w warunkach szpitalnych) nacięcie tkanek miękkich wzdłuż gałęzi żuchwy, przyśrodkowo od fałdu skrzydłowo- żuchwowego, sięgające od wewnętrznej powierzchni kąta żuchwy i możliwie jak najwyżej ku górze

3. odpreparowanie tkanek miękkich, uwidocznienie ścięgna m. skrzydłowego przyśrodkowego

4. odciągnięcie mięśnia hakiem, nacięcie okostnej, odwarstwienie jej od kości, tak aby uwidocznić języczek kostny osłaniający od przodu otwór żuchwowy

5. po wyizolowaniu nerwu z pęczka naczyniowo- nerwowego chwycić go kleszczykami Peana i zacisnąć, następnie wyciągnąć jak najdłuższy jego odcinek z kanału żuchwowego

6. nerw przeciąć i usunąć

7. założenie szwów (tkanki miękkie)

8. PRZEZSKÓRNE USZKODZENIE ZWOJU TRÓJDZIELNEGO GASSERA

9. dekompresja u chorych w podeszłym wieku, z licznymi obciążeniami internistycznymi

10. uszkodzenie przez:

11. iniekcje glicerolu

12. wkłucie igły lub elektrody bocznie od kąta ust i pod kontrolą rentgenowską, kierowanie się do otworu owalnego (na głębokość 6 cm, elektrodę wkłuwa się głębiej o 1 cm), pozostawienie igły w jamie nerwu trójdzielnego i podanie 0,2 ml sterylnego glicerolu

13. termokoagulacja

0. OPERACJA DANDY EGO

0. eksploracja kąta mostowo-móżdżkowego z przecięciem włókien n.V, w pobliżu wejścia nerwu do mostu

1. przecięcie większej części nerwu-czuciowej , z pozostawieniem części ruchowej

ZESPOŁY BÓLOWE W OBRĘBIE TWARZY

NEURALGIA ZWOJU KOLANKOWEGO
NEURALGIA HUNTA
NEURALGIA NERWU POŚREDNIEGO

0. w przebiegu półpaśca lub opryszczki okolicy ucha i przewodu słuchowego zewnętrznego- silne bóle strzelające, przeszywające głęboko w uchu

1. bóle promieniujące do szczęki, wyrostka sutkowego, korzenia języka i gardła

2. u chorych w wieku 30 lat

NEURALGIA ZWOJU
SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNEGO
ZESPÓŁ SLUDERA

ETIOLOGIA

0. zapalenie komórek sitowych i zatoki klinowej

1. nieprawidłowości anatomiczne nosa

2. ciała obce w nosie

3. nowotwory

4. urazy

5. zaburzenia naczynioruchowe

OBJAWY

0. jednostronny, głęboki ból w oczodole oraz podstawie nosa, promieniujący do szczęki, podniebienia i migdałków (przypomina czasami nerwoból n. V)

1. z równoczesnym łzawieniem, obfitym wydzielaniem śluzu z nosa

2. napadowe kichanie

3. światłowstręt

4. uczucie palenia, pieczenia

5. objawy naczynioruchowe

6. czasami zaczerwienienie twarzy po stronie występowania bólu

7. upośledzenie słuchu (obrzęk błony wyścielającej ucho środkowe i trąbkę słuchową)

NEURALGIA ZWOJU
SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNEGO
ZESPÓŁ SLUDERA

LECZENIE

0. blokady n. podniebiennego większego- 1% lidokaina

1. blokady zwoju skrzydłowo – podniebiennego (wkłucie poniżej łuku jarzmowego)

2. wycięcie zwoju (uporczywe dolegliwości)

3. leki: karbamazepina, fenytoina

NERWOBÓL NERWU JĘZYKOWO-GARDŁOWEGO

ETIOLOGIA

0. nowotwory górnej części gardła, podstawy czaszki i guzy okolicy kąta mostowo- móżdżkowego

1. konflikt nerwowo-naczyniowy (t. kręgowa, t. dolna przednia móżdżku), malformacje naczyniowe

OBJAWY

0. ból nagły, rwący i przeszywający, umiejscowiony jednostronnie w górnej części jamy gardłowej, łuku podniebiennym, migdałku i tylnej części języka, pojawiający się podczas jedzenia, głównie zimnych lub gorących pokarmów

1. ból- przeszywające promieniowanie do ucha lub do karku po tej samej stronie

2. wegetatywne objawy towarzyszące- odpowiadające pobudzeniu nerwu błędnego, głównie nagłe zwolnienie akcji serca

3. okresy zaostrzeń i remisji

LECZENIE

0. farmakoterapia: karbamazepina, fenytoina

1. blokada nerwu (lidokaina)

2. leczenie chirurgiczne (przecięcie n. językowo- gardłowego oraz nadcięcie 1/6-1/8 n. błędnego w jego górnej części)

ZESPÓŁ COSTENA

ETIOLOGIA

0. konflikt naczyniowo-nerwowy,

1. po zabiegach stomatologicznych

OBJAWY

0. bóle w okolicy ssż, promieniujące do języka, ucha i potylicy

1. ból przy ruchach w ssż (uciskanie i drażnienie tkanek unerwionych przez n. uszno- skroniowy przez wyrostek kłykciowy żuchwy)

2. osłabienie słuchu, szum w uszach (niedokrwienie błony bębenkowej i części ucha wewnętrznego)

LECZENIE

0. usunięcie przyczyn prowadzących do patologii w ssż (wada zgryzu, braki zębowe, nieodpowiednie oprotezowanie)

1. farmakoterapia: karbamazepina, fenytoina, klonazepam

2. fizykoterapia

3. iniekcja dostawowych steroidów

ZESPÓŁ TĘTNICY SKRONIOWEJ

0. zaliczany do kolagenoz lub chorób z autoagresji

1. nacieki zapalne w ścianach tętnic drażnią włókna nerwowe, głównie współczulne

OBJAWY

0. silny kłujący ból w okolicy tętnicy skroniowej powierzchownej, często z uczuciem tętnienia

1. ucisk bolącego miejsca łagodzi ból

2. zaburzenia wzroku- z powodu zwężenia lub zamknięcia tętnic siatkówki

3. powierzchowne tętnice- pogrubiałe, o wężowatym przebiegu, palpacyjnie stwardniałe i wrażliwe

LECZENIE

0. leki przeciwbólowe i steroidy

1. blokady ze środków znieczulających miejscowo

2. wycięcie najbardziej zmienionych fragmentów tętnicy skroniowej powierzchownej

SKURCZ MIĘŚNI TWARZY

ETIOLOGIA

0. procesy zapalne

1. nowotwory

2. niektóre choroby zakaźne

3. konflikt naczyniowo- nerwowy

OBJAWY

0. jednostronny, często bolesny skurcz mięśni twarzy

LECZENIE

0. usunięcie przyczyny podrażnienia nerwu

1. nastrzyknięcie mięśni toksyną botulinową

2. w ostateczności przecięcie nerwu

NEURALGIA NERWU USZNO-SKRONIOWEGO
tzw. zespół Łucji Frey

0. uszkodzenie nerwu uszno-skroniowego (uraz, zabieg operacyjny)

1. wrastanie włókien nerwowych do skóry oraz gruczołów potowych

2. wyzwalanie działalności wydzielniczej gruczołów potowych przez bodźce smakowe

3. objawy: przeczulica, zaczerwienienie i pocenie się skóry tej okolicy, ból parzący przy jedzeniu

4. leczenie: usunięcie blizny (przyczyna patologicznych odruchów), blokady, przecięcie n. uszno- skroniowego/ n. językowo- gardłowego /struny bębenkowej

CHOROBY GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH

GRUPY CHORÓB GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH

0. WADY WRODZONE

0. CHOROBY NIEZAPALNE

1. sialolitiazy (kamice ślinianek)

2. sialoadenozy (sialozy)

3. zespół Sjögrena

4. popromienne uszkodzenie ślinianek

0. CHOROBY ZAPALNE

1. pierwotne/wtórne zapalenie ślinianek

2. wirusowe/bakteryjne zapalenie ślinianek

3. ostre/przewlekłe/nawrotowe zapalenie ślinianek

0. NOWOTWORY

0. TORBIELE

0. URAZY

WADY WRODZONE

0. głównie dotyczą ślinianek przyusznych

1. to torbiele lub przetoki wrodzone (powstałe wskutek zaburzeń rozwoju I łuku skrzelowego) oraz zmiany naczyniowe – naczyniaki krwionośne lub chłonne

2. NACZYNIAKI KRWIONOŚNE

3. Włośniczkowe (głównie)

4. najczęściej pojawiają się w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia (czerwona masa w okolicy ślinianki przyusznej)

5. mają tendencję do zamykania się pomiędzy 4-6 rokiem życia- wstrzymanie się z leczeniem operacyjnym

0. Chłonne

1. najczęstsza lokalizacja- okolice ślinianki przyusznej i podżuchwowej

2. rozpoznawane w pierwszych 2 latach życia

3. nie mają tendencji do zanikania – leczenie operacyjne

S I A L O L I T I A Z Y
(KAMICE ŚLINIANEK)

0. obecność kamieni w przewodach wyprowadzających gruczołów

1. lokalizacja- najczęściej w śliniankach podżuchwowych (uwarunkowania anatomiczne oraz fizyczno-chemiczne śliny), rzadziej w przyusznych oraz podjęzykowych

2. objawy: obrzęk, ból, szczękościsk, powtarzające się stany zapalne

3. diagnostyka: badanie palpacyjne, USG, sialografia, rtg

4. leczenie chirurgiczne: usunięcie kamienia z przewodu ślinianki lub całej ślinianki

S I A L O L I T I A Z Y
(KAMICE ŚLINIANEK)

S I A L O A D E N O Z Y
(SIALOZY)

0. to niezapalne, nienowotworowe choroby ślinianek

1. etiologia: zaburzenia wydzielania i metabolizmu gruczołów

2. występowanie: głównie ślinianki przyuszne

3. objawy: nawracający czasem bolesny obrzęk ślinianek

PODZIAŁ SIALOADENOZ ZE WZGLĘDU NA PRZYCZYNY

0. HORMONALNE

1. cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, menopauza, andropauza, ciąża, laktacja, choroba Cushinga, choroba Addisona

0. METABOLICZNE

1. niedobiałczenie, wyniszczenie u alkoholików, anoreksja, bulimia, choroby związane z niedoborem witamin, otyłość, hiperlipidemia, niektóre leki

0. NEUROGENNE

1. zaburzenie funkcji układu autonomicznego

Z E S P Ó Ł
S J Ö G R E N A

0. przewlekła choroba autoimmunizacyjna

1. z powodu zaburzeń immunoregulacji (niszczenie miąższu gruczołów wewnątrzwydzielniczych przez tworzenie nacieków limfocytarnych)

2. dotyczy najczęściej gruczołów ślinowych i łzowych

3. K>M

4. ZESPÓŁ PIERWOTNY (KSEROSTOMIA, KSEROFTALMIA, ZAP.TK.ŁĄCZNEJ)

5. ZESPÓŁ WTÓRNY (współwystępuje z innymi chorobami autoimmunizacyjnymi tkanki łącznej: w chorobie reumatycznej, w toczniu rumieniowatym układowym, w sklerodermie, w pierwotnej marskości wątroby)

ZESPÓŁ SJÖGRENA

ZESPÓŁ SJÖGRENA - objawy

0. kserostomia - suchość błony śluzowej jamy ustnej (utrudnione połykanie, ból, zaburzenie żucia, próchnica)

1. kseroftalmia - prowadzi do suchego zapalenia rogówki i spojówki

2. zapalenie tkanki łącznej - zap. stawów

3. mięśniowo-szkieletowe ( łatwa męczliwość, bóle mięśni i stawów, podwyższona temp., złe samopoczucie)

4. oddechowe (suchość w jamie nosa, zapalenie opłucnej i płuc)

5. brzuszne (zap. bł. śluzowej żołądka)

6. nerkowe (zaburzenia zagęszczania moczu, przewlekłe śródmiąższowe zap.nerek)

ZESPÓŁ SJÖGRENA
suchość jamy ustnej i głośni

ZESPÓŁ SJÖGRENA
suche zapalenie spojówki i rogówki
owrzodzenie rogówki

ZESPÓŁ SJÖGRENA - diagnostyka

0. typowe objawy trwające > 3 miesiące

1. pozytywne wyniki badań histopatologicznych i serologicznych (OB., czynnik reumatoidalny, przeciwciała przeciwjądrowe)

POPROMIENNE USZKODZENIE ŚLINIANEK

0. dawka około 10 Gy - zaburzona czynność ślinianek

1. dawka 60-70 Gy zniszczenie ślinianek, często nieodwracalne

2. leczenie objawowe - sztuczna ślina, płukanie jamy ustnej roztworami witamin A i E

CHOROBY ZAPALNE ŚLINIANEK

0. Ostre/przewlekłe/nawracające

1. Wirusowe/bakteryjne

2. Pierwotne/wtórne

PIERWOTNE ZAPALENIE ŚLINIANEK
OSTRE ROPNE ZAPALENIE ŚLINIANEK

0. najczęściej w śliniankach przyusznych

1. etiologia: Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Streptococcus viridans

2. czynniki sprzyjające: zły stan chorego, nieodpowiednia higiena jamy ustnej, próchnica zębów, cukrzyca, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe

3. objawy: żywo bolesne obrzmienie gruczołu ślinowego, ze zmienioną nad nim skórą, treść ropna wypływająca z ujść przewodu ślinianki, gorączka, leukocytoza, mogą pojawić się ropnie

4. leczenie: antybiotykoterapia, nawodnienie chorego, odpowiednia higiena jamy ustnej

PIERWOTNE ZAPALENIE ŚLINIANEK
PRZEWLEKŁE ROPNE ZAPALENIE ŚLINIANEK

0. głównie jako następstwo nawracających zapaleń ostrych (zmiana budowy kanalików)

1. najczęściej dotyczy ślinianek przyusznych

2. objawy: bolesne powiększenie jednej lub obu ślinianek, szczękościsk, podwyższona temperatura ciała

3. leczenie: antybiotykoterapia ( w fazie zaostrzenia), czasem usunięcie ślinianki

PIERWOTNE ZAPALENIE ŚLINIANEK
PRZEWLEKŁE TWARDNIEJĄCE ZAPALENIE ŚLINIANKI PODŻUCHWOWEJ (GUZ KUTNERA)

0. ślinianka podżuchwowa - twarda, powiększona, trudna do odróżnienia od guza

1. leczenie – usunięcie ślinianki

2. WIRUSOWE ZAPALENIE ŚLINIANEK

ŚWINKA (wirusowe ostre zapalenie ślinianek)

0. zapalenie obejmuje wszystkie duże gruczoły ślinowe

1. choroba wieku dziecięcego

2. obustronne obrzmienie ślinianek przyusznych, czasem również podżuchwowych i podjęzykowych, podwyższona temperatura ciała, dolegliwości ze strony narządów jamy brzusznej (zapalenie trzustki), zapalenie jąder, jajników, nieodwracalne uszkodzenie nerwu VIII, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

3. diagnostyka: objawy kliniczne, wywiad, oznaczenie poziomu przeciwciał, amylazy we krwi i moczu,

4. leczenie: przeciwbólowe, przeciwzapalne, w ciężkich postaciach- steroidy, gamma-globulinę

5. WIRUSOWE ZAPALENIE ŚLINIANEK

ZAKAŻENIE WIRUSEM CYTOMEGALII

0. zapalenie ślinianki, powiększenie śledziony i wątroby, małopłytkowość, niedokrwistość

1. u dorosłych jako wtórne zakażenie – w zakażeniu HIV, po przeszczepie narządów, w nowotworach złośliwych

2. diagnostyka: badania serologiczne

3. leczenie objawowe

0. ZAPALENIE ŚLINIANEK W CHOROBACH ZIARNINIAKOWYCH

1. ostre zapalenie – w gruźlicy- rozsiane ropnie w miąższu ślinianek

0. W PROMIENICY

1. powstaje głęboko położony ropień, szerzący się do żwacza, przestrzeni przygardłowej

0. W CHOROBIE KOCIEGO PAZURA LUB TOKSOPLAZMOZIE

1. zakażenie i martwica węzłów chłonnych około i wewnątrzprzyuszniczych oraz powstanie ropni

0. W SARKOIDOZIE

1. bolesne powiększenie obu ślinianek przyusznych, czasem ślinianek podżuchwowych ( dodatkowo pojawienie się obrzmienia gruczołów łzowych, zapalenia tęczówki, porażenia nerwu twarzowego, gorączki – ZESPÓŁ HEERFORDTA)

Diagnostyka: wywiad, badania bakteriologiczne, serologiczne lub histopatologiczne

NOWOTWORY GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH

0. NABŁONKOWE

1. NIENABŁONKOWE

2. NIESKLASYFIKOWANE

NOWOTWORY NABŁONKOWE

0. NOWOTWORY ŁAGODNE

1. Gruczolak wielopostaciowy

2. Gruczolaki jednopostaciowe: chłonny (guz Warthina), kwasochłonny, inne

0. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

1. Rak gruczołowo- torbielowaty

2. Rak gruczołowy

3. Rak płaskonabłonkowy

4. Rak z komórek surowiczych, groniastokomórkowy

5. Rak śluzowo- naskórkowy

6. Rak w gruczolaku wielopostaciowym

7. Rak niezróżnicowany

NOWOTWORY NIENABŁONKOWE

0. NOWOTWORY ŁAGODNE

1. naczyniak krwionośny i limfatyczny

2. tłuszczak

3. włókniak

4. inne

0. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

1. chłoniak

2. mięsak

NOWOTWORY ŁAGODNE

0. Gruczolak wielopostaciowy

1. Gruczolak chłonny (guz Warthina)

GRUCZOLAK WIELOPOSTACIOWY
adenoma pleomorphum

0. rozwija się w dużych i małych gruczołach ślinowych, głównie w śliniance przyusznej, zwykle po jednej stronie

1. pochodzi z komórek: nabłonkowych w przewodach wewnątrzśliniankowych i mioepitelialnych

2. rośnie powoli, bezobjawowo, rzadko złośliwieje

3. ma torebkę, czasem guzki satelitarne

4. powinien być usunięty wraz z otaczającym go miąższem ślinianki (najczęściej z płatem powierzchownym)

GRUCZOLAK CHŁONNY
adenolymphoma

0. rozwija się głównie w śliniankach przyusznych

1. głównie u mężczyzn 40-70 r.ż.

2. czasem występuje obustronnie

3. zbudowany z elementów gruczołowych, często torbielowatych z rozrostami brodawkowatymi nabłonka wyścielającego

4. nie ulega przemianie złośliwej, nie daje wznów

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

0. RAK ŚLUZOWO- NASKÓRKOWY

1. RAK GRUCZOŁOWO- TORBIELOWATY

2. RAK GRUCZOŁOWY

RAK ŚLUZOWO - NASKÓRKOWY
(carcinoma mucoepidermale)

0. rozwija się w dużych śliniankach i w małych gruczołach ślinowych górnych dróg oddechowych i górnego odcinka przewodu pokarmowego

1. wyróżnia się dwa typy nowotworu:

2. wysokozróżnicowany (o mniejszym stopniu złośliwości), rośnie powoli, nie daje objawów

3. niskozróżnicowany (bardzo agresywny, o wysokim stopniu złośliwości), rośnie szybko, wcześnie powoduje porażenie nerwu twarzowego i przerzuty do węzłów chłonnych

RAK GRUCZOŁOWO-TORBIELOWATY
(carcinoma adenoides cysticum)

0. rozwija się z małych gruczołów ślinowych jamy ustnej i podniebienia

1. rośnie powoli, naciekając tkanki miękkie i kości, szerzy się przestrzeniami okołonerwowymi, początkowe objawy – nieuchwytne

2. ból w okolicy ślinianki czy porażenie nerwu twarzowego mogą wystąpić bez powiększenia gruczołu

3. przerzuty do płuc, mózgu, kości (na ogół prowadząc do śmierci chorego)

RAK GRUCZOŁOWY
adenocarcinoma

0. dotyczy głównie ślinianki przyusznej

1. M>K

2. rozwija się z komórek nabłonka przewodów ślinowych, w budowie przeważają elementy gruczołowe

3. rośnie agresywnie, szybko powoduje porażenie nerwu twarzowego i silne bóle, przerzuty do węzłów chłonnych

RAKI DUŻYCH GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH

0. T1- guz do 2cm, bez naciekania poza tkankę gruczołową

1. T2- guz 2-4 cm, bez cech naciekania poza tkankę gruczołową

2. T3- guz >4cm, wykazuje cechy naciekania poza tkankę gruczołową

3. T4a- guz naciekający skórę, kość żuchwy, przewód słuchowy zewnętrzny i nerw twarzowy

4. T4b- guz naciekający podstawę czaszki, i(lub) wyrostek skrzydłowy, i(lub) tętnice szyjną

NOWOTWORY MAŁYCH GRUCZOŁÓW

0. pod błoną śluzową podniebienia lub w dnie jamy ustnej

1. to czerwone niebolesne uwypuklenia

DIAGNOSTYKA NOWOTWORÓW

0. USG

1. TK

2. MR

3. BAC

4. PODSTAWĄ ROZPOZNANIA JEST BAD.HISTO-PATOLOGICZNE USUNIĘTEGO GUZA

5. POBIERANIE WYCINKÓW JEST WSKAZANE W GUZACH NIEOPERACYJNYCH W CELU USTALENIA ROZPOZNANIA LUB W PODEJRZENIU CHŁONIAKA

L E C Z E N I E

0. NOWOTWORY ŁAGODNE

1. OPERACYJNE

0. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

1. SKOJARZONE: OPERACYJNE I POOPERACYJNA RADIOTERAPIA

T O R B I E L E
najczęściej w śliniankach przyusznych

0. TORBIELE WRODZONE

1. TORBIELE NABYTE (przyczyny: stany zapalne ślinianek, urazy, przy istnieniu kamieni w miąższu ślinianki lub w przewodzie wyprowadzającym, w łagodnym rozroście limfatyczno -nabłonkowym, w nowotworach)

T O R B I E L

U R A Z Y

0. głównie dotyczą ślinianek przyusznych i podżuchwowych

1. uszkodzeniu może ulec: miąższ ślinianki, przewody wyprowadzające, nerw twarzowy

U R A Z Y

PRZY URAZIE ŚLINIANKI MOŻE DOJŚĆ DO USZKODZENIA NERWU TWARZOWEGO

0. Niedowład nerwu - leczenie zachowawcze (steroidy, fizjoterapia)

1. Porażenie nerwu - leczenie chirurgiczne, najlepiej do 48h po urazie, końce uszkodzonych nerwów zespolić lub przeprowadzić rekonstrukcję

K O N I E C