„Ludzie bezdomni” - streszczenie w pigułce
Tom I
Wenus z Milo
Opis wycieczki doktora Tomasz Judyma i czterech poznanych przez bohatera Polek po galerii w Luwrze oraz Wersalu. Zachwycanie się posągiem Wenus z Milo oraz skonfrontowanie go z obrazem „Rybak” autorstwa francuskiego malarza Puvis de Chavannes’a.
W pocie czoła
Po powrocie do Warszawy Tomasz odwiedza swego starszego brata Wiktora i jego rodzinę – żonę Teosię i dwójkę dzieci. Mężczyźni zwierzają się wzajemnie z tajemnic dzieciństwa oraz teraźniejszych problemów.
Mrzonki
Bohater wygłasza swój odczyt o współczesnym stanie higieny, negując przy tym stanowisko lekarzy: „Lekarz dzisiejszy – to lekarz ludzi bogatych”. Jego słowa spotykają się z całkowitym odrzuceniem wśród innych gości doktora Czernisza. Tomasz opuszcza towarzystwo zniechęcony i pozbawiony nadziei na poprawę stanu zdrowia warszawskiej biedoty. Słyszy słowa: „Kolega się mylisz! Medycyna to fach”.
Smutek
Bohater, podczas spaceru po parku, czuje, jak powoli jego marzenia tracą szansę realizacji. Nie zwraca nawet uwagi na mijającą go karetę z poznanymi w Paryżu paniami.
Praktyka
Judym na próżno przez pięć miesięcy oczekuje w swym gabinecie (urządzonym w domu) na pacjentów. Nikt nie przychodzi, co jest wynikiem odczytu wygłoszonego u dr. Czernisza.
Gdy otrzymuje od dr. Węglichowskiego propozycję pracy w zakładzie uzdrowiskowym w Cisach, decyduje się przyjąć stanowisko.
Swawolny Dyzio
Opis podróży do Cisów, podczas której bohatera prześladuje niegrzeczny chłopiec Dyzio. W końcu, wyczerpany postępowaniem źle wychowanego dziecka, decyduje się na samodzielną podróż. Dociera do uzdrowiska umazany błotem (wynajętą furmanką powoził pijany woźnica) i wyczerpany (resztę drogi przebył pieszo).
Cisy
Doktor zapoznaje się z historią i działaniem kurortu, z pracującymi tam ludźmi oraz pacjentami szpitala. Nawiązuje korespondencję z wiceprezesem zakładu – M. Lesem.
Kwiat tuberozy
Judym spotyka, podczas zwiedzania małego kościółka, panny Orszańskie i Joannę Podborską – ich guwernantkę. Jest zazdrosny o Natalię, którą wyraźnie zauroczył amant i utracjusz Karbowski (porównany do kwiatu tuberozy).
Przyjdź
Tomasz obserwuje przez okno krajobraz po niedawnej burzy. Opis nosi cechy modnej w modernizmie psychizacji pejzażu (z nastrojem bohatera współgra stan natury).
Zwierzenia
Przytoczenie fragmentów pamiętnika pisanego przez Joasię, dzięki któremu poznajemy jej charakter i przeszłość.
Tom II
Poczciwe prowincjonalne idee
W zakładzie rozprzestrzenia się febra (malaria). Mimo ciągłych interwencji doktora Judyma, kierownictwo Cisów nic sobie nie robi z jego ostrzeżeń.
Starcy
Judym przedstawia swój projekt modernizacji sanitariatów i podniesienia poziomu zdrowia w Cisach, lecz tak samo jak podczas odczytu u Czernisza – zostaje potraktowany jak „nawiedzony” medyk, nieznający się na prowadzeniu kurortu. Zarządcy coraz bardziej go lekceważą.
„Ta łza, co z oczu twoich spływa…”
„Ta łza, co z oczu twoich spływa…” to początek wiersza Adama Asnyka. W rozdziale mowa o wyjeździe Wiktora Judyma do Szwajcarii.
O świcie
Tomasz spotyka wczesnym rankiem Joannę, która informuje go o ucieczce Natalii z Karbowskim. Dzięki temu Judym uświadamia sobie, że obiektem jego miłości jest Podborska: „Przecie to jest moja żona”.
W drodze
Opis długiej podróży, w jaką wyrusza Teosia Judymowa z dziećmi. Po wielu perypetiach, dzięki pomocy młodych Karbowskich, dociera w końcu do męża, który oświadcza jej, że wyjeżdżają do Ameryki.
O zmierzchu
W trakcie jednej z przechadzek, Judym oświadcza się Joannie i zostaje przyjęty.
Szewska pasja
Tomasz nie może już dłużej znieść postępowania Krzywosąda (kazał wybrany ze stawu szlam wrzucać do strumienia, skąd wodę czerpali mieszkańcy okolicznych wsi) i podczas gwałtownej wymiany zdań wrzuca administratora do stawu.
Gdzie oczy poniosą
Judym traci posadę i następnego dnia, w tajemnicy przez narzeczoną, opuszcza Cisy. Podczas podróży spotyka dawnego znajomego – inżyniera Korzeckiego, dzięki namowom którego przyjeżdża do Sosnowca.
Glikauf!
Zwrot ten pochodzi z języka niemieckiego i oznacza w polskim odpowiedniku „Szczęść Boże”. W tym rozdziale Tomasz poznaje trudne warunki pracy górników i dowiaduje się o wykorzystywaniu do granic możliwości w pracach kopalnianych koni.
Pielgrzym
Bohater poznaje inżyniera Kalinowicza – dyrektora kopalni i jego dzieci. Z młodym Kalinowiczem wdaje się w rozmowę o stanie opieki medycznej hutników i górników. Korzecki otrzymuje tajemniczy pakunek.
Asperges me…
Bohatera odwiedza znajomy Korzeckiego – Oleś Daszkowski. Prosi doktora o wizytę domową u chorej matki. Po oględzinach kobiety Tomasz jest świadomy swej bezsilności wobec śmierci.
Dajmonion
Opis pracy Judyma. Jest teraz fabrycznym lekarzem. Gdy pewnego dnia dostaje dziwny list od Korzeckiego, czuje nadchodzące niebezpieczeństwo. Po przyjeździe do domu kolegi zastaje go martwego (Korzecki popełnił samobójstwo).
Rozdarta sosna
W ostatnim rozdziale dochodzi do spotkania narzeczeństwa. Po zwiedzeniu kopalni Tomasz mówi Joasi o swej decyzji – musi spędzić życie samotnie, ponieważ: „chce rozwalić te śmierdzące nory”. Gdy dziewczyna odchodzi z płaczem, bohater błądzi po lasach i rozlewiskach.