Księstwo Warszawskie

Terytorium

Na mocy traktatu w Tylży z 7-go lipca 1807 roku powstało na terenach II i III zaboru pruskiego Księstwo Warszawskie. Gdańsk został wolnym miastem. Było to stosunkowo małe państwo - jego powierzchnia w 1807 roku wynosiła ok. 104 tys. km2, Herb Księstwa Warszawskiego dwa lata później była równa 154 tys. km2. Zamieszkałe było przez około 2,6 miliona ludzi. Po wygranej wojnie z Austrią, na podstawie zawartego w Schonbrunnie pokoju, Napoleon rozszerzył granice Księstwa o kolejne ziemie. Na początku państwo zostało podzielone na 6 departamentów, które z kolei dzieliły się na powiaty. W 1809 roku doszły cztery nowe.

Ustrój

Napoleon Bonaparte wprowadził w Księstwie, tak samo jak i w innych uzależnionych od Francji państwach, Kodeks Cywilny Napoleona. W Dreźnie 22 lipca 1807 roku nadał także konstytucję. Na jej mocy władcą został elektor saski, Fryderyk August. Władzą ustawodawczą był sejm złożony z senatu (kasztelanowie, wojewodowie i biskupi) i izby poselskiej (100 posłów - 60 posłów z sejmików szlacheckich, a 40 z wyboru przez zgromadzenia gmienne). Niższa izba wyrażała swoje zdanie co do polityki rządu, proponowała zmiany do ustaw. Sejm (obrady co dwa lata na dwa tygodnie) miał dyskutować i uchwalać propozycje rządu dotyczące nowych podatków i systemu menniczego państwa. Tak naprawdę władza ustawodawcza, jak i wykonawcza, należała do osoby króla. Przy jego boku działała Rada Stanu składająca się z ministrów przygotowujących projekty praw.

Urzędy w Księstwie były przeznaczone tylko dla osób, które mieszkały na stałe w Księstwie. Językiem urzędowym był polski i naturalnie francuski, ale jako drugorzędny. Zniesiono różnice stanowe, poddaństwo i feudalizm (naturalnie tylko teoretycznie, w rzeczywistości nastąpiło to dopiero w połowie XIX wieku). Wydano nawet dekret 21 grudnia 1807 roku, który potwierdzał konstytucyjny zapis o wolności osobistej chłopów. Nie nadawał im jednak żadnej ziemi. Polityka zagraniczna Księstwa musiała być podporządkowana planom Paryża. W Księstwie przebywał także dowódca armii francuskiej marszałek Davout, który za pośrednictwem Polaków sprawował faktyczne rządy w państwie.

Napoleon nadaje konstytucję Księstwu

Napoleon nadaje Księstwu konstytucję dnia 22 lipca 1807 roku w Dreźnie

Wojsko

Stan liczebny wojska Księstwa Warszawskiego wynosił 30 tysięcy ludzi. Poza tym istniały jeszcze "resztki" Legionów jako Legia Nadwiślańska w sile około 10 tysięcy, walcząca u boku armii francuskiej. Pułk swoleżerów lekkokonnych stał się częścią gwardii cesarskiej. Część piechoty polskiej została przeniesiona do Hiszpanii, gdzie tłumiła bunty tamtejszej ludności.

W 1809 roku wojska polskie wzięły udział w wojnie francusko-austriackiej. Dzięki temu możliwy był znaczny rozrost terytorialny Księstwa. Następnie na sejmie nadzwyczajnym w Warszawie w 1812 roku zadecydowano o wystawieniu 100 tysięcy wojsk polskich do tzw. "drugiej wojny polskiej" (wojna francusko-rosyjska z 1812 roku), podczas której zginęło 70% żołnierzy. Ostatni raz Polacy pomogli Napoleonowi w bitwie pod Lipskiem. W drodze powrotnej przeprawiając się przez Elsterę zginął książę Józef Poniatowski, mianowany tuż przed bitwą marszałkiem Francji.

Bezinteresowność Napoleona?

Często słyszy się głosy, że Napoleon dał Polakom własne państwo z życzliwości, sympatii lub innych tym podobnych pobudek. Cóż, pięknie byłoby, gdyby to faktycznie miała być prawda. Jednakże Napoleon jako wielki wódz i świetny strateg nie miał głównie miłości do Polaków jako głównej przyczyny powstania Księstwa. Przede wszystkim Księstwo stanowiło doskonałą bazę wylotową na Rosję, osłabiło terytorialnie i gospodarczo Prusy oraz stanowiło dobre zabezpieczenie materialne. Dlaczego? Otóż przez sześć lat istnienia Księstwa Warszawskiego, Polacy musieli zapłacić Napoleonowi za uzbrojenie polskiej armii i za sól, które skonfiskował na ziemiach polskich, Poza tym szlachta musiała spłacić długi, które miała w przejętych przez Napoleona, bankach pruskich i to z wysokim procentem! W miejscowości Bayonne we Francji zatwierdzono, że Polska winna jest Francji aż 43 miliony franków (stąd wielkie, nie do osiągnięcia sumy nazywa się sumami bajońskimi)! Zdołano jednak zmniejszyć tą kwotę do 21 milionów spłacanych w ratach przez trzy lata. Z powodu tych roszczeń finansowych, sytuacja materialna Księstwa była w opłakanym stanie.

Kres Księstwa Warszawskiego

Wraz z klęską Napoleona na frontach wojennych (głównie po przegranej wojnie z Rosją) legły w gryzach plany Polaków na odzyskanie niepodległości za pomocą Francji, a Księstwo Warszawskie znalazło się pod panowaniem rosyjskim. Praktycznie w niezmienionym składzie przetrwało po Kongresie Wiedeńskim jako Królestwo Polskie albo Kongresówka, jednakże protektorat caratu okazał się o wiele gorszy od panowania francuskiego.