SURDOPEDAGOGIKA

Metoda migowa

1. czy klasyczny język migowy można utożsamiać z narodowym językiem migowym? Porównaj.

Nie należy posługiwać się tymi zwrotami jak synonimami, gdyż te dwa języki różnią się pod wieloma względami. Klasyczny język migowy nie posiada w odróżnieniu od miganego fleksji. Klasyczny język migowy posiada własną strukturę gramatyczną o charakterze pozycyjno-przestrzennym, a język migany wykorzystuje zasady gramatyczne istniejące w danym języku narodowym. Klasyczny język migowy składa się jedynie ze znaków migowych, natomiast językowi migowemu narodowemu towarzyszy zawsze język mówiony.

2. co składa się na system językowo-migowy?

· Język mówiony – głośna i wyraźna mowa;

· Język migany – migana odmiana języka narodowego, znaki migowe o tej samej treści co mowa i przekazywane równolegle z nią;

· Elementy prozodyczne wypowiedzi – mimika, gesty wtrącone, organizacja przestrzenna wypowiedzi w języku żganym oraz zachowania kinetyczne;

Metoda oralna

3. wyjaśnij krótko w jaki sposób przebiega odczytywanie mowy z ust.

Odczytywanie mowy z ust nie przebiega w sposób analityczny – głoska po głosce, lecz w sposób syntetyczny – odbiorca rejestruje i analizuje nie obrazy artykulacyjne poszczególnych głosek, lecz przebiegi przestrzenno-czasowe zestawów artykulacyjnych składających się na cale słowa

4. jakie czynniki związane z nadawcą i odbiorcą tekstu wpływają na skuteczność odczytywania mowy z ust?

· czynniki związane z nadawcą:

- cechy anatomiczne i charakterystyczne twarzy (deformacja, tiki, wąsy itp.)

- mimika twarzy i gestykulacja

- wyrazistość i naturalność artykulacji

- tempo artykulacji

- dykcja i natężenie dźwięku (jeśli odbiór mowy jest wspierany słuchem)

- stosowanie środków pomocniczych (fonogesty, alfabet palcowy itp.)

· czynniki związane z odbiorcą:

- sprawność spostrzegania wzrokowego (ostrość i męczliwość wzroku)

- odpowiednio bogate słownictwo bierne (odczytywać z ust można wyłącznie znany wyraz)

- doświadczenie w porozumieniu się

- możliwość odbioru słuchowego

- elastyczność myślenia i szybkość kojarzenia

5. jakie czynniki związane ze środowiskiem i tekstem wpływają na skuteczność odczytywania mowy z ust?

· czynniki związane z tektem:

- operowanie znanym słownictwem

- konstruowanie poprawnych i krótkich zdań

- orientacja w temacie rozmowy i trzymanie się tematu przez nadawcę

- współdziałanie osoby niesłyszącej w akcie komunikacyjnym (zadawanie pytań wtrąconych dla potwierdzenia odbieranych informacji itp.)

· czynniki związane ze środowiskiem:

- oświetlenie twarzy osoby mówiącej

- odległość (najlepsza jest do 1,50m)

- liczba rozmówców (najlepiej rozmawia się z 1 osoba)

- istnienie czynników rozpraszających (np. włączony telewizor)

Metoda słuchowa

· stosuje się u osób niedosłyszących, umiarkowanie niedosłyszących i ciężko niedosłyszących, ale nie całkowicie głuchych;

· rehabilitacje zaczyna się jak najwcześniej, tuż po rozpoznaniu – diagnozie;

· wymagany jest aparat słuchowy;

· najczęściej pobudzany ośrodek zmysłu – słuch

· forma pracy:

- rozmowa prezentująca – bierność dziecka;

- rozmowa antycypująca – aktywność dziecka prowokacja do działania;

· podstawa pracy – wielokrotne powtarzanie;

· zasady:

- optymalne wzmacnianie dźwięku

o indywidualne aparaty słuchowe;

o ważne jest nauczenie dziecka zgłaszania zaburzeń w funkcjonowaniu aparatu;

- unisensoryczny charakter;

- częste momenty uwagi słuchowej – świadomego odbioru dźwięków;

- włączenie wszystkich członków grupy – grupa niezbyt liczna;

- motywacja – unikanie negatywnych uwag;

- postępowanie całościowe

- wiodąca rola mowy

o głośność wypowiedzi;

o rola odgłosów otoczenia;

o stopniowe likwidowanie punktów orientacyjnych – wyłączanie wzorku na rzecz słuchu;

Metoda daktylna

6. co to są fonogesty i jak jest ich istota?

· Fonogesty – umowne ruchy dowolnej ręki sharmonizowane z głośnym i wyraźnym mówieniem na specjalnych zasadach, których celem jest ułatwienie dziecku z uszkodzonym słuchem rozumienia wypowiedzi dzięki lepszemu rozpoznawaniu jej elementów;

· Istota – pozwalają rozróżnić sylaby, między którymi nie można dostrzec różnic obserwując ruchy narządów mowy;

7. wymień zasady stosowania fonogestów. Opisz jedną z nich.

· Zasada dobrych warunków odbioru;

· Zasada całościowego rozumienia wypowiedzi;

· Zasada długotrwałego i stałego używania fonogestów przez całe najbliższe środowisko;

· Zasada pobudzania do mówienia;

· Zasada kształtowania umiejętności analizowania wypowiedzi;

· Zasada niewprowadzania jednocześnie z fonogestami innych manualnych środków porozumiewania się;

8. czy i dlaczego fonogesty mogą być używane bez mówienia?

Fonogesty nie mogą być używane bez mówienia i nie zastępują wypowiedzi ustnej, lecz przeciwnie – pomagają dziecku skupić uwagę na ustach osoby mówiącej i rozpoznawać wzrokiem to, czego nie potrafi rozpoznać słuchem, wspomagają słuchanie i odczytywanie z ust uzupełniając wypowiedź wskazówkami manualnymi;

Alfabet palcowy

9. czym się różni alfabet palcowy od daktylografii?

Daktylografia jest to forma porozumiewania się oparta na odpowiednim ułożeniu palców jednej lub obydwu dłoni, alfabet palcowy z kolei jest elementem składowym daktylografii.

10. do czego służy alfabet palcowy?

· do przekazywania niektórych imion własnych (dla których nie istnieje znak migowy lub jest nieznany mówiącemu),

· do przekazywania skrótów wyrazowych (akronimów) np.: mgr, wg, PKP,

· do przekazywania przedrostków i przyrostków np.: poszukac,

· jako integralny element złożonego znaku ideograficznego (przykładowo w polskim języku migowym daktylograficzne „u” w znaku umowa),

· w sytuacji gdy spotyka się 2 podobnie brzmiące wyrazy (np.: uchwalać uchwale – jeden z nich przekazuje się daktylograficznie),

· do przekazywania homonimu w znaczeniu nieadekwatnym do dosłownego znaczenia danego wyrazu (np. przelać w znaczeniu przepływu środków finansowych),

· dla podkreślenia znaczenia wyrazu w treści wypowiedzi;

Metoda kombinowana i komunikacja totalna

11. wykaż różnice między totalną komunikacją a metodą kombinowaną.

· Totalna komunikacja – metoda porozumiewania się za pomocą wszystkich dostępnych środków:

- ekspresja słowna – mowa;

- wzrokowa percepcja mowy – odczytywanie z ust, pamięć wzrokowa, pamięć ruchowa;

- słuchowa percepcja mowy – trening słuchowy, wychowanie słuchowe;

- systemy językowo-migowe – język migowy, mimika, pantomimika;

- systemy ustno-ręczne – daktylografia, fonogesty;

· Metoda kombinowana – celowy, świadomie wypracowany sposób nauczania z wykorzystaniem elementów z czterech podstawowych metod, stosowanych w procesie dydaktycznym rozwijania mowy dzieci głuchych:

- oralnej,

- słuchowej,

- daktylnej,

- migowej;

12. dokonaj krótkiej charakterystyki celów metody kombinowanej.

· Możliwość wyboru określonej metody nauczania zgodnie z poziomem percepcyjnym i umysłowym dziecka;

· Stymulowanie ekspresji werbalnej dziecka z wadą słuchu za pomocą środków wspomagających ten proces;

· Wykorzystanie jej w określonych celach i zadaniach procesu dydaktycznego;

· Integrowanie osób z wadą słuchu nie tylko ze środowiskiem ludzi słyszących, ale także przygotowanie ich w zakresie porozumiewania się w środowisku ludzi niesłyszących;

13. jakie znasz sposoby łączenia metod nauczania osób głuchych (m. kombinowana)?

Wychowanie słuchowe i terapia mowy

14. wykaż zależności między stopniem ubytku słuchu a komunikacją.

Metody pracy	Stopień ubytku słuchu		Komunikacja
			Nauczyciel komunikator		uczeń
					odbiorca		Nadawca
słuchowa	20-40 dB Osoba niedosłysząca	Forma werbalna		Odbiór słuchowy		Forma werbalna
słuchowa	40-70 dB Osoba umiarkowanie niedosłysząca	Forma werbalna		Odbiór słuchowy; Odbiór słuchowo-wzrokowy		Forma werbalna
Słuchowa; Słuchowo-oralna; Oralno-słuchowa Oralna;	70-100 dB Ciężki niedosłuch	Forma werbalna; Forma pozawerbalna; Ich kombinacje;		Odbiór słuchowo-wzrokowy;		Forma werbalna; Forma pozawerbalna; Ich kombinacje;
Oralna; Migowa; Daktylna;	Pow. 100 dB	Forma pozawerbalna; Forma werbalna;		Odbiór wzrokowy; Odbiór wzrokowo-słuchowy		Forma pozawerbalna; Forma werbalna;

15. jakie czynniki należy uwzględnić rozpoczynając naukę mowy dziecka głuchego?

· Wiek dziecka – im wcześniej zaczyna się uczyć mowy, tym lepsze osiąga się wyniki i tym bardziej metody nauczania są zbliżone do naturalnych;

· Rozwój intelektualny i emocjonalny dziecka – dzieci głuche mające dodatkowe zaburzenia muszą uczyć się języka mówionego przy zastosowaniu innych metod niż dzieci mające tylko wadę słuchu;

· Stopień i rodzaj ubytku słuchu – jeżeli ubytki słuchu powstały w części ucha odpowiadającego za odbiór bodźców dźwiękowych lub na drogach nerwowych korzystanie z aparatów słuchowych jest dość łatwe w przeciwieństwie do ubytków powstałych w skutek zaburzeń w centralnym układzie nerwowym;

· Ogólny rozwój fizyczny dziecka – przed podjęciem nauki dziecka głuchego należy zbadać jego wzrok, gdyż dzieci mające problemy ze wzrokiem mają problemy z uczeniem się mowy;

· Środowisko, w jakim żyje dziecko – warunki domowe dziecka powinny być maksymalnie stymulujące przy nauczaniu języka;

16. wskaż i wyjaśnij różnice pomiędzy treningiem słuchowym a wychowaniem słuchowym.

Wychowanie słuchowe – dotyczy dzieci, u których wtórne poważne negatywne następstwa uszkodzenia słuchu wystąpiły przed naturalnym momentem rozpoczęcia nauki mowy – kształtowanie mowy;

Trening słuchowy – dotyczy takich uszkodzeń słuchu, które wystąpiły po okresie przyswajania mowy u dzieci, które po ukończeniu 3. lub 4. roku życia stały się niedosłyszące lub głuche, względnie u dorosłych – rozbudowywanie opanowanej mowy;

17. jakie zadania spełnia wychowanie słuchowe?

· wprowadzenie dziecka z wadą słuchu w świat dźwięków, wyrabianie orientacji w środowisku akustycznym; drogi:

- okazjonalnie (od niemowlęctwa);

- przez specjalne ćwiczenia (2-3 razy dziennie po kilka minut)

· prawidłowe kształtowanie pojęć, wzbogacanie treści pojęć o cechy akustyczne;

· poprawa wyrazistości artykulacji w wyniku autokontroli tejże (słuchanie własnego głosu);

· ułatwienie odbioru informacji drogą dwukanałową;

· uaktywnienie resztek słuchowych;

· wychowanie estetyczne, muzyka;

· wychowanie społeczne;

18. scharakteryzuj trzy główne działy wychowania słuchowego.

I. zapoznanie z bodźcami akustycznymi na bazie materiału dźwiękowego obejmuje ćwiczenia słuchu awerbalnego;

1) zwrócenie uwagi na bodźce akustyczne ze środowiska dziecka, kojarzenie dźwięku ze źródłem, lokalizowanie źródła;

2) zwrócenie uwagi na bodźce akustyczne wydawane podczas manipulowania przedmiotami, narzędziami;

3) zwrócenie uwagi na dźwięki wydawane podczas manipulowania instrumentami perkusyjnymi;

4) dźwięki instrumentów muzycznych, muzyka

5) zapoznanie z głosami zwierząt

6) głosy ludzi

II. rozróżnianie bodźców akustycznych na bazie materiału dźwiękowego obejmuje ćwiczenia słuchu awerbalnego; dwa etapy: odbiór optyczno-słuchowy, odbiór słuchowy;

1) rozróżnianie dwóch łatwych sygnałów akustycznych;

2) rozróżnianie trzech łatwych sygnałów akustycznych;

3) rozróżnianie sygnału akustycznego wg tempa wolno-szybko;

4) rozróżnianie sygnałów akustycznych wg natężenia głośno-cicho;

5) rozróżnianie i powtarzanie różnych sygnałów akustycznych wg określonego rytmu;

6) rozróżnianie i powtarzanie określonej ilości sygnałów akustycznych;

7) rozróżnianie różnych sygnałów akustycznych wg czasu trwania długo-krótko;

8) odróżnianie różnych sygnałów akustycznych ze środowiska dziecka od dźwięków instrumentów muzycznych, muzyki, a następnie głosu ludzkiego;

9) odróżnianie głosów zwierząt od głosu ludzkiego;

10) ćwiczenia rozróżniające dla głosu ludzkiego;

III. ćwiczenia w optyczno-słuchowym odbiorze mowy i jej rozpoznawaniu na bazie materiału językowego; ćwiczenia słuchu werbalnego;

1) odbiór optyczno-słuchowy łatwych całości językowych (wyraz, krótkie zdanie), stosując: odbiór graficzny + odbiór artykulacyjny + odbiór słuchowy;

2) odbiór optyczno-słuchowy, bez obrazu graficznego, czyli: obraz artykulacyjny + odbiór słuchowy;

3) odbiór wyłącznie słuchowy

19. wymień etapy terapii mowy i odpowiadające im ćwiczenia.

I. Etap przygotowawczy:

· Ćwiczenia oddechowe;

· Ćwiczenia głosowe;

· Ćwiczenia narządów mowy;

II. Etap nauki właściwej:

· Ćwiczenia artykulacyjne;

· Ćwiczenia słuchu awerbalnego

· Ćwiczenia słuchu werbalnego;

· Ćwiczenia odczytywania mowy z ust;

· Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej;

· Ćwiczenia manualne;

· Ćwiczenia słownikowe;

· Ćwiczenia ułatwiające dzieciom tworzenie dłuższych wypowiedzi;

20. na czym polegają ćwiczenia słownikowe w terapii mowy? Podaj przykład.

· Kształtowanie pojęć rzeczowników;

· Kształtowanie pojęć czasowników;

· Kształtowanie pojęć przymiotników;

· Grupowanie wyrazów, o które pytamy takim samym pytaniem;

· Dobieranie wyrazów łączących się logicznie;

· Dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym

· Zastępowanie wyrazów szczegółowych wyrazami o znaczeniu ogólnym;

21. na czym polegają ćwiczenia głosowe w terapii mowy? Podaj przykład.

· Wywoływanie głosu;

· Ustawienie wysokości głosu właściwej dla danej osoby;

· Wyrobienie umiejętności modulowania wysokości głosu – zastosowania elementów prozodycznych: akcentu, intonacji, pauzy;

TYFLOPEDAGOGIKA

1. oregoński program rehabilitacji

· Cel: opanowanie umiejętności i sprawności rozwojowych dziecka.

· Części programu:

I. Podręcznik dla użytkowników;

II. Inwentarz umiejętności i sprawności:

- poziom rozwoju dziecka w zakresie 6 podstawowych dziedzin rozwoju: funkcje poznawcze, język, samodzielność, socjalizacja, mała motoryka, duża motoryka,

- wybór celów i zadań w rehabilitacji;

III. Ewidencja nabywania umiejętności;

IV. Zestaw ćwiczeń;

· Metoda – nauczanie preskryptywne;

· Etapy metody:

- rozbijanie umiejętności na składowe;

- ustanowienie celu behawioralnego – zachowania będące wskaźnikami opanowania umiejętności;

- wpisanie w punktach sposobów uczenia:

o Miejsce i pozycje;

o Sygnał do wykonania;

o Konsekwencja zachowania;

- uzupełnianie Karty Tygodniowego Zapisu Postępów Dziecka

o Rodzaj i numer ćwiczenia

o Nazwa umiejętności

o Cel behawioralny

o Sposób uczenia

o Sposób zapisywania

o Postępy dziecka

2. stymulacja polisensoryczna

· usprawnianie wszystkich zmysłów, łącznie ze wzrokiem (resztki wzroku);

· sposoby:

- zabawy (np. materiały bezkształtne)

- sytuacje naturalne;

3. motoryka mała i duża

· motoryka duża:

- rodzaje:

o zabawy ruchowe (orientacyjno-porządkowe, bieżne, z podskokiem, z czworakowaniem, z elementem wspinania się, z elementem rzutu, toczenia, celowania) – sprawność fizyczna, orientacja w przestrzeni, cechy osobowości, procesy umysłowe;

o ćwiczenia gimnastyczne – pobudzenie do pracy mięśni, stawów oraz funkcji psychofizycznych;;

- cele:

o stymulowanie procesów życiowych – dotlenianie organizmu; pobudzenie krążenia; poprawna przemiany materii; wzmocnienie mięśni; poprawienie apetytu;

o wyrównywanie niepożądanych zjawisk rozwojowych – skorygowanie wad typu: płaskostopie, skrzywienia kręgosłupa, nierówne ułożenie łopatek;

o adaptowanie do życia – kontakt ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym;

· motoryka mała

- zabawy manipulacyjno-ruchowe;

- cele:

o ćwiczenie spostrzegawczości;

o ćwiczenie analizy i syntezy dotykowej;

o ćwiczenie sprawności i szybkości ruchów rąk;

4. czynności samoobsługowe

· etapy:

- znajomość (orientacja) w częściach ciała;

- wyróżnianie części istotnych przedmiotów: budowa i przeznaczenie;

- wypracowanie odpowiedniej formuły kinestetycznej: główne elementy ruchu -> całość ruchowego działania -> upłynnienie działania;

· rodzaje czynności:

- mycie rąk, twarzy, zębów, całego ciała;

- czesanie;

- ubieranie się;

- jedzenie,

· sposoby nauczania:

- naturalne sytuacje;

- pokaz z objaśnieniem słownym;

- specjalne ćwiczenia;

5. orientacja w przestrzeni i poruszanie się

· techniki ochraniające:

- biodrowa – ochraniająca środkowe części ciała:

o ręka opuszczona w dół na skos, dochodzi do płaszczyzny strzałkowej ciała, dłoń odległa o ok. 20 cm od tułowia;

o w znanym pomieszczeniu przy podchodzeniu do krzeseł, stołów, szafek lub w przypadku otrzymania informacji o bliskości tych przedmiotów, gdy brak laski;

- barkowa – ochraniająca górną część ciała:

o ramię w przód na wysokości barku, przedramię pod kątem ok. 100°-120° do ramienia, dłoń odwrócona na zewnątrz wystaje 2-3 cm za przeciwległy bark;

o podczas chodzenia po znanym pomieszczeniu, bez dodatkowych pomocy lub w obawie przed uderzeniem, oraz przy szukaniu przedmiotu, który upadł;

· ustalanie kierunku marszu;

- ustawienie prostopadłe do przedmiotów:

o tyłem do przedmiotu, aby dwa punkty ciała się z nim stykały; płaszczyzna strzałkowa jest prostopadła do powierzchni przedmiotu;

o w sytuacjach gdy znane jest ustawienie mebli, rozmieszczenie drzwi, okien i relacje między nimi;

- ustawienie równoległe do przedmiotów:

o powierzchni strzałkowa ciała jest równoległą do powierzchni odniesienia; bokiem do płaszczyzn, z dużymi stykanie się opuszczoną ręką, z niskimi – podudziem;

o chodzenie równoległe do płaszczyzn; znajdowanie przedmiotów ustawionych przy ścianie, drzwi, wnęki;

· maksymalne wykorzystanie słuchu, dotyku węchu;

· posługiwanie się laską;

- technika diagonalna – trzymanie laski nieruchomo przed sobą jak zderzak; ręka na uchwycie: dłoń skierowana w dół, palce zgięte wokół uchwytu, kciuk wyprostowany wzdłuż trzonka; ramię, przedramię i nadgarstek wyprostowane; rączka laski wystaje poza linię barku; trzon laski ułożony skośnie; końcówka nad podłożem; stosowana:

o w znanym otoczeniu z zachowaniem pewnej asekuracji;

o przy szukaniu wnęk, mebli, drzwi;

o podczas chodzenia równoległego do muru, krawężnika, ściany;

o przy słabej koordynacji ruchowej, niskiej sprawności fizycznej (dzieci, starsi);

o podczas chodzenia z przewodnikiem;

o przy schodzeniu ze schodów;

o przy wsiadaniu do autobusu;

o przy odnajdywaniu klamki;

- technika dotykowa – laska w sprawniejszej ręce, po przekątnej; końcówka laski w odległości jednego kroku przed nogą; dłoń na uchwycie: kciuk spoczywa na lasce, palec wskazujący wyprostowany z boku, pozostałe podtrzymują laskę z dołu; przenoszenie laski łukiem 1-2 cm nad ziemią na drugą stronę ciała – cykl się powtarza; ręka wyprostowana w łokciu; stosowana:

o w znanym i nieznanym otoczeniu;

o w ochronie przed wpadaniem na wystające przedmioty;

o przy odnajdywaniu i omijaniu wykopów, rowów;

o by ułatwić chodzenie szybkie, płynne i bezpieczne;

· techniki chodzenia z przewodnikiem;

- dorosły - trzymanie: prawą ręką lewą rękę przewodnika nad łokciem lub lewą ręką prawą rękę nad łokciem; palce – kciuk na zewnątrz a pozostałe wewnątrz w stosunku do ramienia przewodnika; ręka zgięta pod kątem prostym;

- dziecko – trzymanie – tuż nad nadgarstkiem;

- pół kroku za przewodnikiem;

- cofniecie za siebie ręki przewodnika – wąskie przejście lub wzmożony ruch – przesunięcie się niewidomego za przewodnika;

- drzwi – otwiera przewodnik, zamyka niewidomy;

· chodzenie z psem przewodnikiem;

· chodzenie po schodach:

- wejście po schodach – zmieniona technika diagonalna – trzymanie ołówkowe; przed wejściem zbadanie szerokości, wysokości i głębokości schodów; wyprostowane ramię unosi się równolegle do podłoża; opór przy zetknięciu z kolejnymi stopniami; laska prostopadle do schodów; uderzenia końcówki laski o stopnie wyprzedzają postawienie nogi;

- zejście ze schodów – przed zejściem zbadanie szerokości, wysokości i głębokości schodów; wyciągnięcie laski jak najdalej do przodu; końcówka zsuwa się po kolejnych stopniach z wyprzedzeniem kroku; po zejściu zatoczenie łuku;

· korzystanie ze schodów ruchomych:

- określić położenie – szum;

- dojść do schodów metodą dotykową;

- końcówką laski znaleźć kratę przed nimi, bok schodów i dobrze się ustawić;

- sprawdzić ręką kierunek ruchu poręczy;

- sprawdzić laską kierunek ruchu schodów;

- pochylić się lekko do przodu, wejść na schody, chwycić poręcz;

- przy wjeżdżaniu - postawić jedną stopę o schodek wyżej;

- unieść palce wysuniętej stopy w górę, ciężar ciała na nodze z tyłu;

- przy zjeżdżaniu – obie stopy na tym samym schodku, jedna lekko do przodu, jej palce w dół;

- zauważyć w porę zakończenie schodów:

o wyrównanie poręczy do poziomu;

o zbliżenie się stóp do tej samej płaszczyzny – wjeżdżanie;

o koniec laski dotyka kraty;

- zejść ze schodów, odejść kilka kroków do przodu – technika dotykowa;

· poruszanie się komunikacją miejską;

· postawa przy pochylaniu się - górna technika ochronna;

· odnajdywanie upuszczonych przedmiotów;

- wykonując klęk lub przysiad – górna technika ochronna;

- metody poszukiwania:

o metoda spirali – dłonią lekko opartą o podłogę wykonywać ruchy spiralne zwiększając zasięg; przy nieodnalezieni przedmiot – przesunąć się o mały krok w przód i znów zataczać spiralę;

o metoda siatki - dłonią lekko opartą o podłogę wykonywać ruchy na wzór siatki (najpierw prostopadłe, zaczynając od siebie do wyprostowania ręki, potem równoległe);

6. czytanie i pisanie Braillem

· sześciopunkt - znak pełny, którego pochodzą wszystkie inne znaki - sześć punktów ułożonych w dwa pionowe szeregi; wielkość nie przekracza pola dotyku czubka palca;

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

STYMULACJA POLISENSORYCZNA

· zajęcia z żywiołami

- Żywioły są najsilniejszymi elementami stymulującymi zachowania dzieci: pobudzają ich aktywność i ożywiają;

- Zaletą pracy z żywiołami jest możliwość wykorzystania jej w pracy grupowej i indywidualnej;

- żywioły:

o ziemia – jako oparcie dla stóp, daje poczucie bezpieczeństwa i stabilności;

- dzieci mocno niesprawne ruchowo często nie mają kontaktu z ziemią;

- jej struktura, barwa i zapach dostarcza złożonych doznań zmysłowych;

- ziemię wysypaną na stół, lub do misek dzieci dotykają, rozgarniają rękoma i nogami;

- w ziemię zakopuje się i odkopuje różne przedmioty, zabawki;

- błoto zrobione z ziemi i wody dzieci poklepują, lepią;

- na koniec zabawy z ziemią sadzimy w niej nasionka, by następnie oglądać proces ich kiełkowania;

o ogień – jako olbrzymia moc skupiania uwagi;

- ogień zmusza do zatrzymania i bezruchu;

- w związku z tym, że dzieci boją się ognia ważna by nauczyciel swą obecnością, zachowaniem i głosem zapewniał bezpieczeństwo;

- ogień zapewnia wielu wrażeń wizualnych: świeci, migocze, porusza się, zmienia kształt, ale również grzeje;

- wykorzystać można świece najlepiej w ciemnym pomieszczeniu;

- celem jest oswojenie dzieci z ogniem – wskazanie cech ognia, rzeczy palących się lub nie, demonstrowanie panowania nad ogniem;

o powietrze – jako wiatr;

- dzieci głęboko upośledzone rzadko mają okazję do kontaktu z wiatrem;

- w zetknięciu z powietrzem dzieci koncentrują się na doznaniach płynących z ich ciała;

- w pracy z powietrzem można wykorzystać wentylator, czyli zimne powietrze i suszarkę jako ciepłe powietrze

- można dmuchać na dzieci: na twarz, we włosy, na ręce i nogi, pod koszulkę, na stopy i dłonie;

- można też pokazywać wpływ wiatru na przedmioty: dmuchać na wiatraczki, wiszące zabawki, wstążki, suche liście, pocięte papierki;

o woda

- bardzo uaktywnia, nawet najmniej aktywne dzieci;

- daje miłe i delikatne wrażenia dotykowe, poddaje się aktywności dziecka;

- wodę można wykorzystać w wannie; kąpiel z osobą dorosłą daje okazję do wspólnej zabawy i wyrażania pozytywnych emocji;

- można też pójść z dzieckiem na spacer w czasie ciepłego deszczu;

- wodą można też wypełniać różne naczynia, przelewać ją z jednych do drugich;

- zimą można bawić się śniegiem i lodem;

· poranny krąg – stymulacja polisensoryczna wg pór roku:

- skorelowanie bodźców wzrokowych, zapachowych, dźwiękowych, nauki samogłosek, żywiołów z porami roku:

o wiosna – zieleń – zapach cytrynowy – bęben – cytryna – o – ziemia;

o lato – czerwień – zapach różany – gong, grzechotka – konfitura – i – ogień;

o jesień – żółć – zapach lawendowy – dzwony rurowe – miód – e – powietrze;

o zima – biel – zapach miętowy – dzwonki – pastylki miętowe – a – woda;

- etapy:

o rozpoczęcie w kręgu – lampka zapachowa ;

o piosenka – imiona – olejek zapachowy;

o opowiadanie o porze roku;

o spotkanie z żywiołem;

o instrument muzyczny;

o kolorowe chusty;

o fosforyzujące zabawki;

o bodźce smakowe;

o zakończenie w kręgu;

· chromoterapia – terapia barwą:

- metody:

o przyjmowanie barw z pokarmami;

o picie wody naświetlonej barwnym światłem;

o kąpiel w wodzie nasyconej kolorystycznie;

o barwy w otoczeniu, ubiorze;

o techniki wizualicyjne;

o barwne naświetlenia;

- indywidualny dobór światła do dziecka;

- najczęściej – lampy halogenowe z filtrami;

- kolory:

o zieleń – stabilizuje i wyrównuje – dzieci autoagresyjne i agresywne;

o żółć – ciepłe i przyjazne wrażenia – dzieci smutne;

o błękit – przeciwbólowy i nasenny – dzieci agresywne i autoagresywne;

o czerwień – pobudza i stymuluje – dzieci o słabej energii życiowej;

o pomarańcz – pobudza, wspiera procesy witalne i łagodzi napięcia emocjonalne;

METODA CZYTANIA GLOBALNEGO

· istota - wielokrotne powtarzane, krótkotrwałe pokazywanie dziecku plansz ze słowami, wyrażeniami i zdaniami oraz przygotowanych książeczek;

· zastosowanie u dzieci: nadpobudliwych ruchowo, niewspółpracujących bez kontaktu, pozbawionych tendencji do naśladowania;

· zalety: ćwiczenie pamięci, percepcji wzrokowej, zapobieganie kłopotów z ortografią;

· zasady:

- miejsce nierozpraszające uwagi;

- napisy do brze oświetlone;

- moment dobrego humoru;

- forma zabawy;

- czas pokazania = czas wypowiedzenia;

- odczytywanie wyraźne;

- dziecko nie powinno czytać;

- przerwa między różnymi zestawami min. 15 min.

- ważna pochwała za siedzenie uważne patrzenie;

- systematyczność

· etapy:

I. pojedyncze słowa

- 1 dzień - rozpoczęcie od 5 słów; powtórzenie 3 x;

- 2 dzień – dołączenie drugiego zestawu 5 nowych słów; 3 x każdy;

- 3 dzień – dołączenie trzeciego zestawu; 3 x każdy;

- 4 dzień – rozpoczęcie wycofywania; codzienne przez 5 dni wymiana jednego starego słowa na nowe;

- 9 dzień – dołączenie 2 nowych zestawów;

- rozpoczęcie od słów z otoczenia, imion;

- słowa łączone w zestawy tematyczne;

- najpierw rzeczowniki;

II. wyrażenia dwuwyrazowe:

- łączenie wyrazów w wyrażenia dwuwyrazowe;

- nauka przymiotników np. kolorów;

- na jednej stronie słowo – na drugiej kolor;

- pierwsze zestawy: czerwony dom, czerwony miś, czerwone jabłko;

- 2 zestawy po 5 słów;

- 3 x dziennie przez pięć dni;

- dodawanie 1 nowego – zabranie 1 starego;

III. proste zdania;

- włączenie do wyrażeń dwuwyrazowych czynności;

- sposoby:

o układanie zdań z kart z 5 rzeczownikami, 5 przymiotnikami i 1 czasownikiem;

o pokazywanie 5 zestawów gotowych zdań – 3 x dziennie przez 5 dni – potem 2 nowe zdania dodać, dwa stare zabrać;;

o pokazywanie książeczki z prostymi zdaniami + obrazki (zdjęcia dziecka) – 2,3 x dziennie;

IV. rozbudowane zdania:

- wyjście poza trzy słowa;

- wprowadzenie nowych rzeczowników i czasowników;

- wprowadzenie przyimków w wrażeniach dwuwyrazowych;

- układanie z dzieckiem z ok. 50 wyrazów jak największej ilości zdań;

- zmniejszenie liter do 2,5 cm;

- przy robieniu książeczek zmiana koloru liter z czerwonego na czarny;

V. książki:

- zdobycie książki:

o znane słownictwo do 50 słów;

o 1 zdanie na stronie;

o litery nie mniejsze niż 2 cm;

o tekst poprzedza ilustrację i jest na oddzielnej stronie;

o interesująca treść;

- gdy ciężko znaleźć książkę:

o kupowanie gotowych i przepisywanie na duże strony;

o wycinanie ilustracji i wklejanie do wykonywanych samodzielnie książek;

o modyfikacja treści na łatwiejszą;

- rozpoczęcie czytania:

o czytanie 2, 3 x dziennie przez kilka dni w naturalnym tempie, z entuzjazmem i ekspresją;

METODA DOBREGO STARTU

· rodzaje ćwiczeń:

- ruchowe – usprawniają analizator kinestetyczno-ruchowy;

- ruchowo-słuchowe – angażują analizatory: kinestetyczno-ruchowy i słuchowy;

- ruchowo-słuchowo-wzrokowe – kształtują analizatory: kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy;

· schemat zajęć – 3 etapy:

- zajęcia wprowadzające:

o ćwiczenia orientacyjno-porządkowe (marsz przy muzyce, elementy musztry, sposoby powitania);

o piosenka – wysłuchanie i omówienie treści;

- zajęcia właściwe:

o ćwiczenia ruchowe: usprawniające precyzję i koordynację ruchów; o charakterze relaksacyjnym; kształtujące orientację w schemacie ciała i przestrzenia; usprawniające ruchy rąk; paluszkowe;

o ćwiczenia ruchowo-słuchowe: dołączona piosenka; ćwiczenia rytmiczne pięści, dłoni, palców;

o ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe: odtworzenie ruchem wzorów graficznych w rytm piosenki w powietrzu ręką, na powierzchni stołu lub podłogi palcem, na tablicy kredą, na kartce z bloku pędzlem, na liniaturze zeszytu ołówkiem;

- zakończenie zajęć: piosenka;

METODA OŚRODKÓW PRACY

· metoda ośrodków pracy:

- forma nauczania globalnego,

- wprowadzona do szkolnictwa specjalnego przez Marię Grzegorzewską;

- oparta na metodzie ośrodków zainteresowań O. Decroly’ego (program – potrzeby dziecka i warunki środowiska);

- opierająca się na zainteresowaniach dziecka,

- dostosowana do jego potrzeb i skłonności,

- uwzględniająca wszystkie jego właściwości psychiczne;

- uwzględniająca wymagania zawarte w programie nauczania niższych klas szkoły podstawowej;

· korzyści metody ośrodków pracy:

- zainteresowanie pracą i dążeniem do wiedzy – kształtowanie procesów uwagi;

- zaufanie do nauczyciela – wyzwalanie aktywności dziecka;

- uaktywnianie typów biernych (wykonywanie ruchów, wycieczki, obserwacje, doświadczenia, prace ręczne) – wiara we własne siły i optymizm;

- indywidualne poznanie i traktowanie dziecka – ujawnianie zdolności i dyspozycji;

- stały kontakt ucznia z otaczającym światem;

- uwzględnienie zasady poglądowości, systematyczności i stopniowania trudności;

- rozwijanie pojęcia przestrzeni;

- rozwijanie zdolności poznawczych;

- zdobywanie wiadomości podczas dokładnej obserwacji – wytwarzanie jasnych pojęć;

- kształtowanie prawidłowej postawy fizycznej i usprawnianie rąk;

- kształtowanie logicznego myślenia, umiejętności porównywania, klasyfikowania, uogólniania;

- nauka dobierania i stosowania odpowiednich materiałów i narzędzi pracy;

- kształtowanie woli;

- rozwijanie uczuć społecznych;

- ułatwienie wyboru zawodu – wykonywanie różnych prac;

- zbliżenie niepełnosprawnych intelektualnie do społeczeństwa;

- wszechstronny rozwój;

· etapy pracy:

1. zajęcia wstępne:

o cel – przygotowanie do dnia pracy;

o przez:

- wytworzenie atmosfery nauki;

- wzbudzenie zainteresowania tematem dnia;

- izolowanie od zainteresowań ubocznych;

- czynności bieżące: obserwacja pogody; sprawy porządkowe; dyżur i obowiązki związane z hodowlą roślin i zwierząt;

- ćwiczenia korygujące postawę dziecka i wprowadzające w rytm pracy;

2. obserwacja;

o cel: wdrażanie dziecka do zdawanie sobie sprawy z otaczających je zjawisk;

o rodzaje:

- przypadkowa:

§ spostrzeżenia zmian w rozwoju roślin, zwierząt hodowanych przez dzieci;

§ spostrzeżenia dotyczące pogody;

§ obserwacja przedmiotów (nie związanych z tematem) przynoszonych z domu przez dzieci lub zbieranych na wycieczkach;

§ obserwacja przedmiotów i zjawisk, z którymi dzieci stykają się okolicznościowo;

§ obserwację nie przewidzianych zdarzeń zachodzących w ciągu roku szkolnego;

- systematyczna:

o rodzaje:

- dowolna;

- ukierunkowana;

o towarzyszy jej zbieranie cech istotnych przedmiotów i zjawisk – synteza

3. kojarzenie

o splata się z obserwacją;

o cel: wdrożenie do umiejętności kojarzenia wiadomości nabytych dzięki obserwacji z innymi wiadomościami odtwarzanymi z pamięci lub zdobytymi od kogoś pośrednio; nauka wyciągania wniosków i rozwiązywania zadań praktycznych lub zagadnień teoretycznych;

o etapy – kojarzenie w:

- czasie – porównywanie spostrzeżeń bieżących z przeszłymi;

- przestrzeni – porównywanie tego, co na miejscu z tym co zachodzi gdzie indziej;

4. ekspresja:

o wyładowanie naturalnego, żywiołowego pędu do zabawy i czynności praktycznych;

o rodzaje:

- ekspresja w czasie obserwacji;

- ekspresja bezpośrednio po obserwacji;

o rodzaje:

- ekspresja konkretna – prace ręczne, modelowanie, śpiew, zabawy, gry, gimnastyka;

- ekspresja abstrakcyjna – czytanie, pisanie, opowiadanie;

· zasady postępowania:

- poznawanie ludzi i zwierząt w naturalnym środowisku;

- wielostronna konkretyzacja przedmiotów i zjawisk;

- ciągłość tematyki i stopniowanie trudności;

- mała ilość wrażeń przy każdej obserwacji;

- duża ilość czasu na obserwację;

- wdrażanie do samodzielności poznawczej;

- obserwacja kierowana, gdy dzieci nie zwracają uwagi na charakterystyczne cechy przedmiotów i zjawisk;

- wyróżnianie najistotniejszych cech przy dokonywaniu syntezy;

- odnawianie wiadomości przy innych ośrodkach pracy;

- uwzględnianie charakterystycznych cech i proporcji przedmiotów w modelowaniu i innych pracach ręcznych;

· formy ekspresji w metodzie ośrodków pracy:

- prace ręczne

o nauka obserwacji;

o kształcenie uwagi dowolnej;

o wyrabianie pomysłowości, samodzielności, praktyczności, zręczności;

o kształcenie odpowiedzialności i wytrwałości – woli;

o zdobywanie i utrwalanie podstawowych pojęć matematycznych;

o socjalizacja – umiejętność współżycia i współpracy;

o usprawnienie pod względem fizycznym;

o wyrabianie nawyku pracy;

- śpiew:

o rozwijanie słuchu, poczucia rytmu, melodii, harmonii, pamięci muzycznej;

o ożywianie pracy i zabawy;

o budzenie zdolności odczuwania piękna i ładu;

o wprowadzenie karności;

o łączenie dzieci w zgraną grupę;

- ćwiczenia fizyczne:

o wzmacnianie zdrowia;

o wyrabianie nawyku stałego uprawiania ruchu;

ZAJĘCIA MUZYCZNO-PLASTYCZNE

Muzyczne:

· działanie środków rytmiczno-melodycznych:

- porządkowanie zachowania dziecka;

o uspokojenie przez wprowadzenie regularności,

o koncentracji rozproszonej uwagi,

o dostarczenie łatwego rytmu,

o zrównoważenie nieuporządkowanych ruchów;

- tworzenie elementarnych podstaw dla struktur rzeczywistości – umieszczenie w zasięgu myślenia podstawowego pojęć: trwanie, wysokość dźwięku, szybkość i ich wzajemne przeplatanie – baza dla percepcji rzeczywistości;

· instrumenty:

- preferowane: gitara, pianino; kasety;

- niewskazane: skrzypce, flet, organy elektryczne;

· rozpoczęcie zajęć rytmiczno-muzycznych:

- od poziomu elementarnego;

- połączenie z bardzo lekkimi wrażeniami dotykowymi, kontaktem fizycznym lub zsynchronizowanym efektem świetlnym;

· oddzielenie sfery muzycznej od werbalnej:

- rozpoczęcie zajęć przez stworzenie słów nonsensownych -> rezygnacja ze sfery werbalnej (początkowy etap);

- przyswajamy mowę przez lewe ucho a muzykę przez prawe ucho;

· dźwięki muzyczne i ruch - przekształcenie ruchów kołysania i obracania się w psychoruchowość świadomą;

· muzyka jako sygnał i muzyka wspierająca - sygnał muzyczny – dzieci nie zdolne do zrozumienia poleceń słownych – odruch warunkowy (Pawłow);

· „stałe” formy muzyczne:

- zapamiętanie formy muzycznej umożliwia rozpoczęcie działań w kierunku zrozumienia muzyki;

- duże znaczenie – odległość między dźwiękami – optymalna: tercja;

· muzyczne ćwiczenia stopniowane:

1. melodie bez słów (długi etap, niski poziom rozwoju):

o niewskazana pozycja leżąca;

o cel – stymulacja wychowawcza

2. postępowanie systematyczne:

o nauka form muzycznych

o czynne dostosowywanie ruchów ciała do rytmów i melodii – wypracowanie precyzyjnych ruchów (kołysanie lalki, ruchy wioślarza)

o skojarzenie prostej percepcji słuchowej z prostym ruchem

a) zatrzymanie ruchu na rozkaz muzyczny: muzyka przestaje grać; przestań biegać - stop;

b) kolejne polecenie muzyczne: kucnij; słowo wzmocnione przez demonstrację ruchową (sygnał + gest ku dołowi);

c) polecenie: usiądź; sygnał muzyczny uspokajający;

d) polecenie: kręć się;

e) polecenie: skok;

f) rozkaz muzyczny na zakończenie – dzwoneczek – ukłoń się;

3. analiza form muzycznych i ruchów:

a) ćwiczenia imitacyjne – naśladowanie formy melodycznej lub rytmicznej;

b) ćwiczenia rozróżnienia natężeń dźwięku – powtarzanie dźwięków mocnych i słabych przez klaskanie itp.

c) ćwiczenia rozróżnienia tempa – udoskonalenie pojęcia szybki – wolny; obrazki zwierząt;

d) ćwiczenia rozróżnienia wysokości dźwięku – naśladowanie głosów mamy, taty, niemowlęcia;

4. rozbudzanie słuchu:

· słuchanie dziwnego hałasu pobudzającego uwagę;

· udoskonalanie hałasów;

· szukanie źródła dźwięku interesujących dziecko;

· stymulowanie do powtarzania dźwięku;

· naśladowanie hałasów;

taniec

1. trudności:

- mobilizacja – trzeba zmobilizować dzieci do ruchu ponieważ w większości dzieci pozostają bierne i rytm ich nie wciąga

- poruszanie się – zanim zaczniemy tańczyć najpierw musimy nauczyć je poruszania się czyli odnalezienia się w przestrzeni

- lęk przed niezależnością – na początku pozwalamy dziecku trzymać nas (rodzica, opiekuna) za rękę wykonując w tym samym czasie jakieś taneczne ruchy, następnie zachęcanie do stopniowego „odrywania” się od nas aż do samodzielnego tańca dziecka

- świadoma zmiana miejsca –czyli świadome przemieszczenie wymaga punktów odniesienia np. przeszkody do obejścia, znaki narysowane na ziemi. W naszych hasłach unikamy słów! Na początku dziecko pokonując trasę jest prowadzone następnie dzieci przechodzące przez trasę gęsiego wzajemnie się naśladują. Oprócz tego punktem wyjścia staje się miejsce dziecka które będzie zajmowało w grupie tanecznej – znak na podłodze pomoże mu je odnaleźć.

- ruchy – trudności wynikają raczej z braku zrozumienia tego o co prosimy niż z niezdolności ruchowej

· wprowadzenie pojęć tj m.in. iść naprzód, cofać się, szybko, wolno zanim zaczniemy uczyć tańczyć

· hamowanie – jedna z największych trudności; bez niego dziecko nie zsynchronizuje ruchu z muzyka

- figury – żadnej figury nie uda się nauczyć w sposób statyczny.

Figury-ruchy mogą być następujące:

· gęsiego,

· kołowrotek (dzieci trzymając się za ręce biegają kreta trasa),

· słonie i krasnoludki (dzieci podążają ciężkim krokiem słonia lub bardzo powoli na palcach).

- tempo – oznaczamy nazwami obrazowymi: np. biega się szybko jak samochód, chodzi wolno jak żółw

- wyodrębnienie gestów i postaw – uczymy dzieci m.in.

· zrobienie kroku do przodu, powrót na swoje miejsce

· zrobienie obrotu w miejscu

· położenie dłoni na biodra

· wybranie tancerza, tancerki, ustawienie naprzeciwko

· zamienienie partnera (b. Trudne zadanie!)

· klaśniecie w dłonie, uderzenie stopa

· ukłon na zakończenie

2. przybory pomocnicze – celem jest nauczenie spontanicznej ekspresji emocji. Aby stymulować zdolność reprezentacji i wyobraźni dostarczamy naszym tancerzom rekwizytów: wstążki, chorągiewki.

3. przykład dorosłego

Naśladowanie oparte jedynie na przyglądaniu się przekracza przeważnie dziecięce możliwości – ruchy plątały się. Dorosły powinien kierować tańcem, powinien poprawiać, a nie wymagać od dziecka, by kopiowało model. Uczymy ruchów które są najbardziej widoczne: ruchy nóg i ramion a dopiero później tułowia. Nie należy przerywać tańca jeśli się cos nie udało tylko należy go powtórzyć w całości. Unikamy wszelkich figur wykonywanych na podłodze. Taniec musi opierać się na ruchach wirujących oraz wykonywanych do przodu i do tylu.

Wolne ruchy wymagają trudnego wysiłku hamowania a szybkie wiążą się z ryzykiem wywołania podniecenia.

Plastyczne - Nauka manipulowania:

· naklejanie – kalkomania

- geometryczne lub figuratywne elementy wycięte w samoprzylepnym kolorowym papierze, zwilżane i przyklejane na kartce papieru;

- program pracy stopniowanej:

o duży element na kartce papieru;

o elementy w zaznaczonych miejscach kartki;

o duże elementy na dużych znakach, małe na małych;

o element w danym kolorze na znakach w tym samym kolorze;, element o danym kształcie na znakach o tym samym kształcie;

o ograniczona granica przestrzeni do naklejania;

o element na grubej kresce;

o element między dwoma liniami szeroko rozstawionymi;

o okrągłe elementy w większych kołach, kwadraty itd.

o elementy na bokach trójkątów, kwadratów;

o elementy po dwóch stronach pionowej kreski;

- wykorzystanie pracy z kalkomanią:

o rezultat dekoracyjny;

o wstęp do nauki liczenia;

o spontaniczna twórczość dziecka;

· nawlekanie perełek:

- wstęp do nauki wiązania butów, szycia, początków nauki liczenia;

- stopniowanie wielkości koralików (5cm -> 1 mm);

- wypracowanie ruchów nawlekania;

- po opanowaniu nawlekania:

o przemienność rozmiarów;

o przemienność kolorów;

o przemienność kształtów;

- każda praca doprowadzona do końca – umocowanie zapięcia;

· dziurkowanie:

- cel – pozyskanie uwagi dziecka w perspektywie elementarnej koordynacji wzrokowo-słuchowej;

- powiązane z innymi czynnościami: rysowanie, klejenie;

- za pomocą rylca, po wcześniej zakropkowanych liniach tworzących figury;

- na zakończenie ćwiczenia rozluźniające – skurczone palce;

· kolorowanie:

- upiększanie;

- regularne przesuwanie kredki w górę i w dół w prawo i w lewo nie odrywając jej od powierzchni kartki;

- nauka orientacji w przestrzeni:

o kolorowanie poziome;

o kolorowanie pionowe;

o kolorowanie ukośne;

o kolorowanie krzywych;

o kolorowanie kół;

o kolorowanie prostych figur;

o figury zamknięte wewnątrz większej powierzchni pozostawiamy bez kolorowania;

· cięcie i wycinanie:

- przygotowanie –trzymanie nożyczek;

- cięcie:

o cięcie w środku kordonków, sznurków, wstążek trzymanych przez dorosłego za końce;

o cięcie w środku sznurków, wstążek naciągniętych na gwoździach;

o cięcie w środku sznurków, wstążek przyczepionych z jednej strony a trzymanych przez dziecko z drugiej;

o cięcie w środku sznurków, wstążek trzymanych samodzielnie;

o cięcie pasków papieru od sztywnego do cienkiego, od przecięcia jednym ruchem do nacinania;

- wycinanie do momentu upadnięcia części papieru lub materiału;

METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WG WERONIKI SHERBORNE

· założenia:

- możliwa do zastosowania w każdych warunkach, bez przyrządów;

- zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dziecka i korygowaniu zaburzeń;

- wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka;

· cele:

- rozwój świadomości, schematu ciała i integracji poszczególnych jego części;

- rozwój orientacji w przestrzeni, czasie, środowisku zewnętrznym;

- rozwój poczucia bezpieczeństwa, zaufania, współdziałania i partnerstwa;

- rozwój emocji oraz ich opanowania, pewności siebie i inicjatywy;

- rozwój sprawności ruchowej i spontaniczności ruchu;

- rozwój wyobraźni, koncentracji uwagi, nauczania pojęć;

- rozwój komunikowania się;

- rozwój umiejętności rozluźniania się po okresie napięcia;

· grupy ćwiczeń:

1. ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała, usprawniania motoryki, możliwości ruchowych;

o indywidualne;

o prowadzące do wyczuwania brzucha, pleców, pośladków, nóg, rąk;

2. ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucia bezpieczeństwa w otoczeniu dziecka;

o w parach lub w grupie;

3. ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z grupą;

o z jednym partnerem w parach -> w trójkach -> w grupach;

o nauka opieki, poznawanie własnych sił i używania ich aby współpracować;

o zdobywanie i wymiana doświadczeń podczas sesji ruchowych;

4. ćwiczenia twórcze czyli ruch kreatywny:

o nawiązanie i pogłębienie stosunków międzyludzkich;

· relacje:

- opiekuńcza – „Z”:

o obejmowanie partnera, głaskanie;

o podrzucanie partnera, turlanie;

o mosty w parach, czwórkach do utworzenia tunelu;

o jazda na koniku;

o wspólne skakanie;

- „przeciwko”:

o starszy partner dostosowuje się do możliwości dziecka, zachęca do wysiłku i pozwala mu wygrać po uzyskaniu maksimum aktywności;

o „więzienie” – silne obejmowanie dziecka w siadzie, z którego stara się ono uwolnić;

o przepychanie się rękami, stopami;

o mocowanie się;

- „razem”:

o waga – trzymająca się za ręce wspólne naprzemienne wstawanie;

o lustrzane odbicie;

o wspólny balans w siadzie;

· korzyści:

- pozytywne odczucie w kontakcie z innym;

- wyzwalanie naturalności i swobody ruchów;

- okazja do rozładowani energii;

- pokazanie własnych zahamowań wynikających z doświadczeń;

- uczucie radości;

- wyzwalanie zaangażowania;

- zaspokajanie własnych potrzeb;

- zbliżanie uczestników;

- możliwość wspomnień;

- poczucie bezpieczeństwa, partnerstwa, harmonii;

ĆWICZENIA PRAKSJI RĘKI:

· zestaw ćwiczeń Séguin’a:

- z gorącymi i lodowatymi cieczami;

- z cieczami gęstymi, ciągnącymi się, miękkimi, oleistymi;

- z ciałami stawiającymi opór lub elastycznymi;

- z ciałami chropowatymi, wełnianymi, bawełnianymi, jedwabnymi…

- z ciałami ciężkimi i lekkimi;

- z ciałami o tym samym kształcie lecz różnych objętościach;

· ćwiczenia stopniowane z zakresu praksji funkcjonalnych:

1. zachęcanie do manipulowania - woda piasek;

o przesypywanie, wypełnianie, układanie, ugniatanie;

2. stosowanie codziennych czynności w celu udoskonalenia praksji

o gesty całościowe;

o gesty wykonywane jedną ręką;

3. systematyczne ćwiczenia stopniowane:

o praca przedramienia i dłoni;

o praca otwartej dłoni, ułożonej na płasko;

o ćwiczenia chwytania dłonią;

o ćwiczenia ruchów obrotowych przegubu dłoni;

o ćwiczenia palców z wyłączeniem kciuka;

o ćwiczenia kciuka;

o praca wszystkich palców dłoni;

SYSTEM SYMBOLI BLISSA

· Język Blissa – nazwa systemu porozumiewania się, w którym słowa przedstawione są w postaci rysunku.

· rysunki (symbole) są graficzną ilustracją znaczenia (treści, sensu) danego słowa; umożliwiają nazwanie konkretnego przedmiotu, ale również pojęcia abstrakcyjnego, np. uczucia

· Można wskazywać pojedyncze symbole lub też budować z nich całe wypowiedzi zgodnie ze składnią języka ojczystego.

· Podstawowy słownik Blissa zawiera ok. 3000 symboli, które reprezentują ponad 6000 słów.

· Specyfika i wyjątkowość systemu polega na możliwości budowania pełnych zdań, prowadzenia rozmowy, wyrażania opinii i ocen, opisywania zdarzeń i przeżyć, a poprzez to rozwijania w pełni własnej osobowości.

· Prostota symboli (mimo iż niektóre symbole wyglądają dość abstrakcyjnie) i logiczna rozbudowa systemu pozwalają na szybkie uczenie się tej metody.

· Symbole Blissa występują w czterech kategoriach :

1.     piktogramy (przedstawiają konkretne przedmioty)

2.     ideogramy (wyrażają pojęcia)

3.     symbole arbitralne (służą wyrażaniu się w formie gramatycznej)

4.     symbole międzynarodowe

· Kategorie można zaznaczać kolorami a indykatory pomagają w oznaczeniu części mowy.

· Dla każdego chorego konstruuje się przenośną tablicę znaków dostosowaną do jego możliwości.

· Znaki można wskazywać ręką, stopą, skinieniem głowy lub kodem wzrokowym, wreszcie za pomocą komputera.

SYSTEM PIKTOGRAMÓW

· zbiór, zestaw znaków (obrazków) czarno – białych, biała figura, znak na czarnym tle, o formacie 10 x 10 cm. Każdy z nich posiada napis informujący o znaczeniu piktogramu. Są to znaki bardzo wyraziste, podzielono je na kategorie.

· Pełni dwie zasadnicze funkcje:

- kształtuje komunikację między osobą niepełnosprawną a otoczeniem

- tworzy i rozwija rozumienie świata zewnętrznego i relacji między ludźmi

· Jak wprowadzać alternatywną metodę komunikacji - piktogramy:

- Procedury wprowadzenia piktogramów jako alternatywnej metody komunikacji są uzależnione od możliwości psychofizycznych dziecka.

a) dzieci które rozumieją mowę i znają zasady budowania wypowiedzi uczą się nadawać znaczenie słowne przedmiotom, osobom, czynnościom, poznają składnię itd. następnie budują dzięki piktogramom różne formy wypowiedzi

b) dzieci u których rozumienie dźwięków mowy, treści jest zaburzona - należy nauczyć rozumienia  treści mowy i znaków

- Wprowadzając metodę rozpoczynamy od piktogramów: tak - nie, najbliższe otoczenie - klasa, dom, najbliższe osoby, aktywności, które dziecko lubi i te, które pomogą usystematyzować dzień, pory roku itd.

· W początkowym etapie pracy lub w pracy z uczniami upośledzonymi w głębszym stopniu warto zastosować fotografie.

· Książka komunikacyjna i inne pomoce to ważny element w tej metodzie komunikacji. Do książki komunikacyjnej wklejamy poznawane przez dziecko, systematyzowane piktogramy. Książka daje możliwość wykorzystania nabytych już umiejętności i skorzystanie z poznanych piktogramów.

· Plany dzienne, plany szczegółowe to struktury złożone z piktogramów wskazujące rodzaj, czas i miejsce wykonywanej czynności, osobę.

inne alternatywne metody komunikacji

· Tadoma- metoda wibracyjna

- przeznaczona dla osób głuchoniewidomych.

- Nazwa pochodzi od imion pierwszych dzieci uczonych tą metodą ( Tad i Oma ).

- polega na wyczuwaniu wibracji i ruchów mięśni warg, policzka i szyi mówiącego.

- Żeby uzyskać optimum odczuć taktylnych, kładziemy kciuk na wargi, a pozostałe palce lekko rozwarte obejmują część twarzy od łuku jarzmowego do szyi.

- Dzieci z resztkami widzenia uzyskują w ten sposób dodatkowe informacje dotyczące mowy dźwiękowej, uzupełniając odczytywanie z ust.

- U dzieci z pełnym upośledzeniem wzroku i zarazem niesłyszących, Tadoma musi zastąpić odczytywanie z ust.

- Za pomocą tej metody dziecko może też wyczuć własną ekspresję dźwiękową, a z czasem uczy się ją kontrolować.

· Alfabet punktowy do dłoni

- Metoda ta wykorzystywana jest w komunikacji z osobami głuchoniewidomymi.

- „Mówi się” do wewnętrznej strony nieco rozwartej, lewej dłoni, dotykając odpowiednich miejsc.

- Litery specyficzne dla języka polskiego - ą, ę, ó, ł, ś, ć, ń, ź, otrzymuje się przez pociągnięcie palcem w dół ( od czubków palców do nasady ręki ) odpowiedniej litery łacińskiej. Wyjątek stanowi ż - otrzymuje się ją przez pociągnięcie palcem ku górze ( od litery z ).

- Znak kończący słowo to lekkie uderzenie w rękę.

- Cyfry otrzymujemy dotykając odpowiednich miejsc na zewnętrznej stronie lewej dłoni.

· Makaton

- Słownika używa się w pracy z osobami, które posługują się językiem werbalnym w niewielkim stopniu (lub wcale ) i mają niską zdolność rozumienia wypowiedzi słownych.

- Stosowano go m.in. w edukacji dzieci i dorosłych :

o głuchych, upośledzonych umysłowo,

o głębiej upośledzonych umysłowo,

o autystycznych,

o upośledzonych umysłowo, z poważnymi zaburzeniami artykulacji.

- Słownik zawiera 350 znaków, dobranych po analizie słownictwa najczęściej używanego w kontaktach z osobami mającymi poważne trudności w porozumiewaniu się.

- Znaków można uczyć się i stosować w połączeniu z innymi alternatywnymi metodami komunikacji (obrazkami, piktogramami, systemem Blissa )