Temat 2. Geopolityka

Geopolityka– termin stworzony przez Rudolfa Kjellena w końcu XIX wieku. Już w XVIII wieku Turgot pierwszy zajął się związkami między geografią, historią i państwem.

W XIX wieku geografia przestała być fizyczna. Coraz większe znaczenie miała aktywność człowieka wpływająca na przestrzeń. Geografia stała się narzędziem polityki. Pod wpływem teorii Darwina Ratzel i Kjellen opracowali teorię państwa organicznego, która mówiła, że przedmiotem badania jest zdolność państwa (organizmu) do przetrwania w swoistej walce o byt. Układ przestrzenny to środowisko determinujące szansę przetrwania. Geografia polityczna miała się zajmować opisem i analizą tego układu wraz z postulatami pod adresem polityki państwowej. Kjellen i Ratzel byli prekursorami geopolityki.

Geopolityka nie jest polityką, jest nauką z pogranicza geografii, historii, nauk politycznych a także ekonomicznych i społecznych. Powinna być neutralna politycznie.

Haushoffermówił, że geopolityka to „badania politycznej formy życia w naturalnej przestrzeni życiowej". Geopolityka jest świadomością geograficzną państwa. Bada związki witalne człowieka z przestrzenią a wynikiem jest wprowadzenie jednostki w środowisko naturalne i koordynacja zjawisk wiążących państwo z przestrzenią.

Kjellen– geopolityka jest nauką o państwie jako organiźmie geograficznym, tak jak ono wyraża się w przestrzeni. Bada państwa i ich polityke jako zjawiska przestrzenne.

W encyklopedii geopolityka jest nauką zajmującą się badaniem wzajemnych relacji między naturalnymi elementami geografii a polityką państw.

Uważa się też że geopolityka jest nieodzowna w strategii militarnej państw. Geopolityka jest rzucaniem światła na przyczyny jakie doprowadziły do istniejącej, statycznej sytuacji geograficzno -politycznej.

Lorot– geopolityka jest metodą pozwalającą wykrywać, identyfikować i analizować zjawiska konfliktowe oraz strategie ofensywne i defensywne skupiające sie na posiadaniu danego terytorium. To nauka o potędze i przetrzeni.

Machinder (jeden z twórców geopolityki) pisał, że istnieje potrzeba korelacji między szerszymi uogólnieniami historycznymi i geograficznymi. Trzeba odszukać wpływy geografii na historię. Formuła, która pozwala odszukać te wpływyw jest geopolityka. Geopolityka zajmuje się zmiennymi układami sił na niezmiennej przestrzeni. Przestrzeń ziemska jest niezmienna. Zmienne układy sił wiążą się z istnieniem i aktywnością człowieka. W ukąłdach mamy warstwę cywilizacyjną i polityczną

geohistoria – dostrzeżenie wymiaru historycznego w geoppolityce.

Nurty:

*

geopolityka naturalna (przyrodnicza) – rozwój państw i narodów zdeterminowany geograficznie. Dzieli się na biologiczną i geograficzną. Ratzel uprawiał biologiczną. Wywiódł 7 tez: a) przestrzeń państwa poszerza się wraz z ekspansją ludności mającą tę samą kulturę b) terytorialny wzrost następuje za innymi aspektami rozwoju państwa c) państwo rośnie przez wchłanianie mniejszych jednostek politycznych d) granica jest peryferyjnym organem państwa, który odzwierciedla jego siłę i rozwój, stąd nie jest ona stała e) państwa w trakcie rozwoju szukają terenów nadających się do wchłonięcia f) kierunek ekspansji przesuwa się od państw bardziej do słabiej rozwiniętych g) dążenie do ekspansji terytorialnej rośnie w miarę poszerzania się obszaru.. Państwo potrzebuje do rozwoju Lebensraum.

*

Geopolityka polityczna – termin wskazuje na przestrzenne uwarunkowania polityki międzynarodowej państwa. Skupia się na zmianie znaczenia poszczególnych rodzajów wojsk i taktyki wojennej. To geostrategia. Istotne jest morze np. Rosja jest paradoksalnie państwem lądowym gdyż z północy może jest zamarznięte a czarne i bałtyckie ograniczone cieśninami. Wg Mackindera obecnie morza tracą na znaczeniu.i najlepszą fortecą niedostępną dla statków jest Eurazja. Dlatego Rosja interesuje się obszarami w Azji. Seversky uważał lotnictwo za istotne gdyż wykazał bliskość położenia centrów gospodarczych mocarstw. Cohen uważa że są 2 regiony strategiczne: euroazjatycki, ko\ntynentalny pod władzą komunistów i zależny od handlu nadmorski pod kontrolą USA. Pozostałe regiony (np. Bliski wschód) są areną wojen zastępczych między regionami strategicznymi.

*

Geopolityka ekonomiczna. Panregiony utożsamione z regionami ekonomicznymi – dzielą świat na strefy wpływów – amerykański, euro-adfrykański, dalekowschodni. Dominacja USA po II WW spowodowała że geopolityka ekonomiczna jest nauką o regionalizacji światowego systemu ekonomiczno – politycznego.

Kjellen wydziela kryteria badania państwa:

*

kratopolityka – nauka o organizacji władzy

*

socjopolityka – badanie stosunków i potrzeb społecznych

*

etnopolityka – nbadanie psychologii narodu

*

ekopolityka – nauka o gospodarce

*

geopolityka – badanie środowiska geograficznego państwa