1. Zachowanie prospoleczne jest działaniem przynoszącym pomyślność drugiej osobie nawet jeśli akt ten dokonany jest z intencją uzyskania nagrody zewnętrznej (pieniędzy czy aprobaty społecznej) lub nagrody wewnętrznej np. ( poprawienie sobie nastroju) . Po krótce jest to działanie dla dobra drugiego człowieka.
Przykładem takiego zachowania może być:
Pomoc kobiecie w pozbieraniu drobiazgów, które rozsypały się przy zejściu z ruchomych schodów,rozpoznałeś w niej żonę swojego szefa, której się zapewne spontanicznie przypomnisz, gdy cię kiedyś zobaczy na przyjęciu w firmie męża. Mimo że jesteś nastawiony na uzyskanie nagrody jest to akt prospołeczny gdyż osoba ta w potrzebie otrzymała pomoc.
1.1 Typy zachowań prospołecznych:
W ramach ogólnej kategorii zachowań prospołecznych można odnaleźć 2 bardziej zwężone typy: Ofiarność( akt dobrej woli) oraz Altruizm.
1.2 Akt dobrej woli ( ofiarność) - to działanie przynoszące pomyślność drugiej osobie, czynione bez oczekiwania nagrody zewnętrznej.
1.3 Altruizm- jest czasem rozumiany jako akt dobrej woli, bywa też definiowany wężej jako akt, który oznacza poświecenie na rzecz drugiej osoby bez oczekiwania żadnych nagród: ani zewnętrznych ani wewnętrznych. Oczywiście zdarza się, że one się pojawiają jednak by akt był prawdziwie altruistyczny ich obecność nie może warunkować decyzji o udzieleniu pomocy.
Podsumowując: Zachowanie prospołeczne jest zachowaniem przynoszącym pomyślność drugiej osobie. Akt dobrej woli jest działaniem przynoszącym pomyślność drugiej osobie bez oczekiwania zewnętrznych nagród. Altruizm odnosi się do aktów przynoszących pomyślność drugiej osobie bez intencji otrzymania jakichkolwiek nagród ani zewnętrznych ani wewnętrznych.
2.Dlaczego pomagamy???
Istnieje wiele wyjaśnień, powodów, dla których ludzie pomagają innym a mianowicie:
2.1 Wyjaśnienie genetyczne: ( zawsze działamy tak by zwiększyć szanse własnego przetrwania)
Każde zachowanie człowieka podobnie jak zachowanie zwierząt podyktowane jest dążeniem do przetrwania gatunku słowem ludzie pomagają przede wszystkim tym, którzy podzielają ich geny. Akty prospołeczne wyrażamy wprost proporcjonalnie do stopnia pokrewieństwa. Pomagamy najpierw tym, którzy dzielą najwięcej naszych genów, a wiec dzieciom i rodzicom, rodzeństwu, a później dalszej rodzinie. Np.: w przypadku wypadku ratownik medyczny w pierwszej kolejności pomoże członkom swojej rodziny niż osobom najbardziej tej pomocy potrzebującym.
2.2 Wyjaśnienie
normatywne: (Pomagamy, bo powinniśmy tak czynić)
Ludzie
wspierający innych są lubiani i zyskują społeczną aprobatę.
Dlatego w procesie socjalizacji uczeni jesteśmy przestrzegania norm
pomagania. Są ich dwa rodzaje.
Norma wzajemności - nakazującą ze powinniśmy odpłacać innym przysługi, jakie oni nam wyświadczyli. Przetrwanie grupy jest bardziej prawdopodobne, gdy jej członkowie nawzajem sobie pomagają. Norma ta ma tez formę indywidualna mówiąca o tym, ze warto pomagać innym, w nadziei na odwzajemnienie pomocy, podczas gdy będziemy w potrzebie.
Norma społecznej odpowiedzialności - dyktuje powinność pomagania tym, którzy są pod jakimś względem od nas słabsi. ( Są bardziej chorzy, maja mniej zasobów ekonomicznych, niższy poziom umysłowy itp.) Niesienie pomocy osobom znajdującym się w potrzebie nie opiera się przy tym na oczekiwaniu wzajemności.
2.3 Wyjaśnienie ekonomiczno-spoleczne: (pomagamy, gdy nam się to opłaca)
W trakcie interakcji z innymi wymieniamy rożne dobra takie jak pieniądze, dobra materialne informacje, status, usługi czy uczucia. W procesie tych transakcji kierujemy się zasada minimalizacji kosztów i maksymalizacji zysków. Proces ten nazywa się strategia minimaksowa.
Ważnym czynnikiem w tym procesie jest kalkulacja zysków i strat. Najchętniej pomagamy wtedy, gdy zyski sa maksymalne, koszty zaś minimalne.
2.4
Wyjaśnienie psychologiczne:
( pomagamy by zachować pozytywne mniemanie o sobie)
Niektóre
zachowania prospoleczne wynikają z pobudek biologicznych. Występują
wiec u zwierząt i ludzi. SA jednak pewne motywy, które sa wyłącznie
ludzkie: jednym z nich jest potrzeba zachowania pozytywnego mniemania
o sobie. Pomaganie może być uruchamiane pragnieniem udowodnienia
sobie własnej wartości. Z kolei nie udzielenie pomocy innym w
sytuacji, gdy oni jej potrzebują może zaburzyć pozytywny obraz
siebie, powadzac do poczucia winy i wstydu.
2.5 Wyjasnienie emocjonalne: ( pomagajac regulujemy stany emocjonalne ) Ludzie pomagaja innym poniewaz zachowanie to pozwala sterowac swoimi stanami emocjonalnymi. Sa tu dwa mozliwe przypadki : Pierwszy dotyczy interwencji wynikajacej z napiecia i dyskomfortu związanego z zaobserwowaniem czyjegos cierpienia. Drugi - dotyczy poprawy nastroju.
Wyjaśnienie emocjonalene dzieli się na kilka modeli :
2.5.1 Model pobudzenia-bilansu – Pomagając wołającej na pomoc sąsiadce bitej przez męża, masz szanse zredukować dyskomfort związany ze słuchaniem jej bolesnych lęków. Na model ten wpływa kilka kosztów strat ( np. czy mąż sasiadki za bardzo cię nie poturbuje) i zysków ( czy uda ci się jęczeć gdy sąsiadka zaśnie)
2.5.2 Model pomagania prowadzącego do pomagania nastroju – Zgodnie z tym modelem w obrębie emocjonalnego wyjaśnienia w sytuacji niezawierającej bezpośredniego zgarożenia akt prospołeczny pozwala poprawić własny nastrój.
3. Jakie negatywne emocje pozwalają nam na pomaganie innym?
3.1 Jedna z nich jest poczucie winy, którego dobry uczynek pozwala uniknąć. Nie dawszy pieniędzy żebrającej matce z dzieckiem przy piersi, którą spotykasz, idąc na elegancki obiad do restauracji, miałbyś wyrzuty sumienia.
3.2 Doznawszy ulgi po doświadczeniu huśtawki emocjonalnej także stajemy się bardziej pomocni. Dariusz Doliński ( polski profesor psychologii, który specjalizuję się w psychologii zachowań społecznych) i jego zespół wkładali reklamę za wycieraczkę auta osobom, które zaparkowały w niedozwolonym miejscu. Wyglądała ona z daleka jak mandat. Okazało się, że właściciele doznawszy ulgi po stwierdzeniu, że jednak to nie jest mandat, byli częściej pomocni w odpowiedzi na prośbę o wypełnienie ankiety, związanej rzekomo z pracą magisterska studenta, który podszedł do nich chwilę po wzięciu w rękę reklamy, niż osoby, którym nie włożono świstka imitującego mandat.
3.3 Inną emocją uruchamiającą działania prospołeczne jest smutek. Otrzymując nagrodę za pomoc, rozpraszamy częściowo ten nastrój; czujemy się lepiej. Ale – jak się okazuję – osoby znajdujące się w smutnym nastroju są bardziej ‘ kapryśne ‘ jeśli idzie o wybór działania prospołecznego. Mianowicie wybierają one takie działanie, które pozwoli rozproszyć negatywny nastrój, a niekoniecznie te, które byłoby bardziej korzystne dla osoby potrzebującej pomocy. Np. dają żebrakowi czekoladę, a nie pieniądze.
Poza tymi negatywny emocjami jest jeszcze pozytywny nastrój spowodowany jakimkolwiek miłym wydarzeniem także zwiększa prawdopodobieństwo włączenia się w akty prospołeczne. W przeciwieństwie do osób smutnych ludzie szczęśliwi po otrzymaniu np. dobrej wiadomości gotowi sa pomagać innym niezależnie od otrzymania nagrody za dany gest. Przyczyny tego tkwią w fakcie, że ludzie zadowoleni z ‘ natury ‘ lub w danym momencie widzą świat w różowych barwach.. W związku z tym bardziej lubią innych ludzi i są bardziej optymistyczni, sądzą, że to, co zrobią na pewno im się uda. Poza tym pamiętają oni bardziej pozytywne, a nie negatywne aspekty wydarzeń z przeszłości.
Przeciwieństwem zachowań prospołecznych są zachowania antyspołeczne.
1. Zachowanie antyspołeczne - to nieadekwatne funkcjonowanie w rolach społecznych charakteryzujące się agresywnymi formami niedostosowania z przewagą aktywności, pobudzenia, wyraźnej agresji i wrogości.
Inaczej mówiąc jest to zachowanie, które powoduje lub może spowodować poczucie nękania, niepokoju lub cierpienia u jednej lub więcej osób nie należących do tego samego gospodarstwa domowego. Antyspołeczne zachowanie obejmuje różne problemy: głośnych sąsiadów, porzucone samochody, wandalizm, graffiti, śmiecenie i grupy zastraszające ludzi. Tworzy ono środowisko, gdzie zbrodnia może wpływać na życie codzienne ludzi.
Symptomami takich zachowań są:
silne dążenia do szkodzenia innym osobom,
bezinteresowne okrucieństwo,
brak wrażliwości moralnej,
stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych.
2. Bardzo ważnym terminem związanym z tym tematem jest osobowość antyspołeczna zwana inaczej psychopatią lub osobowością dyssocjalną jest to zaburzenie struktury osobowości o charakterze trwałym, dotyczącym 2 - 3% każdego społeczeństwa. Zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych: lęku, uczenia się i relacji interpersonalnych. Główną cechą antyspołecznego zaburzenia osobowości (AZO) jest ciągłe manifestowanie antyspołecznych zachowań przez osoby amoralne(czyli nieprzestrzegających zasad moralnych) lub impulsywne. Osoby dotknięte AZO zwykle nie potrafią cierpliwie czekać na zaspokojenie swoich potrzeb, nie uznają autorytetów oraz wykazują zachowania narcystyczne. Zaburzenie to pojawia się zazwyczaj w połowie okresu dorastania (często już wcześniej) i rozwija się do okresu dorosłości, obejmując wiele zachowań - w szkole, w pracy i w stosunkach interpersonalnych. Aby zdiagnozować to zaburzenie osoba musi mieć przynajmniej osiemnaście lat, nie mieć szacunku dla innych oraz stosować przemoc, a także wykazywać objawy zaburzenia zachowania już przed ukończeniem piętnastego roku życia. Ponadto powinny wystąpić przynajmniej trzy z następujących objawów: nie przestrzeganie norm społeczno - prawnych, co przejawia się w powtarzających się zachowaniach będących podstawą do aresztowań, drażliwość i agresywność, które prowadzą do częstych bójek i napadów, ciągły brak poczucia odpowiedzialności za zachowania finansowe i zawodowe, impulsywność i brak umiejętności planowania, podstępne i kłamliwe usposobienie, lekkomyślność i brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych, brak skrupułów.
Kazimierz Pospiszyl dzieli zaburzenie na typ impulsywny i typ kalkulatywny. Pospiszyl wyróżnia w psychopatii:
deficyt lęku – defekt emocjonalny polegający na braku przyswajania zasad moralnych braku empatii
deficyt uczenia się – dominujące zachowania agresywne;
upośledzenie związków – relacje oparte na przydatności innych do własnych celów tzw. płytkie związki, ignorowanie konwencji społecznych;
cierń psychopatyczny – zubożone życie psychiczne, kompensowane przez narcyzm – wyczulenie na przejawy niedoceniania.
Osoby dotknięte antyspołecznym zaburzeniem osobowości notorycznie popełniają przestępstwa, dlatego wielu psychologów zadaje sobie pytanie, czy powinny one odpowiadać za swoje czyny jak zwykli kryminaliści, czy należy zastosować dla nich "taryfę ulgową" z racji ich psychopatologii.
Wielu prawników, broniąc swoich klientów w sądzie, stosuje linię obrony wykazującą, że przestępstwo nie zostało wykonane w pełni świadomie i wynika jedynie z zaburzenia psychicznego. Taki sposób rozumienia antyspołecznego zaburzenia osobowości może prowadzić do poważnych nadużyć: uniknięcia odpowiedzialności przestępców za swoje czyny, co dodatkowo może wzmocnić ich zachowania aspołeczne.
Jednocześnie należy dodać, że osoby dotknięte tym problemem zdrowotnym nie są niepoczytalne: są w stanie ocenić dany czyn jako dobry lub zły, są też w stanie poznać normy społeczne i prawne, a kłopot sprawia im ich przestrzeganie. Mają także możliwość panowania nad swoimi emocjami i powstrzymywania się od agresywnych reakcji. W związku z tym, osoby dotknięte antyspołecznym zaburzeniem osobowości nie powinny być traktowane jak chorzy umysłowo (zarówno przez sądy, jak i społeczeństwo), a odpowiednia terapia może w znacznym stopniu wykluczyć patologiczne zachowania.