Ustrój polityczny

Republika. Konstytucja z 1990 r. - głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych; władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu (saboru); władzę wykonawczą sprawuje rząd (premiera powołuje prezydent).

Chorwacja jest wielopartyjną republiką parlamentarną na podstawie konstytucji z 1990 roku (zmodyfikowanej w 1999 i 2001 roku), z silną pozycją parlamentu.

Chorwacja stała się krajem demokracji parlamentarnej, którego system polityczny opiera się na uznawaniu praw człowieka, rządach prawa, równoprawności narodowej, nienaruszalności własności osobistej, sprawiedliwości socjalnej i wielopartyjności.

W Chorwacji jest system partyjny 18-związkowy. Do najbardziej liczących się partii politycznych należą Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, Chorwacka Partia Socjalliberalna, Partia Socjaldemokratyczna oraz Partia Prawa.

Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, z prawem powoływania rządu, łącznie z premierem – szefem rządu.

Prezydent wybierany jest na 5 lat w wyborach powszechnych. Posiada on standardowy zakres uprawnień. tj. m.in. jest reprezentantem kraju na zewnątrz, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, rozpisuje wybory parlamentarne i zarządza pierwszą sesję nowego parlamentu, nominuje kandydata na premiera, ma prawo łaski, przyjmuje listy uwierzytelniające od dyplomatów zagranicznych i wysyła chorwackich na placówki zagraniczne itd. Ma również obowiązek podpisania w ciągu 8 dni ustawy uchwalonej przez parlament, w przeciwnym wypadku musi zaskarżyć ją przed Sądem Konstytucyjnym.

Z dodatkowych, mocniejszych uprawnień - prezydentowi przysługuje prawo rozwiązania parlamentu, jeżeli ten wyrazi wotum nieufności wobec rządu, bądź też w ciągu 120 dni nie przyjmie on budżetu, na prośbę rządu (wymagana kontrasygnata premiera), po uprzednich konsultacjach z przedstawicielami klubów parlamentarnych.

Prezydent może również w dowolnym czasie zarządzić referendum, w przypadku zmiany konstytucji, lub jakiegokolwiek innego aktu, który jego zdaniem jest ważny dla niepodległości, jedności i egzystencji Republiki Chorwackiej, na propozycję rządu i z kontrasygnatą premiera.

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Chorwackiego Zgromadzenia Narodowego (Saboru) – złożonego z różnej liczby członków (w zależności od ilości głosujących), wahającej się jednak od 100 do 160 deputowanych.

Parlament

Parlament jest unikameralny, tzn. składa się z jednej tylko izby - Hrvatski Sabor, co w języku chorwackim oznacza Zgromadzenie Chorwackie. Zgodnie z konstytucją, jest ono reprezentacją ludu i dzierży władzę ustawodawczą w kraju.

Zgromadzenie liczy sobie od 100 do 160 członków, liczba ta nie jest stała. Wybierani oni są w drodze powszechnych, równych i tajnych wyborów, na kadencję trwającą 4 lata. Mandat może zostać przedłużony tylko na wypadek wojny. Czynne i bierne prawo wyborcze mają osoby, które w dniu wyborów ukończyły 18 lat. Wybory odbywają się do 60 dni od daty zakończenia kadencji lub rozwiązania Saboru. Sesje zwyczajne Saboru odbywają się 2 razy w roku : od 15 stycznia do 15 lipca oraz od 15 września do 15 grudnia. Istnieje także możliwość zwołania posiedzeń nadzwyczajnych przez Przewodniczącego Izby, po zasięgnięciu opinii klubów parlamentarnych. Wniosek o zwołanie sesji nadzwyczajnej może tez złożyć:

* prezydent

* rząd

* większość deputowanych izby.

Ostatnie wybory odbyły się 25 listopada 2007 roku. Kraj został podzielony na 10 regionów wyborczych. Kierowano się kryterium geograficznym i ludnościowym. Z każdego regionu wybierano 14 deputowanych, przy pomocy systemu proporcjonalnego. Próg wyborczy wynosił 5%, a głosy przeliczane były według metody D`Hondta. Do uprzednio wymienionej liczby dokooptowano 8 przedstawicieli mniejszości narodowych, jak również 4 przedstawicieli chorwackiej "diaspory". Ta ostatnia liczba zmienia się za każdym razem, ustalana jest już po zliczeniu głosów, a jej wartość zależna jest od tego, ilu Chorwatów zamieszkujących za granicą oddało głosy na swoich przedstawicieli.

Ogółem liczba członków Zgromadzenia: 140 miejsc "krajowych" + 8 miejsc mniejszości narodowych + 4 miejsca "diaspory" = 152 deputowanych

Dystrybucja mandatów mniejszości narodowych:

* 3 - Serbowie,

* 1 - Węgrzy,

* 1 - Włosi,

* 1 - Czesi i Słowacy,

* 1 - Austriacy, Bułgarzy, Niemcy, Polacy, Romowie, Rumuni, Rusini, Rosjanie, Turcy, Ukraińcy, Wołosi, Żydzi,

* 1 - Albańczycy, Bośniacy, Czarnogórcy, Macedończycy, Słoweńcy.

Parlament chorwacki ma szerokie uprawnienia: decyduje o zmianach w konstytucji, uchwala ustawy, przyjmuje budżet, decyduje o wojnie i pokoju, realizuje cywilną kontrolę nad armią i służbami specjalnymi, zwołuje referenda, nadzoruje prace rządu, itd. Podejmuje decyzje za pomocą większości głosów, przy czym chodzi tutaj o większość deputowanych znajdujących się na sali w momencie głosowania (a nie liczby ogólnej). Tutaj jednak występują pewne wyjątki:

* ustawy dotyczące mniejszości narodowych, przekraczania granicy przez siły zbrojne lub manewrów wojsk niedaleko granic państwowych czy też ich zmian - większość kwalifikowana 2/3 ogólnej liczby członków parlamentu,

* ustawy dotyczące konstytucyjnie zagwarantowanych praw człowieka czy podstawowych wolności, organizacji, kompetencji czy sposobu działania instytucji państwowych (również samorządów terytorialnych) - większość zwykła ogólnej liczby członków parlamentu.

* parlament może zarządzić referendum w sprawie projektu zmiany konstytucji, zmiany ustawy lub w innej sprawie. Referendum musi być rozpisane jeśli zażąda tego 10% wyborców.

Inicjatywę ustawodawczą posiada każdy z członków Zgromadzenia, jak również kluby parlamentarne, komisje parlamentarne oraz rząd

Władzę wykonawczą sprawuje rząd na czele którego stoi premier.

Rząd

Rząd Republiki Chorwackiej (chor. Vlada Republike Hrvatska) jest głównym i najsilniejszym elementem egzekutywy. Przewodniczy mu mianowany przez prezydenta premier. Podstawowe zadania rządu to wprowadzanie w życie ustaw wydawanych przez parlament, proponowanie budżetu, koordynacja podległych mu instytucji państwowych, decydowanie w przypadkach konfliktów pomiędzy organami rządowymi itd.

Rząd musi mieć poparcie parlamentu, przed którym ponosi odpowiedzialność polityczną za swoje poczynania. Przybiera ona formę zarówno odpowiedzialności zbiorowej (m.in. instytucja wotum nieufności wobec calego rządu), jak również indywidualnej (wotum nieufności wobec poszczególnych członków rządu).

Pomimo tego, że to prezydent nominuje kandydata na premiera, to musi się z nim zgodzić przewodniczący parlamentu, który także podpisuje akt nominacji. Podobnie w przypadku mianowania ministra, które następuje na wniosek premiera, również swój podpis musi złożyć przewodniczący Zgromadzenia.

Sądy

Władzę sądowniczą w Chorwacji sprawują niezawisłe sądy, najwyżej z nich w hierarchii lokuje się Sąd Najwyższy. Jego członkowie wybierani są przez Krajową Radę Sądowniczą, funkcję tę można pełnić dożywotnio (możliwość przejścia na emeryturę w wieku 70 lat). Prezes Sądu wybierany jest na czteroletnią kadencję, przez parlament, na wniosek prezydenta.

Sąd Konstytucyjny

Jego naczelnym zadaniem jest decydowanie o zgodności wydawanego prawa z przepisami konstytucji. Obywatele chorwaccy mogą wnosić do niego skargi na niezgodność z konstytucją działań instytucji rządowych, samorządowych i władz innego szczebla, jeżeli naruszają one prawa człowieka i podstawowe wolności.

Sąd Konstytucyjny decyduje o wszczęciu procedury impeachmentu wobec prezydenta, orzeka o legalności działalności partii politycznych oraz o ważności wyborów i referendów.

Składa się z 13 sędziów wybieranych przez parlament na kadencję trwającą 8 lat, spośród najwybitniejszych jurystów. Również parlament wybiera prezesa Sądu, jego kadencja trwa 4 lata.