Ździebło 12.06.2016 Postępowanie administracyjne - ćwiczenia
1. Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Stronami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
2. Pojęcie organu administracji wg KPA:
Rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów działających w nich lub we własnym imieniu inne terenowe organy admin rządowej (zespolonej i niezespolonej) organy jesdnotek samorządu terytorialnego.
- ministrowie - prezes i wiceprezes RM
- samorząd - organ gminy, powiatów, województwa
3. Organizacje społeczne jako podmioty obowiązujące na prawach stron podstawa działania prawa:
Będące stroną organizacji jest adresatem decyzji kształtującej jej prawa i obowiązki. Przesłankami udziału organizacji w postępowaniu administracyjnym są:
1. postępowanie dotyczące trzeciej osoby
2. udział organizacji jest uzasadniony jej celami statutowymi
3. udział organizacji jest uzasadniony interesem społecznym
4. Uprawnienia prokuratora i RPO działających jako podmioty na prawach stron w postępowaniu administracyjnym:
W ramach postępowania administracyjnego prokurator może uczestniczyć jako podmiot na prawach strony, a zatem nie będzie on adresatem podejmowanego rozstrzygnięcia, ale będą mu przysługiwać wszystkie uprawnienia o charakterze procesowym przewidziane dla strony. W szczególności prokurator może wystąpić do organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania administracyjnego, jak również może włączyć się do już prowadzonego, względnie wystąpić do organu o rozważenie uruchomienia trybu nadzwyczajnego weryfikacji ostatecznej decyzji administracyjnej poprzez skorzystanie z prawa sprzeciwu.
W przypadku wystąpienia do organu administracji o wszczęcie postępowania administracyjnego sytuacja prokuratora będzie uzależniona od tego, czy sprawa dotyczy przyznania osobie świadczenia z pomocy społecznej czy też nałożenia na nią obowiązku. (...)
5. Rodzaje podmiotów działających na prawach stron w postep. admin.
Podmiotami na prawach strony są : organizacja społeczna, prokurator, rzecznik praw obywatelskich, rzecznik praw dziecka , oraz inne podmioty ( to w zw. Z inspekcja ochrony środowiska )
Podmioty na prawach strony i uczestnicy postępowania administracyjnego. Są to podmioty, które mają prawa procesowe tak jak strona, ale nie mają w postępowaniu interesu. Należą do nich Prokurator, organizacja społeczna, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz inne podmioty. Przysługują im prawa wynikające z kpa oraz ustaw szczególnych (np. ustawa o ochronie środowiska- Inspekcja Ochrony Środowiska może żądać wszczęcia postępowania). 1. Organizacja społeczna (np. izba lekarska, rada adwokacka). Jest to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza i inne organizacje społeczne (art., 5 §2 pkt 5), która chroni interesów publicznych.
6. Własność miejscowa w postępowaniu administracyjnym:
Właściwość miejscowa określa podział spraw i czynności pomiędzy organami administracji publicznej ze względu na zasięg terytorialny ich kompetencji.
Właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się:
-w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości,
-w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,
-w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.
7 Pojęcie właściwości adm, i obowiązki organu związane z ustaleniem
właściwość – to zdolność prawna organu administracji do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.
KPA wyróżnia tylko właściwość miejscową oraz rzeczową. Istnieje również właściwość instancyjna, ale KPA utożsamia ją niejaką z właściwością rzeczową.
8. Rodzaje właściwości org adm :
*właściwość rzeczowa > oznacza powierzenie określonemu organowi lub organom załatwienia pewnego typu spraw administracyjnych.
*właściwość miejscowa > właściwość organu do działania na określonym fragmencie terytorium kraju.
*właściwość instancyjna (funkcjonalna) > określa organ której instancji jest właściwy do rozstrzygania sprawy
*właściwość delegowana > w przypadku, gdy kompetencje danego organu zostaną przeniesione
na inny organ
9. Obligatoryjne przesłanki wyłączenia pracownika z postęp. adm
Art. 24. § 1. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:
1) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;
2) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia;
3) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3;
5)10) w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;
6) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne;
7) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.
§ 2. Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa (§ 1 pkt 2), przysposobienia, opieki lub kurateli (§ 1 pkt 3). § 3. Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności niewymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika. § 4. Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
10 Przesłanki wyłączenia org adm:
§ 1. Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
1) jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3;
2) osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z
nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3.
§ 2. Przepis art. 24 § 4 stosuje się odpowiednio.
11.Wszczęcie postępowania adm- sposoby wszczęcia i potwierdzenie
czynności przez organ:
Art. 61. [Inicjatywa wszczęcia postępowania]
§ 1. Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.
§ 2. Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu
postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to
zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.
§ 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.
§ 3a. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia
żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.
§ 4. O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące
stronami w sprawie
12. Wymogi formalne wobec podania wszczynającego postęp. adm oraz
postępowanie w przypadku stwierdzenia braków formalnych:
Podstawowe elementy podania zostały zawarte w art. 63 k.p.a., należą do nich w szczególności:
1) oznaczenie strony;
2) oznaczenie organu, do którego podanie jest skierowane;
3) imię i nazwisko lub nazwa stron, ich przedstawicieli ustawowych bądż pełnomocników;
4) adres;
5) oznaczenie rodzaju pisma;
6) określenie żądania;
7) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
8) wymienienie załączników.
Podaniem w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego to wszelkie oświadczenia stron oraz innych uczestników postępowania administracyjnego, z którymi występują oni wobec organu administracji, w tym z żądaniem wszczęcia postępowania.
Zgodnie z art. 63 § 1 k.p.a. podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej.
Podanie, jako pierwsze pismo w sprawie, inicjujące wszczęcie postępowania administracyjnego, winno zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub adresu do doręczeń lub siedziby strony, jej przedstawiciela ustawowego bądź pełnomocnika.
Istotnym elementem podania jest podpis strony lub jej przedstawiciela ustawowego. Podanie nie zawierające podpisu nie może wywołać żadnych skutków prawnych związanych z jego wniesieniem.
Wówczas w sytuacji powyższej, gdy podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, organ wzywa wnoszącego do usunięcia braków formalnych w terminie 7 dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych barków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.
Gdy w treści podania nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możliwości ustalenia tego adresu na podstawie danych znajdujących się w posiadaniu organu administracji, podanie zgodnie z art. 64 § 1 k.p.a. pozostawia się bez rozpoznania.
Jeżeli podanie o wszczęcie postępowania spełnia wszystkie wymogi i zostało wniesione do organu właściwego inicjuje ono postępowanie przed organem administracyjnym pierwszej instancji.
13. Postępowanie z podanie wniesionym do niewłaściwego organu adm, lub
zawierającego kilka żądań
Art. 65 niewłaściwość organu do którego wniesiono podanie..
§ 1. Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno zawierać uzasadnienie. § 2. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.
Art. 66.) § 1.45) Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy należące do jego właściwości. Równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, i poinformuje go o treści § 2. § 2.45) Odrębne podanie złożone zgodnie z zawiadomieniem, o którym mowa w § 1, w terminie czternastu dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu wniesienia pierwszego podania. § 3. Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu. Zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. § 4. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy.
14. Skutki prawne nie wyłączenia pracownika lub organu z postęp adm w
przypadkach określonych w kpa
Skutki wyłączenia:
Pracownik nie ma kompetencji do załatwiania sprawy:
Art. 24 § 4 KPA Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
Wyłączenie pracownika nie powoduje wyłączenia organu. Jednak zachodzi wówczas konieczność wyznaczenia innego pracownika do pełnienia takich czynności, ale nie wyłącza możliwości funkcjonowania organu:
Art. 26 § 1 KPA W przypadku wyłączenia pracownika (art. 24) jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.
· Brak wyłączenia może być przyczyną wznowienia postępowania – powoduje obligatoryjnie uchylenie decyzji przez WSA:
Art. 145 § 1 pkt 3 KPA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 (…)
15 Zasada czynnego udziału stron w postęp adm:
Art. 10. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu.
§ 1. Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. § 2. Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. § 3. Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady określonej w § 1.
16 zasada jawności i ekonomiki procesowej:
Zasada jawności wobec strony jest konsekwencją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym. Przejawia się ona w postępowaniu wyjaśniającym. Oczywiście strona ma prawo brać czynny udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym, może także składać wyjaśnienia.
Zasada ekonomiki procesowej (szybkości i prostoty postępowania, racjonalności)
Zasada ekonomiki procesowej wyrażona jest w art. 12 k.p.a. i zgodnie z nią organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia (art. 12 § 1 k.p.a.). Sprawy, które nie wymagają zaś zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie (art. 12 § 2 k.p.a.).
Zasada ekonomiki procesowej wyrażona jest również w art. 45 ust. 1 Konstytucji, który mówi, że każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki oraz w art. 6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Z kolei zaś art. 17 Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji stanowi, że decyzja powinna być podjęta w stosownym terminie, niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż dwa miesiące od daty wpływu wniosku lub zażalenia do określonej instytucji. Te same terminy odnoszą się do odpowiedzi na informacje administracyjne przekazywane przez urzędnika swoim przełożonym wraz z prośbą o wydanie poleceń w sprawie podjęcia koniecznych decyzji.
Szybkość postępowania administracyjnego sprzyja realizacji zasady praworządności. Przewlekłość oraz powolność postępowania administracyjnego uniemożliwia a wręcz niekiedy udaremnia urzeczywistnienie praw strony. Przewlekłość postępowania jest zaprzeczeniem stabilności oraz pewności w stosunkach społecznych.
Gwarancją przestrzegania przez organ administracji publicznej postulatu szybkości postępowania są przepisy rozdziału 7 k.p.a. Wyznaczają one maksymalne procesowe terminy do załatwienia sprawy przed organem I i II instancji, nakładają na organ obowiązek zawiadomienia strony o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie oraz przewidują odpowiedzialność pracownika za nieterminowe załatwienie sprawy.
17 Zasada pisemności i informowania
Zasada pisemności
Zgodnie z art. 14 § 1 k.p.a. „sprawy należy załatwiać w formie pisemnej”. Przepis ten ustanawia zasadę pisemności postępowania administracyjnego. Obejmuje ona wszystkie czynności procesowe od momentu wszczęcia postępowania aż po jego zakończenie. Zasadę pisemności postępowania realizują przede wszystkim przepisy k.p.a. dotyczące protokołowania czynności procesowych oraz utrwalania ich w aktach sprawy w postaci adnotacji urzędowych.
Art. 63 § 1 k.p.a. regulujący sposób wnoszenia podań, wymienia jako jedne ze sposobów wnoszenie podania na piśmie. W przypadku wniesienia podania w formie ustanej konieczne jest utrwalenie tej czynności w formie protokołu
podpisanego przez wnoszącego podanie oraz pracownika który sporządził protokół.
Decyzja administracyjna, załatwiająca sprawę indywidualną, jest co do zasady wydawana i doręczana na piśmie (art. 109 k.p.a.). natomiast postanowienie doręcza się adresatowi na piśmie tylko w sytuacji gdy służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego. W formie pisemnej sporządzana jest również ugoda. Realizacji zasady pisemności postępowania służą również przepisy k.p.a. dotyczące doręczeń. Zgodnie bowiem z art. 39 k.p.a. przedmiot doręczeń stanowią „pisma” skierowane do stron i innych uczestników postępowania.
Art. 14 § 2 k.p.a. wskazuje na wyjątek od zasady pisemności. Wyjątek ten musi być oparty an dwóch przesłankach występujących łącznie. Po pierwsze za ustanym załatwieniu sprawy musi przemawiać interes strony. Po drugie ustnemu załatwieniu sprawy nie może przeciwstawiać się przepis prawa. Odstąpienie od pisemnego załatwienia sprawy rodzi jednakże obowiązek utrwalenia przez organ tej czynności na piśmie w aktach sprawy w formie protokołu lub adnotacji.
Zasada informowania
Treść art. 9 k..p.a formułuje dwa obowiązki organu administracji publicznej w zakresie udzielania informacji:
obowiązek należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego – art. 9 zd. 1 k.p.a:
- podmiotem uprawnionym jest strona,
- udzielana informacja ma spełniać wymóg należytej (właściwej, stosowej, odpowiedniej) oraz wyczerpującej (wszechstronnej, szczegółowej, dokładnej).
- przedmiotem udzielanej informacji są okoliczności faktyczne i prawne, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego.
obowiązek czuwania nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielanie im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek – art. 9 zd. 2 k.p.a:
- podmiotem uprawnionym jest nie tylko strona, ale i uczestnicy postępowania (np. świadek, biegły, osoba trzecia wezwana do przedstawienia przedmiotu oględzin),
- udzielona informacja ma spełniać wymóg niezbędnej, czyli takiej, bez której nie można się obejść, koniecznej, potrzebnej.
- przedmiotem udzielanej informacji jest wyłącznie informacja prawna, udzielana tylko dla ochrony przed poniesieniem szkody przez stronę lub innych uczestników postępowania z powodu nieznajomości prawa.
18 Zasada dwuinstancyjności i sądowej kontroli
Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego
Zasada dwuinstancyjności z art. 15 K.p.a jest konkretyzacją przepisu Konstytucji RP stanowiącego, iż każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyraża się ona w możliwości żądania dwukrotnego rozpatrzenia i dwukrotnego rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej załatwianej na gruncie K.p.a.
Ograniczenia zasady
Wszelkie wyjątki od zasady dwuinstancyjności winny być wyraźne i jednoznaczne a ich obowiązywanie musi wynikać z norm prawa rangi ustawowej. Kpa określa jedynie ograniczenie tejże, w przypadku postępowań prowadzonych w pierwszej instancji przez ministrów i Samorządowe Kolegia Odwoławcze, gdzie środkiem zaskarżenia będzie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Natomiast z prawa materialnego o charakterze ustawowym wywieść można albo wyłączenie odwołania (jak w Ustawie o cudzoziemcach, w rozumieniu której od odmowy wydania wizy wydanej przez konsula bądź komendanta placówki Straży Granicznej, odwołanie w ogóle nie przysługuje), albo jego ograniczenie (np. w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów określono, iż od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie działającego jako Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów)
Skutek naruszenia zasady
Wielokrotnie – w przedmiocie naruszeń zasady – wypowiadał się Sąd Administracyjny, formułując wniosek, iż wydanie decyzji z pogwałceniem powyższych elementów realizacji zasady dwuinstancyjności godzi w podstawowe gwarancje procesowe obywatela i i musi być ocenione jako rażące
dziesięcioleci, pomieszczeń przyległych do urzędu, w których swego czasu składowano węgiel na opał i pojemniki z piaskiem i solą używanych w celu
Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych
Powyższa zasada sprowadza się do możliwości poddania decyzji administracyjnej kontroli przez sąd administracyjny. Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach. Pierwszorzędne znaczenie ma tu ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Zasada prawa skargi na decyzję do sądu administracyjnego wypływa z fundamentalnej zasady prawa do sądu. Zaskarżenie decyzji administracyjnej do sądu administracyjnego wiąże się z poddaniem działalności administracji publicznej kontroli sądowej. Rola sądów administracyjnych sprowadza się, bowiem do sprawowania kontroli administracji publicznej pod względem zgodności działań administracji z prawem. (art. 184 Konstytucji RP). Sądy administracyjne nie mogą natomiast kształtować praw i obowiązków stron, albowiem sąd administracyjny nie może zastępować administracji publicznej i rozstrzygać sprawy, co do meritum. Jednakże orzeczenie sądu przesądza o bycie prawnym decyzji. Sąd administracyjny dokonuje kontroli legalności zaskarżonej decyzji, oceniając, czy decyzja ta nie narusza przepisów prawa obowiązujących w dacie jej wydania. Jeżeli sąd administracyjny uzna, że decyzja jest wadliwa, wówczas uchyla ją albo stwierdza jej nieważność, zaś organ administracyjny przy ponownym rozpatrzeniu sprawy jest związany oceną prawną wyrażoną przez ten sąd w orzeczeniu. Sąd administracyjny jest sądem prawa a nie słuszności.
Oprócz decyzji administracyjnych skarga do sądu administracyjnego przysługuje także na postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty. K.p.a. nie przewiduje jednak ogólnej zasady prawa skargi na postanowienia.
Zasadniczo skargę do sądu administracyjnego można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Oznacza to, że skargę na decyzję administracyjną można wnieść po uprzednim skorzystaniu z prawa odwołania lub też z prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (np. w odniesieniu do decyzji wydanej przez ministra lub też samorządowe kolegium odwoławcze).
Decyzja w stosunku, do której może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać pouczenie o dopuszczalności wniesienia takiej skargi (art. 107 § 1 k.p.a.)
Błędne pouczenie w decyzji, co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia (art. 112 k.p.a.). Błędnym pouczeniem jest również brak pouczenia o środkach odwoławczych lub skardze do sądu.
19 zasada ochrony praw nabytych i praworządności
Zasada ogólna praworządności( legalności) działania administracji publicznej
W myśl art. 7 Konstytucji RP (oraz art. 6 k.p.a.) organy władzy publicznej obowiązane są działać na podstawie i w granicach obowiązującego prawa oraz stać na straży praworządności.
Wszelkie czynności organów administracji publicznej musi się mieścić w granicach prawa. Oznacza to, że ilekroć upoważnienie dane przez normę ustawową dopuszcza pewien zakres samodzielności organu, to może on z tej samodzielności korzystać wyłącznie w granicach określonych przepisem prawa.
Organ administracyjny może, więc podejmować wyłącznie czynności przewidziane obowiązującymi przepisami prawa. Przekroczenie granic umocowania ustawowego stanowić, więc będzie rażące naruszenie prawa, a dodatkowo podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej, karnej a czasami także odszkodowawczej funkcjonariusza publicznego. Kompetencja do działania w określonego rodzaju i w określonej formie, musi wynikać wprost z ustawy i nie można jej domniemywać.
Wymóg podejmowania czynności na podstawie prawa i w jego granicach, dotyczy działań organów administracji, nie zaś działań obywateli. Obywatele – także podmioty postępowania administracyjnego – nie są związani wymogiem posiadania podstawy prawnej podejmowanych przez siebie działań. Działania te mogą jednak podlegać pewnym ograniczeniom, przyjmującym najczęściej formę zakazów bądź nakazów.
Z zasady praworządności wynika dla organu administracji publicznej postulat oparcia rozstrzygnięcia na podstawie prawa. Oczywiście chodzi tu o prawo powszechnie obowiązujące, prawidłowo ogłoszone (tj. w sposób przewidziany w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych). Trudno, bowiem wymagać od adresatów norm prawnych postępowania zgodnego z regułami ustalonymi w okresie, w którym nie mieli oni jeszcze możliwości zapoznania się z tymi unormowaniami.
Jednym z istotnych postulatów zasady ogólnej praworządności jest też zakaz nadużywania uprawnień przez pracowników organu administracji publicznej. Każde działanie powinno, więc mieć uzasadnienie polegające na realizacji zamierzonego celu prowadzonego postępowania.
Zasada ochrony praw nabytych:
Jest ona pochodną szeroko zakreślonych zasad ochrony zaufania obywateli do paostwa,przewidywalności prawa, bezpieczeostwa prawnego lub pewności prawa.
Chodzi w niej o to, że w systemie praworządnym obywatel musi mieć zapewnioną ochronę swoich przewidywań opartych na istniejących normach prawnych, gdyż do tego sprowadza się jego „zaufanie do systemu”.
20. zasada pogłębiania zaufania i prawdy obiektywnej
Zasada pogłębiania zaufania do działań organów
Zasada pogłębiania zaufania do działań organów została wyrażona w art. 8 k.p.a. Treść tego przepisu nakłada na organy administracji publicznej obowiązki w zakresie sposobu prowadzenia postępowania administracyjnego. Sposobu tego nie określa jednak bezpośrednio, lecz czyni to przez wskazanie celu, jaki sposób ten ma osiągnąć. Formuje w tym zakresie dwa cele: pierwszy to pogłębianie zaufania obywateli do organów Państwa, drugi to pogłębianie świadomości i kultury prawnej obywateli.
Odpowiednio do nich mowa jest w nauce o zasadzie ogólnej pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa oraz zasadzie ogólnej oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli, nazywaną też zasadą oddziaływania wychowawczego na obywateli. Przedmiotowa regulacja stanowi klamrę, która spina całość ogólnych zasad postępowania. Jest to, bowiem zasada najszersza pod względem zakresu. Zasada ta nie nakłada na organy administracji publicznej nowych obowiązków w toku postępowania. Jej realizacja uzależniona jest od przestrzegania reguł postępowania przyjętych w kpa, zaczynając od zasad ogólnych przez rozwiązania przyjęte w przepisach szczególnych.
Zasada prawdy obiektywnej
Zasada prawdy obiektywnej została wyrażona w art. 7 k.p.a. Zgodnie z tą zasadą organy administracji publicznej podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Oznacza to, że organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego w celu określenia rzeczywistego (obiektywnego) stanu faktycznego. Chodzi o wyjaśnienie stanu faktycznego mającego znaczenie prawne, czyli takiego, który wypełnia dyspozycję normy prawa materialnego znajdującej zastosowanie w konkretnie rozpoznawanej sprawie.
Zasada prawdy obiektywnej uregulowana jest również w art. 8 i 9 Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji.
21Terminy podstawowe załatwiania spraw administracyjnych
Załatwianie spraw Art. 35.
§ 1. Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.
§ 2. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.
§ 3. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.
§ 4. Przepisy szczególne mogą określać inne terminy niż określone w § 3.
§ 5. Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.
Art. 36.
§ 1.) O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 35 lub w przepisach szczególnych organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
§ 2. Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu.
Art. 37.
§ 1.) Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych, ustalonym w myśl art. 36 lub na przewlekłe prowadzenie postępowania stronie służy zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu – wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. § 2. Organ wymieniony w § 1, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Art. 38. Pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 36 albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie ustalonym w myśl art. 37 § 2, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.
1) niezwłoczne załatwienie sprawy,
2) jeden miesiąc,
3) dwa miesiące.
Niezwłoczne załatwienie sprawy oznacza, że sprawa może być rozpatrzona na podstawie faktów i dowodów powszechnie znanych albo znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie. Stąd wniosek, że sprawy załatwiane niezwłocznie nie należą do spraw szczególnie skomplikowanych. Można powiedzieć, iż niezwłoczne załatwienie sprawy oznacza jej szybkie załatwienie.
Termin jednego miesiąca jest okresem końcowym, maksymalnym, bowiem sprawę należy załatwić wcześniej niż w ostatnim dniu tego okresu (1 miesiąc).
Z kolei termin dwóch miesięcy został przewidziany dla załatwienia spraw w postępowaniu wyjaśniającym przed organem pierwszej instancji, jeżeli te sprawy mają charakter „szczególnie skomplikowany”. Niestety, ustawodawca nie wyjaśnia, co rozumie przez to pojęcie, dlatego do pracownika organu administracji będzie zależała decyzja, czy zakwalifikuje daną sprawę jako szczególnie skomplikowaną czy też nie.
22 Postępowanie w przypadku nie załatwienie sprawy w terminie i skutki prawne
Niezałatwienie przez organ sprawy w terminie niesie za sobą wkutki prawne, a mianowice osoba, której organ nie wydał decyzji bądź postanowienia może wnieść zażalenie do nie załatwienia sprawy w terminie.
Organem właściwym do rozpatrzenia zażalenia na niezałatwienie sprawy w terminie jest zawsze organ wyższego stopnia nad organem pozostającym w zwłoce, niezależnie czy przepisy przewidują inny organ odwoławczy.
Sporządzając zażalenie należy zwrócić uwagę, aby odpowiadało ogólnym wymogom formalnym. Oznacza to, że w jego treści powinny znaleźć się przede wszystkim:
dane osoby, wnoszącej zażalenie (imię, nazwisko, adres),
datę i miejsce sporządzenia zażalenia,
oznaczenie organu, do którego składane jest zażalenie,
żądanie strony,
uzasadnienie – w którym wskazujemy opis stanu faktycznego, z uwzględnieniem terminu złożenia pisma, spełniania wymogów formalnych i braku rozstrzygnięcia w sprawie,
podpis, osoby wnoszącej zażalenie.
Art. 36. Niezałatwienie przez organ sprawy w terminie
§ 1. O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 35 terminy załatwiania spraw przez organy, lub w przepisach szczególnych organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
§ 2. Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu.
Art. 37. Zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie
§ 1. Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35 terminy załatwiania spraw przez organy, w przepisach szczególnych, ustalonym w myśl art. 36 niezałatwienie przez organ sprawy w terminie, lub na przewlekłe prowadzenie postępowania stronie służy zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu – wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.
§ 2. Organ wymieniony w § 1, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Art. 38. Odpowiedzialność pracownika za niezałatwienie sprawy w terminie
Pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 36 niezałatwienie przez organ sprawy w terminie, albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie ustalonym w myśl art. 37 zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie, § 2, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.
23 Doręczenie zastępcze i pośrednie
3. Doręczenie zastępcze
Doręczenie zastępcze może przybrać dwie postaci:
a) doręczenia za pośrednictwem innego odbiorcy (art. 138 k.p.c.),
b) doręczenia poprzez pozostawienie korespondencji w placówce operatora pocztowego lub urzędzie gminy (art. 139 k.p.c).
A. Doręczenie zastępcze za pośrednictwem innej osoby
Doręczenie zastępcze za pośrednictwem innej osoby jest skuteczne tylko wtedy, gdy adresatem danego pisma jest osoba fizyczna.
Aby doręczenie zastępcze było skuteczne, muszą zostać spełnione kumulatywnie dwa warunki:
- osoba, do rąk której korespondencja jest doręczana, nie może być przeciwnikiem adresata w sprawie (i to zarówno w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym),
- osoba ta musi zobowiązać się do oddania pisma adresatowi (J. Bodio, Komentarz do art. 138 k.p.c., Lex Komentarze).
Jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma (art. 138 § 1 k.p.c.). Doręczenie adresatowi za pośrednictwem dorosłego domownika, administracji domu, dozorcy domu lub sołtysa nie może być stosowane, jeżeli sąd wysyłający umieścił na stronie adresowej przesyłki napis wyłączający taki sposób doręczenia w ogóle lub w stosunku do oznaczonych osób (§ 3 ust. 2 rozp. szczeg. tr. sp. dor. pism sąd. post. cyw.). Dla adresata, którego doręczający nie zastanie w miejscu pracy, można doręczyć pismo osobie upoważnionej do odbioru pism (art. 138 § 2 k.p.c.). Doręczenia adresatowi za pośrednictwem osoby upoważnionej do odbioru pism w miejscu pracy adresata dokonuje się, jeżeli zostało ono wskazane na przesyłce jako miejsce doręczenia (§ 3 ust. 3 rozp. szczeg. tr. sp. dor. pism sąd. post. cyw.).
Przepis art. 135 k.p.c., w którym wymieniono, gdzie można adresatowi doręczyć pismo, dotyczy tzw. właściwego doręczenia, czyli do rąk własnych adresata. Nie można go zatem odnieść do doręczenia zastępczego. Art. 138 § 1 k.p.c. powinien być zatem interpretowany w ten sposób, że doręczenie dorosłemu domownikowi może nastąpić jedynie w mieszkaniu adresata. Niedopuszczalne jest więc doręczenie w miejscu pracy domownika lub tam, gdzie domownika adresata zastano. Innymi słowy nie można przy wykładni art. 138 k.p.c. pomijać kolejności wyliczenia miejsc doręczenia w art. 135 k.p.c., według którego doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie. Jeżeli doręczający nie zastanie adresata ani jego domownika w mieszkaniu adresata, niedopuszczalne jest więc doręczenie pisma sądowego w miejscu pracy domownika adresata lub tam gdzie się domownika zastanie (postanowienie SA w Krakowie z dnia 15 stycznia 2013 r., III AUz 1/13, LEX nr 1264369, wyrok SN z dnia 4 lutego 1969 r., I CR 500/67, LEX nr 6450).
Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, doręczenie uważa się za dokonane. W takim przypadku doręczający zwraca pismo do sądu z adnotacją o odmowie jego przyjęcia (art. 139 § 2 k.p.c.).
24 Skutki prawne odmowy doręczenia lub braku możliwości doręczenia
Niepodjęcie pisma we wskazanym terminie naraża jego odbiorcę na poważne konsekwencje prawne. W przypadku gdy listonosz nie zastanie adresata, musi zostawić w skrzynce pocztowej, w drzwiach czy innym widocznym miejscu przy wejściu na posesję zawiadomienie (tzw. awizo) o pozostawieniu listu w urzędzie pocztowym i możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni liczonych od dnia pozostawienia zawiadomienia. Kolejne awizo trafi do adresata po raz kolejny, gdy nie odbierze korespondencji we wskazanym czasie. Wówczas wyznaczony zostanie dodatkowy termin na odebranie listu, nie dłuższy niż 14 dni od daty pierwszego zawiadomienia.
Procedura administracyjna, cywilna, karna i podatkowa, przewiduje, że z upływem 14 dni wyznaczonych na odbiór przesyłki doręczenie uważa się za dokonane, a pismo pozostawia się w aktach. Rozwiązanie takie ma zapobiegać nieodbieraniu korespondencji przez osoby, które chcą przedłużać postępowanie lub uniknąć odpowiedzialności. Tak więc nic nie daje odmowa przyjęcia pisma, bo wówczas nadawca przyjmuje, że zostało ono doręczone w dniu odmowy. Także doręczenie pisma na nieaktualny adres lub podczas dłuższego wyjazdu za granicę, gdy nie ustanowimy pełnomocnika do prowadzenia sprawy w kraju ani nie wskaże pełnomocnika do doręczeń będzie skutkowało tym, że pisma urzędowe zostawia się w aktach sprawy, tak jakby były doręczone.
25 Przesłanki i procedura doręczenia w formie elektronicznej:
W celu doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego organ administracji
publicznej, z zastrzeżeniem § 6, przesyła na adres elektroniczny adresata informację
zawierającą:
1) wskazanie, że adresat może odebrać dokument w formie dokumentu elektronicznego;
2) wskazanie adresu elektronicznego, z którego adresat może pobrać dokument i pod którym
powinien dokonać potwierdzenia doręczenia dokumentu;
3) pouczenie dotyczące sposobu odbioru dokumentu, a w szczególności sposobu
identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym
organu administracji publicznej oraz informacji o wymogu podpisania urzędowego
poświadczenia odbioru w sposób wskazany w art.20 a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o
informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej doręczenie
jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji publicznej
otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ
doręcza pismo w sposób określony dla pisma w formie innej niż forma dokumentu
elektronicznego.
*O tym, jaka powinna być kolejność sposobów doręczania dokumentów wskazuje art. 46 § 3 KPA, mianowicie najpierw organ administracji publicznej powinien posłużyć się doręczeniem w formie elektronicznej. Dopiero wtedy, gdy doręczenie to okaże się nieskuteczne, organ może doręczyć dokument za pomocą tradycyjnego środka – czyli pisemnie. Elektroniczna forma doręczenia dokumentu zastępuje formę pisemną, zatem niedopuszczalne byłoby zachowanie organu administracji publicznej, w sytuacji doręczania dokumentu zarówno w formie elektronicznej jak i pisemnej równocześnie.