ROZWÓJ MINOGA STRUMIENIOWGO

W tym miejscu warto powiedzieć kilka słów o interesującej biologii rozmnażania minoga strumieniowego. Jedyne w swoim życiu tarło odbywa on w okresie od kwietnia do pierwszych dni lipca w płytkich i niezbyt wartkich odcinkach rzek. Do tarła dochodzi w pobliżu wygrzebanego w dnie gniazda - owalnej jamy. Samica przysysa się otworem gębowym do jednego z kamieni leżących na dnie rzeki. Następnie przysysa się do niej samiec i owija wokół jej ciała, a produkty gruczołów płciowych wydostają się na zewnętrz.

W 2-3 tygodnie po tarle osobniki dorosłe giną, a ze złożonych jaj wylęgają się larwy, tzw. ślepice, które dawniej uważano nawet za osobny rodzaj zwierząt. Larwy następnie zakopują się na kilka lat w mulistym dnie rzeki, gdzie żywią się głównie okrzemkami i osadami drobnych cząstek mineralnych i szczątków obumarłych roślin i zwierząt.

W ciągu 3 do 6 lat osiągają maksymalną wielkość około 20 cm, po czym przeobrażają się w osobniki dojrzałe płciowo. W czasie metamorfozy i rozrodu minogi strumieniowe nie pobierają pokarmu, podczas gdy dorosłe osobniki innych gatunków atakują ryby i odżywiają się ich krwią i mięsem. Przewód pokarmowy minoga strumieniowego zanika, a ciało ulega skróceniu o kilka centymetrów. Niektóre osobniki osiągają dojrzałość płciową i odbywają tarło w stadium larwalnym.

ROZRÓD I ROZWÓJ MINOGA RZECZNEGO

Minog rzeczny jest bezżuchwowcem wędrownym. W okresie tarła wpływa z morza do rzek. Pozbywa się lęku przed światłem, dzięki czemu może przebywać nawet w najpłytszych wodach. Przemianom ulega wtedy także ciało zwierzęcia: przybiera ono odcień brązowy, w przewodzie zachodzi antrofia, zęby tępieją. Powoduje to zaprzestanie żeru.

Inne fizyczne zmiany u minoga rzecznego zachodzące podczas tarła to powiększenie się płetw grzbietowych oraz rozpulchnienie spodu ciała w okolicy odbytu, a samcom wyrasta tam długa rureczka. Samiec wygrzebuje w podłożu jamę, przyczepia się do karku samicy i owija wokół jej ciała, tak by ich kloaki znajdowały się blisko siebie. Złożone przez samicę jaja są zapładniane, po czym oba minogi zasypują gniazdo. Minogi trą się tylko kilka sekund, przy czym ilość złożonych jaj wynosi od 10000 do 25000. Po tarle osobniki dorosłe giną.

Larwy wylegają się z jaj w ciągu 9-20 dni, w zależności od temperatury. Opuszczają gniazdo po zaniku woreczka żółtkowego. Przez 4-6 lat żyją w tunelach utwardzonych specjalną wydzieliną i wydrążonych w mule. Zagrzebane w ten sposób wyłapują szczątki roślinne i mikroskopijne glony niesione przez wodę. Ślepe larwy mają otwór gębowy wyposażony w dwie mięsiste wargi. Nie posiadają za to aparatu przyssawkowego. Wiosną spływają do morza, gdzie spędzają 2 lata, po czym wędrują znów do rzek, na tarło.

ROZWÓJ MINOGA MORSKIEGO

Oczy są duże, szczególnie zaraz po przeobrażeniu. Dwie płetwy grzbietowe, wyraźnie oddzielone u larw i w pierwszych okresach życia morskiego. Później oddzielone już tylko niewielką przerwą, a tuż przed tarłem stykają się ze sobą.

To dziwne zwierzę jest ponoć monogamiczne i wędrowne. Jak podają niektórzy autorzy tarło osobników żyjących w Ameryce ma miejsce w rzece i tylko raz w życiu. Po kilku dniach od rozrodu oboje rodzice giną. Młode - larwy, zwane z powodu braku oczu ślepicami, po paru dniach spędzonych w gnieździe, spływają w dół rzeki, poszukując odpowiedniego podłoża do zagrzebania się. Spędzą w nim od 6 do 8 lat, po czym udadzą się do morza, aby tam wieść dorosłą część życia.

Inni twierdzą, że morskie minogi rozmnażają się w obszarach przed ujściami rzek, na piaszczystym dnie i prawdopodobnie więcej niż raz w życiu. Gromadzą się w grupy nie większe niż kilka sztuk.

Gdy przechodzą do morskiego trybu życia ich bezzębna przyssawka zostaje potężnie uzbrojona w pierścienie ostrych, szpiczastych zębów. Minóg jest gotowy do zapolowania na ryby a czasami i morskie ssaki. Przyssany do ofiary pływa razem z nią, często aż do jej śmierci. Atakuje różne ryby: rekiny, jesiotry, dorsze, łososie a nawet śledzie. U łososi wyżera najczęściej partie brzuszne, tam gdzie skóra jest stosunkowo cienka a powłoki ciała miękkie.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE CHRZĘSTNIKÓW:

* opływowy kształt ciała

* ciało nagie, bądź pokryte łuskami plakoidalnymi

* szkielet oraz czaszka zbudowane z chrząstek, bez kości

* brak pęcherza pławnego

* szczeliny skrzelowe

* heterocerkalna płetwa ogonowa

* płetwy piersiowe ustawione poziomo

* złożony układ rozrodczy, zapłodnienie wewnętrzne, ryby jajorodne lub jajożyworodne

Cechy charakterystyczne spodoustych (chrzęstniki)-płaszczki i rekiny

* cechy wymienione dla chrzęstnoszkieletowych

* otwór gębowy i nozdrza umiejscowione w spodniej części głowy

* od 5 - 7 par szczelin skrzelowych

* brak wieczka skrzelowego

* szczeliny skrzelowe otwierają się każda z osobna

* pierwsza szczelina skrzelowa może tworzyć tryskawkę lub zarasta

* u większości gatunków występują ostre zęby ułożone w szeregi

* u większości gatunków skórę pokrywają drobne łuski plakoidalne, które budową zbliżone są do budowy zębów. Nie nachodzą one na siebie, jak u ryb kościstych. Ich zewnętrzna warstwa jest homologiczna do szkliwa zębów

* utrzymywanie w tkankach wysokiego stężenia mocznika, który także jest wydalanym metabolitem białek

* samiec posiada zmodyfikowaną płetwę brzuszną (pterygopodium), w celu wprowadzania plemników do dróg rodnych samicy

* przeważnie jajorodne

Cechy charakterystyczne zrosłogłowych (chrzęstniki)- chimerokształtne

* cechy wymienione dla chrzęstnoszkieletowych

* trwałe i nieruchome połączenie szczęki górnej z puszką mózgową

* długi nitkowaty ogon zakończony płetwą symetryczną

* osiedlanie się przy dnie zbiornika wodnego

* odżywianie się fauną denną.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KOSTNIKÓW:

* znaczna część szkieletu skostniała,

* ciało pokryte łuskami lub nagie

* w większości wyposażone w pęcherz pławny, który u niektórych (dwudyszne) pełni funkcję dodatkowego narządu oddechowego

* pojedyncza szczelina skrzelowa osłonięta pokrywą skrzelową (operculum)

* brak przegród międzyskrzelowych

* brak zastawki spiralnej w jelicie

* u większości gatunków zapłodnienie zewnętrz

* brak fałdu

* zredukowane kości żuchwy do 3

* Ukrycie kości czaszki pod skórą

* łuska zawsze kostna

Promieniopłetwe (Actinopterygii)

kategoria systematyczna obejmująca większość współcześnie żyjących gatunków ryb kostnoszkieletowych (Osteichthyes). Do promieniopłetwych zalicza się ponad 27 tys. gatunków zasiedlających zarówno wody słodkie jak i wody słone. Od mięśniopłetwych odróżnia je budowa płetw i sposób poruszania.U większości ciało pokryte łuską kostną, niektóre nagie; pęcherz pławny spełnia wyłącznie rolę hydrostatyczną; wolne części płetw rozpięte na szkielecie promieni kostnych, bezpośrednio połączonych z pasem barkowym;

Cechy charakterystyczne

* szkielet i promienie płetw w całości lub w części - kostny-promienie kostne tworzą szkielet wachlarza płetwy

* płetwy rozpięte na szkielecie z promieni (kostnych lub chrzęstnych)

* otw.gębowy na spodzie głowy, u osobników młodych z przodu

* łuska ACYKLOIDALNA lub KTENOIDALNA(u starszych filogenetycznie GANOIDALNA)

Mięśniopłetwe (sarcopterygii)

* 3 rodziny

* płetwy na umięśnionych trzonach

* mają płuca

* choany-nozdrza wewn. połączone z jamą gębową

* mogą wchodzić w stan anabiozy a także przebywać w kokonach

* łuska pierwotna kosminowa, u pierwotnych łuski zbliżone budową do ł. elastycznych

Fałdopłetwe (Acanthodii)

Gromada wymarłych ryb słodkowodnych i morskich o niepewnej pozycji systematycznej. Do fałdopłetwych należą najstarsze znane szczątki żuchwowców.

* Były to zwierzęta przeważnie niewielkie, nieliczne

* duże osiągały długość 2 metrów.

* Łuk gnykowy jeszcze się u nich nie wykształcił.

* Ogon heterocerkalny, pomiędzy płetwami piersiowymi i brzusznymi dodatkowe parzyste płetwy, co sugeruje, że być może płetwy parzyste ryb powstały w wyniku podzielenia się fałdu skórnego na brzuchu.

* Płetwy były inaczej wykształcone niż u ryb współczesnych. Wszystkie, poza ogonową, rozpięte były na masywnych kolcach, będących prawdopodobnie zabezpieczeniem przed innymi, większymi drapieżnikami.

* Fałdopłetwe zamieszkiwały morza, niektóre przystosowały się do wód słodkich.

* Ich ciało okryte było pancerzem złożonym z wielu drobnych romboidalnych łusek.

Typy Płetw:

Płetwy nieparzyste:

* płetwa grzbietowa - zwykle jedna (u dorszowatych trzy, u strętwokształtnych nie występuje) wraz z płetwą odbytową pełni funkcję steru umożliwiającego nagłe zmiany kierunku ruchu

* płetwa tłuszczowa - zwykle nie posiada promieni, jej funkcja nie została jeszcze poznana, występuje np. u większości sumokształtnych

* płetwa ogonowa - u większości gatunków jedna, rzadziej dwie (Carassius auratus), jest główną siłą napędową ryby

* płetwa odbytowa- usadowiona pomiędzy odbytem, a ogonem, u większości zbudowana z promieni miękkich, pierwszy promień czasami przekształcony w ostry kolec, zwykle jedna, nie występuje np. u koleniokształtnych, u dorszowatych dwie)

Płetwy parzyste są odpowiednikiem kończyn u innych kręgowców. Wspierają się na pasie barkowym i miednicowym. Wraz z płetwą ogonową stanowią siłę napędową, odgrywają rolę przy sterowaniu, precyzyjnym przemieszczaniu ciała, zachowywaniu równowagi i hamowaniu. Położenie, budowa i liczba płetw mają ścisły związek z trybem życia prowadzonym przez dany gatunek.

* płetwy brzuszne- usadowione na brzuchu ryby, ich pozycja względem płetw piersiowych oraz położenie (przesunięcie do przodu lub do tyłu) są cechą charakterystyczną, służą do utrzymania równowagi i zmiany kierunku

* płetwy piersiowe- położone za pokrywami (lub szczelinami) skrzelowymi, na różnych wysokościach, u zdecydowanej większości gatunków służą do utrzymywania pożądanej pozycji ciała, u niektórych (poskoczek mułowy) dodatkowo do kroczenia po lądzie, u ryb latających umożliwiają wykonywanie lotów ślizgowych ponad powierzchnią wody

Rodzaje łusek:

* łuski elastyczne - u większości współczesnych gatunków ryb ,nakładają się dachówkowato (mają one widoczne słoje przyrostowe, pozwalające określić wiek ryby)

o cykloidalne (koliste) – okrągłego kształtu, o gładkich brzegach

o ktenoidalne (grzebykowate, zgrzebłowate) – o powierzchni szorstkiej w dotyku, z krawędzią ząbkowaną

* plakoidalne – składające się z płytki kostnej i osadzonego na niej ząbka(ząb skórny)zakończonego 1 lub kilkoma ostrzami, występują u ryb spodoustych,nie jest stała co pewnien czas jest zrzucana i zastępywana nową,pochodzenie ekto i mezodermalnego

* ganoidalne – w kształcie rombu,łączą się ze sobą za pomocą rąbowatych wyrostków,ułożone w skośne szeregi, występują m.in. u jesiotrokształtnych

jako łuski kosmoidalne - (dawne ryby dwudyszne i trzonopłetwe)