1.Jakościowe badania terenowe

Umożliwiają badaczom obserwowanie życia społecznego w jego naturalnym środowisku , badacz idzie tam gdzie toczy się proces i obserwuje go . Jeśli badacz prowadzi obserwacje w sposób przemyślany , dobrze zaplanowany i aktywny , to ten rodzaj badań umożliwia dogłębniejsze zrozumienie wielu zjawisk społecznych , niż byłoby to możliwe przy zastosowaniu innych metod obserwacyjnych .

W pewnym sensie prowadzimy badania terenowe , ilekroć obserwujemy zachowania społeczne lub uczestniczymy w nich i próbujemy te zachowania zrozumieć , czy to w skali wykładowej , w poczekalni u lekarza , czy w samolocie .

Badania tego rodzaju są w naukach społecznych jednocześnie i bardzo stare , i zupełnie nowe. Zalicza się do nich zarówno XIX wieczne badania nad społeczeństwami przedpiśmiennymi , bezpośrednie badania miejskich społeczności szkoły chicagowskiej z lat 30 i 40. XXw, jak i współczesne obserwacje interakcji na czatach internetowych .

W śród badaczy szczególnie związanych z ta metodą są antropologowie , którzy wnieśli znaczący wkład w jej rozwój jako techniki naukowej .

2. Niektóre paradygmaty jakościowych badań terenowych

naturalizm –to stara tradycja badań jakościowych . Pierwsi badacze terenowi działali zgodnie z założeniem pozytywistycznym , mówiącym , że rzeczywistość- społeczna jest na „zewnątrz ” , że badacz może ją naturalnie obserwować- i opisywać- „ taką jaka jest naprawdę ” . Ta tradycja została zapoczątkowana w latach 30i40 XXw. Na wydziale socjologii uniwersytetu w Chicago , którego profesorowie i studenci chodzili po mieście i obserwowali lokalne grupy sąsiedzkie oraz wspólnoty , a następnie wyciągali wnioski z obserwacji . ( szkoła chicagowska )

etnografia- badania życia społecznego koncentrujące się raczej na szczegółowym i precyzyjnym opisie niż na wyjaśnianiu obserwowanych zjawisk

etnografia instytucjonalna- technika badawcza , w której osobiste doświadczenia jednostek służą do odkrycia relacji władzy oraz innych cech instytucji , w których jednostki działają

etnometodologia - podejście badawcze w naukach społecznych , koncentrujące się na poszukiwaniu ukrytych , z reguły nie formułowanych bezpośrednio założeń i konwencji ; często stosowaną metoda jest celowe łamanie konwencji aby wykazać- ich istnienie .

teoria ugruntowana – jest próbą wyprowadzenia teorii z analizy wzorców, tematów i wspólnych kategorii , ujawnionych w danych obserwacyjnych , kładzie nacisk na procedury badawcze , szczególnie ważne jest kodowanie systematyczne ; podejście do badanych zjawisk społecznych , zorientowane na indukcyjne budowanie teorii poprzez stałe porównywanie kolejnych pojawiających się obserwacji , zasadniczo różne od podejścia zorientowanego na testowanie hipotez , w którym ta teoria ma służyć- kreowaniu hipotez poddawanych testom empirycznym .

studium przypadku –pogłębiona analiza pojedynczego przykładu pewnego ogólniejszego zjawiska społecznego ( np. wsi , rodziny , gangu młodzieżowego

metoda rozszerzonych przypadków –ma na celu odkrywanie słabych punktów , a następnie modyfikowanie istniejących teorii społecznych ,technika wykorzystująca obserwacje , uzyskane w studium przypadku , do odkrywania słabych pkt. i udoskonalania istniejących teorii społecznych , rozwinięta przez Michaela Burawoya badania uczestniczące –podejście do badań społecznych w którym osoby badane są dopuszczone do kontroli nad celami i środkami badania , pomyślane jako przeciwwaga dla przyjmowanego implicite poglądu , że badacz stoi ponad badanymi .

3. Ogólna charakterystyka obserwacji jako metody badawczej

Obserwacja – obserwacja zachowań ludzkich , zbieranie takich danych , które są zachowaniami o charakterze społecznym . Obserwacja jako badanie odbywa się w kontekście społecznym . Zadaniem socjologa jest wyciągnąć wnioski naukowe ogólne. W badaniach metodą obserwacji bierze się pod uwagę zobiektywizowane znaczenia .

Obserwacja subiektywna

Obserwacja obiektywna

-rozumienie i interpretacja –zindywidualizowane położenie, odwołujemy się do wiedzy , doświadczenia żeby zrozumieć inne grupy, metody badawcze , czytanie opracowań , wnikamy w społeczeństwo, empatia , próbujemy postawić się w sytuacji badanego , uruchamiamy wiedzę i wyobraźnię na dany temat , uruchamiamy własne doświadczenie

-analiza o charakterze wskaźnikowym –procedura wskaźnikowa , wnioskowanie ze wskaźników, szukamy takich zachowań , które mogą być wskaźnikiem charakteru , jakichś zachowań , język , zachowanie próbujemy klasyfikować osoby do klas w społeczeństwie , wiedza o kulturze w której się poruszamy , doświadczenie społeczne pozwala nam identyfikować wskaźniki , interpretujemy zachowania

zachowania podlegające obserwacji :

niewerbalne-mowa ciała , wskaźnik procesów psychologicznych , mowa ciał uwypukla nasze zachowanie , ma źródła w naszej biologii , gesty i ruch wykonywane podobne do zwierząt , gesty i miny mają znaczenie uniwersalne np. marsze milczenia

przestrzenne-oznaczenie miejsca w przestrzeni , opis przestrzeni jest ważny , zachowania mają miejsce w przestrzeni np. strajk w zakładzie pracy

parajęzykowe- wszystkiego rodzaju jęki , steki , dźwięki które nie są wyrazami , szybko , wolno ,głośno , cicho , dźwięki towarzyszą różnym sytuacją społecznym , odzwierciedlają nasze nastroje , nasze lęki

językowe –to co mówimy , treści naszych wypowiedzi , obserwujemy to co mówimy , możemy się dopytać co to znaczy tych co mówią

Obserwacja o charakterze naukowym :

Obserwacja obiektywna –nie może być skażona postawą obserwatora , obserwator powinien neutralizować własne przekonania , obserwować zjawiska takimi jakie są , własne poglądy i doświadczenia mogą mieć zły wpływ na obserwowane zjawiska , kontrola własnych zachowań lub kontrola zachowań własnych przez inne osoby , zmysły również odgrywają rolę w obserwacji

Obserwacja adekwatna –musi obserwować to co jest zamierzeniem badacza , obserwator jest powiązany z obserwowanym przedmiotem , w jakiś sposób na niego działa, należy dystansować się od wpływów

Obserwacja wyczerpująca –ma dostarczać tyle informacji ile sobie zaplanowaliśmy, wszystkim kategorią poświęcić tyle samo uwagi , badacz musi badać wszystkie strony założonej hipotezy ( przyczyny i skutki ) aby wyłapać powiązania

Obserwacja wnikliwa – badacz winien uchwycić w obserwacji jak najwięcej elementów składających się na obserwację zjawiska , obserwujemy wnikliwie ze wszystkimi szczegółami badane zjawisko , obserwacja jest zadaniem dostarczającym wnikliwych analiz

4. Rodzaje obserwacji wyodrębnione ze uwagi na stopień systematyzacji

W zależności jak usystematyzowane są kategorie przez badacza :

Obserwacja mało usystematyzowana –zawiera mało kategorii obserwacji

Obserwacja usystematyzowana w dużym stopniu –określa jakie konkretne zachowania obserwujemy

5. Rodzaje obserwacji wyodrębnione a uwagi na warunki przeprowadzania badań

- w warunkach naturalnych –badacz idzie w takie miejsce w którym może spotkać- badanych

- w warunkach sztucznych – badanie laboratoryjne , zaprasza się badanych do laboratorium , daje zadanie do wykonania i przez weneckie lustro obserwuje się , proces wyłaniania lidera w grupie

6. Rodzaje obserwacji wyodrębnione z uwagi na role obserwatora

Rola jaką badacz przyjmuje wobec obserwowanych , wybór roli adekwatny do badanego problemu

- uczestnicząca – badacz przyjmuje rolę członka grupy , istnieje ryzyko psychologiczne zaangażowania się badacza w grupę , badacz czasem chce grupie pomóc i ingeruje w tę grupę

- nie uczestnicząca - badacz z ukrycia obserwuje dane zjawisko i badanego , sporządza notatki , dzienniczek obserwacji , zapisuje w dzienniczku wszystko co widzi , ( obserwacja żebraka ) , w dzienniczku badacz opisuje przestrzeń publiczną , kontekst społeczny , jaki charakter ma miejsce , kto się pojawia , opisujemy osobę obserwowaną , jak wygląda ,jej atrybuty , znaki , piszemy o problemach badawczych , o problemach osobowościowo-emocjonalnych obserwatora , o podstawowych problemach badacza jakie nasuwa badanie , wnioski z obserwacji

7. Zalety i wady obserwacji uczestniczącej ukrytej

-respondenci nie wiedza , że są badani , obserwowani , w ten sposób docieramy do jakiejś prawdy , obserwator może zaangażować się w grupę ,

8. Metoda biograficzna

Metodą dokumentów biograficznych nazywamy takie prowadzenie badań socjologicznych , w których do rozwiązania postawionego zagadnienia zbiera się tylko materiały zawierające relacje ludzi o ich uczestnictwie w zdarzeniach i procesach stanowiących przedmiot badań , a na podstawie tych relacji dokonuje się opisu danych procesów i stawia hipotezy wyjaśniające

9. Typy autobiografii i motywy piszących

- samoobrona czy samousprawiedliwianie się we własnych oczach lub w oczach otoczenia

- ekshibicjonizm , egoistyczny pęd do pokazania siebie , którego przykładem mogą być- wyznania

- dążenie do uporządkowania własnego życia , notowanie zdarzeń i własnych czynności jak np. notowanie wydatków

- szukanie zadowolenia estetycznego w działalności pisarskiej na własny temat

- szukanie perspektywy własnego życia , podsumowywanie przebytej drogi i odkrywanie nowych możliwości

- wyładowanie wewnętrznego napięcia często przed samobójstwem , często z potrzeby wyznania własnych konfliktów wewnętrznych

- chęć- zarobienia pieniędzy poprzez publikacje lub zdobycia nagrody w konkursie

- wyznaczanie do napisania autobiografii ; żądanie profesora wobec studentów do napisania autobiografii

- często ludzie leczący swoje niedomagania psychiczne piszą autobiografie na prośbę lekarza , aby mu dopomóc w postawieniu diagnozy i w terapii

- często ludzie nawracający się szukający z powrotem przyjęcia do społeczeństwa np. przestępca który zrywa z przestępstwem , chcący wejść- do społeczności którą zdradził pisze autobiografię dokonując szczerego obrachunku z przeszłością

- zainteresowania ludzi wykształconych mogą być- również powodem pisania pamiętnika czy autobiografii np. dla wartości historycznej

- czasem ludzie piszą pamiętniki uważając to za swój obowiązek wobec społeczności lub za przykład dla przyszłych pokoleń np. pamiętniki więźniów obozów koncentracyjnych

- dążenie do nieśmiertelności , chęć- pozostawienia po sobie jakiegoś dzieła

10. Sposoby pozyskiwania materiałów biograficznych

- ogłaszanie konkursów na najlepszy życiorys własny z nagrodami pieniężnymi

- ogłaszanie konkursów na pamiętniki , wspomnienia

11. Narzędzia badawcze w metodzie biograficznej i zasady jego konstruowania

-ogłaszając konkurs na życiorys czy wspomnienia ( pamiętnik ) trzeba :

a. rozważyćb. dobrze do jakich zbiorowości , grup zwracamy się z prośbą i zdaćc. sobie sprawę z jej cech społecznych ( należy wybieraćd. zbiorowości jednorodne pod względem poziomu intelektualnego i społeczno- ekonomicznego

e. w ogłoszonej odezwie trzeba jasno przedstawićf. cele konkursu aby nie było możliwości domyślania się celów ukrytych

g. w odezwie załączyćh. instrukcję podającą jakie zagadnienia i w jakim porządku trzeba omówići. w autobiografii

j. nie narzucaćk. sztywnego wzoru czy schematu , nie sugerowaćl. ograniczania się do tych zagadnień ani nie uzależniaćm. nagrody od trzymania się podanego przeglądu zagadnień

n. sformułowanie odezwy powinno byćo. obliczone dla najniższego poziomu intelektualnego przyszłych autorów

p. zastanowićq. się dobrze do jakich motywów się odwołujemy ( ekonomiczne, patriotyczne , naukowe )

r. podaćs. wysokośćt. nagród , skład sądu konkursowego , termin nadsyłania prac , ich objętość , adres instytucji ogłaszającej konkurs , sposób udzielania bliższych informacji

12. Metody wykorzystania materiału biograficznego

-metoda konstruktywna –polega na studiowaniu możliwie wielkiej ilości autobiografii pod katem widzenia określonego problemu. Socjolog dokonuje interpretacji z punktu widzenia jakiejś ogólnej teorii socjologicznej , następnie opisy zawarte w autobiografii stają się dla niego elementami składowymi , z których konstruuje ogólny obraz badanych zjawisk , autobiografie dostarczają faktów łączonych wg hipotez zaczerpniętych z teorii ogólnej w nowy obraz . Opisy zawarte w autobiografii mogą nasunąć nowe hipotezy , w tej metodzie dużą rolę odgrywa intuicja uczonego .

- metoda egzemplifikacji - polega na ilustrowaniu i uzasadnianiu pewnych hipotez dobranymi przykładami z autobiografii , hipotezy te mogą powstać w toku lektury , nie są jednak krytycznie sprawdzane przez autora , szukającego przykładu falsyfikujących przyjęte twierdzenia , autor szuka potwierdzenia swojej teorii

-metoda analizy treści –polega na zastosowaniu do materiału autobiograficznego metod analizy treści wypracowanych w socjologii , metody analizy treści zostały wypracowane najpierw w badaniach treści gazet i czasopism , następnie rozwinięte w badaniach propagandy i treści przekazywanych przez środki masowej komunikacji , zastosowane do analizy autobiografii mogą dostarczyć bardziej rygorystycznej techniki badania postaw autorów biografii

1. opracowania statystyczne-zmierzają do ustalenia zależności między cechami społecznymi autorów a ich postawami i przejawami tych postaw , dążeniami , między różnymi cechami środowisk społecznych a cechami autorów

2. analiza typologiczna –polega na ustaleniu pewnych typów osobowości , typów zachowań i typów wzorów współżycia występujących w różnych zbiorowościach , materiały autobiograficzne ulegają pewnej kategoryzacji i klasyfikacji , co polega na zaklasyfikowaniu całego bogactwa rzeczywistości opisanej w życiorysach do kilku typów

13. Jakościowa analiza treści –przykład analizy harlekinów

14. Dane urzędowe jako źródło badań empirycznych

Dane urzędowe –to dane zgromadzone przez urzędy , instytucje , socjolog nie wywołuje danych urzędowych w terenie czy w laboratorium , lecz je zastaje ( w instytucji , archiwum , bibliotece ) zdarza się , że socjologowie mają wpływ na zakres zbieranych przez instytucje danych . Źródłem w którym dane urzędowe są zawarte są dokumenty – materiały pisane .

-dane zastane – materiały prasowe

-inne dane dokumentarne –mat. zawarte w materiałach autobiograficznych

-są produktem działalności instytucji

zróżnicowanie danych urzędowych :

-urzędy statystyczne , urzędy stanu cywilnego , administracja państwowa , kościoły i fabryki , szkoły , służba zdrowia, sądy , policja , wojsko

-dane urzędowe są wynikiem ciągłej rejestracji zdarzeń np. dane o ruchu naturalnym ludności , zmiany w składzie partii politycznych , liczba samobójstw

3. zapis wydarzeń pojawiających się w określonym rytmie :dane o liczebności sezonowych pielgrzymek

4. zapis wydarzeń pojawiających się ale nieregularnie np. liczby pacjentów

5. dane z których korzysta socjolog dotyczą poziomu zbiorowości :n diecezji , województwa , społeczeństwa globalnego

9. dane urzędowe rejestrują zachowanie np. pójście do kościoła wstąpienie do partii , łatwo rozpoznawalne atrybuty np. wysokość ciała dorastającego młodzieńca , wielkość posiadanego mieszkania , a niekiedy również dyspozycje np. umiejętność czytania i pisania

10. akty normatywne : przepisy prawne , regulaminy , statuty , wytyczne

15. interpretacja danych urzędowych

Interpretacja danych urzędowych:

Warstwy znaczące

1.Treści wypowiedziane explicite

2.Treści przemilczane

3.Forma wypowiedzi- jej elementy pozatreściowe

Ad1.

W socjologii na ogół wykorzystuje się tylko tę warstwę. Z treści wnioskuje się o tym , co stanowi jego odniesienie przedmiotowe , o tym co mówi się wprost. Interpretacja sprowadza się do odebrania tych informacji.

Rzadsze są sytuacje w których z treści dokumentu dowiadujemy się o zjawiskach o których dokument nie mówi wprost. Możliwość i prawomocność takiego wnioskowania uzależnione jest od zdrowego rozsądku , w łączeniu wskaźników z indicatum

wskaźnik – element szerszego syndromu

np. tendencje do zawierania małżeństw mieszanych ( dane urzędowe) jako składowa szerszego procesu integracji międzygrupowej

wskaźnik – nie jst elementem zjawiska

NP. POMIAR WZROSTU POBOROWEGO i zależności w stratyfikacji( badania antropologiczne , zależność wykształcenie rodziców a wzrost)

Ad.2

Podstawa wnioskowania o zjawiskach społecznych może być też milczenie źródeł.

Wyróżnia się 2 rodzaje wnioskowania

z braku danych wnioskuje się o nie zajściu zjawiska lub małym natężeniu

Wnioskowanie z milczenia źródeł łatwo prowadzić może do fałszywych wniosków albowiem zakłada , że źródła zawsze rejestrują zjawisko danego rodzaju. Czasami brak rejestracji świadczy o jego powszechności i zniechęceniu do rejestracji.

milczenie jako mniej lub bardziej świadome powstrzymywanie się od mówienia , przemilczenie.

Samo przemilczenie może być podstawą wnioskowania o zjawiskach za nie odpowiedzialnych.

Ad.3

Wszelkie aspekty dokumentu od języka ,w którym informacje sformułowano ,do gatunku papieru

-treści wypowiedziane explicite –wprost , z treści dokumentu wnioskuje się tylko o tym , co stanowi jej odniesienie przedmiotowe , o tym o czym w dokumencie mówi się wprost , jego interpretacja sprowadza się wówczas do odebrania tych informacji , informacja interesuje badacza dla niej samej

-treści przemilczane –podstawa wnioskowania o zjawiskach społecznych może być również milczenie źródeł , fakt , że o zjawiskach się nie mówi w dokumentach , o których badacz zakłada , że zarejestrowałyby te zjawiska gdyby one zaszły – rozumienie to nazywa się wnioskowaniem z milczenia ( np. Krzyżacy)

wnioskowanie z milczenia źródeł choć oparte na schemacie dedukcyjnym , łatwo prowadzić może do fałszywych wniosków , albowiem zakładana przesłanka , że źródła zawsze rejestrują zjawisko nie musi być prawdziwa , milczenie źródeł może świadczyć nie o niewystępowaniu zjawiska , ale przeciwnie o jego powszechności , zniechęcającej do rejestracji przypadków jego pojawiania się ;

milczenie rozumie się też węziej , jako mniej lub bardziej świadome powstrzymanie się od mówienia , przemilczanie .

- elementy pozatreściowe -obejmuje kilka różnych aspektów dokumentów i zawartych w nich informacji : od języka w którym informacja sformułowano do gatunku papieru na którym je zapisano , wnikliwy badacz potrafi przypisać tym aspektom znaczenie społeczne .

Dane urzędowe można analizować w 3 wymiarach -

- analiza wg treści wypowiedzianej wprost explicite

- tego czego nie ma, co jest przemilczane

- forma wypowiedzi ( na czym została opisana ) starannie czy nie

Dane z dokumentów traktujemy jako wskaźniki miar badanych zjawisk Traktujemy te dane również jako wskaźniki innych zjawisk np. Ile zapłaciło społeczeństwo polskie za procesy transformacyjne w szczególności na początku lat 90 – tych :

95-96 skokowy wzrost wskaźników zdrowotności

92-93 tragedie ( samobójstwa szczególnie mężczyzn, którzy tracili pracę )

Przyglądamy się danym i na ich podstawie wnioskujemy.

Przemilczanie źródeł – brak danych to też dane ( milczące źródła ).

W rocznikach statystycznych z lat 80-tych brak jest np. informacji na temat strajków, dopiero w latach 90-tych zjawisko to zostało zarejestrowane jako strajki.

Elementy poza treściowe na, których badacz się opiera.

16 . Zastosowanie danych urzędowych :

- dane urzędowe mogą być źródłem pytań i hipotez badawczych np. Na temat jakie książki ludzie najchętniej kupują, a jakie nie.

- możemy prowadzić za ich pośrednictwem obserwację pośrednią (wystarczy sprawdzić w rocznikach statystycznych styl życia ludzi – ile kupują nabiału, ile mają telewizorów itp. )

- opis procesów społecznych – analiza poprzez analizę danych statystycznych

- akty o charakterze normatywnym – akty prawne np. Nierówność kobiet i mężczyzn, a prawo do opieki nad dziećmi po rozwodzie, widać nierówności, inaczej traktowane są kobiety, a inaczej mężczyźni

Zastosowania danych urzędowych

Źródło problemów i hipotez

Weber korzystając ze statystyk pisał „etyke protestancką” . Same dane nie generują hipotez – te są produktem iluminacji , dziełem twórczego umysłu

2. Obserwacja pośrednia

Gdy zjawiska nie można obserwować bezpośrednio lub gdy obserwacja innymi sposobami jest bardzo trudna.

3. Opis procesów społecznych

W badaniach procesów długofalowych są często materiałem jedynym. Pewne dane są starsze od samej socjologii.

4. Sprawdzanie hipotez o zależnościach

Na podstawie danych urzędowych ustala się zależności grupowe

5. Opis normatywnych ram życia społecznego

Analiza aktów prawnych i im pokrewnych pozwala opisać normatywne zasady życia społecznego

17. Ograniczenia i trudności w wykorzystaniu danych urzędowych :

Ograniczenia i trudności w korzystaniu z danych urzędowych

Brak istotnych danych urzędowych

Nieznajomość istniejących źródeł urzędowych

Nie zawsze wiadomo że istnieją jakieś dane urzędowe czy/lub jakaś instytucja zbiera takie dane. Przeciwdziałaniu takiemu zjawisku sprzyja jednolity system ewidencjonowania

3.Niedostępność danych urzędowych

Instytucje i urzędy nieraz nie udostępniają pewnych danych

4.Urzędowych charakter kategoryzacji danych

Dane nie są gromadzone dla celów naukowych i kategorie w których dane te ujmuje się nie muszą więc być zgodne z kategoriami w których sformułowano pytania i hipotezy. Ich przełożenie może okazać się uciążliwe.

5 Nieznajomość okoliczności zapisu

W badaniach naukowych dane zbierane są wedle przyjętych metodycznych zasad ,ma to znaczenie dla interpretacji zebranego materiału. Kiedy wykorzystuje się istniejące materiały to okoliczności zapisu nie są znane i nie można ich uwzględniać w interpretacji tych danych.

6. Selektywny charakter danych urzędowych

Dane urzędowe często opisują nie całą zbiorowość lecz tylko jej fragment. Pojawia się pytanie czy zbiór opisanych tam jednostek jest reprezentatywny dla szerszej zbiorowości.

7. Rzetelność danych urzędowych

Źródeł nierzetelności szuka się w społecznym procesie ich tworzenia

Rejestracja faktów z otoczenia instytucji odbywa się za pomocą metod jednak zawsze rejestruje je człowiek a dalej instytucja i jej funkcjonariusze

Gdy dane urzędowe opisują działalność samej instytucji i jej wyniki , pierwszorzędnym czynnikiem wpływającym na ich rzetelność staje się struktura instytucji. Czasami dokumenty stają się elementem gry , walki.

8. Ograniczona porównywalność danych urzędowych

a) Różnice w stosowanych definicjach i zasadach klasyfikacji

b) W różnych okresach lub obszarach występują różnice w sprawności i rzetelności urzędowych rejestracji

c) Szeroko rozumiane zmiany w społeczeństwie ( zmiany w zachowaniach , tradycji , prawa etc.)

9. Agregatowy charakter danych urzędowych

Dane urzędowe są zwykle dostępne w postaci zagregowanej(najczęściej na poziomie jednostek terytorialnych) . Charakteryzuje się wówczas własnością tych jednostek – zależność ekologiczna . Socjologowie najczęściej interesują się zależnościami między własnościami ludzi i zależnościami między tymi własnościami

10. Makrostrukturalne uwarunkowanie

Im większa demokratyzacja tym większe zaufanie do instytucji i wieksza rzetelność podawanych informacji.

2)Analiza istniejących danych statystycznych (Babbie)

Metoda ta jest szczególnie istotna ze względu na to , że istniejące statystyki powinny być zawsze brane pod uwagę , co najmniej jako uzupełniające źródło danych. Dobrze zawsze jest przeglądać statystyki powiązane z obszarem zainteresowań badacza. Istniejące dane statystyczne często mogą dostarczyć kontekstu historycznego , czy pojęciowego w którym można umieścić oryginalne badania. Istniejące statystyki mogą być źródłem zasadniczych danych dla naukowych badań społecznych ( np. samobójstwa Durkheima)

Jednostki analizy

Często w istniejących danych statystycznych jednostką analizy nie jest osoba ale grupa . Tworzy to problem , że wzorce zachowań na poziomie grupowym nie odzwierciedlają zawsze wzorców na poziomie indywidualnym.

Analiza historyczno- porównawcza

Śledzenie rozwoju form społecznych w czasie oraz międzykulturowe porównania procesów rozwojowych. Źródłem takich danych są ogromne , bo tworzone przez setki lat. Źródła historyczne wymagają potwierdzenia np. przez potwierdzenie przez inne źródło

Do analizy danych historycznych przydatne jest pojęcie rozumienia Wezera. Badacz musi być w stanie przyjąć rozumowanie ,okoliczności , poglądy i uczucia osób badanych by móc prawidłowo je interpretować. Do wielkiej ilości szczegółów dobrze jest przyjąć typy idealne.

18. Wywiad jako metoda badawcza, ogólna charakterystyka i klasyfikacja :

Wywiad jest rozmową ukierunkowaną na określony problem. Jest podstawową techniką zbierania danych w charakterze ilościowym opartym na technikach reprezentatywnych. Odwołuje się do badań opartych na dużych próbach badawczych.

Zbiera się dane jednostkowe, a uzyskuje się wyniki z agregowane. Chodzi nam o dotarcie do poszczególnych zbiorowości.

Dzięki wywiadom uzyskujemy dane o stanach obiektywnych i o stanach subiektywnych, możemy pytać o fakty jak również o opinie ( subiektywne opinie )

fakty – gdzie mieszkasz?, ile zarabiasz?, na co wydajesz swoje pieniądze? Itp.

Opinie – co ludzie subiektywnie sądzą o oszczędzaniu pieniędzy?m czy kupują czy ciułają każdy grosz ?

Kryteria rozróżniające różne typy wywiadów :

- stopień standaryzacji wywiadu

- wywiady o znacznym stopniu standaryzacji ( techniki ilościowe ) standaryzuje sie niemal wszystko – treść pytań, odpowiedzi, kolejność pytań, całe narzędzie badawcze, okoliczności przeprowadzenia wywiadu, cechy i właściwości ankieterów ( płeć, wiek, wygląd zewnętrzny

- wywiady o małym stopniu standaryzacji ( techniki jakościowe

- ilość osób uczestniczących w wywiadzie

- rodzaj odpowiedzi udzielonej w wywiadzie

- jawność wywiadu.

19. Wywiad swobodny :

Wywiad o małym stopniu standaryzacji. Jest realizowany zwykle z niewieloma jednostkami badawczymi. np. Z ekspertami w jakiejś dziedzinie np. Poetami. Z ludźmi pod jakimś względem wyjątkowymi – jaki prowadzą tryb życia, czy właściwie się odżywiają, styl życia ludzi żyjących w szczególny sposób np. Sportowców.

Lub też z osobami bardzo nisko wykształconymi, dla których kwestionariusz nie będzie zrozumiały.

Cztery kategorie wyw. Swobodnych :

- mało ukierunkowany

- ukierunkowany

- ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji

- pogłębiony połączony z sondowaniem

20. Wywiad swobodnyc w teorii ugruntowanej :

Teoria ugruntowana opiera się na założeniu, że rzeczywistość społeczną najlepiej rozumieją zaangażowani w nią aktorzy. W związku z tym odrzuca tradycyjne funkcjonalistyczne podejście, w którym badacz analizuje zbiorowość przy użyciu wcześniej opracowanego modelu teoretycznego, ponieważ uznaje, iż powoduje to jedynie samopotwierdzanie się danej teorii (badacz utwierdza się we własnym zamyśle, bo znajduje to, co chce znaleźć).

W teorii ugruntowanej badacz idzie w teren bez prekonceptualizowanych teorii. W miarę jak w kolejnych iteracjach zbiera materiał badawczy (w wywiadach, obserwacjach, analizie tekstu itp.) teoria wyłania się z samych badań, "gruntuje się" w terenie. Jest to zatem teoria dotycząca jedynie tej konkretnej społeczności, ale znacznie lepiej do niej pasująca.

Teoria ugruntowana uprawomocniła metody jakościowe w nauce i do dziś w USA bywa z nimi utożsamiana, za co spotyka się z krytyką ze strony naukowców uprawiających metody jakościowe, ale przy użyciu innych podejść (jak np. etnografia organizacji, storytelling i in.).

Chociaż na wielu prestiżowych uczelniach przedstawiciele teorii ugruntowanej zajmują eksponowane stanowiska (m.in. na Harvard University czy University of California Berkeley) w Polsce metoda ta nie jest w pełni uznawana. Jednym z jej prekursorów jest Krzysztof Konecki.

21.Pogłębiony wywiad grupowy ( fokus ) - ogólna charakterystyka :

Są to zogniskowane wywiady grupowe , 6,7,8,12 osób góra, są to osoby, które się nie znają. Zaaranżowanie procesów grupowych związanych z interakcjami. Ludzie dobrani w ten sposób nawiązują interakcje, zawiązują się procesy grupowe do wyrażania wspólnej opinii danej grupy. Pojawić się ma więź, opinia grupowa.

Ostatecznym celem tego badania musi być opinia grupowa. Chodzi o to aby ludzie razem dyskutowali i brali pod uwagę opinie innych.

Fokusy pojawiły sie na początku lat 50-tych w badaniach marketingowych – dotyczą handlu, badania różnego rodzaju idei, akcji społecznych, propagandowych, rządowych idei, służą również partiom politycznym.

22. Zasady przygotowywania badań fokusowych :

- jasno zdefiniowany cel badania

- zawsze ważne są kompetencje zespołu badawaczego, a w szczególnośći moderatora

- postawa moderatora wobec ludzi powinna być otwarta , szczera, przyjemna , serdeczna - osoba o dużej kulturze osobistej

- grupa zwykle bywa homogeniczna pod względem tych ceh, które sa dla badania ważne np. gospodynie domowe - modelka wykluczona

- sposób rekrutacji respondentów do próby ( obecność ludzi z odpowiednimi cechami )

- dbałość o dobrą atmosferę w czasie badań

23. Rola moderatora w badaniach fokusowych :

- bywa,że ośrodki badawcze sobie ich podkupują

- zostają nimi osoby zwykle z wykształceniem humanistycznym

- moderator ponosi odpowiedzialność za prawidłowy przebieg sesji

- posiada umiejętność tworzenia stosunków partnerskich między nim a grupą oraz między członkami grupy, powinien stworzyć partnerski nastrój

- powinien być neutralny wobec odpowiedzi, akceptować a nie potępiać

- nie powinien być niecierpliwy

- jego reakcje nie powinny być wartościujące ( żadna z wypowiedzi nie może być zła ani dobra )

- nie komentuje wypowiedzi, nie ocenia

- nie powinien koncentrować sie na jednych zapominając o innych

- nie powinien występować jako ekspert

- powinien umieć wykazywać zaciekawienie, jego język powinien być dostosowany do języka respondentów

- język komunikatywny, nie za bardzo wyrafinowany

- wygląd zewnętrzny powinien być neutralny

- powinien umieć łagodzić konflikty

Osobą prowadzącą wywiad jest moderator, który :

- bierze udział w procesie doboru jednostek do badań

- układa plan badań

- inicjuje procesy grupowe i kieruje nimi

- w efekcie wykonuje raport z tych badań

Bardzo ważną cechą jest dynamika grupy. Badania fokusowe trwają zwykle dość długo, chodzi o to aby przedyskutować opinie, których badania dotyczą. Proces wzajemnego stymulowania się do osiągnięcia grupowej opinii.

Moderator musi również kontrolować tzw. zjawisko aureoli – tzn jeśli w grupie pojawi sie osoba, która czymś się wyróżnia i inni uczestnicy zwracają uwagę na jej opinie.

Cechy moderatora :

- o charakterze poznawczym – inteligentny, świetna pamięć, zdolność do uogólniania tego co słyszy, umiejętność szybkiego uczenia, umiejętność analizowania

- kontakt z ludźmi – umie zadawać proste pytania, umie słuchać odpowiedzi, odróżnić pytania od odpowiedzi, umiejętność wykorzystania czasu

- prowadzenie wywiadu ( technika ) - osoba empatyczna, potrafi wyrażać szacunek, serdeczność wobec rozmówców, duża doza poczucia humoru

24. dobór jednostek do badań fokusowych :

- dobiera się osoby do całości badań – kryteria które pasują do wszystkich grup np. Dobór osób które interesują się polityką

- dobór osób do grup – czynniki różnicujące np. przynależność do grup społecznych ( bogactwo, wykształcenie itp. )

Selekcjonując jednostki do grup fokusowych bierze się pod uwagę cechy :

- kryteria specyficzne dla konkretnego badania ( np. Podróżowanie po egzotycznych krajach )

- kreatywność, asertywność, ekspresja – cechy osobowościowe

- powinny być to osoby wzajemnie nie znające się

- nie powinny wcześniej brać udziału w takich badaniach , najmniejsza przerwa to 6 m-cy

- nie powinni znać szczegółów badań

- nie mogą to być znajomi osób rekrutujących

- tajemnica badań – należy sprawdzić czy respondent nie pracuje w konkurencyjnej firmie ( zapewnienie tajemnicy badań

25. zasadnicze korzyści z badań fokusowych ( 5S) :

- synergia – wspólny wysiłek grupowy który w efekcie daje informacje

- snovboling – efekt śnieżnej kuli, który uzyskuje się w trakcie dyskusji, każda wypowiedź pociąga za sobą następne

-security – bezpieczeństwo w grupie wynikające z anonimowości i rozłożenia odpowiedzialności za wyniki badan na wszystkich członków grupy

- spontaniczność – wynika z reakcji łańcuchowej w grupie

26. Techniki projekcyjne w badaniach fokusowych :

Metody projekcyjne to prijekcje w psychoanalitycznym sensie- jedna osoba wyrzuca z siebie i przekazuje innym swoje uczucia.

Projekkcje to wszelkie przeniesienia .

Metody projekcji :

- metody skojarzeń słownych - a) sk. swobodnych ( kilka słów, z czym się kojarzą dane pojecia )

b) sk. kontrolowanych ( resp. wybiera jedno słowo właściwe )

- metody uzupełnień - a) uzup. zdań

b) uzup. krótkich opowiadań

- metody konstrukcji - a) testy rysunkowe

b) testy obrazkowe

c) test Rozszacha - plamy atramentu, obrazki różnokolorowe po odciśnięciu dwóch stron papieru

- matoda wyobrażeń - a) met. sosoby tzreciej

b) met. personifikacji i animizacji

c) met. ekspresji

27. Socjologia wizualna wg Piotra Sztompki :

Socjologię wizualną interesować będą wszelkie wizualne przejawy życia społecznego, wszystko to, co można naocznie dostrzec na temat społeczeństwa. Dostrzec i sfotografować, zastosować przedłużenie oka ( przedstawienia wizualne i przejawy wizualne.

W świecie przenikniętym rozmaitymi formami wizualności niezbędnym składnikiem kompetencji współczesnego socjologa musi być wyobraźnia wizualna, istotny element wyobraźni socjologicznej. Wyobraźnia wizualna to bardziej wyrafinowane, refleksyjne i krytyczne rozumienie świata wizualnego.

Socjolog jest też członkiem społeczeństwa i nabywa w społeczeństwie późnej nowoczesności nowych form percepcji i wrażliwości. Ostrzej postrzega wizualnie świat społeczny – zdarzenia, zjawiska, sytuacje społeczne – przywiązuje większa wagę do wizualnych przejawów życia społecznego, a zwłaszcza do otoczenia życia codziennego. Wyzwala w swojej świadomości obrazy.

Wyobraźnia wizualna to postrzeganie tych aspektów życia społecznego, które są zewnętrznymi, obserwowalnymi wskaźnikami aktywności podmiotowej, struktury społecznej, regulacji kulturowej i zmienności społeczeństwa. Do aspektów tych należą z jednej strony przedstawienia wizualne, a z drugiej przejawy wizualne.

Rozumienie i użytkowanie danych wizualnych stanowi konieczną umiejętność każdego, kto interesuje się procesami społecznymi i kulturowymi.

Podporządkowując aparat fotograficzny wyobraźni wizualnej i potrzebie obserwacji , uzyskujemy szanse istotnego wzbogacenia wiedzy socjologicznej.

28. Przedstawienia wizualne i przejawy wizualne :

Przedstawienia wizualne :

- wynalazek fotografii pozwala na powielanie obrazu w wielu egzemplarzach i zwiększa w ogromnym stopniu zakres odbioru

- wynalazek kopiarki

- wynalazek elektronicznego rejestrowania, kopiowania i przenoszenia obrazu ( telewizja, komputer, internet ), kolosalna rola telewizji i video w życiu codziennym.

- renesans kina

- powszechna i natarczywa obecność reklamy wizualnej ( plakaty, szyldy, afisze, billboardy)

- ilustrowane magazyny, wideoklipy, pokazy mody, opera, teatr.

Obraz konstruuje, artykułuje nasze postrzeganie świata. Wrażliwość wizualna zastępuje wrażliwość tekstową. Patrzymy przez pryzmat stereotypów obrazowych.

W skrajnym przypadku obraz zastępuje rzeczywistość, wydaje nam się bardziej realny niż świat, który przedstawia. Często coś porusza nas bardziej na fotografii, niż wtedy, gdy doświadczamy tego realnie.

Kryteria porządku w świcie obrazów :

- technika tworzenia ( malarstwo, grafika, rzeźba, obraz filmowy, fotografia klasyczna, obraz elektroniczny czy cyfrowy, scenografia, spektakl ), techniki te pozwalają wielokrotną reprodukcję – nieograniczona reprodukcja elektroniczna,

- lokalizacja obrazu czyli miejsce jego prezentacji ( przestrzeń medialna : telewizja, gazeta, internet ; przestrzeń publiczna : ulica, plac miasta, park miejski,autostrada czy szosa; przestrzeń bardziej ekskluzywna : muzeum, galeria, wystawa, kościół, estrada, kino, biuro, wnętrze fabryki; przestrzeń prywatna : mieszkanie, dom, ogród )

- funkcja jaką obraz pełni ( funkcje : informacyjna, dokumentacyjna, komercyjna, reklamowa, perswazyjna, propagandowa ), funkcje nie wyłączają się nawzajem i mogą występować w rżnych kombinacjach.

Fotografia socjologiczna ma przede wszystkim pełnić funkcje poznawcze.

Przejawy wizualne :

- to nie tylko gotowe, celowo stworzone obrazy, ale wszystko co dopiero może zostać zaobserwowane, uchwycone w chwilowym obrazie wzrokowym albo przetworzone w obraz trwały, np. za pomocą aparatu fotograficznego.

Źródła wizualnego zrżnicowania :

- rozwój cywilizacyjny i techniczny( rozrost świata przedmiotów, obiektów, urządzeń mających swoje kształty, formę i coraz bardziej zróżnicowane i bogate barwy )

- urbanizacja ( dominacja miejskiego sposobu życia )

-komercjalizacja ( ciągła dbałość o konkurencyjność przedmioty w obiegu rynkowym )

- pojawienie się społeczeństwa konsumpcyjnego ( potrzeba oferowania nowości i oryginalności )

Zrżnicowania między zbiorowościami pod względem nasycenia aspektami wizualnymi :

- rżnice kulturowe między społeczeństwami,

- rożne konteksty życia społecznego ( różnorodne dziedziny i sytuacje) konteksty : rodzinny, edukacyjny, religijny, polityczny, zawodowy ),

pozycje klasowe czy środowiskowe ( na ogół bardziej nasycone wizualnością jest życie codzienne klas wyższych – rezydencje, mercedesy, roleksy, itp.)

29. Interpretacja obrazu fotograficznego :

Analiza hermeneutyczna

Bierzemy pod uwagę aspekt autora :

- kto zrobił zdjęcie ?

- w jakiej roli społecznej je wykonywał ?( reporter, artysta fotografik, turysta itp.)

- w jakiej sytuacji się znajdował?

- dlaczego je zrobił i dla kogo ?

- jakie motywacje kierowały wyborem obiektu ?

- jaka wiedzę o obiekcie posiadał ?

- jego uprzedzenia, przesady, stereotypy, sympatie czy antypatie

- jego , wiek, płeć kulturowa, rasowa, etniczna

- jakie osobiste doświadczenia biograficzne przedstawił na zdjęciu ?

- jakie emocje towarzyszyły mu przy wykonywaniu zdjęcia ?

- kompetencje fotograficzne.

Hermeneutyka może odnosić się nie tylko do autora, ale i ludzi odzwierciedlonych na obrazie :

- kim są? relacje między nimi i autorem

- ich pozycje i role społeczne

- co robią , na co patrzą ?

- jakie są ich intencje i motywacje ?

- czy są świadomi obecności fotografa ?

- czy zachowują się naturalnie, czy pozują ?

- co chcą nam o sobie ujawnić, a co ukryć?

Interpretacja semiologiczna

Przedmiotem interpretacji jest obraz w oderwaniu od autora.

- podstawowym pojęciem semiologii jest znak, ( znaki ikony – podobieństwo kształtu z tym co oznaczają , znaki wskaźniki – powtarzalna zależność np. zatłoczona ulica oznacza miasto,

znaki symbole- umowne, ustalone w danej kulturze znaczenia pewnych przedmiot czy zjawisk np. krzyż kojarzący się z chrześcijaństwem )

Pierwszy krok interpretacji semiologicznej obrazu fot. to ustalenie, jakie znaki i jakiego rodzaju znaki na nim znajdujemy. Ale nie tylko one. Inne kategorie to przeciwstawienie denotacji i konotacji.

Denotacja – to wszystko to co obraz naocznie przedstawia.

Konotacja – to wszelkie bardzie skomplikowane skojarzenia, myśli, uczucia jakie obraz ( znak) nasuwa.

Interpretacja strukturalistyczna ( merytoryczna )

Struktura społeczna to sieć ( układ relacji ) pomiędzy elementami systemu społecznego.

Cztery rodzaje elementów:

- działania ludzkie w powiązaniu z działaniami innych ludzi, interakcje

- reguły społeczne, ( normy, wartości)

- idee ( przekonania, poglądy, przesądy )

- szanse życiowe ( zróżnicowany dostęp do cenionych społecznie dóbr )

Interpretacja strukturalistyczna polega na wydobyciu i ujawnieniu kryjących się za obserwowalnymi przejawami życia społecznego struktur interakcyjnych, normatywnych, idealnych i struktur szans. Interpretacja dyskursywna ( odbiór fotografii )

Zmierza do ujawnienia do kogo zdjęcie fotograficzne jest adresowane, kto jest rzeczywistym adresatem i w jaki sposób adresat współkształtuje znaczenie zdjęcia poprzez „ praktyki patrzenia „

- wymaga zidentyfikowania kategorii odbiorcy ( wiek, płeć, wykształcenie, przynależność etniczna czy narodowa, perspektywa środowiskowa czy zawodowa, usytuowanie klasowe )

- wymaga określenia reżimów odbioru

Interpretacja taka odgrywa szczegną role w przypadku fotografii reklamowej, której istota polega właśnie na docieraniu do wyraźnie zdefiniowanego grona konsumentów.