Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ( z dn. 16.04.993 r. Dz. U. Nr 47, poz. 211; z późn. zm.) reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów, a zwłaszcza konsumentów.

Czyn nieuczciwej konkurencji

Zgodnie z art. 3 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

• fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług

• wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy

• naśladownictwo produktów

• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

• utrudnianie dostępu do rynku

• przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

• nieuczciwa lub zakazana reklama

• organizowanie systemu sprzedaży lawinowej

Ustawa określa więc jakie działania mogą być uznane za czyny nieuczciwej konkurencji, ale nie zamyka ich katalogu. W praktyce trudno często rozstrzygnąć zwłaszcza czy działanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. “Dobre obyczaje” należy tu rozumieć jako normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej, które nie muszą być tożsame z zasadami współżycia społecznego wynikającymi z kodeksu cywilnego. Bardzo pomocne są w tych przypadkach kodeksy etyczne poszczególnych grup zawodowych (lekarzy, prawników, etc.). Dla przykładu – Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 6.11.96 r. przyjął, że “ nieuczciwą reklamą, a tym samym reklamą sprzeczną z dobrymi obyczajami jest reklama, która wykorzystując usprawiedliwioną okolicznościami łatwowierność odbiorcy oraz przeciętną umiejętność skomplikowanego kojarzenia i wnioskowania na podstawie tekstu eksponującego treści pożądane przez reklamującego, wywołuje u przeciętnego odbiorcy przeświadczenie o istnieniu faktów, które w rzeczywistości nie mają miejsca i przez to wywołuje odczucie zawodu, zlekceważenia czy wręcz oszukania.”

Warto też zaznaczyć, że oprócz odpowiedzialności cywilnej za czyny nieuczciwej konkurencji, ustawa przewiduje za niektóre z nich także odpowiedzialność karną.

Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

Tę tematykę opisuje szczegółowo pakiet pt. “ Ochrona nazwy przedsiębiorstwa”

Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług

Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach. Jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości związane są szczególne cechy lub właściwości, czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich geograficznych oznaczeń regionalnych, nawet z dodatkiem “rodzaj”, “typ”, “metoda” albo równoznacznym (art. 8 i 9).

Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

Zgodnie z art. 10 czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich (dotyczy to także opakowania, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi).

W art. 25 przewidziano za takie wykroczenie karę aresztu albo grzywny. Przepis ten ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i rzetelności obrotu. Osobą podlegającą ochronie jest tu wprowadzany w błąd lub ponoszący szkodę klient. Konieczne jest jednak przypisanie sprawcy winy umyślnej, choćby w postaci zamiaru ewentualnego, co w praktyce może być trudne.

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Zgodnie z art. 11 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża to istotnym interesom przedsiębiorcy. Przepis ten dotyczy także osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego – przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.

Czyn taki podlega odpowiedzialności karnej w postaci grzywny, kary ograniczenia wolności albo kary pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega również osoba, która uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

Odpowiedzialności karnej będzie więc podlegał m in. pracownik zobowiązany do zachowania tajemnicy przedsiębiorcy, jeżeli ujawni tę tajemnicę innej osobie (np. konkurencyjnej firmie) lub będzie ją wykorzystywał do własnej działalności gospodarczej i wyrządzi przez to poważną szkodę przedsiębiorcy, którego tajemnicę ujawnił. Odpowiedzialności karnej będzie także podlegał podmiot, który wszedł bezprawnie w posiadanie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa, wykorzystując ją we własnej działalności albo przekazując dalej.

Informacja może być uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli spełnia łącznie trzy przesłanki:

1. dotyczy danych technicznych, technologicznych, handlowych lub organizacyjnych,

2. nie została ujawniona przez przedsiębiorcę do wiadomości publicznej,

3. przedsiębiorca podjął w stosunku do niej niezbędne działania w celu zachowania poufności (art. 11, pkt. 4).

Ujawnienie tajemnicy przedsiębiorcy tylko wtedy będzie stanowić przestępstwo, gdy zostanie przez to wyrządzona poważna szkoda.

Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy

Zgodnie z art. 12 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy. Dotyczy to także nakłaniania klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Naśladownictwo produktów

Zgodnie z art. 13 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

Według art. 24 ustawy, kto za pomocą technicznych środków reprodukcji kopiuje zewnętrzną postać produktu lub tak skopiowany wprowadza do obrotu, stwarzając tym samym możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu – czym wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Przez kopiowanie należy rozumieć dokładne odtworzenie postaci zewnętrznej danego produktu, np. sporządzenie kopii opakowań płyty CD, np. z oprogramowaniem, w sposób identyczny z oryginalnym opakowaniem. Nie wystarczy natomiast samo podobieństwo, choćby mogło ono wprowadzać klientów w błąd. Nie stanowi także przestępstwa naśladownictwo cech funkcjonalnych danego produktu, np. jego budowy czy konstrukcji. Konieczną przesłanką jest bowiem albo skopiowanie danego towaru, albo wprowadzenie skopiowanego produktu do obrotu gospodarczego. Ponadto – dla przyjęcia odpowiedzialności karnej sprawcy musi zostać wyrządzona poważna szkoda w mieniu przedsiębiorcy, którego produkt został skopiowany.

Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

Zgodnie z art. 14 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody, w szczególności o:

• osobach kierujących przedsiębiorstwem,

• wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach,

• stosowanych cenach,

• sytuacji gospodarczej lub prawnej.

Rozpowszechnianiem nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji jest także posługiwanie się:

• nie przysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników,

• nieprawdziwymi atestami,

• nierzetelnymi wynikami badań,

• nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług.

Za wykroczenia tego rodzaju art. 26 przewiduje karę aresztu lub grzywny. Przepis ten ma na celu ochronę dobrego wizerunku firmy przed czynami nieuczciwej konkurencji polegającymi na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji, np. o fatalnej sytuacji przedsiębiorstwa, nieprawdziwych danych o złej jakości wytwarzanych towarów lub świadczonych usług czy wprowadzaniu w błąd co do wysokości i struktury stosowanych cen.

Utrudnianie dostępu do rynku

Wg. art. 15 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:

• sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odsprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców,

• nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo nie dokonywania zakupu od innych przedsiębiorców towarów lub usług,

• rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowani niektórych klientów,

• pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży,

• działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.

• utrudnianie małym przedsiębiorcom dostępu do rynku poprzez sprzedaż towarów lub usług w obiektach hanlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 po cenie nieuwzględniającej marży hanlowej.

Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

Czynem nieuczciwej konkurencji jest przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, popełnione przez osobę fizyczną:

1. będącą przedsiębiorcą,

2. działającą na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli,

3. działającą na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w pkt.2. (art. 15a).

Na mocy art. 22d – w razie stwierdzenia, że został popełniony czyn nieuczciwej konkurencji polegający na przekupstwie osoby pełniącej funkcję publiczną przez osobę, o której mowa w art. 15a pkt 2-3, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje decyzję o nałożeniu na przedsiębiorcę nie będącego osobą fizyczną kary pieniężnej płatnej do budżetu państwa, w wysokości 10% przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, uzyskanego w roku podatkowym poprzedzającym dzień wydania decyzji. Kara pieniężna nie może być wymierzona, jeżeli od czasu popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji upłynęło 10 lat.

Nieuczciwa lub zakazana reklama

Tematykę nieuczciwej reklamy opisuje szczegółowo pakiet pt. “Ochrona przed nieuczciwą reklamą”.

Odpowiedzialność cywilna

Przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony czynem nieuczciwej konkurencji może , zgodnie z art. 18 ustawy żądać:

• zaniechania niedozwolonych działań,

• usunięcia skutków niedozwolonych działań,

• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści
  i w odpowiedniej formie,

• naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,

• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,

• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji – w szczególności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania.

Roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat (art. 20).

6