WYBRANE ASPEKTY STANU ZDROWIA LUDNOŚCI POLSKI

Źródło: „Porównanie sytuacji zdrowotnej ludności Polski i wybranych krajów europejskich w 1996 r.„

A. Zajenkowska-Kozłowska

Samoocena stanu zdrowia

• Na 16 krajów, które przeprowadziły badania Polska zajmuje 11 miejsce, jeżeli uwzględni się odsetek osób oceniających swoje zdrowie pozytywnie, tj. jako bardzo dobre i dobre.

• W Polsce niespełna 45% ogółu dorosłych (będących w wieku 15 lat i więcej) jest zadowolonych ze stanu swojego zdrowia.

Samoocena stanu zdrowia

• Prawie co piąty dorosły Polak ocenił swoje zdrowie negatywnie (moje zdrowie jest złe lub bardzo złe).

• Również co piąta dorosła Polka oceniła swoje zdrowie negatywnie

Przeciętne dalsze trwanie życia

• Podstawową miarą służącą do międzynarodowych porównań zdrowotności społeczeństwa jest przeciętne dalsze trwanie życia. Wyraża ono średnią liczbę lat, jaką ma do przeżycia osoba w danym wieku.

Przeciętne dalsze trwanie życia

• Przy nie zmienionych warunkach wymierania populacji - zgodnych z obserwowanymi w 2001 roku - mężczyźni osiągaliby średnio wiek 70,2 lat, kobiety zaś 78,4 lat, co oznacza, że mężczyźni żyliby przeciętnie dłużej o ok. 4,1 roku oraz kobiety o 3,1 roku w porównaniu do 1991 r., który - jak wcześniej wspomniano - był najbardziej niekorzystny dla statystyki zgonów w latach 90-tych.

Przeciętne dalsze trwanie życia

• Nadal różnica między trwaniem życia mężczyzn i kobiet w Polsce jest duża (ponad 8 lat) podczas gdy norma europejska to 5-6 lat.

Nowotwory

• Poziom zachorowalności w Polsce na nowotwory kształtuje się na poziomie średniej europejskiej.

• W 1999 r. zarejestrowano 106 562 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe.

• Poziom zachorowalności na raka piersi u kobiet w Polsce stale rośnie.

Gruźlica

• Polska nadal należy do krajów europejskich o wysokim poziomie zapadalności na gruźlicę.

• W 2000 r. zarejestrowano prawie 12 tys. nowych zachorowań.

Choroby weneryczne ( kiła i rzeżączka)

• Z roku na rok zmniejsza się liczba stwierdzanych w Polsce chorób przenoszonych drogą płciową, tj. chorób wenerycznych. W ostatnich latach stwierdza się mniej niż 10 zachorowań na 100 tys. ludności (na początku lat 70-tych ponad 220 zachorowań).

Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS)

• W grudniu 2003 r. do Zakładu Epidemiologii PZH zgłoszono nowo wykryte zakażenie HIV 48 obywateli polskich, wśród których było: 20 osób zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1 osoba zakażona drogą ryzykownych kontaktów heteroseksualnych i 27 osób bez informacji o drodze zakażenia.

Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS)

• Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2003 r. stwierdzono zakażenie HIV u 8.491 obywateli polskich, wśród których było co najmniej 4.972 zakażonych w związku z używaniem narkotyków. Ogółem odnotowano 1.366 zachorowań na AIDS; 665 chorych zmarło.

AIDS/HIV- dane szacunkowe

• Dla Polski WHO szacuje liczbę zarażonych wirusem HIV na 10 tys. osób, choć szacunki krajowe wskazują, że jest ich więcej - ok. 12 tys. osób.

Wirusowe zapalenie wątroby

• W ostatnich latach w Polsce stwierdza się coraz mniej przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby. Od końca lat osiemdziesiątych trzykrotnie zmniejszyła się liczba zachorowań na wszczepienne zapalenie wątroby (typ B), tj. choroby szerzącej się drogą naruszenia ciągłości tkanek.

Wirusowe zapalenie wątroby

• W ostatnich latach w Polsce stwierdza się coraz mniej przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby. Od końca lat osiemdziesiątych trzykrotnie zmniejszyła się liczba zachorowań na wszczepienne zapalenie wątroby (typ B), tj. choroby szerzącej się drogą naruszenia ciągłości tkanek.

Wybrane choroby zakaźne

• Od początku lat dziewięćdziesiątych, co kilka lat incydentalnie stwierdza się niekiedy 1 lub 2 przypadki zachorowań na nagminne porażenie dziecięce w Polsce.

• W Polsce począwszy od 1965 roku na 100 tys. ludności rejestrowano mniej niż 1 przypadek zachorowania na błonicę.

Wybrane choroby zakaźne

• Od 1993r. poziom zachorowalności na odrę nie przekracza 1,6 przypadków na 100 tys. ludności. Najprawdopodobniej jest to efekt nabytego uodpornienia osób dorosłych po przebyciu tej choroby w dzieciństwie, zaś w przypadku dzieci i młodzieży - powszechności szczepień ochronnych.

Odra

• W Polsce podobnie jaki i w innych krajach występują lata w których choroba ta ma charakter epidemiczny. (ostatnio w Polsce w 1990 r.- ponad 56 tys. zachorowań, w 2000 r.- 77 przypadki)

Nadciśnienie tętnicze

• Odsetek dorosłych Polaków chorujących na nadciśnienie tętnicze jest bardzo wysoki, zwłaszcza jeśli porównamy się do innych mieszkańców Europy Zachodniej. Chorobę tę stwierdza się bowiem u co piątej Polki mającej 15 lat i więcej oraz u co siódmego mężczyzny.

Przewlekłe choroby serca

• Na przewlekłe choroby serca choruje częściej niż co siódma dorosła Polka i prawie co dziesiąty Polak. Wyższe wskaźniki chorobowości dla mężczyzn rejestruje tylko Rosja.

• Przewlekłe choroby serca często atakują polskie kobiety, zwłaszcza po skończeniu 40 roku życia. Prawie co 4 Polka w wieku 45-54 lata choruje, podczas gdy np. w Holandii choroby te stwierdza się u co 70, a w Norwegii - tylko u 50 kobiety w tym wieku.

Przewlekłe choroby serca

• Relatywnie często na przewlekłe choroby serca zapadają także mężczyźni. Choroba ta występuje u co 10-tego dorosłego Polaka, z większą siłą jeśli skończył on 55 rok życia. Po ukończeniu tego wieku na przewlekłe choroby serca uskarża się co trzeci Polak.

Cukrzyca

• W Polsce na cukrzycę choruje około 896 tys. osób, tj. 2,4% ludności kraju. Cukrzyca częściej występuje wśród kobiet niż mężczyzn.

• Prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę rośnie wraz z wiekiem. W Polsce na cukrzycę choruje prawie co 10 kobieta mająca 65 lat lub więcej i co 12-15 mężczyzna w tej samej grupie wieku.

Poziom umieralności ogólnej

• Poziom umieralności w Polsce w ostatnich kilku latach wyraźnie maleje. W 1996r. standaryzowany współczynnik zgonów (liczony na 100 tys. mieszkańców) wyniósł 1048 zgonów i był od 200-400 pkt. wyższy niż w krajach Europy Zachodniej. Niższy niż w Polsce poziom umieralności odnotowano także w Słowenii, Czechach czy Chorwacji. Najwyższy natomiast w krajach powstałych po rozpadzie b. ZSRR, jak również w Rumunii czy na Węgrzech.

Umieralność według najważniejszych przyczyn

Zgony według przyczyn

• Na podstawie struktury zgonów według przyczyn za 2000 rok można stwierdzić istotną poprawę w zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia; na początku lat 90-tych były one przyczyną ponad 52% ogółu zgonów, obecnie – w okresie ostatnich dwóch lat – stanowią ok. 47,7%. Obserwowany jest także systematyczny spadek zgonów spowodowanych urazami i zatruciami, stanowią obecnie ok. 7% wszystkich zgonów – wobec prawie 8% na początku lat 90-tych.

Zgony według przyczyn

• Tendencja ta silniej występuje w populacji mężczyzn niż wśród kobiet. Niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost liczby zgonów powodowanych chorobami nowotworowymi (głównie nowotwory złośliwe), jednocześnie wzrasta liczba nowych zachorowań, co - być może - jest związane z lepszą wykrywalnością tych schorzeń.

Umieralność niemowląt

• Pozytywną tendencją rozwoju demograficznego Polski jest zmniejszanie się umieralności dzieci w wieku poniżej 1 roku. Szacuje się, że w 2001 r. liczba zgonów niemowląt wyniosła ok. 2,8 tys., czyli o około 0,3 tys. mniej niż w 2000 r. i o 7,8 tys. mniej niż w 1990 r. Współczynnik zgonów niemowląt był na poziomie 7,7‰; w 1990 r. na 1000 urodzeń żywych umierało 19 niemowląt.

Umieralność niemowląt

• Z ogólnej liczby zmarłych niemowląt połowa dzieci (51%) umiera w okresie pierwszego tygodnia, a kolejne prawie 20% przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia. W dalszym ciągu najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt (ponad 48%) są stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym, czyli w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka

Umieralność niemowląt

• W 2001 r. współczynnik umieralności okołoporodowej (urodzenia martwe i zgony niemowląt w wieku 0-6 dni na 1000 urodzeń żywych i martwych) wynosił 9,4‰ i, podobnie jak ogólny współczynnik zgonów niemowląt, wykazuje tendencję spadkową. W dekadzie lat 90-tych zmniejszył się on dwukrotnie.
  Kolejną przyczyną zgonów (ok. 34% przypadków) są wady rozwojowe wrodzone, a pozostałe zgony są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami.

Zewnętrze przyczyny urazów i zatruć

• Trzecią pod względem częstości przyczyną zgonów Europejczyków są urazy i zatrucia. Zakres tej grupy obejmuje głównie wypadki: komunikacyjne, spowodowane przez żywioły, utonięcia, śmiertelne zatrucia, jak również działania nieprzypadkowe, np. samobójstwa, zabójstwa.

Zewnętrze przyczyny urazów i zatruć

• Wypadki i zatrucia prowadzące do śmierci najczęściej przytrafiają się mężczyznom i ta prawidłowość dotyczy wszystkich krajów europejskich. W 1996r. na 100 tys. polskich mężczyzn przypadało bowiem ponad 115 zgonów. Oznacza to, że co 12 zgon mężczyzny w Polsce jest spowodowany nie chorobami, ale zewnętrznymi przyczynami.

Stan zdrowia a styl życia

• Wśród czynników, które wpływają na zdrowie największy wpływ ma styl życia. Uważa się bowiem że jego udział jest największy (50-60%) i jednocześnie jego zmiana leży w zasięgu możliwości każdego człowieka, zaś inne ważne czynniki - zarówno środowisko fizyczne oraz czynniki genetyczne oddziaływują w po ok. 20% Opieka zdrowotna może rozwiązać jedynie 10-15% problemów zdrowotnych społeczeństwa

Palenie tytoniu

• Na pięciu Polaków palaczami jest dwóch (40,6%), a z pięciu Polek pali jedna (19,9%).

• Co czwarty dorosły mężczyzna w wieku 15 lat i więcej w Polsce to palacz silnie uzależniony, palący więcej niż 20 papierosów dziennie. W żadnym kraju nie występuje tak wysoki odsetek palaczy - praktycznie nałogowych.

Alkohol

• Szacuje się, że rzeczywiste średnie roczne spożycie alkoholu w roku 1995 wyniosło w Polsce około 7-9 litrów 100% alkoholu na głowę. Jeżeli uwzględnimy tylko osoby dorosłe to wskaźnik ten będzie jeszcze wyższy. Gwałtowny wzrost spożycia alkoholu w Polsce jaki rejestrowaliśmy do 1992r. został ostatnio zatrzymany, ale nadal w strukturze spożycia przeważają wyroby spirytusowe, głównie wódka i inne podobne alkohole.

Alkohol

• Prawie 30% ogółu pijących dorosłych Polaków przyznało się, że w przeciągu ostatniego roku przynajmniej raz się upiło, a prawie 470 tys. dorosłych upija się co najmniej raz w tygodniu lub częściej.

4