Kinezjologia 26.10.08r.(nd)
Dr Joanna Łuczak
ćwiczenia 2
Poszczególne stawy różnią się zadaniami biologicznymi, a więc mają odmienną budowę i ruchomość.
Na wykonywanie ruchów we wszystkich płaszczyznach pozwalają stawy wieloosiowe, np. kuliście uformowane stawy barkowy oraz biodrowy.
Mniejszą ruchomość cechuje stawy dwuosiowe, np. siodełkowo ukształtowana powierzchnia stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka pozwala na jego ruchy w dwóch płaszczyznach.
Stawy jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie.
Przykładem może być zawiasowy staw ramienno-łokciowy czy też obrotowy staw między najwyższymi kręgami kręgosłupa.
Rodzaje stawów: 1 - kulisty, 2 - eliptyczny,
3 - siodełkowaty, 4 - zawiasowy, 5 - obrotowy.
Rodzaje stawów
Kryterium podziału:
* staw prosty - w budowie biorą udział tylko dwie kości.
- staw złożony - w budowie bierze udział więcej niż dwie kości np. staw łokciowyliczba osi
Stawy nieregularne
- staw płaski - staw krzyżowo-biodrowy
- staw mostkowo-obojczykowy chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego
Stawy jednoosiowe
- staw zawiasowy - staw łokciowy
- staw obrotowy - staw promieniowo-łokciowy
- staw śrubowy- staw zęba kręgu obrotowego
Stawy dwuosiowe
- staw eliptyczny - staw promieniowo- nadgarstkowy
- staw siodełkowaty - staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
Stawy wieloosiowe
- staw kulisty wolny - staw ramienny
- staw kulisty panewkowy - staw biodrowy
Zakres czynny to taki, jaki uzyskamy aktywizując momenty sił mięsni działających na staw łokciowy. Zakres bierny uzyskuje się przy wykorzystaniu momentów sił zewnętrznych, przy czym mięśnie zachowują się biernie i nie ograniczają ruchomości.
Czynnikami ograniczającymi w zakres ruchów w stawach są: chrząstki okołostawowe, torebki stawowe, więzadła i mięśnie. Poza tym możemy jeszcze wyróżnić stany chorobowe stawów i mięśni (RZS, ZZSK) oraz wiek.
-
-
60
55
140
130
Promieniowo-nadgarstkowy
-
-
-
-
150
140
Łokciowy
735
660
130
115
125
115
130
105
Ramienny
3.
-
-
85
80
190
150
Promieniowo-nadgarstkowy
-
-
-
-
155
135
Łokciowy
825
710
120
115
135
120
140
110
Ramienny
2.
-
-
100
80
205
190
Promieniowo-nadgarstkowy
-
-
-
-
150
125
Łokciowy
870
770
160
150
135
125
120
100
Ramienny
1.
Ruchomość bierna
Ruchomość czynna
Ruchomość bierna
Ruchomość czynna
Ruchomość bierna
Ruchomość czynna
poprzeczna
czołowa
strzałkowa
Suma ruchomości biernej
Suma ruchomości czynnej
Płaszczyzny
Staw:
Badany:
…………….
Kinematyka połączeń stawowych:
Ruchy zachodzące w stawach mogą odbywać się w trzech płaszczyznach:
* strzałkowej
* czołowej
* poprzecznej
Stopień swobody ruchu określa w ilu płaszczyznach zachodzą ruchy w stawie. Aby ciało było swobodne musi poruszać się w trzech ruchach postępowych i trzech obrotowych.
Klasy par biokinematycznych w narządzie ruchu człowieka i ich związek ze stopniami swobody ruchu
U człowieka występują 3, 4 i 5 klasa par biokinematycznych stawu
Im wyższa klasa ruchu tym mniejszy stopień swobody.
Stopień swobody ruchu – to ruchliwość członu pary kinematycznej.
Np.
Kl. V – st. Paliczkowy, ramienno - łokciowy
Kl. IV – st. Owalne, siodełkowate (kości śródręcza)
Kl. III – powierzchnie kuliste (st. Biodrowy, st. Ramienny)
Wzór:
H=6 – s
H – stopień swobody
S – liczba więzów (miejsc w których ruch nie występuje)
Gdy
H=6 staw swobodny
H=0 staw nieruchomy
Np.
st. Ramienny - 3° swobody ruchu
st. Promieniowo-łokciowy - 1° swobody ruchu
st. Biodrowy - 3° swobody ruchu
st. Kolanowy - 2° swobody ruchu
Pojęcie ramienia dźwigni i ramienia siły
Staw łokciowy
Ramię siły – od wektora siły do punktu obrotu (najkrótsza odległość). Przy wyprostowanym stawie ramię siły = 0, im bardziej zgięty staw tym dłuższe ramię siły i większa praca mięśni.
Ramię dźwigni – rozciągnięte między osią obrotu, a przyczepem mięśnia. Przy zgięciu do 90° ramię siły = ramieniu dźwigni.
Moment siły mięśniowej – iloczyn siły oznaczającej wartość składowej obrotowej i jej odległości od osi obrotu w stawie.
Zależy ona od wielkości całkowitej siły mięśnia, która z kolei zależy od stanu i stopnia napięcia mięśniowego (czyli od układu nerwowego emitującego bodźce do mięśni).
Jej niewielki wzrost może być również spowodowany wzrostem kąta natarcia.
W ruchu zginania stawu łokciowego siła mięśni zginaczy przeciwstawia się sile ciężkości poruszanej części kończyny. Zmienność momentów siły oporu jaką najczęściej bywa siła ciężkości, zależy od położenia poruszanej części ciała.
Przy zwisającej kończynie moment siły ciężkości wynosi 0, a największe wartości osiąga w poziomym położeniu kończyny.
Rodzaje dźwigni:
* Dźwignia dwustronna – punkt podparcia znajduje się pomiedzy punktem przyłożenia siły mięśniowej a punktem przyłożenia siły oporu
* dźw. równoramienna (moment siły mięśni = moment siły oporu)
* dźw. szybkościowa (siłowa) (ramię siły mięśni<ramię siły oporu)
np. staw łokciowy w fazie działania prostowników
* dźw. oszczędnościowa (ramię siły mięśni>ramię siły oporu)
np. szczyt lordozy
- Dźwignia jednostronna - oba ramiona sił leżą po tej samej stronie punktu podparcia
* dźw. równoramienne
* dźw. szybkościowe (siłowe)
* dźw. oszczędnościowe
Dźwignia równoramienna
Dźwignia szybkościowa
Dźwignia oszczędnościowa
Formy współdziałania mięśni
Agonistyczne – mięśnie, które współdziałają ze sobą
Synergistyczne – zapobiegają powstawaniu ruchów przypadkowych(wspomagaja agonistów)
Antagonistyczne – jest to odwrotne, przeciwne działanie mięśni
Taśmy mięśniowe – mięśnie wielostawowe, biorące udział w ruchach złożonych. Wpływają na lepszą koordynację i płynność wykonywanych ruchów.
Np. m. czworoboczny i m. równoległoboczny/
m. piersiowy mniejszy tworzą taką taśmę.
Hipomochliony
Hipomochliony stałe – elementy w układzie kostno-stawowym, które powodują zwiększenie kąta natarcia, poprzez oddalenie mięśnia (lub jego ścięgna) od osi ruchu w stawie, na który mięsień ten działa.
Przykłady:
* rzepka stawu kolanowego
* trzeszczki w stawie śródręczno-paliczkowym
* wyrostki kolczyste i poprzeczne kręgów
* rozchylone na boki talerze biodrowe
Hipomochliony warunkowe – występują w stawach, w których wypukła powierzchnia stawowa jest znacznie obszerniejsza od kontaktującej się z nią powierzchni wklęsłej (np.:st. śródręczno-palcowe).
W położeniu wyprostnym wypukła część powierzchni stawowej po stronie zginania pełni rolę hipomochlionu.
Łańcuch biokinematyczny
Łańcuch kostno stawowy wraz z obudowującym go zespołem wielomięśniowym.
Rozróżnia się łańcuchy:
* otwarte
* zamknięte
Łańcuch kinematyczny jest otwarty wówczas gdy jego koniec dystalny jest wolny.
Np.
* Machanie ręką na pożegnanie
* Rzut oszczepem, szermierka (praca ręki)
Łańcuch kinematyczny zamknięty wówczas gdy dystalne odcinki łańcuchów (najczęściej) kończynowych połączą się ze sobą bezpośrednio, albo za pośrednictwem podłoża lub trzymanego przedmiotu.
Rodzaje:
* Względny – opór do pokonania
* Bezwzględny – opór nie do pokonania
Np.
* Trzymanie wioseł oburącz podczas płynięcia kajakiem
* Podczas jazdy na rowerze (kończyny dol