zdrowie, 12.11.2007.

czyniniki warunkujące zachowania wobec własnej choroby wg I. Heszen- Klemens.

autorka przyjęła 2 kryteria typologii czynników wyznaczjących zachowanie człowieka w sytyacji choroby:

1. umiejscowienie czynnika:

- wewnątrz

- zewnątrz

2. charakterystyka czynnika w czasie:

- stałość

- zmienność

korelacje tych 4 wymiarów -> 4 grupy czynników:

1. uwarunkowania podmiotowe ustabilizowane, takie, które tkwią wewnątrz i charkteryzują sie stałością.

przykłady: ogólna orientacja medyczna

postawa wobec obecnego systemu leczenia

nawyki zdrowotne

cechy osobowości

ocena własnego zdrowia i jego miejsce w hierarchii wartości

2. uwarunkowania podmiotowe dynamiczne - są w człowieku ale ich znaczenie i funkcja ulega zmianie.

przykłady:

- właściwości choroby - mogą zmieniać, np. prognoza

- reakcje na chorobę, szczególnie emocjonalne (lękowe, gniewne, łączące sie głównie z doświadczaniem bólu), w mniejszym stopniu poznawcze (dotyczą własnej sytuacji życiowej, jej oceny).

3. uwarunkowania zewnętrzne ustabilizowane

tkwią na zewnątrz, stałe

na przykład:

- wymagania związane z pełnionymi rolami -, przywileje i wymagania roli człowieka chorego, konflikty ról społecznych.- mają charatek początkowo zewnętrzne - konflikt roli chorego z wszystkimi innymi. silna pauperyzacja rodzin.

- dostępność świadczeń medycznych

4. uwarunkowania zewnętrzne dynamiczne

- aktualna sytuacja życiowa

- wsparcie społeczne

- właściwości działania zdrowotnego

postawy wobec choroby (podmiotowe, w miare ustabilizowane):

TYPOLOGIA POSTAW WOBEC CHOROBY WG OSIŃSKIEJ

2 grupy postaw:

A. altruistyczne (twórcze):

1. dawca - chory widzi we własnej chorobie, źródło świadczenia pomocy na rzecz innych.

2. samarytanin - człowiek umiarkowany w ocenie własnej choroby, i uznający, że jest ona fragmentem jego życia

3. pomocnik - człowiek akceptujący własną chorobę, współdziałający w procesie leczenia.

4. konspirator - chory wie, że ciężo choruje, ale tego nei uzewnętrznia.

5. poszukiwacz - człowiek zaciekawiony chorowaniem, poszukujący w chorobie akcentów nowych, ciekawych, twórczych.

6. żołnierz - człowiek odważnie patrzący na swoją chorobę i jej skutki.

7. artysta - to ktoś o postawie cyznnej, umiejacy trudności związane z chorobą przekształcić na coś pozytywnego

8. bohater - chory charakteryzuje się silnym oddziaływaniem na otoczenie i zdolnością wewnętrznego przekształcania innych wokół siebie.

od 1- 8 -wzrost świadomości czym jest choroba, też wartosciowanie się zmienia, 8 - bardzo dojrzała koncepcja.

-> czy każdy może mieć postawę 8.

- jako psycholog tsza odpowiedzieć na pytanie na jaką postawę badanego stac, to zależy od osobowości, to tsza odgadnąc i pomóć ukształtować, bo to wyznacza działanie człowieka.

B. egocentryczne ( pasożytnicze):

1. biorca - chory, który chce czerpać korzyści z własnej choroby, a zwłaszcza z jej skutków. choroba = strategia.

2. hipochondryk - człowiek o stałej tendencji do bycia traktowanym jako chory.

3. malkontent - pacjent, który nie akceptuyje swojej choroby i w konsekwencji świadomie nie poddaje się leczeniu. wszystkich obwinia, narzeka, ale brak działań i radzenia sobie.

4. zasłużony - człowiek manifestujący fakt bycia chorym, pragnący byc widocznym na tle innych. próba angażowania zainteresowania wszystkich, opowiadanie histoii życia i choroby.

5. statysta - człowiek o postawie biernej wobec choroby, jej przejawów, diagnozy, przebiegu, rokowania. często osoby w stanie depresji

6. żebrak - pacjent nie umie lub nie chce we własnej chorobie zdobyć się na własny wysiłek, na walke o powrót do zdrowia. "róbcie ze mną co chcecie" ale domaganie się pomocy od otoczenia. im dłuzsza choroba i im starsi pacjenci to więcej takich pacjentów.

7. zawodowiec - człowiek zastygły w schematach myślenia i działania, w wytworzonych przez siebie w czasie częstego lub długiego chorowania. stopień częstości chroroby nei jest duży.czynią startegię z choroby, z wyrachowaniem.

8. świętoszek - postawa cechujaca pacjenta, który przypisuje sobie cechy bohaterskie w chorobie, ani nic takiego nie czyni.kwestionariusz do określeniu postaw.

TYPOLOGIA WANDRASZA

od 1 - 8 - od najbardziej roszczeniowej postawy do dośc biernej.

dużo trudniej walczyć z postawami, nż kształtować A.

autorka próbowała skonstruować

inna kategoryzacja, powstała na bazie obserwacji badania pewnych cech osobowości i zachowania.

powstała w oparciu badań pewnych cech osobowości człowieka oraz reakcji na chorobę.

wyróżnił 5 postaw:

1. transgresja cierpienia chorobie :

w zachowaniu człowieka dominują wartości wyższe. choroba jest interpretowana w kategoriach własnego doświadczenia.człowiek dokonuje transcendencji. se godnie radzą. (bohater, artysta).

2. instrumentalizacja choroby:

choroba to okazja do zwrócenia uwagi otoczenia na siebie, podniesienia własnego znaczenia. otrzymywane wsparcie to źródło satysfakcji.

3. represja, wyparcie choroby u siebie i innych.

pacjent nie chce przyjąć do swiadomości faktu choroby, nie chce też dostrzegać jej u innych. w konsekwencji nei pdejmuje działań by leczyć siebie, ani też nei wychodzi z pomocą wobec innych. ( nie pozwalają innym pacjentom mówić o chorobach w sali. mówią, że specjalista nie potrzebny).

najlepiej wysłuchać monologu, spytać czy coś jeszcze chciałby powiedzieć. częściej faceci.

4. koncentracja na sobie i własnej chorobie.

pacjent przeżywa poczucie beznadziejności i osaotnienia w chorobie. ciężar choroby przekracza jego siły. domaga się pomocy ze strony otoczenia. ( żebrak, swiętoszek).

5. alienacja przez chorobę.

pacjent traci siły do walki z chorobą. w przezyciach bierze górę smutek, rezygnacja i depresja.

po co typologie? czy da się badać postawy?

jeśli nie jest końcowe stadium to da się modyfikować postawy.

niektórzy badają nie tyle typy, należy raczej zajmować sie procesem zmagania, radzenia sobie

ZMAGANIE SIĘ Z PROCESEM CHOROBY

w procesie tym wyróżnia się 3 etapy:

1. etap zaskoczenia - obejmuje on oczekiwanie na diagnozę, leczenie początkowe oraz niepewność rokowania. w przeżyciach dominuje niepokój rozdrażnienie, reakcje nerwicowe.podejmowanie irracjonalnych decyzji.

2. poszukiwanie równowagi - dążenie do znalezienia wyjścia z trudnej sytuacji choroby.

3 sposoby postępowania człowieka:

- negatywny kierunek poszukiwania - nastawienie na urządzenie się dzięki chorobie.

- nijaki sposób poszukiwania równowagi - jakoś to będzie. u podstaw leży mechanizm zaprzeczania.

- pozytywne poszukiwanie równowagi - opanowanie siebie, zharmoniowanie uczucia, myśli i działania i uspokojenie, działania nastawione na cel, jakim jest odzywskanie zdrowia i powrót do realizacji ról społecznych. refleksja filozoficzna nad sensem zycia i cierpienia.

3. uwolnienie się od uzależnień chorobowych.

- satysfakcja z podejmowanych działań,

- szerokie inicjatywy w pracy i na rzecz innych chorujących,

- stałe bogacenie różnych wymiarów swojego życia.

-