Dokument skryt powszechna

Powszechna Historia Państwa i Prawa - Egzamin :



1)Zagadnienia Wstępne :



a)Ramy chronologiczne i terytorialne przedmiotu



b)Pojęcia podstawowe - państwo ,prawo ,stratyfikacja społeczeństwa - klasy i stany ,formacja społeczno - ekonomiczna ,układ ,typ i forma państwa ,asynchronizm



2)Epoka Przedfeudalna :



a)Germanowie :



b)Słowianie :



3)Państwo feudalne :



a)Państwo frankijskie :



rys historyczny :

panowanie Merowingów :

496 - Klodwik przyjmuje katolicyzm

podział państwa na 3 części :Neustria ,Burgundia ,Austrazja

królowie tracili władzę na rzecz arystokracji i majordomów

687 - Pepin Heristal (majordom) przywrócił jedność państwa

732 - bitwa pod Poitiers (syn Pepina Karol Martel odpiera najazd Arabów)

751 - syn Karola Pepin Mały koronuje się na króla Franków

panowanie Karolingów :

800 - Karol Wielki zostaje cesarzem rzymskim

tendencje odśrokowe ,najazdy Normanów

843 - traktat w Verdun (podział państwa na 3 części

warunki i ustrój społeczno - gospodarczy :

upadek handlu wskutek odcięcia Europy od Bliskiego Wschodu przez Arabów

brak znaczenia gospodarczego miast

brak możliwości ingerencji państwa w gospodarkę

rozwój wielkiej własności ziemskiej :

rodzaje wielkiej własności :

własność królewska - dawne królewskie domeny , majątki władców podbitych ,grunty niczyje

własność kościelna - nadania monarchy i wilekich właścicieli ziemskich ,od Pepina Małego dziesięciana (cała ludność)

majątki świeckich możnowładców - nadania królewskie,bezprawne zabory ,pochłanianie drobnej własności prywatnej (prekaria - dobrowolne oddawanie się wolnych chłopów pod opiekę wielkich właścicieli ; chłop oddawał swemu panu swoją ziemię na własność i otrzymywał ją z powrotem w użytkowanie w zamian za pewne świadczenia ,pan natomiast zapewniał chłopu bezpieczeństwo)

organizacja wielkiej własności - system dominialny - grunty seniora dzieliły się na grunty uprawiane na własny rachynek przez pana i na grunty użytkowane przez chłopów

immunitet - przywilej nadawany na rzecz wielkiego właściciela, w którym król wzbraniał swym urzędnikom wkraczania - w zakresie określonym w przywileju - na dobra immunizowane dla pobierania podatków lub wykonywania sądownictwa

społeczeństwo dzieliło się na ludzi wolnych oraz półwolnych i niewolnych

ustrój lenny - dotyczy wzajemnych powiązań pomiędzy feudałami oraz ich stosunku do manarchy ;poszczególni feudałowie mieli określone miejsce w hierarchii feudalnej jako wasale dzierżący od króla albo od innych seniorów ziemię w zamian za służbę wojskową oraz jako seniorzy w stosunku do własnych wasali :

stosunek wasalny był stosunkiem osobistym ;wolni oddawali się pod opiekę króla lub innych możnych i zobowiązywali się wobec nich pod przysięgą do wiernej dożywotniej służby jako ich wasale (komendacja); kapitularz z Mersen (847) - nakazywał wszystkim wolnym wybrać sobie seniorów ,a wszystkim seniorom nakzywał stanie się wasalami królewskimi

stosunek beneficjalny - stosunek rzeczowy pomiędzy feudałami ; nadanie ziemi w użytkowanie dla wynagrodzenia lub pozyskania sobie wasala ;początkowo dożywotnie później dziedziczne

władza królewska :

państwo frankońskie było związkiem szczepowym (związkiem osobowym) , więc król tytułował się rex Francorum - król Franków

król miał początkowo obowiązki jedynie wobec Franków (inne ludy były tylko ludami podbitymi) ,od czasów Karola Wielkiego władza królewska rozciągała się na wszystkich poddanych

monarchia miała charakter patrymanialny - królowie traktowali ziemię ,którą władali jako swoją własność prywatną (nadawali immunitety ,rozdawali ziemię)

następstwo tronu :

godność królewska stała się dziedziczna

państwo podlegało podziałom między członków królewskiego rodu (prowadziło to do wojen dynastycznych)

po traktacie w Verdun (843) monarchia stała się elekcyjna (prawo wyboru króla miała wąska grupa możnych świeckich i duchownych)

zakres władzy królewskiej :



sprawy wojny i pokoju ;w jegu ręku spoczywa władza wojskowa

król był strażnikiem pokoju ;czuwał nad utrzymaniem miru królewskiego (za złamanie groziły wysokie kary) ;

posiadał zwierzchnictwo sądowe - król mógł powołać przed swój sąd każdą sprawę ,której rozsądzeniem był zainteresowany

posiadał władzę wykonawczą (bannus) - prawo wydawania rozkazów (za złamanie rozkazu groziły wysokie kary)

posiadał władzę ustawodawczą - miał prawo do wydawania kapitularzy (na wzór rzymski)

Kościół popierał królów frankońscy ponieważ ci ułatwiali im walkę z herezją (przede wszystkim arianizmem i islamem) ,królowie frankońscy potrzebowali pomocy Kościoła w organizowaniu administracji państwowej i dla celów politycznych

751 - koronacja Pepina Małego na króla przez papieża

800 - koronacja Karola Wielkiego na cesarza przez papieża ;cesarz miał chronić chrześcijaństwo ,zabezpieczać pokój i sprawiedliwość ; królowie od Karola tytułowali się królami z Bożej łaski (król jest odpowiedzialny tylko przed Bogiem ,a wystąpienie przeciwko niemu może nastąpić tylko w momencie nie przestrzegania przez króla prawa bożego)

zasady stosowania prawa :

do X wieku stosowano zasadę osobowości prawa - każdy odpowiadał przed prawem ludu do którego należał

od X wieku stosowano zasadę terytorialności prawa - na określonym terytorium stosuje się tylko jeden system prawny

kapitularze dodane do spisów prawa

kapitularze dla wysłanników królewskich

kapitularze właściwe

spisy prawa rzymskiego :

Prawo rzymskie Burgundów

Prawo rzymskie Wizygotów

edykt Teodoryka (Ostrogoci)

spisy prawa germańskiego :

Prawo Salickie

spisy prawa zwyczjowego Burgundów i Wizygotów

prawo longobardzkie

prawo Sasów

władzę administracyjną i wojskową w hrabstwach sprawowali hrabiowie

hrabstwa dzieliły się na wicehrabstwa ,które na czele których stał wicehrabia

od 877 - urzędy hrabiów stały się dziedziczne

hrabiowie byli wynagradzani przez króla za pomocą beneficjów

były to hrabstwa położone na granicach państwa

margrabia miał przyznane większe uprawnienia ,zwłaszcza wojskowe

władze sprawowali książęta ,którzy mieli podobne uprawnienia jak margrabiowie

terytoria pokrywały się z terytoriami podbitych szczepów germańskich



stosunki władcy z Kościołem :



organy centralne o charakterze kolegialnym :

Pola Marcowe (ewentualnie Pola Majowe) - zgromadzenia ludowe obejmujące wszystkich wojowników zbierające się raz na rok w okresie panowania Merowingów decydowały o ważnych sprawach państwowych ;w okresie panowania Karolingów ich znaczenie zmalało i przekształciły się w przeglądy wojskowe

Placita - w okresie panowania Karolingów organ mający początkowo uprawnienia doradcze ,zbierający się regularnie ,który składał się z arystokracji duchownej i świeckiej ;od połowy IX zdobyło sobie prawo do decydowania w sprawach państwowych

organy sądowe :

zgromadzenie ludowe - sądziło w okresie początkowym ;obradowało pod przewodnictwem wybieranego przez przewodniczącego urzędnika (thunginusa) ;w okresie panowania Merowingów hrabia przewodniczył zgromadzeniu ludowemu i ogłaszał wyrok w otoczeniu 7 mężów (rachimbergów) powoływanych przez zgromadzenie ludowe ; rachimbergowie proponowali wyrok ,który zgromadzenie ludowe mogło wyrok przyjąć ,bądź nie ;w okresie panowania Karolingów w miejsce rachimbergów pojawili się powoływania przez hrabiego jego stali pomocnicy - ławnicy ;w okresie po Karolu Wielkim zgromadzenie ludowe brało udział w sądzeniu tylko 3 razy w roku ;nie istniało odwołanie się od wyroków sądów

proces :



źródła prawa :

ustawy królewskie - rozporządzenia królów i cesarzy frankońskich nazywa się kapitularzami :



spisy praw :



dokumenty praktyki prawnej - akty spisane dla poświadzcenia dojścia do skutku jakiejś czynności prawnej (np. nadanie lenna ,immunitetu)

organy centralne :

majordom - w okresie panowania Merowingów był pierwszą osobą po królu ; urząd był dziedziczny ;został zlikwidowany przez Pepina Małego ,który jako majordom zagarnął sobie władzę królewską

seneszel - sprawował główne funkcję na dworze w okresie panowania Karolingów

koniuszy

cześnik

komornik

palatyn - zajmował się sądownictwem

kanclerz - z reguły duchowny ; redagował wszystkie pisma i kapitularze podpisane przez króla i był odpowiedzialny za ich ekspedycje

wysłannicy królewscy (missi dominici) - w okresie panowania Karolingów ; wykonywali w regularnych okresach czsu kontrolę w swych okręgach inspekcyjnych ;działali we dwójkę (biskup i hrabia) ;odwiedzali hrabstwa , zbierali skargi ,czuwali nad stosowaniem prawa i zdawali raporty ze swoich inspekcji

urzędy lokalne :

hrabstwa (comes) :



margrabstwa :



księstwa :



b)Ogólne zagadnienia państwa feudalnego :



stosunek poddańczy - stosunek między właścicielem ziemskim a ludnością wiejską :

chłop nie miał ziemi na własność ,miał tylko jej posiadanie i prawa użytkowe ; jego prawa do gruntu były ograniczone ;własność podzielona - pomiędzy pana i chłopa

chłop poddany w zamian za użytkowanie gruntu pańskiego świadcztył należności ,które tworzyły dochód jego pana (tzw. rentę feudalną) :

pańszczyzna

świadczenia w naturze

świadczenia w pieniądzu

właściciele posiadali władzę sądową nad chłopami ,wiele uprawnień ekonomicznych (monopole)

kontrakt lenny - umowa zawierana pomiędzy dwiema osobami ,które wchodziły ze sobą w stosunek lenny

umowa w której senior nadawał wasalowi pewną nieruchomośc w lenno w zamian za pewne świadczenia ,przy czym obie strony zobowiązywały się do lojalności

przedmiotem lenna była z reguły ziemia

kontrakt lenny był zawierany w symbolicznej formie :

hołd lenny - składał go wasal klęcząc przed seniorem ,z odkrytą głową ,mając ręce złożone w jego dłoniach ,składał przysięgę wierności

inwestytura - senior wręczał wasalowi jakiś przedmiot symbolizujący przedmit będący lennem

obowiązki wasala i seniora :

obowiązki wojskowe - służba w wyprawie wojennej seniora (do 40 dni w roku) ,kawalkada (krótka wyprawa zbrojna) ,służba garnizonowa

obowiązek rady - przejęcie przez wasali w imieniu seniora sądwnictwa i administracji na terenie seniorii

świadczenie finansowe - jednorazowe opłaty z okazji odnowienia lenna, zmiany w osobie wasala ,pasowania na rycerza seniora lub jego syna ,ślub córki lub siostry seniora ,wykupienie seniora z niewoli , wyruszenie seniora na krucjatę

czas trwania stosunku lennego - początkowo dożywotnio ,później był dziedziczny :

stosunek lenny mógł wygasnąć w przypadku bezdzietnego lenna - wracało ono do seniora lub felonii

sankcje :

jeżeli wasal nie dopełnił obowiązków wobec seniora jako wasal winny felonii był sądzony przez sąd parów na dworze seniora i mógł być pozbawiony lenna przez konfiskatę

jeżeli senior nie dopełnił obowiązków wobec wasala stosunek lenny mógł ulec rozwiązaniu ,ale wasal pozostawał na swoim miejscu w hierarchii lennej

hierarchia lenna :

była wielostopniowa ,na jej szcycie był król a na dnie chłopi którzy byli związani z seniorem stosunkami poddańczymi

obowiązywała zasada :"Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem"

zasada hommagium ligium - wasal zastrzegał się ,że będzie w pierwszej kolejności obsugiwał jednego seniora w przypadku wojny pomiędzy seniorami któremu podlega

ustrój lenny przyczynił się do dezintegracji państwa ,pogłębienia anarchii

rodzaje własności feudalnej :

własność podzielona (zwierzchnia)

własność alodialna - własność wolna .którą wasal mógł dysponować na wypadek śmierci

stany społeczne :

szlachecki

mieszczański

duchowny

rodzaje następstwa tronu :

system elekcyjności tronu

system dziedziczności tronu

system mieszany (elekcyjny w dynastii)

formy państwa feudalnego :

monarchia wczesnofeudalna

rozdrobnienie feudalne

monarchia stanowa

monarchia absolutna



c)Francja w okresie rozdrobnienia feudalnego :



stosunki społeczno - gospodarcze :

rozkwit handlu spowodowany kraucjatami i przywróceniem ontaktów Europy z Bliskim Wschodem

rozwój miast i rolnictwa

wykształcenie się stanów :



stan szlachecki - o przynależności do stanu zaczęło decydować pochodzenie ,a nie stan posiadania (1275 - król ustalił zasadę ,że nabycie lenna przez nieszlachcica nie oznacza wejścia do szlachty) , szlachectwo stało się zamkniętą dziedziczną grupą

stan duchowny - wyodrębił się na mocy przyznanych przywilejów :

wyłączne prawo do korzystania z beneficjów kościelnych

osoby duchowne podlegały osobnemu sądownictwu kościelnemu

duchowieństwo było wolne od podatku

duchowieństwo było zwolnione od służby wojskowej

stan mieszczański - był to stan dziedziczny ,można było do niego wejść przez przebywanie przez 1 rok i 1 dzień w mieście bądź przez otrzymanie obywatelstwa od władz miejskich ,wyróżniamy 3 grupy mieszczaństwa :patrycjat ,pospulstwo ,biedota

poddani :

osobiści - byli przywiązani do ziemi ,której nie mieli prawa opuścić ;świadczyli specjalny podatek oraz byli w sposób dowolny obciążani świadczeniami przez pana ;nie mieli prawa występować w sądzie jako świadkowie ;nie mogli bez zgody pana wchodzić do stanu duchownego ;mogli zawierać małżeństwo za zgodą pana ;nie mogli dysponować na wypadek śmierci swym majątkiem

gruntowi - mogli oni wyzwolić się z poddaństwa opuszczając grunt obciążony

chłopi czynszownicy - świadczyli rentę feudalną w określonej wysokości

na podstawie przywileju stawały się nową instytucją prawną wyodrębnioną od reszty kraju :

miasta prewotalne - miały mały zakres samorządu ,władzę sprawował przedstawiciel pana miasta - prewot ,sądownictwo sprawował prewot z udziałem ławników wybieranych spośród mieszczan

miasta komunalne - miały rozległy samorząd ,było niezależne od pana miasta (jego urzędnicy nie przebywali w mieście) , głównym organem było zebranie obywateli ,które miało władzę prawodawczą i wybierało władze miejskie ,władze administracyjną sprawowali ławnicy z merem na czele wybierani na określoną kadencję

miasta konsularne - podobne swobody jak miasta komunalne , ustrój na wzór miast włoskich ,ogólne zgromadzenie obywateli powoływało władze miejskie (konsulów) na rok

na terenie swojej domeny posiadał i wykonywał władzę jako książę Franków (miał władzę podobną do tej jaką posiadali wielcy seniorzy w swoich włościach)

jako król Francji przysługiwały mu zwierzchnie uprawnienia na terenie całego królewstwa wobec władców ,którzy uważali się za suwerennych w swoich senioriach

król stał na czele hierarchii lennej - podlegali mu wszyscy władcy senioralni

przysługiwały mu prawa senioralne jako największemu seniorowi :

prawo do lenn bezdzietnych

prawo do lenn skonfiskowanych (Filip August odebrał królowi angielskiemu lenna francuskie i inkorporował ja do domeny królewskiej)

prawo dziedziczenia lenn na kobiety(hrabstwa Tuluzy i Szampani weszły do domeny królewskiej poprzez małżeństwa z dziedziczkami tych lenn)

prawo do kupna lenn

zabezpieczał kraj przed atakami z zewnątrz i zapewniał pokój wewnętrzny

miał prawo do zwołania pospolitego ruszenia w razie zagrożenia granic (1124 Ludwik Gruby obronił Francję przed najazdem cesarza Henryka V ,a 1124 Filip August pod Bouvinas pokonał Jana bez Ziemi)

wojny prywatne :

feudałowie mieli prawo prowadzenia wojen prywatnych

stały się powszechnym sposobem dochodzenia praw

kościelne sposoby przeciwdziałania wojnom prywatnym :

pokój boży - chronił przed wojną osoby nie prowadzące wojny i urządzenia urzeczności publicznej

rozejm boży - zakaz prowadzenia wojny w ustalone dni (święta ,niedziele) pod groźbą ekskomuniki

1258 - Ludwik IX zabrania wojen prywatnych

XV - ustanie zjawiska wojen prywatnych

sąd królewski był właściwy dla :

spraw między wasalami

spraw między wasalami a królem

sąd królewski mógł wkroczyć w kompetencje seniora ,gdy :

sprawa dotycząca czynów skierowanych przeciw osobie króla (obraza króla ,fałszerstwo monet)

w przypadku odmowy przez seniora wymiaru sprawiedliwości

apelacja :

początkowo w przypadku nagany sędziego przez strony obywał się sąd boży (w XIII wieku wprowadzono zakaz prwadzenia pojedynku w wypadku nagany sędziego)

od XIII wieku do sądu królewskiego wpływały apelacje

początkowo tron był elekcyjny (od 987 - elekcja Hugona Kapeta) ; wyboru dokonywali możni świeccy i duchowni

przyczyny przekształcenia się tronu elekcyjnego w dziedziczny na zasadzie primogenitury :

wyznaczenie przez Hugona Kapeta swojego króla jako następce tronu za życia (jako król desygnowany)

Kapetyngowie w momencie zgonu mieli dorosłych synów

Filip August jako pierwszy nie musiał wyznaczyć swojego syna na następcę

Kapetyngowie w celu zdobycia sobie poparcia wśród feudałów często zwoływali Rady Nadworne (kurie) ;brali w nich udział wszystcy feudałowie ,których król życzył sobie widzieć

kuria była potrzebna królowi do pomocy w zarządzie państwem

w XIII wieku do kurii zaczęły wchodzić elementy fachowe

na przełomie XIII/XIV z kurii wyodrębniło się :

Ścisła Rada Królewska

Parlament (organ sądowy)

Izba Obrachunkowa

Stany Generalne

seneszal - stał na czele wojska i miał szerokie uprawnienia sądowe ;w 1197 Filip August zlikwidował ten urząd

kanclerz - zazwyczaj duchowny ;stał na czele kancelarii królewskiej ;po 1197 zajmował się również sądownictwem ;w 1227 zaprzestano obsadzania urzędu kanclerza i powierzono jego funkcję strażnikowi pieczęci

konetabl - stał na czele wojska

sprawowali sądownictwo I instancji w sprawach drobnych .sprawach szlachty i przyjmowali apelacje od sądów prewotalnych

ściagani należności skarbowe należne królowi



położenie ludności wiejskiej - wyróżniamy 2 podstawowe kategorie ludności wiejskiej :



powstanie miast :



władza królewska :

król posiadał dwa rodzaje uprawnień :



królowie francuscy byli koronowani w katedrze w Reims

król - najwyższy zwierzchnik lenny :



król - strażnik pokoju :



król - najwyższy sędzia :



następstwo tronu :



organy centralne o charakterze kolegialnym :

kuria królewska :



organy centralne :

najwięksi dygnitarze koronni wywodzili się z wielkich feudałów ,a ich urzędy zazwyczaj były dziedziczne

wszelkie ważniejsze akty królewskie wymagały zgody dygnitarzy

najważniejsze urzędy :



urzędy lokalne :

wprowadzono w domenach królewskich nowy podział administracyjny

Kapetyngowie powierzyli zarząd domeny kasztelanom ,ale w związku z zawłaszczeniem przez nich urzędówwprowadzono nowy urząd - prewotów

prewoci - rekrutowali się ze sfer niższych ;mieli funkcję skarbowe ;brali urząd w dzierżawę za określoną kwotę ,którą musieli odstawić do skarbu ,a wygospodarowaną nadwyżkę zatrzymywali dla siebie

baliwaty - obszar Francji był podzielony na tzw. baliwaty zarządzane przez baliwów ;pierwotnie urząd baliwa był urzędem wędrownym ;baliwowie pobierali pensje ;posiadali szerokie uprawnienia :



gromadzili oddziały dostarczane przez wasali

źródła prawa :

podstawowym źródłem prawa było prawo zwyczajowe

weszła w życie zasada terytorialności prawa

księgi prawa zwyczajowego :

księga prawa zwyczajowego Normandii

księga prawa zwyczajowego okręgu Clermont

rozwój nauki prawa rzymskiego (uniwersytet w Bolonii):

szkoła glosatorów

szkoła postglosatorów

powstanie prawa kanonicznego :

dekret Gracjana

Corpus Iuris Canonici



d)Francja w okresie monarchii stanowej :



rozwój społeczno - gospodarczy :

od połowy XIV wieku Francja przeżyła kryzys gospodarczy :



przeludnienie kraju

utrata roli głównego pośrednika między handlem śródziemnomorskim ,a północnym

epidemie

klęski głodowe

państwo zaczęto traktować jako rzecz publiczną (zakaz nadawania apanaży synom królewskim ponieważ uznawano ,że domena królewska podlega prawu publicznemu

władza królewska docierała do wszystkich mieszkańców królestwa

koncepcje państwa wprowadzone przez legistów (grupę wykształconych prawników wywodzących się z mieszczaństwa ,bądź drobnej szlachty):

"król jest najwyższym zwierzchnikiem lenn w królewstwie" - zasada uprawniała krola do kontroli wszystkich stosunków lennych ponad głowami bezpośrednich wasali

"król jest źródłem wszelkiej sprawiedliwości" - zapewniała sądownictwu królewskiemu zwierzchnictwo nad wszystkimi sądami w kraju

"król jest cesarzem w swoim królewstwie" - podkreślała niezależność króli francuskich od cesarzy ;przyznanie królowi władzy absolutnej

system agnatyczny (wykluczenie kobiet) - królewstwo przechodzi niepodzielnie na najstarszego syna na zasadzie primogentury

teoria statutowa - królowie nie mieli prawa dysponować królewstwem jak swoją własnością prywatną ,koronę objął najstarszy syn Henryka VI jako prawowity następca tronu

regencje - następca tronu (delfin) nawet niepełnoletni stawał się królem przez sam fakt śmierci swojego poprzednika ;rządy opiekuńcze przejmowała wtedy zazwyczaj królowa matka ;w XVI wieku obniżono granicę pełnoletności z 20 na 14 lat

geneza Stanów Generalnych :

zgromadzenia feudalne przekształciły się w reprezentację stanową

skład nie miał arystokratycznego charakteru ,brali w nich udział również przedstawiciele miast

osoby będące uczestnikami zgromadzeń reprezentowały interesy stanów do których należały

pierwsze zebranie Stanów Generalnych miało miejsce w 1302 za panowania Filipa Pięknego w Paryżu ponieważ władca potrzebował pomocy stanów w sporze z papieżem Bonifacym VIII

kolejne zgromadzenie Stanów Generalnych miało miejsce w 1308 kiedy Filip Piękn potrzebował wsparcia przy likwidacji zakony templariuszy

uprawnienia Stanów Generalnych :

uchwalanie podatków :

na tym tle ukształtował się spór król - Stany ponieważ król naległ na wprowadzenie stałego podatku dla wszystkich na co nie chciały się zgodzić Stany

1357 - podczas powstania dowodzonego przez Stefana Marcela Stany zdobyły uprawnienia do periodycznego zbierania się 2 razy w roku w celu kontroli nad podatkami i wymogły na królu zgodę na wprowadzenia przedstawiciela Stanów do ścisłej Rady Królewskiej

1439 - uchwalenie przez Stany stałego podatku na utrzymanie stałej armii tzw.Taille czyli podatku stałego , bezpośrednio pobieranego od dochodów ,płaconego przez ludność nieszklachecką ,zastąpił od Aide Royal z 1435 (początek upadku znaczenia politycznego Stanów)

1484 - Stany zebrały się po raz ostatni ,potem przez około 70 lat nie zwoływano ich (kształtowanie się monarchii absolutnej)

wyrażenie zgody na prowadzenie wojny

prawo przedstawiania zażaleń i postulatów dotyczących naprawy urządzeń państwowych

prawo wyrażania zgody na alienację domeny

prawo wyboru króla w przypadku wygaśnięcia dynastii

skład i organizacja Stanów :

Stany mogły być zwoływane przez króla w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym

od XV wieku obowiązywał system wyborczy :

baliwowie i seneszelowie zwoływali szlachtę i duchowieństwo na zgromadzenia ,które delegowały deputowanych na Stany Genralne

deputowani otzrymywali instrukcje mające charakter wiążący

reprezentacja 3 stanów obradowała oddzielnie ,a jednomyślność wszystkich stanów była niezbędna do podjęcia uchwały

zgromadzenia o podobnym charakterze co Stany Generalne lecz zwoływane w obrębie prowincji

były często zwoływane w celu nałożenia podatków przez króla gdyż łatwo mu było narzucić im swoją wolę

organ wyłoniony z Rady Królewskiej w celu sądzenia w imieniu króla

składał się z wykształconych prawników ,sędziów zawodowych od XV wieku mianowanych dożywotnio

sądził w określonych terminach i posiadał stałą siedzibę (w Paryżu na wyspie Cite) ;później istniało 16 Parlamentów na terytorium całej Francji

w przypadku rozpatrywania spraw związanych z arystokracją sądził jako Sąd Parów

był sądem najwyższej instancji właściwym dla wszystkich spraw

działał przede wszystkim jako sąd apelacyjny

nie było apelacji od wyroków Parlamentu ,mogła je jedynie skasować Rada Królewska

Parlament miał prawo rejestrowania ustaw królewskich

wykształciła się z Rady Królewskiej

zajmowała się kontrolą niższych organów skarbowych i sprawowała sądownictwo w sprawach skarbowych

kontrolę nad lokalnymi organami skarbowymi sprawowali skarbnicy Francji powoływani przez króla

organ powoływany przez stany

uchwalał podatki ,zajmował się ich ściaganiem i repartycją



druga połowa XV wieku - odrodzenie gospodarcze

wyodrębnienie się 3 stanów :szlachty ,duchowieńsatwa ,stanu trzeciego (mieszczaństwo i chłopi)

władza królewska :

zmiana charakteru władzy królewskiej w XIV wieku :



następstwo tronu :



organy centralne o charakterze kolegialnym (kształtowanie się reprezentacji stanowej)

Stany Generalne :



Stany Prowincjonalne :



Parlament :



Izba Obrachunkowa :



urzędy centralne - ?

urzędy lokalne :

Stany Prowincjonalne :



poborcy - urzędnicy królewscy podporządkowani skarbnikom sprawujący lokalny zarząd dochodów z podatków

generałowie finansowi i elekci - urzędy powałane przez Stany Generalne w celu ściagania podatków nadzwyczajnych ;kraj był podzielony na okręgi skarbowe (elekcje) podlegające kolegium 3 elektów wybieranych z każdego stanu jeden ;na szczeblu centralnym władzę posiadało 4 generałów finansowych



e)Niemcy wczesnośredniowieczne i późnośredniowieczne :



stosunki społeczno - gospodarcze :



kraj zróżnicowany gospodarczo ,na północy dominował handel i związany z tym rozwój miast ,południe typowo rolnicze

stany społeczne :

stan szlachecki - od XIII zakaz przyjmowania chłopów do służby rycerskiej oraz pasowania chłopa na rycerza ,o przynależności decydowało urodzenie z ojca szlachcica ,istniała hierarchia szlachty na bezpośrednich wasali królewskich ,wolne rycerstwo i szlachte krajową

ludność wiejska - nie wszędzie wykształciło się poddaństwo ,od XII gospodarka czynszowa ,na obszarach zabranym Słowianom chłopi mogli się osiedlać uzyskując wolność osobistą (np. Tyrol , Fryzja) ,istniały 2 kategorie chłopów :



poddaństwo osobiste - poddani zawyczaj byli osadzeni na dworze pana jako służba

poddaństwo gruntowe - poddany był dziedzicznie przywiązany do danego gruntu i nie mógł go bez zgody pana opuścić



mieszczaństwo - stan był otwarty (kto schronił się w mieście przez rok i 6 niedziel tens tawał się wolnym)



rozwój miast :



rodzaje miast :

miasta cesarskie - zakładane przez królów w celu osłabiania władztw szczepowych ,podlegały bezpośrednio królowi ,były związane wobec króla do świadczeń pieniężnych i wojskowych

miasta biskupie - wyzwolone spod zwierzchnictwa biskupów , podporządkowane królowi ,miały większy samorząd niż miasta cesarskie

miasta krajowe - zakładane przez świeckich władców terytorialnych , pozostawali w większej lub mniejszej zależności od swych panów

ustrój miast :

system filiarny - przy zakładaniu nowych miast opierano się na sprawdzonych wzorcach i ustalano ich usrój na podstawie ustroju miast założonych wcześniej

rada miejska - złożona z rajców wybieranych przez obuwateli

burmistrz - sprawował funkcje administracyjne ,wybierany zazwyczaj na okres roku

wójtowie - urzędnicy pana amiasta sprawujący w miastach sądownictwo ,urząd wykupiny z czasem przez miasta



władza cesarska :



wiek X - połowa XIII :

962 - król niemiecki Otton I przyjął z rąk papieskich rzymską koronę cesarską

królowie osobno koronowali się na króla Niemiec w Akwizgranie oraz osobno przyjmowali koronę cesarską w Rzymie

koronacja Ottona I nawiązywała do starożytnej koncepcji państwa uniwersalnego - ówczesny świat chrześcijański miał 2 zwierzchników :papieża sprawującego uniwersalną władzę duchową i cesarza ,którego zadaniem była obrona pokoju w świecie chrześcijańskim i walka z poganami ;doprowadziło to do 2 głównych problemów :



cesarze uważali się za panów świata ;cesarze panowali oprócz Niemiec w Burgundii ,Królestwie Włoskim ,a Fryderyk II panował w Królestwie Sycylii ; uważali ,że mają prawo do zwierzchnictwa nad nawróconymi ludami pogańskimi - w imię tej teorii Fryderyk II roztoczył opiekę nad zakonem krzyżackim w Prusach ;głosili ,że tylko oni mogą nadawać monarchom korony królewskie

cesarze uważali się za zwierzchników Kościoła i pretendowali do prawa obsadzenia tronu papiskiego i do prawa składania papieży z urzędu ,z kolei papieże zmierzali do zdobycia prawa obsadzania tronu cesarskiego i składania cesarzy z tronu - nie wykluczając możliwości odłączenia korony cesarskiej od Królestwa Niemiec ;na tym tle wybuchl w XIII konflikt między papieżem Innocentym III a cesarzem Fryderykiem II zakończony złożeniem z tronu Fryderyka II i odsunięciem od władzy całej dynasti Hohenstaufów

monarchia niemiecka była monarchią elekcyjną

królowie zwykli desygnować za życia swojego następcę i za życia przeprowadzali jego wybór

utrwaliła się zasada ,że prawo do tronu ma syn króla i że elekcja odbywa się w obrębie rodu co niekiedy prowadziło do podwójnej elekcji i walk o tron

teoria "kurialna" - zwierzchnictwo nad władzą świecką przysługuje władzy kościelnej

teoria "imperialna" - głosiła równość władzy świeckiej i kościelnej z przewagą władzy świeckiej

teoria "koncyliarna" - głosiła zwierzchność soboru nad papieżem ; proklamowana na soborze w Konstancji (1414 -1418) ;ograniczała wpływ Kościoła na władzę świecką ,monarchowie uzyskali wpływ na obsadzanie biskupstw itp

została unormowana w 1356 przez cesarza Karola IV w Złotej Bulli i obowiązywała do końca istnienia Rzeszy w 1806

określono liczbę elektorów (kurfirstów) na 7 - 4 stanowili książęta świeccy (król czeski ,palatyn Renu ,margrabia Magdeburski ,książę saski) i 3 kościelnych(arcybiskupi Moguncji ,Kolonii i Trewiru)

wybór króla miał mieć miejsce we Frankfurcie nad Menem

elektorzy wybierali "króla niemieckiego mającego zostać cesarzem"



król niemiecki był przedstawicielem państwa na zewnątrz (prawo do prowadzenia polityki zagranicznej ,prawo do wypowiadania wojny i zawierania pokoju) ;był wodzem naczelnym armii ;jego władza pochodziła od Boga co wzmacniało jego autorytet ;posiadał liczne przywileje ekonomiczne tzw.regalia (prawa do bicia monety, pobierania ceł ,nadawania praw targowych, regale górnicze)

następstwo tronu :



połowa XIII wieku - wiek XV :

nastąpił upadek władzy królewskiej w Niemczech i zmierzch uniwersalizmu cesarskiego

istniały 3 teorie władzy :



od XV wieku cesarstwo rzymskie było już tylko "Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego"

następstwo tronu :



spór o inwestyturę i dominium mundi :



962 - przyjmuje się za umowny początek sporu o inwestyturę ;Otton I wydał dokument w którym stwierdzał ,że każdy papież ma być wybierany za zgodą cesarza a koronę cesarską mogą nosić tylko władcy niemieccy

reformy kluniackie (od opactwa w Cluny) :

Kościół zarządził wybór opatów bez czynnika zewnętrznego

bezwzględne posłuszeństwo zakonników opatowi i papieżowi

papież Grzegorz VII (1075 - "Dictatus papae") :

decyzji papieża nikt nie może zminiać

nie można sądzić papieża

tylko papież może nadawać inwestyturę duchownym

tylko papież dysponuje koroną cesarską

papież nie może zwolnić poddanych z przysięgi wierności władcy

1077 - cesarz ukarza się przed papieżem

1084 - Henryk IV detronizuje papieża Grzegorza VII i tronizuje papieża Klemensa III, który nadaje mu kornę cesarską

kolejny papież Urban II detronizuje Henryka IV

1122 - konkordat w Wormacji :

Kościół dostaje prawo do obsadzania biskupstw przez wybory kanoniczne

cesarze mają prawo jedynie do nadania uposażenia biskupiego

król miał możliwość odmowy nadania inwestytury przyszłemu bisupowi

cesarze uważali się za zwierzchników Kościoła i pretendowali do prawa obsadzenia tronu papiskiego i do prawa składania papieży z urzędu ,z kolei papieże zmierzali do zdobycia prawa obsadzania tronu cesarskiego i składania cesarzy z tronu - nie wykluczając możliwości odłączenia korony cesarskiej od Królestwa Niemiec ;na tym tle wybuchl w XIII konflikt między papieżem Innocentym III a cesarzem Fryderykiem II zakończony złożeniem z tronu Fryderyka II i odsunięciem od władzy całej dynasti Hohenstaufów

Wielkie Bezkrólewie (1254 - 73) - władza cesarka przestała faktycznie istnieć ,a Niemcy rozpadły się na drobne księstwa ;zakończyła się elekcją Rudolfa I Habsburga



kształtowanie się władztw terytorialnych :



od X wieku odrodziły się na terytorium Niemiec dawne księstwa szczepowe na których czele stali książęta (hercogowie) ;książęta wybierali ze swojego grona króla niemieckiego

królowie posiadali tzw. regale targowe - zakładali miasta cesarskie na terytoriach państw szczepowych ,aby rozbijać ich integralność ;miasta cesarskie podlegały bezpośrednio królowi ;w okresie rozkładu państwa uzyskały wiele przywilejów :prawa mennicze ,celne ,targowe ,zwierzchnictwo sądowe i wojskowe ;miasta były zobowiązane wobec cesarza do świadczeń wojskowych i pieniężnych

1180 - walki o tron pomiędzy dynastią Welfów (Henryk Lew) i Hohenstaufów (Fryderyk I) zakończona zwycięstwem Fryderyka I ;cesarze w celu osłabienia sił odśrodkowych w postaci ksiąstw szczepowych rozdawali ich terytoria w postaci lenn swoim zaufanym wasalom ;w ten sposób powstała klasa książąt Rzeszy dzierżących ziemie jako lenna bezpośrednio od króla

lenna książęce przekształcały się w coraz bardziej niezależne terytoria tzw. zwierzchnictwa terytorialne (Landeshoheit) dzięki przywilejom wymuszanych na cesarzach :

przywileje Fryderyka II :



1220 - wydany tylko dla książąt duchownych ;cesarz zrzekał się wykonywania niektórych regaliów na obszarze księstw ,prawa zakładania naowych miast na ich terenie

1232 - poszerzenie przywilejów na wszystkich książąt Rzeszy

regulowała sprawy elekcji królewskiej

król zrzekał się na obszarze władztw książąt elektorów wszystkich regaliów ;uznał najwyższe sądownictwo elektorów ,zakazując apelacji od sądów elektorskich do sądów królewskich oraz znosząc królewskie prawo ewokacji ;wprowadziła dziedziczność godności elektorskich według zasady primogenitury i niepodzielność terytoriów elektorskich



Złota Bulla Korola IV z 1356 :



Hoftag :



był to nadworny zjazd wasali królewskich

zjazd powoływał wedle uznania król wyznaczając miejsce ,termin i listę osób powołanych

od 1180 uczestniczyli w nich wszyscy książęta terytorialni i bezpośredni wasale Rzeszy ,od XIII wieku zaczęto też powoływać przedstawicieli miast cesarskich ; reprezentowali oni swoje terytoria - zjazd miał charakter organu federacyjnego

uczestnicy reprezentowali swoje księstwa lub miasta

Hoftag nie miał uprawnień ustawodawczych

uchwała Hoftagu była wymagana w 3 kwestiach :

podjęcia przez króla wyprawy koronacyjnej do Rzymu

powołania książąt Rzeszy na wyprawę wojenną

nałożenia podatków ogólnopaństwowych



urzędy centralne i lokalne :



urzędy centralne :

był to sztab urzędów nadwornych ,jak urząd kanclerza ,cześnika ,marszałka ; urzędy te z czasem stały się urzędami dziedzicznymi i były związane z lennami

funkcje nadworne w praktyce sprawowali ministeriałowie ,czyli osoby rekrutujące się z ludności niewolnej ,którym królowie i możnowładcy powierzali funkcje takie jak swoim wasalom (byli nagradzani pieniędzmi lub nadaniami ziemskimi ,pozostawali w zależności od swojego pana)

niektórzy władcy terytorialni zorganizowali własny ,dworski aparat państwowy :



rada nadworna - tworzyli ją zazwyczaj ochmistrz dworu i kanclerz

w związki z powiększeniem się władztw terytorialnych nastąpił zanik królewskiej administracji

landwójtowie - sprawowali zarząd dóbr koronnych ;wykonywali sądownictwo w imieniu króla

palatyni - urząd wprowadzony przez Ottona I dla sprawowania kontroli nad księstwami szczepowymi i pilnowania interesów króla na ich terenie (urząd uległ feudaliacji)

burgrabiowie - urzędy królewskie w miastach dla kontroli wykonywania przez mieszczan obowiązków wobec króla

langrawaty - księstwa terytorialne powstające z nadań dla urzędników królewskich

amtmani - nowi urzędnicy lokalni (sprawowali władzę w zastępstwie wójtów)

Landtagi - sejmiki krajowe :

uchwały przedstawicieli poszczególnych stanów zapadały w osobnych kolegiach (szlachta ,duchowieństwo ,ieszczaństwo , chłopi bardzo rzadko - ale np w Tyrolu)

posłowie byli uważani za reprezentantów swojego stanu

stany miało prawo oporu wobec władzy księcia we władztwie terytorialnym

najważniejszą funkcją było uchwalanie podatków ,ich ściąganie i administracja (w ten sposób powtał w Niemczech dualizm podatkowy)

Lantagi miały udział w zarządzie kraju i ustawodawstwie władztwa terytorialnego np. prawo wyrażania zgody na prowadzenie wojny i zawarcie pokoju ,wpływ na obsadę urzędników



urzędy lokalne :

urzędy królewskie :



urzędy książęce we władztwach terytorialnych :



urzędy stanowe we władztwach terytorialnych :



źródła prawa :



rozwój lokalnych praw zwyczajowych

prawo było zróżnicowane dla różnych stanów :

prawo ziemskie - właściwe dla szlachty ,Eike von Repkow "Zwierciadło Saskie" - spis prywatny ,najstarszy ,po łacienie i po niemiecku - początek niemieckiego języka prawniczego

prawo miejskie - zwyczajowe prawo lokalne stosowane w mieście ,dzięki systemowi filiarnemu miasta miały takie same systemy prawne ,źródła prawa : wyroki sądowe ,porady prawne ,ustawodawstwo miejskie ,akty praktyki sądów miejskich

prawo lenne - normowało stunki lenne ,wynikające z kontraktu między seniorem a wasalem

prawo dworskie - normowało stosunki prawne chłopskiej ludności poddańczej

prawo górnicze

XIV - XV wiek :

rozwój ustawodawstwa w księstwach terytorialnych

proces przenikania do Niemiec prawa rzymskiego i kanonicznego



f)Anglia w epoce wczesnośredniowieczenj :



Anglia w okresie anglo - saksońskim :



historia :

podbój Brytani przez ludy germańskie (Anglowie i Sasowie) :

V w.n.e - istniało kilka państw plemiennych na terytorium Brytani (Wessex , Essex , Sussex , Kent ,East Anglia ,Marcia ,Nortumbria - tzw. heptarchia)

VI w.n.e - przyjęcie chrześcijaństwa (arcybiskupstwo Canterbury)

IX w.n.e - zjednoczenie państwa przez Alfreda Wielkiego króla Wessexu

XI w.n.e - podbój Brytani przez Danie (Kanut Wielki)

struktura feudalna :

tenowie - możni właściciele ,którzy dzierzyli swoje posiadłości od króla (czasowo lub odwołalnie) ;posiadali oni liczne immunitety od króla

witenagemot - zgromadzenia na których król i tenowie podejmowali najważniejsze decyzję

państwo dzieliło się na hrabstwa (na czele ealdormanowie) ,a te na setnie ;w hrabstwach i setniach istniały zgromadzenia ludowe zajmujące się sądownictwem



cechy systemu lennego w państwie anglo - normandzkim :



rozdrobnienie ziem pojedyńczych feudałów na terenie całego królewstwa

zapobieganie łączenia urzędów z lennami (na terenie hrabstw władzę sprawowali urzędnicy królewscy - szeryfowie)

królewska ochrona przed nieprawym zawłaszczeniem ziem przez feudałów (Domesday Book - spis ludności

dwustopniowa hierarchia lenna :bezpośredni wasale królewscy i wasale lenników królewskich

królowie utrzymali zwierzchnictwo nad wszystkimi wasalami (nie obowiązywała zasada "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem")

hierarchia lenna służyła przede wszystkim do organizacji wojskowej kraju (ale utrzymał się równolegle system pospolitego ruszenia)

feudałowie mieli obowiązek uiszczać świadczenia pieniężne w razie wyprawy wojennej (tarczowe)od wasali chcących się uchylić od stawiennictwa wojskowego

swobodna alienacja lenn (lenno mogł nabyć oprócz rycerzy także wolny chłop czy mieszczanin)



stosunki społeczne :



feudałowie :

bezpośredni wasale korony - możnowładcy :



podlegali sądowi równych im bezpośrednich wasali korony (sąd parów)

wchodzili w skład Izby Lordów

należy do nich zaliczyć wyższe duchowieństwo

prawo obsadzania Izby Gmin



pośredni wasale korony :



ludność wiejska :

wolni chłopi - zwierzchnia własność ziemi należała do pana i jemu musieli świadczyć rentę ,mieli prawo opuszczać ziemię i alienować ją ,od XVI wieku wolni posiadacze ziemscy

willani - byli przywiązani do ziemi i podlegali podobnym ograniczeniom jak osobiści poddani w Niemczech ,od XVI dzierżawcy wieczyści gruntów pańśkich

miasta i mieszczanie :

XIII - XIV wiek - miasta zaczęły uzyskiwać osobowość prawną

miasta musiały świadczyć swojemu panu rentę ,miały przyznany samorząd (sądownictwo) ,mogły wysyłać soich przedstawicieli do Izby Lordów



władza królewska :



był właścicielem całej ziemi angielskiej

był najwyższym zwierzchnikiem lennym (cała ludność musiała mu złożyć przysięgę wierności np. przysięga w Salisbury - 1086)

źródła dochodów króla :

wpływy z dóbr królewskich

dochody z regaliów

anina składana przez całą ludność

dochody z lenn i tarczowe

był najwyższym strażnikiem pokoju

sprawował nadzór nad sądownictwem królewskim

był podporządkowany prawu boskiemu i prawu lennemu (dopiero od 1215 istniało prawo oporu - tak zdetronizowano Edwarda II i Ryszarda II)

następstwo tronu :

tron był dziedziczny w obrębie rodu

do sukcesji dopuszczone były także kobiety ,ale jedynie w przypadku braku męskiego potomstwa (system kognatyczny)

od 1301 następca tronu angielskiego nosił tytuł księcia Walii

1445 - 1448 rozegrała się wojna sukcesyjna (wojna Dwóch Róż) - tron przejął Henryk Tudor jako Henryk VII zapoczątkowywując nową dynatię)



urzędy centralne :



seneszel (steward) ,cześnik (buttler) ,komornik (chamberlain) , konetabl (constabl)

do XIII wieku wielki justycjariusz - główny pomocnik i zastępca króla

od XIV wieku kanclerz - sprawował pieczęć (kontrola nad dokumentami wychodzącymi z kancelarii królewskiej) , powierzono mu sąd kanclerski

kuria królewska :

dygnitarze nadworscy i bezpośredni wasalowie wezwani przez króla na naradę

miała charakter doradczy

wykonywała sądownictwo w sprawach między wasalami korony

wyróżniano Wielką Radę i Radę Zwyczajną

organy wywodzące się z kurii królewskiej :

Exchequer - najwyższy organ skarbowy ;był kasą skarbową ,instytucją kontrolującą rachunki ,trybunałem sądowym dla spraw skarbowych

Sąd Ławy Królewskiej i Sąd Spraw Pospolitych

Parlament



Rada Zwyczajna (od XII wieku ;skupiał grupę wyższych urzędników , blisko współpracujących z królem i przez niego powoływanych)



Wielka Karta Wolności 1215 :



wolność osobista - żaden wolny człowiek nie może być uwięziony ani pozbawiony mienia ,wyjęty spod prawa czy wygnany ,inaczej jak tylko na podstawie prawomocnego wyroku równych mu lub z mocy prawa krajowego

przywileje miast

dla nałożenia podatków potrzebna jest zgoda Rady Królewstwa (w jej skład wchodzili bezpośredni wasale króla)

prawo oporu w przypadku nie przestzegania przez króla postanowień Karty



kształtowanie się i kompetencje parlamentu :



geneza :



od 1213 królowie powoływali Wielką Radę w rozszerzonym składzie wzywając na nią wyznaczonych przez szeryfów przedstawicieli rycerstwa

1254 -1264 - delegaci przestawali być wybierani przez szeryfów ,a zaczęli być wybierani w hrabstwach

1265 - po zwycięstwie Szymona de Montfort nad Henrykiem III (pod Lewis) do Wielkiej Rady weszli także przedstawieciele miast

skład :

Izba Wyższa (Izba Lordów) - w jej skład wchodzili przedstawiciele Kościoła , możnowładcy (bezpośredni wasale króla) oraz osoby wprowadzone do Izby nadając im godność para)

Izba Niższa (Izba Gmin) :

w jej skład wchodzili przedstawiciele rycerstwa (hrabstw) i uprzywilejowanych miast

byli powoływani w drodze wyborów :

hrabstwa i miasta delegowały po 2 posłów

czynne prawo wyborcze - mieli właściciele ziemscy posiadający określone wysokie dochody i mieszczanie posiadający odpowiednio wysokie dochody

bierne prawo wyborcze - z hrabstwa wybierać można było tylko szlachcica ,w miastach decydowały dochody

funkcję przewodniczącego sprawował przedstawiciel rycerstwa (szlachty)

większość w Izbie Niższej posiadały miasta

do XV wieku posłowie byli związani instrukcjami poselskimi ,ale od XV wieku traktowano ich jako reprezentacje narodową

posłowie byli chronieni mirem królewskim

uprawnienia Parlamentu :

sądownictwo :

najwyższa instancja sądowa

instytucja sądzenia przestępstw popełnionych przez lordów (parów)

sądzenie spraw na podstawie impeachment (wniesienie skargi przez Izbę Gmin przeciw osobom oskarżonym o nadużycie władzy)

act of attainder - Parlament mógł uchwalić taką ustawę orzekającą karę śmierci lub wygnanie w stosunku do jakiegoś przedstawiciela władzy bez żadnego postępowania sądowego

finanse :

1297 - Parlament musiał wydać zgodę na wprowadzenie przez króla nowych podatków

ustawodawstwo :

XIV - żadna ustawa nie może być ważna bez zgody króla, Izby Lordów i Izby Gmin

projekt ustawy (bill) musiał być uchwalony kolejno przez obie Izby ,a następnie był przesyłany królowi do zatwierdzenia

król miał w Parlamencie stanowisko równorzędne z Izbą Lordów i z Izbą Gmin

król miał inicjatywę ustawodawczą

Parlament był zwoływany tylko na żądanie króla i to on decydował o miejscu ,w którym będą prowadzone obrady (zazwyczaj opactwo Westminsterskie)

cechy parlamentaryzmu :

parlament był dwuizbowy (Iba Wyższa - możnowładcy ,Izba Niższa - mieszczaństwo i szlachta) ;prawa wyborcze oparte na cenzusie majątkowym

podejmowanie przez Parlament uchwał w drodze kolejnego rozpatrywania spraw przez obie izby

król miał stanowisko równorzędne z obiema izbami Parlamentu

impeachment - forma kontroli Parlamentu nad organami władzy królewskiej

posłowie byli reprezentantami narodu i podlegali ochronie (nietykalność poselska)



zarząd lokalny :



Anglia dzieliła się na hrabstwa ,które były nadawane dziedzicznie jako lenna wybitnym wasalom (lennik hrabstwa nosił tytuł hrabiego)

faktyczną władzę w hrabstwach sprawowali nominowani przez króla szeryfowie , którzy pobierali uposażenie z części zebranych podatków

królowie nominowali sędziów pokoju (8 w hrabstwie) - zajmowali się sądownictwem i administracją ,musieli pochodzić z hrabstwa i płacić odpowiednio wysoki podatek

hrabstwa podzielone były na setnie

w miastach rozpowszechniony był samorząd - o obsadzie urzędów decydowało zgromadzenie mieszkańców



sądownictwo :



rozwinięte sądownictwo królewskie

1295 - Statuty Westminsterskie - król zrzekał się dalszego rozszerzania zakresu działalności swoich

funkcje sądowe wykonywała w imieniu króla kuria królewska podzielona na :

Izba Lordów - sąd najwyższej instancji odwoławczej oraz uprawnienia do sądzenia Lordów

Sąd Spraw Pospolitych - sprawy cywilne

Sąd Ławy Królewskiej - sprawy karne

Sąd Exchequeru - rozpatrywał skargi przeciw koronie w dziedzinie skarbowej

Sąd Kanclerski - załatwiał petycje kierowane do króla według zasad słuszności - equity

Sąd koronny delegowany - podział Anglii na 6 okręgów sądowych ,pełnił funkcje objazdowe i rozpatrywał sprawy cywilne i karne

Sądy przysięgłych - instytucja procesowa ze szczególną formą udziału czynnika ludowego ,przysięgły musiał wybrany spośród ziemian zamieszkłaych w hrabstwie i płacących odpowiedni podatek ,istniały 3 rodzaje Sądów przysięgłych :

Wielka Ława - składała się z 23 przysięgłych ,decydowała czy sprawę należy umorzyć czy nadać jej dalszy bieg

Ława orzekająca dla spraw karnych - składała się z ławy przysięgłych która decydowała o winie i fachowych sędziów nominowanych którzy decydowali o karze

Ława dla spraw cywilnych - składała się z ławy przysięgłych którzy orzekali o stanie faktycznym i sędziów fachowych którzy decydowali o karze



g)Państwo kijowskie :



powstanie państwa kijowskiego :



VI wieczni pisarze bizantyjscy piszą o Słowianach ,że dzielą się na plemiona posiadające swoich przywódców ,a najważniejsze sprawy rozstrzygane są na wiecach

VIII - IX - powstanie organizacji plemiennych

IX - początek jednoczenia się plemion spowodowany :

dogodnym położeniem na szlakach handlowych

zagrożenie zewnętrznymi atakami

IX - powstanie dwóch ośrodków państwowych :Nowogrodu i Kijowa ;zjednoczenia państw po pokonaniu przez władcę Nowogrodu - Olega Kijowa

okres 879 - 1054 w dziejach państwa kijowskiego był okresem umacniania się państwa :

podbito państwo Chazarów

obrona przed najazdem Pieczyngów

nawiązano stosunki handlowe z Bizancjum

988 - przyjęto chrzest z Bizancjum

1054 - podział państwa przez Jarosława pomiędzy synów doprowadził do walk pomiędzy potomkami o władcę zwierzchnią

XII - zjednoczenie państwa przez Włodzimierza Monomacha



stosunki społeczno - gospodarcze :



rozwój gospodarczy nastąpił wskutek korzystnego położenia na szlakach handlowych

struktura społeczna :

wolni chłopi (smerdowie) - posiadali własne gospodarstwa ,w XI wieku ta grupa zaczęła zanikać wskutek uzależniania się od panów

niewolni - rekrutowali się z jeńców wojennych ,osadzano ich na roli w zamian za rentę feudalną

chłopi poddani

panowie feudalni - bojarzy ,posiadali wielkie własności ziemskie ,byli zobowiązani do służby wojskowej ,przysługiwały im immunitety



władza książęca :



uprawnienia :

książę miał bardzo silną władzę :był najwyższym wodzem ,miał najwyższą władzę sądową ,administracyjną oraz ustawodawczą

państwo miało charakter patrymonialny

król posiadał Drużynę składającą się z ryczerzy ,którzy w ramach zapłaty dostawali ziemię - w ten sposób wykształcili się bojarzy

początkowo wielcy książęta kijowscy zarządza;i bezpośrednio tylko księstwem kijowskim ,a na innych ziemiach (podbitych) rządzili ich namiestnicy

w połowie X wieku usunięto miejscowe książęta (nadano państwu jednolity charakter)

następstwo tronu :

obowiązywały 3 zasady sukcesji tronu :

zasada senioratu - prawo do tronu miał najstarszy z rodu

zasada ojcowizny - prawo do tronu miali tylko potomkowie w lini prostej

elekcja



urzędy centralne :



urzędnicy rekrutowali się z dworu książęcego :

dworski - zarządca gospodarstwa królewskiego

wojewoda - dowódca sił wojskowych

zjazdy feudalne - zwoływane przez władcę w wyjątkowo wążnych sprawach ; obradowali na nich najważniejsi bojarzy (np .Lubacz ,Witiczew)



urzędy lokalne :



posadnicy (wołostielowie) - urzędnicy królewscy rezydujący w grodach ;posiadali fynkcje sądowe ,wojskowe ,skarbowe ;ich pomocnikami byli ciwunowie



źródła prawa :



prawo sądowe rozwijało się jako prawo zwyczajowe

X wiek - dogowory (traktaty) zawarte pomiędzy książętami kijowskimi i cesarzami bizantyjskimi dotyczące stosunków handlowych między państwami (zawarte są w nich przepisy prawa karnego ,prywatnego ,procesowego i prawa międzynarodowego prywatnego)

XI - Ruska Prawda (spis prawa zwyczajowego) :

spisany w języku ruskim najstarszy słowiański zbiór prawa

można wyróżnić 2 redakcje :



Krótką Prawdę - powstała później ,za panowania Jarosława i jego synów ;skrócona wersja Obszenej Prawdy

Obszerna Prawda - zawiera systematyczny zbiór przepisów zawartych w Krótkiej Prawdzie oraz szereg ustaw wydanych przez książąt kijowskich od czasów panowania Włodzimierza Monomacha



zawiera przepisy z dziedziny prawa sądowego :prawo karne ,procesowe i prywatne

obrazuje ówczesne stosunki pomiędzy stanami (na przykład za zabicie szlachcicia groziła sroższa kara niż za zabicie chłopa)

ugruntowała zasadę terytorialności prawa

przejęła dużo z prawa rzymskiego (przez Bizancjum)



h)Rosyjska monarchia stanowa :



rys historyczny :

okres zjednoczenia Rosji :

początek XVI - dołączenie Pskowa i księstwa Riazańskiego

rozbicie Złotej Ordy i zdobycie Chanatu Kazańskiego i Astrachańskiego

koniec XVI - panowanie rosyjskie sięga po Ural i Ob ,od połowy XVII - po morze Ochockie

1598 - wygasa dynastia Rurykowiczów (okres walk o tron ,dymitriada)

stosunki gospodarczo - społeczne :

rozwój gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej

poddaństwo

bojarowie :

monarchia podjęła walkę z możnowladcwem (bojarami)

w walce przeciw bojarom monarcha szukał poparcia w warstwie średniej szlachty

opricznina - część terytorium państwa z której wysiedlono bojarów ,by osiedlić ich w innych okręgach ,a ziemie rozdać dworianom

ludność wiejska :

panowie mieli prawo do samodzielnego wyznaczania pańszczyzny

chłopu przysługiwał 2 tygodniowy termin w roku w którym mógł opuścić wieś pana

pan mógł sprzedać chłopa bez ziemi ,chłop nie mógł zawrzeć małżeństwa bez zgody pana ,nie mógł wnosić przed sądem skargi przeciw panu

powstania chłopskie :Bołotnikowa ,Riazina

mieszczństwo :

goście - godność nadawana przez cara najbogatszym kupcom - nie musieli płacić podatków ,mogli nabywać ziemie

zróżnicowane majątkowo

ustrój państwa :

władza carska - była bardzo silna ,praktycznie nieograniczona

Sobór Ziemski :

w skład Soboru wchodziły :Duma Bojarska ,Święty Sobór , przedstawiciele dworiaństwa ,ludności miejskiej i strzelców

poszczególne stany obradowały osobno i podejmowały decyzje ,które nie były wiążące dla cara

stany dokonywały wyboru cara (zasada dziedziczności tronu w rodzinie Romanowów ustaliła się w końcu XVII wieku)

sobory uchwalały nowe podatki ,rozstrzygały sprawy wojny i pokoju , uchwalały ważne ustawy

Duma Bojarska :

organ doradczy cara

wchodziły do niej osoby powołane przez cara (utrata arystokratycznego charakteru)

współdziałała z carem przy załatwianiu najważniejszych spraw państwowych

miała uprawnienia sądowe jako instancja odwoławcza i sąd I instancji w sprawach o przestępstwa polityczne

podział administracyjny :

Prikazy - organa centralne powołane do zarządzania określonymi resortami zarządu centralnego ;na czele prigazów stał bojar ,który współpracował z grupą urzędników - diaków

podział kraju na powiaty ,w których władzę sprawowali namiestnicy został zniesiony przez Iwana IV ,który wprowadził organy samorządowe :

samorząd gubny - obejmował funkcje sądowe w zakresie ścigania i sądzenia rozbójników ;gubny starosta musiał być szlachcicem ,gubni przysięgli chłopami ,samorząd wybierał ogół mieszkańców

samorząd ziemski - miał uprawnienia sądowe (sądził sprawy tylko mieszczan),skarbowe ,gospodarcze i policyjne ,wybierani przez ogół mieszkańców

źródła prawa :

Sudiebnik - 1497 - prawo powszechne dla całego państwa ,przepisy dotyczą głównie sądownictwa i procesu

Carski Sudiebnik - 1550 - rozszerzona wersja z 1497 ,zawierała przepisy także z prawa karnego i cywilnego

Sobornoje Ułożenije - 1649 - około 1000 artykułów ze wszystkich dziedzin prawa ,obowiązywał do XIX wieku



i)Francuska monarchia absolutna :



rys historyczny :



trwały od Ludwika XI (1461) do Ludwika XVI (1789)

francuska monarchia absolutna przechodziła 3 okresy kryzysu :

druga połowa XVI wieku - reformacja

połowa XVII wieku - walki możnowładctwa o władzę ,zwycięstwo Ludwika XIII (kardynał Richelieu) ,Ludwik XIV (Mazarin) wchodzi na tron jako władca absolutny

druga połowa XVIII wieku - ponowanie Ludwika XV i Ludwika XVI



stosunki społeczno - gospodarcze :



stosunki gospodarcze :

rozwój kapitalizmu przy ciągłych strukturach feudalnych

merkantylizm - miarą bogactwa kraju jest ilość posiadanego złota i srebra (przewaga eksportu nad importem)

fizjokratyzm - prymat rolnictwa w życiu gospodarczym ,domagali się zniesienia wszelkich ograniczeń życia gospodarczego

stosunki społeczne :

duchowieństwo - podporządkowani sądownictwu kościelnemu ,wolność podatkowa ,od XVI spełniali na rzecz państwa określone przez siebie świadczenia ,podział na duchowieństwo niższe i wyższe

szlachta - monarchia absolutna otworzyła dostęp do stanu szlacheckiego :

szlachta rodowa :

szlachta dworska - arystokracja ,potomkowie dawnych feudałów

szlachta prowincjonalna - mieszkająca na stałe na wsi i czerpiąca dochody ze swoich dóbr

szlachta urzędnicza - osoby nobilitowane ,zazwyczaj pochodzenia mieszczańskiego

stan trzeci (mieszczaństwo ,chłopi) :

mieszcaństwo - wzrost znaczenia wskutek bogacenia się miast

chłopi - istnieli chłopi poddani i chłopi czynszowi



król :



król nie jest ograniczony w sojej władzy i nie podlega żadnym prawom ,poza prawami boskimi ,nie jest przed nikim odpowiedzialny

władza królewska jest jedyną władzą w państwie (omnipotencja) - do króla należy władza wykonawcza ,usawodacza ,sądowa

król decydował o wojnie i pokoju ,był naczelnym dowódcą

król sprawował zarząd krajem za pomocą centralistycznej i biurokratycznej administracji

prawa fundamentalne monarchii (prawa którym król musiał się podporządkować) - na straży praw fundamentalnych stał Parlament :

prawo następstwo tronu

niepozbywalność domeny królewskiej

król musi być katolikiem

władza królewska kest niezależna od władzy duchownej

uzasadnienie władzy absolutnej - Bodinus mówi ,że władza królewska nie jest ograniczona żadnym prawem i podlego tylko prawom boskim



urzędy centralne :



istnieją dwie kategorie urzędów :

dziedziczne

komisaryczne - obsadzane przez króla

administracja królewska oparta jest na urzędach obsadzanych przez króla

Parlament :

posiadał prawo do rejestracji ustaw

mógł przesyłać królowi remonstracje (poprawki do ustaw) - rodzaj weta zawieszającego

w przypadku nie przyjmowania przez Parlament ustaw królewskich król musiał udać się osobiście do Parlamentu paryskiego i wobec sędziów nakazywał przyjęcie ustawy lub uchwalić ustawę inną drogą (przez postanowienie Rady)

urzędy ministerialne :

kanclerz - trzymał pieczęć królewską ,sprawował nadzór wszystkich dokumentów królewskich ,był zwierzchnikiem sądów ,nadzorował funkcjonowanie wszystkich rad królewskich ,przewodniczył Radzie Stron (sprawy sądowe)

sekretarze stanu - wywodzili się z natoriuszy kancelarii królewskiej ;ich kompetencje były różne w zależności od okresu ,w XVI wieku wyróżniano resorty spraw zagranicznych ,spraw wojny ,spraw marynarki ,spraw dworu

Generalny kontroler finansów - zajmował się sprawami finansowymi (budżet , podatki) ,roboty publiczne ,rolnictwo ,handel ,przemysł

Ministeriat - kanclerz ,sekretarze stanu (4) ,generalny kontroler finansów :

ministrowie nie tworzyli żadnego kolegium ,współpracowali bezpśrednio z królem lub na posiedzeniach Rady Królewskiej

nie mieli prawa do podejmowaniu decyzji w swoim imieniu (decyzja należała zawsze do króla)

byli odpowiedzialni tylko przed królem

Rady Królewskie :

Rada Stron Procesowych - przewodniczył kanclerz ,brali w niej udział 4 sekretarze stanu ,arystokraci i 30 radców reprezentujących wszystkie trzy stany, pełniła funkcje sądowe - sąd kasacyjny ,trybunał kompetencyjny , stanowiła prototyp sądu administracyjnego

Rada Stanu - przewodniczył jej król ,w skład wchodziło kilka osób powołanych przez króla ,członków Rady nazywano ministrami stanu ,Rada zajmowała się najważniejszymi sprawami państwowymi

Rada Depesz - obradowała pod przewodnictwem króla z udziałem wszystkich ministrów członków Rady Stanu i właściwych ministrów ,przedmiotem jej obrad były sprawy wewnętrzne

Rada Finansowa - organ pomocniczy generalnego kontrolera finansowego

Stany Generalne :

ostatni raz zwołane w 1614 przez Marię Medici po śmierci Henryka IV (odtąd zamilkły na 175 lat)



urzędy lokalne :



gubernatorzy - zastąpili baliwów ,rekrutowali się z arystokracji ,byli mianowani na 3 lata i przebywali głównie na dworze królewskim ,a na teren swoich prowincji mogli się udawać tylko za zgodą króla (chodziło o nie prowokowanie tendencji separatystycznych w pańśtwie) ,ich uprawnienia przejęli intendenci

intendenci - sprawowali władzę w okręgach generalnych (było ich 30) ,nominowani przez króla w Radzie ,podporządkowani byli bezpośrednio Radzie Królewskiej ,od ich decyzji można się było odwołać tylko do Rady Królewskiej ,posiadali swoje biura ,na niższym szczeblu podporządkowani byli im subdelegaci rezydujący w głównych miastach okręgu generalnego



sądownictwo :



sądownictwo patrymonialne - podlegało kontroli królewskiej ,senior musiał powoływać kompetentnego sędziego ,od wyroków przysługiwała apelacja do sądów królewskich

sądownictwo kościelne - zakres kompetencji ograniczony do wewnętrznych spraw kościoła i do spraw małżeńskich

sądy miejskie - zajmowały się tylko drobnymi sprawami porządkowymi

sądownictwo królewskie :

delegowane :

Sądy patrymonialne

Sądy prewotalne - drobne sprawy cywilne i karne

Sądy baliwialne - sąd odwoławczy od sądów prewotalnych ,sąd I instancji dla szlachty

Sądy prezydialne - sądy odwoławcze od sądów baliwilnych

Parlament - sąd najwyższej instancji

zastrzeżone - wykonywał je król osobiście albo w Radzie Stron :

Placet - petycje skierowane do króla o sprawiedliwość

Listy opieczętowane - rozkaz królewski nakazujący wydanie wyroku skazującego bez sądu

ewokacja - prawo wniesienia przez króla każdej sprawy przed własne oblicze

Listy "committimus" i sądy komisarskie - prawo króla do przekazywania spraw pomiędzy sądami wedle jego uznania i prawo wyznaczenia specjanych sędziów

Kasacja wyroku

Listy sądowe - miał prawo zmiany orzeczonej kary



stosunek państwa do wyznań :



stosunki z Kościołem katolickim :

spór o obsadzanie urzędów kościelnych :

wyższe beneficja kościelne obsadzane były w drodze wyboru kanonicznego (wybory katedralne)

1432 - sobór w Bazylei uchwalił tezę o wyższości soboru nad papieżem

1438 - Sankcja Pragmatyczna z Bourges - wybór kanoniczny biskuów , ale król ma prawo zalecić elektorom własnego kandydata

1516 - konkordat w Bolonii - król przedstawiał swojego kandydata papieżowi ,papież nadawał mu inwestyturę kanoniczną ,po czym kandydat składał królowi przysięgę wierności i przyjmował od niego beneficjum

gallikanizm - tendencje do stworzenia odrębnego francuskiego Kościoła narodowego

stosunki z protestantami :

1598 - edykt nantejski ,Henryk IV - hugenoci uzyskali równouprawnienie z katolikami i równy dostęp do urzędów ,jednak kult protestancki mogli swobodnie uprawiać tylko prywatnie ,kult publiczny przyznano im tam gdzie kult był poprzednio sprawowany i w miejscowościach ,które należały do pana wyznania kalwińskiego ,przyznano im 124 miejscowości

1629 - kardynał Richelieu siłą odebrał hugenotom posiadane twierdze

1685 - Ludwik XIV odwołał edykt nantejski



źródła prawa :



rozwój prawa zwyczajowego i wpływ prawa rzymskiego (baliwowie spisywali prawa zwyczajowe w soich okręgach)

ustawodawstwo królewskie :

ordynans o postępowaniu cywilnym z 1667 - kodyfikacja prawa cywilnego

ordynans o postępowaniu karnym z 1670 -

ordynans o handlu z 1673



j)Niemcy w wieku XVI - XVIIII :



typy terytoriów niemieckich :



księstwa (świeckie księstwa Rzeszy ,księstwa biskupie ,mniejsze terytoria świeckie i kościelne)

miasta Reszy

posiadłości wolnych rycerzy



stosunki społeczno - gospodarcze :



szlachta :

szlachta wyższa :

elektorzy - wchodzili w skład kolegium wybierającego cesarza

książęta - władcy na rozległych terytoriach ,którzy zasidali w Sejmie Rzeszy jako wiryliści

nieksiążęta - władcy na bezpośrednio zależnych od Rzeszy terytoriach , zasiadali w Sejmie ,ale nie mieli indywidualnych głosów

szlachta krajowa - szlachta osiadła we władztwach terytorialnych ,miała wpływ na zarząd władztw ,posiadała liczne przywileje ,ale nie miała reprezentacji w Sejmie

wolne rycerstwo Rzeszy - rycerze bezpośrednio zależni od cesarza

duchwieństwo - wyższe duchowieństwo nie miało własnej reprezentacji w Sejmie , chodzili w skład tych samych kolegiów co przedstawiciele świeccy

mieszczańśtwo

ludność wiejska



Reichstag :



powstał przez zreformowanie Hoftagu

jego skład tworzyli zwierzchnicy terytorium Rzeszy i przedstawiciele miast Rzeszy (organ miał charakter federalistyczny)

uprawnienia Reichstagu :

ustawodawstwo w sprawach Rzeszy

decyzja o wojnie lub pokoju

zawieranie traktatów międzynarodowych

uchwały podatkowe

sprawy rekrutacji wojska

uchwały Reichstagu wymagały akceptacji cesarza

Reichstag zwoływał cesarz za zgodą elektorów i wyznaczał miejsce odbycia się sesji

w okresie przerw między sesjami funkcjonowała wybrana przez Reichstag komisja tzw. Deputacja ,której uchwały podlegaly zatwierdzeniu przez cesarza (w 1663 Reichstag przekształcił się w sejm nieustający z siedzibą w Regensburgu - wtedy zamiast władców zasiadali w nim ich posłowie ,którzy byli związani instrukcjami od władcy)

w skład Sejmu Rzeszy wchodziły 3 kolegia :

kolegium książąt elektorów

kolegium książąt Rzeszy - wchodzili wszyscy (oprócz elektorów) władcy terytorialni bezpośrednio podporządkowani cesarzowi i posiadający tzw.stanowość państwową ;właściwi książęta świeccy i duchowni mieli głosy wirylsne (94) pozostali członkowie (141) mieli głosy razem 6 głosów kurialnych

kolegium miast - kologium miast tworzyło dwie ławay (reńską i szwabską) , każde miasto miało 1 głos

wniosek uchwalony przez wszystkie 3 kolegia stawał się ustawą po zatwierdzeniu przez cesarza

wszystkie uchwały ogłoszone na jednej sesji ogłaszano jako reces cesarski



urzędy centralne i lokalne :



reformy państwa z panowania Fryderyka III ,Maksymiliana I i Karola V :

1512 - podzielono Rzesze na 10 obwodów

1495 - wprowadzono Sąd Kameralny Rzeszy

urzędy centralne :

organa doradcze cesarza (kancelaria i Rada Nadworna) stopiły się z organami centralnymi krajów dziedzicznych (kanclerzem był nominalnie arcybiskup Moguncji); Rada Nadworna Rzeszy ,obsadzana przez cesarza ,posiadała w XVII wieku jedynie niektóre sądowe uprawnienia

administracja królewska praktycznie całkowicie zniknęła na terytorium Rzeszy, ponieważ wiele jej terytoriów przybrało postać samodzielnych państw:



o charakterze publicznoprawnym :

tron dziedziczony w drodze primogenitiry

zasada niepodzielności państwa jako rzeczy publicznej

władza monarsza jest to powierzony przez Boga urząd ,a zadaniem monatchy jest dbać o troskę ogółu

suwerenność na zewnątrz :

pokój westfalski z 1648 przyznał państwom Rzeszy suwerenność i prawo do prowadzenia niezależnej polityki zagranicznej (zakaz zawierania przez książąt Rzeszy przymierzy przeciw Rzeszy i prowadzenia wojny z cesarzem lub między sobą)

suwerenność wewnętrzna :

monarchie stanowe - podział zwierzchnictwa państwowego między władców i stany reprezentowane przez Landtag (Wirtembergia ,Hanower)

monarchie absolutne - całość władzy w państwie należała do monarchy (Prusy .Austria)



Sąd Kameralny Rzeszy :



powołany do życia 1495 ,powstał jako trybunał dla całej Rzeszy

kompetencje :

sąd pierwszej instancji - rozsrzygał spory między władcami terytorialnymi , między osobami podlegającymi różnym władcom oraz skargi cywilne przeciw władcom tertorialnym

sąd odwoławczy - rozpatrywał apelacje w sprawch cywilnych od wyroków sądów władców terytorialnych jeśli wartość przedmiotu sporu wynosiła > 400 talarów (działalnosć jako sądu odwoławczego malała ponieważ część władców posiadało privilegium de non appelando)

cesarz nie miał żadnego wpływu na działalność Sądu Kameralnego Rzeszy

skład :

król powoływał przewodniczącego i 4 przewodniczących senatów sądowych

stanowiska asesorów 16 - 50 wybierały stany ;połowa miała pochodzić z mieszczaństwa ,a połowa ze szlachty

sądził na podstawie ustaw Reszy i prawa powszechnego (rzymskiego)



źródła prawa :



recepcja prawa Rzymskiego

Carolina :

ogłoszona przez Karola V w 1532

doprowadziła do ijednolicenia prawa karnego w Niemczech

miał charakter posiłkowy w stosunku do praw obowiązujących w księstwach

zawiera przepisy z zakresu prawa karnego materialnego i formalnego

wprowadzenie postępowania inkwizycyjnego



k)Anglia - monarchia absolutna :



władza królewska i Parlament :

Izba Lordów - zasiadała w niej grupa możnowładców i przedstawiciele nowej kreowanej przez króla arystokracji i nominowani przez niego biskupi

Izba Gmin - zasiadali przedstawiciele średniej szlachty i mieszczaństwo

Henryk VIII całkowiecie podporządkował sobie Parlament

1539 - Act of Proclamation - ustawa uprawniała króla do wydawania w szerokim zakresie proklamacji ,rozporządzeń ,które miały moc obowiązującą na równi z ustawami uchwalanymi przez Parlament

organa centralne :

Rada Królewska została zreformowana przez Henryka VIII i przybrała nazwę Tajnej Rady - mianował ją król ,w jej skład wchodzili :Lord Kanclerz , Kanclerz Szachownicy ,Sekretarze Stanu (było ich 2 ,kompetencje mieli oddzielone terytorialnie)

Sąd Izby Gwieździstej - wyłonił się z Rady Królewskiej ,sąd wyjątkowy pierwszej i ostatniej instancji ,rozpatrywał przestępstw przeciw pańśtwu

stosunek do wyznań :

oderwanie od Rzymu i powstanie Kościoła anglikańskiego - król stał się jego głową i do niego należała nominacja biskupów

Sąd Wysokiej Komisji :

powstał za Elżbiety I

sąd inkwizycyjny ,który stał na czele czystości wiary oraz przepisów Kościoła anglikańskiego i w imię tego ścigał protestantów występujących przeciw władzy abolutnej



l)Absolutyzm w Rosji :



reformy gospodarcze Piotra I :

zdobycie krajów nadbałtyckich co umożliwiło eksport płodów rolnych i stworzenie przemysłu

rozwój przemysłu

reformy społeczne

reformy zmierzające do pełnego wykorzystania szlachty do służby państwu

szlachta - powstał jeden zamknięty stan szlachecki - dworiaństwo :

sposobem nabycia szlachectwa było urodzenie z ojca szlachcica ,przez nadanie cesarskie lub przez osiągnięcie pewnej rangi wojskowej lub cywilnej(Tabela o rangach - 1733)

szlachta za Piotra I straciła wyłączność na nabywanie dóbr ziemskich (odwołany przez Katarzynę II)

szlachta miała obowiązek sprawowania służby państwowej (cywilnej lub wojskowej) od 15 roku życia dożywotnio

chłopi :

pańszczyźniani prywatni

pańszcyźniani państwowi

chłopi posesyjni -siła robocza w moanufakturach

ustrój :

władza cesarska - 1721 - Senat oglosił Piotra I cesarzem Wszech Rosji ,jako samowładnego monarche ,wolnego od składania komukolwiek sprawozdania ze swojej działalności ,cesarz nie podlegał żadnemu prawu - nawet prawu sukcesji tronu,stanął na czele Kościoła prawosławnego (zarząd cerkwią podporządkowany został Świętemu Synodowi)

organa centralne :

Senat Rządzący - utworzony w 1711 był organem doradczym cesarza i sprawował rządy w razie jego nieobecności ;sprawował kontrolę nad administracją ;pełnił rolę sądu najwyższego

kolegia (na miejsce dawnych prikazów) - istniało kolegium ds. zagranicznych , wojskowych ,dochodów

zarząd lokalny :

kraj dzielił się na gubernie ,na czele stali gubernatorzy podlegli bezpośrednio Senatowi ,gubernatorzy mieli uprawnienia sądowe , skarbowe .wojskowe i administracyjne

gubernie dzieliły się na prowincje z wojewodami

najmniejszą jednostką administracyjną były dystrykty - ziemscy komisarze



4)Państwo burżuazyjne :



a)Anglia w XVII i XVIII wieku :



przyczyny rewolucji :



okres schyłkowy monarchii Stuartów :

163 - początek rządów Jakuba I ,rzadko woływał Parlament i prowdził ostrą politykę przeciw niemu

1628 - Karol I odwołał się do Parlamentu w celu nałożenia nowych podatków ; w zamian musiał przyjąć Petycje prawa - Parlament był wyłącznym organym zdolnym do uchwalania wszelkich podatków i opłat ,zabraniała samowolnego więzienia kogokolwiek bez podstawy prawnej

1940 - Karol I rządził bez Parlamentu przez 11 lat ,ale w związku z klęską poniesioną w wojnie ze Szkocją musiał go ponownie powołać (Parlament przeszedł do historii jako "Długi Parlament") ;Parlament doprowadził w drodze Act of attainder do ścięcia królewskiego ministra hrabiego Strafforda ; Parlament uchalił ustawy ograniczające władzę królewską :

król nie mógł rozwiązać ani odroczyć Parlamentu bez zgody samego Parlamentu ,najwcześniej po upływie 50 dni od jego zebrania się

Parlament musi być zwołany nie później niż w terminie 3 lat od ostatniej sesji rozwiązanego Parlamentu

zniesiono Sąd Izby Gwiaździstej i Sąd Wysokiej Komisji

nie uznanie przez króla ustaw doprowadziło do wojny domowej w 1943 ,którą król przegrał z wojskami Parlamentu (Cromwell)



przemiany ustrojowe w okresie rewolucji :



okres formalnej współpracy Cromwella z Długim Parlamentem

(1649 - 1653) :

stanowisko wojska doprowadziło do powstania w Parlamencie większości independenckiej (przeciwstawiające się prezbiteriańskim dążeniom do ugody z królem)

powołanie Najwyższego Trybunału Sprawidliwości - wydał w 1649 wyrok skazujący na króla

Parlament przekazał włądzę wykonawczą w państwie przez siebie powołanej i od siebie uzależnionej Radzie Stanu (Cromwell)

Parlament zniósł Izbę Lordów

19 V 1649 - akt proklamujący Anglię republiką i wolnym państwem

1653 - Cromwell dokonał zamachu stanu i rozpędził Kadłubowy Parlament

okres dyktatury Cromwella :

XII 1653 - Instrument Rządzenia (jedyna w dziejach Anglii spisana konstytucja) :

władza wykonawcza należy do Lorda Pretora (Cromwell) i do Rady Stanu składającej się z członków mianowanych dożywotnio przez Lorda Protektora spośród kandydatów przedstawionych mu przez Parlament

władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Parlamentu (ale Lord Protektor posiada weto zawieszające)

prawa wyborcze ograniczone wysokim cenzusem majątkowym

pod koniec swojego życia przekształcił urząd Lorda Protektora w urząd dziedziczny z prawem wyznaczenia następcy



ustrój Anglii w okresie Restauracji :



okres restauracji Stuartów :

syn Cromwella Ryszard zrzekł się swej godności ,a władzę przejęli generałowie (gen. Monk - stanął po stronie monarchii)

1660 - zebrał się Parlament w składzie obejmującym posłów ,którzy zasiadali w Długim i Kadłubowym Parlamencie ;Parlament uchwalił nowe wybory

nowy Parlament zadecydował przywrócenie na tron dynastii Stuartów i powołał na tron Karola II (syna Karola I)

przywrócono dwuizbowy Parlament z Izbą Lordów i Izbą Gmin ,przywrócono Petycję prawa i ustawy z 1641

1679 - Habeas Corpus Act - uznanie przez Karola II nietykalności osobistej jednostki (o pozbawieniu wolności jednostki mógł decydować tylko sąd)

Karol II i Jakub II zmierzali do przywrócenia absolutyzmu korzystając z praw :

dyspensa - król nie naruszając ogólnej mocy jakiegoś przepisu prawnego ,w drodze przywileju uchylał jego stosowanie

suspensa - król całkowicie zawieszał moc ustawy w stosunku do wszystkich osób

Jakub II był gorliwym katolikiem ;z obawy przed przywróceniem katolicyzmu Parlament wezwał na tron córkę króla Marię i jej męża Wilhelma Orańskiego

1688 - Wilhelm Orański ląduje w Anglii i przejmuje władzę ("chwalebna " rewolucja)

okres rządów dynastii orańskiej i hanowerskiej :

1689 - ustawa o tolerancji religijnej :

swoboda wyznania wszystkim protestanckim sektom religijnym

każdy poseł do Izby Gmin i każdy król musiał być protestantem

1689 - Bill o Prawach :

określa nadużycia władzy dokonane przez Jakuba II i Karola II (13 punktów) oraz mówi jak zapobiec na przyszłość takim nadużyciom

uznał za nielegalne wykonywanie przez króla suspensy bez zgody Parlamentu i potępił nadużywanie dyspensy

odmówił królowi prawa nakładania podatków bez zgody Parlamentu

sformułował postulat częstego zwoływania Parlamentu

1701 - ustawa sukcesyjna :

określiła zasady sucesji tronu i przewidywał ewentualną sukcesje dynastii hanowerskiej

monarcha związany jest prawem

niezawisłość sędziowska (sędzia może być usunięty jedynie za zgodą obu izb)

zasada konstytucyjnej odpowiedzialności ministrów za króla



b)Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki:



ustrój koloni angielskich w Ameryce Północnej:



każda kolonia była rządzona oddzielnie i każda była bezpośrednio zależna od metrpolii

na czele kolonii stał gubernator ,rada gubernatora i zgromadzenie ogólne

koloniści korzystali z prawa common law i korzystali z swobód takich jakie mieściły się w angielskim samorządzie lokalnym

o wszystkich sprawach kolonii decydował rząd angielski lub Parlament

apelacje od wyroków sądowych szły do Londynu

kolonie nie miały przedstawicieli w Izbie Gmin



przyczyny buntu przeciw metropolii:



brak przedstawicielstwa kolonii w Izbie Gmin

ścisłe podleganie kontroli metropoli i uciążliwa polityka fiskalia metropoli

bezpośrednią przyczyną wojny spór herbaciany (w końcu 1773 wyrzucono w Bostonie ładunek indyjskiej herbaty do morza) ;Parlament angielski ogłosił 3 ustawy represyjne; Kongres w Filadelfii wystosował notę do Parlamentu domagając się zniesienia ustaw ; Parlament ich nie przyjął)

V 1775 - II Kongres w Filadefii :

powołano na naczelnego wodza Jerzego Waszyngtona

1776 - ogłoszona Deklaracje Niepodległości

1777 - uchwalono Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii między stanami



Deklaracja Niepodlełości:



autorem był Tomasz Jefferson

ogłoszono niepodległość wszystkich stanów jako wolnych od posłuszeństwa od korony angielskiej

proklamowała równe prawa wszystkich ludzi do życia ,wolności i dążeń do szczęścia

przeciw rządowi naruszającemu prawo obywatel ma prawo oporu



spory o kształt ustrojowy powstającego państwa:



projekt konfederacji zaproponowany przez Beniamina Franklina - Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii został przyjęty w 1781 przez wszystkie 13 stanów , które przyjęły nazwę Zjednoczonych Stanów Ameryki

Arykuły Konfederacji określają Zjednoczone Stany Ameryki jako luźne połączenie stanów w związek państw dysponujący wspólnym organem uchwałodawczym ,w którym każdy stan ma 1 głos i nie dysponujący wspólnym organem wykonaczym

spory dotyczyły ścisłości związania wszystkich stanów w jeden organizm państwoy



ustrój Stanów Zjednoczonych na podstawie konstytucji z 1787:



1797 - Kongres powołał do Filadelfii Konwent przedstawicieli wszystkich stanów w celu uchwalenia konstytucji

1788 - 1790 - ratyfikowanie konstytucji przez wszystkie stany

Stany Zjednoczone otrzymały charakter państwa związkowego ;Stany Zjednoczone stały się federacją - państwa składowe posiadają własną konstytucję i własne federalne urządzenia państwowe dla spraw wspólnych całej federacji

zakres spraw wspólnych dla całej federacji :

sprawy zagraniczne i siły zbrojne

sprawy naturalizacji

sprawy handlu zagranicznego i międzystanowego

sprawy skarbowe

konstytucja była normą nadrzędną w stosunku do wszystkich innych ustaw :

wszystkie ustawy muszą być zgodne z konstytucją

konstytucja podlega zmianie w odmienny sposób niż ustawa (trudniej ją zmienić) - nowelizacja konstytucji nie pociąga zmiane całego tekstu konstytucji ,lecz nowele stanowią nowele dodatkowe do konstytucji

władza ustawodawcza :

stanowił ją Kongres złożony z Senatu i Izby Reprezentantów :

Senat - składał się z senatorów wybieranych na 6 lat przez ciała ustawodawcze poszczególnych stanów ,po 2 senatorów z każdego stanu, co 2 lata ustępowało 1/3 senatorów ,przewodniczył w Senacie wiceprezydent Stanów

Izba Reprezentantów - składała się z posłów wybieranych bezpośrednio przez ludność na 2 lata w proporcjonalnych wyborach ,przewodniczy wybrany przez posłów speaker

uchwały Kongresu przedstawiane są do podpisu prezydentowi ,któremu przysługuje prawo weta zawieszającego

ma prawo impeachmentu - może podać w stan oskażenia prezydenta , wiceprezydenta ,sędziów i wyższych urzędników ;sądzi ich Senat ,wyroki padają przez głosowanie (2/3 głosów)

Senat ma prawo udzielania zgody większością 2/3 głosów na traktaty międzynarodowe zawierane przez prezydenta i dokonywane przez niego nominacje na ambasadorów ,konsulów ,sędziów

władza wykonawcza :

prezydent jest wybierany na okres 4 lat w głosowaniu dwustopniowym (poszczególne stany wyłaniały najpierw elektorów ,w drugim głosowaniu elektorzy wynierali prezydenta i wiceprezydenta)

prezydent miał w swoim ręku pełnię władzy wykonawczej w sprawie spraw wspólnych federacji

prezydent ma prawo weta zawieszającego w ciągu 10 dni do ustaw uchwalonych przez kongres (Kongres może złamać weto przy 2/3 głosów w obu izbach oddzielnie)

nie posiada inicjatywy ustawodawczej

nie może odroczyć ,ani rozwiązać Kongresu

jest nieusuwalny

władza sądowa :

sprawuje ją Najwyższy Sąd Federalny oraz niższe sądy federalne powoływane przez Kongres

sądy federalne są kompetentne w sprawach określonych przez ustawę ;resztę spraw załatwiają sądy stanowe



c)Francja w dobie rewolucji i dyktatury napoleńskiej:



przyczyny rewolucji :



droga do rewolucji :

wzrastający kryzys polityczno - społeczny związany z narastaniem kapitalistycznych sił wytwórczych pozostających w sprzeczności z feudalnymi stosunkami produkcyjnymi i opartą na nich strukturą feudalną państwa

rozwój filozofii racjonalistycznej i doktryny prawa natury :



Monteskiuszowska teoria podziału władzy - system ,który ma zabezpieczyć prawa naturalne człowieka do wolności

Rousseau oparł swą teorię na koncepcji umowy społecznej - suwerennośc w państwie należy do ludu ,który przekazuje władzę swoim reprezentantom

unieważniono instrukcje poselskie - posłowie są reprezentantami całego narodu

ustalono ,że Konstytuanta nie może zostać rozwiązana ,ani rozwiązać się sama zanim nie uchwali nowej konstytucji

posłowie są nietykalni i nie mogą być pociągani do odpowiedzialności politycznej

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

reformy zarządu terytorialnego

reformy sądownictwa

uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu

reformy stosunków wyznaniowych



szkoła fizjokratów - głosiła wolność gospodarczą i była przeciwna ograniczaniu praw własności

kryzys monarchii absolutnej 1770 - 1789 :

okres po 1770 był okresem silnego kryzysu gospodarczego we Francji ,który spowodował racjonalizację nastrojów społecznych

spór na linii król - Parlament ;Parlament odmawiał odmawiał rejestracji królewskich ustaw o nowych podatkach

w 1789 król Ludwik XVI zwołał Stany Generalne (po 175 latach przerwy) ,aby przyjęły podatki - umowny początek Rewolucji

Stany Generalne ogłosiły się Zgromadzeniem Narodowym

9 VII 1789 Stany Generalne ogłosiły się Konstytuantą



14 VII 1789 - zdobycie Bastylii

okres Wielkiej Trwogi - Rewolucja ogarnia całą Francję ;początek organizowania władz rewolucyjnych

VIII 1789 - pierwsze uchwały Konstytuanty :



okres od 5 V 1789 do 10 VIII 1792 nazywa się okresem monarchii ograniczonej



Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1791 :



uchwalona w sierpniu była rewolucyjnym aktem prawnym ,który stworzył podstawę nowego systemu prawno - państwowego i legła u podstaw ustroju demokratycznego

stanowiła program polityczny bogatego mieszczaństwa ;otworzyła pole do potęgowania się nierówności gospodarczej (np.nie tworzyła podstaw do wolności zrzeszeń robotniczych)

zasady dotyczące organizacji politycznej państwa :

zasada suwerenności ludu :"wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli ludu" (Deklaracja nie określa ,czy władza ma być pełniona bezpośrednio przez lud czy przez jego reprezentantów)

teoria podziału władzy Monteskiusza (prawo ludu do wyrażenia zgody na obciążenia podatkowe ,odpowiedzialność władzy przed ludem

zasady dotyczące praw osobistych człowieka :

Deklaracja wprowadziła pojęcie podmiotowych praw publicznych - poddany stał się obywatelem ,ooprócz obowiązków wobec państwa uzyskał ściśle określone prawa publiczne ,w obronie których mógł wystąpić wobec państwa jako strona w sądzie

równość wobec prawa (równość praw politycznych ,niwelacja różnic i przywilejów stanowych ,równy dostęp do urzędów ,równe dla wszystkich sądy, równośc ciężarów podatkowych)

wolność jest to możność czynienia wszystkiego co nie szkodzi drugiemu ,



zasada nietykalności osobistej - nikt nie może być oskarżony , aresztowany ,więziony - inaczej niż w wypadkach określonych przez prawo i w sposób przez prawo przewidziany

rodzaje wolności osobistych :

wolność sumienia :odcięcie od nietoleramcji religijnej ,wolność wyrażania przekonań w słowie i piśmie

wolność gospodarcza :nienaruszalność prawa własności prywatnej (naruszenie własności prywatnej jest dopuszczalne jedynie w wypadkach podyktowanych potrzebą powszechną i pod warunkiem pełnego odszkodowania)



Konstytucja 3.IX.1791:



główne zasady ustroju Francji :



opierała się na założeniach Deklaracji z 1789 ,która była wstępem do konstytucji

suwerenność należy do narodu i do narodu należy cała władza

naród może wykonywać swoją władzę tylko przez delegację i dlatego deleguje władzę ustawodawczą Zgromadzeniu Ustawodawczemu ,władzę wykonawczą królowi ,a władzę sądową sędziom wybranym przez lud



władza wykonawcza :



sprawował król (nosił tytuł króla Francuzów)

król mianował ministrów (wszystkie akty królewskie wymagały kontrasygnaty odpowiednich ministrów :

ministrowie byli odpowiedzialni konstytucyjnie (mogli zostać powołani przez Zgromadzenie w stan oskarżenia i byli sądzeni przez Najwyższy Trybunał Narodowy) ,ale nie byli odpowiedzialni politycznie (chociaż w 1792 król zmienił skład ministerialny pod naciskiem Zgromadzenia Ustwodawczego)

był nietykalny i nieodpowiedzialny

król nie miał prawa sankcji wobec uchwał Zgromadzenia Ustawodawczego (miał jedynie prawo weta zawieszającego ,które mogło być uchylone poprzez uchwalenie tego samego projektu przez dwie następne legislatywy)

król nie miał inicjatywy ustawodawczej i nie mógł rozwiązać Zgromadzenia Ustawodawczego



władza ustawodawcza :



sprowowało jednoizbowe Zgromadzenie Ustawodawcze wybierane na okres 2 lat :

wybory pośrednie ,dwustopniowe :



prawa wyborcze mieli tylko mężczyźni > 25 roku życia płacący podatek bezpośredni o określonej wysokości (był wysoki)

uprawnieni do głosowania wybierali na tzw. zgromadzeniach pierwiastkowych elektorów - po jednym na 100 obywateli (w stosunku do elektorów cenzus majątkowy był znacznie wyższy)

elektorzy tworzyli zebrania zgromadzenia elektorialne na których wybierano posłów



ministrowie nie mogli być członkami Zgromadzenia Ustwodawczego

Zgromadzenie Ustawodawcze miało wyłączną inicjatywę ustawodaczą

Zgromadzenie Ustawodawcze nie mogło usunąć króla ani ministrów (ministrów mogło usunąć tylko za naruszenie konstytucji)



władza sądownicza :



wprowadzano równe dla wszytkich sądownictwo powszechne

ustanowiono odrębne instytucje sądowe w sprawach cywilnych i karnych :

sądownictwo cywilne :



dwustopniowe sądownictwo :sądy pokoju i trybunały dystryktu (można się od nich odwołać do innych trybunałów dystryktów)

sądy policji municypalnej

sąd policji poprawczej

trybunał dystryktu (zajmował się głównie ciężkimi sprawami karnymi ; od wyroków nie było apelacji)



sadownictwo karne (charakterystyczny był udział ław przysięgłych - zatwierdzała oskarżenia od sędziego pokoju i decydowała czy przekazać je do wyższej instancji ,czyli trybunału dystryktu):



sąd kasacyjny - w razie stwierdzenia naruszenia prawa lub procedury przez sąd mógł uchylić zaskarżony wyrok i odesłać sprawę do innego trybunału dystryktu dla jej ponownego rozpatrzenia

sędziowie byli obsadzani w drodze wyborw ;museli mieć odpowiedni wiek i z wyjątkiem sędziów pokoju wykształcenie prawnicze

niezawisłość sądownictwa poprzez jego oddzielenie od władzy administracyjnej i władzy wykonawczej (problemem było to ,że sądy nie miały prawa interweniowania w sprawy administracyjne - spowodowało to powstanie sądownictwa administracyjnego)



inne reformy pierwszych lat rewolucji :



reforma rolna :

zniesienie przywilejów szlachty i powinności chłopów wobec panów

wyróżniono 2 formy feudalizmu :



feudalizm dominujący - prawa związane z poddaństwem ,sądownictwo patrymonialne ,pańszczyzny ,monopole dworskie

feudalizm kontraktujący - prawo do poboru czynszów i świadczeń od chłopów

ustawa o konfiskacie dóbr kościelnych

ustawa o konfiskacie szlacheckich dóbr ziemskich ,należących do emigrantów

skonfiskowane dobra uznano za dobra narodowe - przeznaczono je do sprzedaży ;głównymi kupcami byli chłopi i arustokracja

municypalne w gminach

dystryktwe

departamentowe

konfiskata dóbr kościelnych i ich przekształcenie w dobra narodowe

kasata zakonów

Konstytucja cywilna kleru :

zniesiono dotychczasowy podział diecezjalny i wprowadzono nowy odpowiadający podziałowi państwa (w każdym departamencie utworzono po jednej diecezji ,a na wyższy szczeblu utworzono 10 prowincji z arcybiskupami metropolitami na czele)

arcybiskupi ,biskupi i proboszczowe byli wybierani przez odpowiednie zebrania elektorskie

zniesiono wszystkie poza seminariami instytucje kościelne

1792 - obowiązek ślubów cywilnych ,dopuszczenie rozwodów , sądownictwo w sprawach małżeńskich przekazano sądom państwowym



chłopi zostali zwolnieni ze świadczeń ze sfery feudalizmu dominującego a ze świadczeń ze sfery feudalizmu kontraktującego mogli się wykupić

1792 - chłopi byli zobowiązani do płacenia czynszów jedynie tam gdzie panowie będą w stanie udowodnić prawo ich pobierania za pomocą dokumentu

1793 - zniesienie wszystkich praw feudalnych bez odszkodownia

likwidacja wielkiej własności ziemskiej :



reformy zarządu terytorialnego :

kraj podzielono na 83 departamenty ,które dzieliły się na dystrykty ,a te na kantony ,które z kolei składały się z gmin wiejskich i miejskich

administrację powierzono obieralnym samorządowym organom ;obywatele wybierali rady ;rady ze swego grona wybierały merów :



wybory podlegały dużym ograniczeniom cenzusowym cospowodowało ,że administracja przeszła w ręce bogatego mieszczaństwa

reformy stosunków wyznaniowych :

nadanie obywatelstwa francuskiego protestantom i Żydom

stosunek państwa do Kościoła katolickeigo :



Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1793 :



po wejściu w życie konstytucji 3.IX.1791 Konstytuanta rozwiązała się ;dokonano wyborów do Zgromadzenia Ustawodawczego

wybory wygrali Żyrondyści (bogate mieszczaństwo ,przywódcy pochodzili z rejonu Gironde) ,w Zgromadzeniu znalazło się tylko 3 chłopów i 4 rzemieślników

nastąpił bunt drobnomieszczaństwa ;10 VIII 1792 prowadzony przez przedstawicieli drobnomieszczeństwa lud Paryża (Komuna Paryska) doprowadził do aresztowania króla

Zgromadzenie Ustawodawcze uchwaliło do zawieszenia króla w jego prawach (obowiązki władzy wykonawcej przejęłą powołana przez Zgromadzenie ze swego składu Tymczasowa Rada Wykonawcza)

Zgromadzenie ustąpiło miejsce zwołanemu Konwentowi Narodowemu (1792 - 1793):

wybory do Konwentu miały demokratyczny charakter

zniesiono cenzus majątkowy i przyznano prawa wyborcze wszystkim mężczyznom > 21 roku życia

22 IX 1792 - Konwent proklamuje republikę (wprowadzenie nowego kalendarza : 1792 to pierwszy rok I Republiki Francuskiej)

1793 - zawiązanie się I Koalicji przeciw Francji

jakobini decydują osądzić króla (zostaje ścięty I 1793)

spór żyrondystów z jakobinami zakończony zwycięstwem jakobinów i przejęciem przez nich władzy

24 VI 1793 - uchwalenie przez Konwent konstytucji (nigdy nie weszła w życie) ; zmieniono treść Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela :



konstytucja jakobińska :



główne zasady ustroju :

wysunięto na pierwsze miejsce zasadę równości wszystkich obywateli (konstytucja gwarantowała prawo do pracy i do opieki publicznej oraz prawo do wykształcenia)

prawo własności określono ,jako przysługujące każdemu obywatelami "prawo do korzystania i swobodnego dysponowania swoimi rzeczami i dochodami ,t rudem swej pracy i swej przedsiębiorczości"

za najważniejsze prawo ludu uznano prawo oporu ,kiedy rząd będzie gwałcił prawo

organ ustawodawczy - skład ,kompetencje :

cała władza miała spoczywać w ręku jednoizbowego Ciała Ustawodawczego :

wybierane na 1 rok w wyborach powszechnych ,równych ,bezpośrednich i jawnych (prawa wyborcze mają wszyscy mężczyźni > 21 roku życia ,na zebraniach pierwiastkowych miano bezpośrednio wybierać posłów do Ciała Ustawodawczego

inne organy państwowe :

Rada Wykonawcza - miała sprawować funkcje wykonawcze :



była podporządkowana Ciału Ustawodawczemu

składała się z 24 członków wybieranych przez Ciało Ustawodawcze na 2 lata (ale co roku połowa składu musiała ustąpić)

zebrania pierwiastkowe :

wybierały posłów ,urzędników ,sędziów ,przedstawiały Ciału Usawodawczemu kandydatów na członków Rady Wykonawzcej

musiały wyrazić zgodę na podjęte przez Ciało Ustawodawcze uchwały (wykształciła się zasada referendum ludowego)



instytucje demokracji bezpośredniej :



okres dyrektoriatu :



27 lipca 1794 (9 termidora 1794) - zamach ,stracenie Robespierra

1795 - Konwent uchwala nową konstytucję i rozwiązuje się

Konstytucja dyrektorialna :

Deklaracja Niepodległości ograniczała katalog wolności (tylko wolność wobec prawa) i wprowadzała listę obowiązków obywatelskich

władza ustawodawcza :

2 izbowe ciało ustawodawcze :

Rada Pięciuset - wybierane na okres 3 lat ,co rok 1/3 składu była odnawiana przez nowe wybory ,wybory pośrednie , wyborcy wybierali elektorow a ci posłów ,cenzus majątkowy i wieku

Rada Starszych - wybierane na okres 3 lat ,co rok 1/3 składu była odnawiana przez nowe wybory ,wybory pośrednie , wyborcy wybierali elektorow a ci posłów ,cenzus majątkowy i wieku

inicjatywa ustawodawcza należała tylko do Rady Pięciuset

władza wykonawczą powierzono Dyrektoriatowi ,który składał się z 5 Dyrektorów wybieranych na 5 lat (każdy sprawował urząd przez 1 rok) przez Radę Pięciuset ;dyrektorzy sprawowali niepodzielnie władzę wykonwczą ,powoływali ministrów

podział władzy na władzę wykonawczą i ustawwodawczą był bardzo rygorystyczny



okres dyktatury Napoleona :



9 listopada 1799 (18 brumaire'a) - zamach stanu dokonany przez Napoleona

konstytucja konsularna z 1799 :

nie zawierała Deklaracji praw

wybory pośrednie - wszyscy obywatele > 21 roku życia wybierali swoich przedsawicieli na listy :okręgowe ,departamentalne i narodowe ,a pierwszy konsul wybierał ze składu list :okręgowej i departamentalnej funkcjonariuszy na szczeblu okręgowym i departamentalnym ,natomiast Senat wybierał ze składu listy narodowej konsulów i członków zgromadzeń ustawodaczych

ustawodawstwo :



Rada Stanu - nominowała przez pierwszego konsula ,opracowywała przedstawiane przez niego projekty ustaw

Trybunat - przeprowadzał dyskusję nad projektem ustaw

Ciało Ustawodawcze - uchwalało usawy

Senat - pierwszy skład pochodził z nominacji pierwszego konsula ,a później uzupełniał się w drodze kooptacji ,badał zgodność ustaw z konstytucją ,prawo inicjatywy w razie rewizji konstytucji ,dokonywał wyboru konsulów ,członków Trybunatu i Ciała Ustawodawczego oraz Sądu Kasacyjnego

sędziowie pokoju - na szczeblu kantonu

trybunał dla spraw cywilnych - na szczeblu okręgu

trybunał apelacyjny

trybunał kasacyjny

zniesiono ławę przysięgłych oskarżającą

zniesiono obieralność sędziów (nominacja)



władza wykonawcza - powierzona 3 konsulom ,z których 2 posiadało jedynie głos doradczy ,konsul miał pełnię władzy wykonawczej ,miał prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju ,inicjatywę ustawodaczą ,ogłaszał ustawy ,nominował i odwoływał członków Rady Stanu ,ministrów , ambasadorów ,członków administracji lokalnej i prawie wszystkich sędziów ; ministrowie byli odpowiedzialni przed pierwszym konsulem

reformy wewnętrzne :

reforma zarządu terytorialnego - podział na departamenty (prefekt) ,okręgi (podprefekt) i gminy (mer) ;urzędnicy byli nominowani ,odpowiedzialni przed swoimi przełożonymi ;rady miały doradczy charakter ;kantony pozostawiono jedynie jako jednostki organizacji sądowej i skarbowej

reformy sądownictwa :

hierarchia sądowa :



zmiany :



stosunki z Kościołem - konkordat z 1801 - zniósł przedrewolucyjny podział diecezjalny Francji i wprowadził nowy odpoiwdający nowej strukturze administracyjnej ;nominacja biskupów przez I Konsula ,a nadanie inwestytury kanonicznej przez papieża ;papież uznał konfiskatę dóbr kościelnych

kodyfikacje Napoleńskie :

kodeks cywilny - 1804 :

kodeks procedury cywilnej - 1806 :

kodeks handlowy - 1806 :

kodeks postępowania karnego - 1808 :

kodeks karny - 1810 :



d)Francja w XIX i XX wieku:



okres restauracji Burbonów ;



charakter karty konstytucyjnej :

po upadku Napoleona senat francuski proklamował koniec cesarstwa i uchwalił nową konstytucję oraz wezwał na tron Ludwika XVIII

Ludwik XVIII nie przyjął konstytucji senatu i nadał (oktrojował) nową konstytucję - Kartę Konstytucyjną w 1814

w okresie 100 dni Napoleona Ludwik XVIII ponownie opuścił kraj ,a Napoleon wprowadził liberalną konstytucję - Akt dodatkowy do konstytucji cesarstwa w 1815

po klęsce Napoleona pod Waterlo Ludwik XVIII wrócił na tron i przywrócił Kartę Konstytucyjną ;konstytucja była nadana przez króla jako akt łaski królewskiej ; Ludwik XVIII podkreślał ,że jego władza pochodzi z woli Opatrzności (legitymizm)

cechy Karty Konstytucyjnej :



nawiązywała do teorii przedrewolucyjnych :odrzucenie teorii suwerenności ludu i przywrócenie niektórych instytucji przedrewolucyjnych (szlachectwo)

Karta Kontytucyjna miała charakter obywatelski ,ponieważ gwarantowała :

równość wszystkich wobec prawa

wolność osobista

wolność wyznania (ale religia katolicka była religią panującą)

wolność prasy

nieodwołalnosć sprzedaży dóbr narodowych

wykluczenie możliwości przywrócenia przywilejów stanowych

nawiązywała do konstytucji angielskiej

na czele państwa stał dziedziczny król

powoływał ministrów ,którzy tworzyli Radę Ministrów (ministrowie mogli być członkami jednej lub drugiej izby parlamentu i mogli zabierać głos w obu izbach , odpowiedzialność karna przed Izbą Parów na podstawie oskarżenia przez Ibe Deputowanych)

był nieodpowiedzialny (wszystkie akty królewskie wymagały kontrasygnaty odpowiednich ministrów)

miał prawo zwoływać i rozwiązywać izby

miał prawo jedynej inicjatywy ustawodawczej

miał prawo sankcji i prawo ogłoszania ustaw

miał prawo wydawania ordynansów "koniecznych dla wprowadzenia w życie ustaw lub dla bezpieczeństwa państwa"



pozycja króla :



władza ustawodawcza :

sprawował dwuizbowy organ parlamentarny składający się z Izby Parów i Izby Deputowanych Departamntalnych

Izba Parów miała skład arystokratyczny ,członkowie byli dożywotni i dziedziczni ,dowolnie mianoani przez króla

Izba Deputowanych była wybierana co 5 lat w wyborach (wysoki cenzus majątkowy ,od 1820 najbogatsi mogą dwukrotnie głosować i sami wybierają 2/5 Izby Deputowanych ,czynne prawo wyborcze miało tylko 100 000 wyborców)



okres Monarchii Lipcowej :



upadek Burbonów :

polityka Karola X dążącego do przywrócenia rządów absolutbych w oparciu o arystokację

Karol X rozwiązał Izbę Deputowanych ,zarządził nowe wybory ,zniósł wolność prasy i zmienił ordynacje wyborczą

w lipcu 1830 wybuchła rewolucja lipcowa ,tron objął Ludwik Filip ks.Orleanu

nowa konstytucja była powtórzeniem Karty konstytucyjnej z 1814 ,ale wprowadzono w niej zmiany :

król był wprowadzany na tron zgodnie z teorią suwerenności ludu

król tytułował się jako "król Francuzów" ,przyjęto trójkolorowy sztandar

z Izby Parów usunięto dziedzicznych członków

zreformowano system wyborczy (obniżenie cenzusu majątkowego i cenzusu wieku ,zniesiono system pluralnego głosowania)

król nie miał prawa wydawania ordynansów

przyznano Izbom inicjatywę ustawodawczą

przyjęła się zasada ,że minister musi cieszyć się zaufaniem zarówno izb i króla (król i izby mogły swobodnie odwołać ministra)

w lutym 1848 doszło do rewolucji robotniczej



Okres II Republiki :



w 1848 proklamowano republikę i utworzono Rząd Tymczasowy do którego wchodzili socjaliści

powołano Komisję Luksemburską ,w której skład wchodzili przedstawiciele związków robotniczych i przedsiębiorcy - komisja miała działać w interesie robotników (skróciła max czas pracy)

Rząd Tymczasowy zarzadził wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego ,które przejęło od niego władzę

przeciwko Konstytuancie wystąpili robotnicy lecz ich powstanie zostało stłumione przez gen.Cavaignaca ,któremu Konstytuanta powierzyła władzę dyktatorską

Konstytuanta opracowała nową Konstytucję :

władza ustawodawcza - powierzona jednoizbowemu Zgromadzeniu Narodowemu obieranemu na 3 lata w demokratycznych ,równych , powszechnych ,bezpośrednich i tajnych wyborach

władza wykonawcza - należała do prezydenta wybieranego na okres 4 lat w wyborach powszechnych ,bezpośrednich i tajnych ;wprowadzała zasadę odpowiedzialności ministrów i prezydenta (odp. konstytucyjna) ;akty prezydenta musiały mieć kontrasygnatę ministrów ;prezydent miał słabe weto zawieszające wobez Zgromadzenia

prezydentem został wybrany ks. Ludwik Napoleon Bonaparte ,który 2 XII 1851 dokonał zamachu stanu ,rozwiązał Zgromadzenie ,uchylił konstytucję i objął władzę dyjtatorską (cieszył się poparciem społecznym) ;zorganizował plebiscyt w którym ludność Francji powierzyła mu opracwanie nowej konstytucji ,nowa konstytucja przyznawała Ludwikowi Napoleonowi urząd prezydencki z dyktatorskimi uprawnieniami na okres 10 lat ;1852 - Senat uchwalił nadanie Napoleonowi dziedzicznej godności cesarza



Okres II Cesarstwa :



konstytucja cesarstwa :

na czele pańśtwa stał dziedziczny cesarz ,który miał w swym ręku prawie całą władzę ,mianował ministrów którzy byli od niego zależne

organy ustawodawcze (tylko Ciało Ustawodawcze pochodziło z wyborów) :

§ Rada Stanu - przygotowywała ustawy

§ Ciało Ustawodawcze - dyskutowało i uchwalało ustawy

§ Senat - badał zgodnosć ustaw z konstytucją

II Cesarstwo upadło po porażce doznanej z Niemcami w 1870



Francja w okresie III Republiki :



powstanie III Republiki :

Francja w czasie wojny 1870 i Komuna Paryska :



1870 - wybuch wojny francusko - pruskiej

na wiadomość na klęske pod Sedanem i wzięciu przez Prusaków do niewoli cesarza Napoleona III wybuchly zamieszki w Paryżu

4 września proklamowano w Paryżu republikę ,a władzę powierzono Rządowi Obrony Narodowej

28 stycznia 1871 rząd skapitulował ,ale Paryż nadal walczył

12 lutego zebrało się w Bordeaux Zgromadzenie Narodowe ,które powołało na szefa władzy wykonawczej L.Thiersa i przyjęło pokój (utrata Alzacji ,części Lotaryngii oraz kontrybucja - 5 miliardów franków w złocie)

lud paryża nie chciał się podporządkować nowym władzom ,wiec powołał Centralny Komitet Federacji Gwardii Narodowych;przeprowadzono wybory do Rady Komuny Paryża jako nowych władz miasta

2 kwietnia 1782 wojska francuskie spacyfikowały bunt Paryża

trwał 4 lata

monarchiści mieli przewagę w Zgromadzeniu Narodowym nad republikanami , ale byli podzieleni na 2 stronnictwa :

legitymiści - starsza linia Burbonów ,kandydat w osobie hrabiego Chambort , zwolennicy silnych rządów monarchy (biały sztandar Francji przedrewolucyjnej)

orleaniści - wysuwali na tron wnuka Ludwika Filipa ,hrabiego Paryża , byli zwolennikami monarchi parlamentarnej ,godzili się z zasadą suwerennością ludu (trójkolorowy sztandar)

w 1873 roku prezydentem tymczasowej republiki został E.Mac Mahon

w 1875 przegłosowano 1 głosem wniosek posła Wallona o wybieralności prezydenta Republiki przez połączone w Zgromadzenie Narodowe Senat i Izba Deputowanych - przesądziło to o utworzeniu republiki

"O organizacji władz publicznych"

"O organizacji Senatu"

"O stosunkach między władzami publicznymi"

1884 - reforma Senatu (wyeliminowanie senatorów dożywotnich)

1879 - przeniesienie stolicy państwa do stolicy

należała do 2 izb :Senatu i Izby Deputowanych

Senat i Izba Deputowanych obradowały razem jako Zgromadzenie Narodowe w celu rewizji konstytucji i wyboru prezydenta

Senat :

liczył 300 senatorów :

75 nieusuwalnych i dożywotnich ,którzy uzupełniali wakujące miejsce w drodze kooptacji

225 powoływano w drodze wyborów dokonywanych przez kolegia wyborcze ,w skład których wchodzili elektorowie z tytułu piastowanej funkcji albo jako przedstawiciele rad departamentalnych itp.

senatorowie musieli mieć > 40 lat

wybierani na 9 lat ,ale co 3 lata zmieniał się skład 1/3 wybieralnych senatorów

miał uprawnienia równorzędne z Izbą Deputowanych w zakresie ustawodawstwa (każda ustawa musiała być uchwalona przez IzbęDeputowanych i przez Senat) ,miał on uprawnienia sądowe do sądzenia przestępstw popełnionych przez prezydenta lub ministrów z oskarżenia Izby Deputowanych oraz do sądzenia niektórych najcięższych przestępstw politycznych

zgoda Senatu była potrzebna do rozwiązania przez prezydenta Izby Deputowanych przed upływem jej kadencji

Izba Deputowanych :

liczyła 600 posłów ,wybieranych na 4 lata w wyborach powszechnych (brak cezusu majątkowego ,>21 lat ,bez wojskowych w służbie czynnej i bez kobiet)

prezydent :

wybierało na 7 lat Zgromadzenie Narodowe absolutną większością głosów

kierował polityką zagraniczną i wewnętrzną państwa ,ponosił odpowiedzialność kostytucyjną (mógł zostać oskarżony przez Izbę Deputowanych i sądzony przez Senat)

mianował ministrów i przewodniczył Radzie Ministrów

miał prawo inicjatywy ustawodawczej

miał prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał parlamentu (mógł zwrócić się do Izb o ponowne rozpatrzenie ustawy)

mógł za zgodą Senatu rozwiązać Izbę Deputowanych

Rada Ministrów :

odpowiadali za działalność prezydenta (ich kontrasygnata była konieczna na każdym podpisywanym przez prezydenta akcie)

odpowiadali tak jak prezydent przed Senatem

ministrowie rekrutowali z wąskiego grona posłów (A.Briand)

zmiana na stanowisku ministra nie wywoływała zaburzeń w biurokratycznym aparacie resortu sprawowanego przez fachowych i doświadczonych urzędników

wywodziała się z Rady Królewskiej

była organem opieniodawczym do projektów ustawodawczych

była władzą administracyjną :

wypowiadała opinie do rozporządzeń wykonawczych

miała wpływ na interpretację ustaw

decydowała o sposobie wykonywania ustaw

była najwyższym trybunałem administracyjnym

na czele stał minister sprawiedliwości ,członkowie byli mianowani przez prezydenta i byli nieusuwalni



spór o republikę :



charakter konstytucji :

na konstytucję III Republiki składały się 3 ustawy :



do końca III Republiki w 1940 wprowadzono tylko kilka zmian w konstytucji :



główne zasady konstytucji :

konstytucja ,która wprowadzała do ustroju republikańskiego zasady monarchistycznej konstytucji angielskiej

ustrój państwa przewidziany w konstytucji :

władza ustawodawcza :



władza wykonawcza :



praktyka konstytucyjna a treść konstytucji :

1877 - 1879 - spór prezydenta Mac Mahona z Izbą Deputowanych zakończony podaniem się do dymisji prezydenta

żaden prezydent po Mac Mahonie nie próbował rozwiązać Izby Deputowanych

rola prezydenta zeszła na drugi plan ,a władza wykonawcza skoncentrowała się w rękach rządu (instytucja premiera dopiero w 1876) ,który zależał od parlamentu (praktyka interpelacji poselskich - wotum nieufności dla rządu i częste odwoływanie go)

rządy we Francji były rządami koalicyjnymi i dlatego były krótkotrwałe (najdłużej rząd utrzymał się 3 lata) ,ale nie doprowadziło do chaosu w państwie ponieważ :



administracja :

utrzymał się wprowadzony przez Napoleona podział administracyjny

Rada Stanu :



Okres IV Republiki :



21 X 1945 - odbyły się wybory do konstytuanty (przyznano prawa wyborcze kobietom i wojkowym) połączone z referendum co do kształtu przyszłego państwa (opowiedziano się przeciw III Republice)

wybory wygrali socjaliści co doprowadziło do konfliktu z de Guealle'em , przedstawiony przez nich projekt konstytucji nie przeszedł przez referendum ; przeprwadzono ponowne wybory i uchwalono nową konstytucję

władza była niestabilna (przez 12 lat istniało 20 rządów) ,po konflikcie algierskim IV Republika upadła



Francja w okresie V Republiki :



w V 1958 konflikt algierski doprowadził do rozpadu IV Republiki

Zgromadzenie Narodowe przelało władzę wykonawczą na generała de Gaulle 'a i powierzono mu opracowanie nowej konstytucji z zachowaniem zasad :

wyborów powszechnych

podział władzy

odpowiedzialność polityczna gabinetu

niezawisłość sądownictwa

4 X 1958 została przyjęta w referendum i ogłoszona nowa Konstytucja (początek V Republiki) :

miała charakter republiki prezydencjalnej

poprawka do konstytucji z 1962 :prezydent ma być wybierany przez całą ludność na 7 lat w wyborach bezpośrednich ,władza wykonawcza została wysunięta na pierwszy plan



e)Niemcy w XIX i XX wieku :



ustrój Związku Północnoniemieckiego



Związek Północnoniemiecki był federacją ,państwem związkowym (w skład Związk weszły państwa poprzednio wchodzące w skład państw Związku Niemieckiego oprócz Austrii , Bawarii ,Wirtembergii ,Badenii i Hesji)

na czele Związku stał król - mianował on kanclerza ,który sprawował władzę wykonawczą

do organów Związku należały 2 ciała ustawodawcze ,zatwierdzenie ustawy musiało przejść przez oba organy :

Parlament (Reichstag)

Rada Związkowa (Bundesrat) - w jej skład wchodzili przedstawieciele państw związkowych



zjednoczenie Niemiec:



w toku zwycięskiej wojny z Francją Bismarck zawarł z Bawarią ,Wirtenbergią i Badenią umowy ,które dotyczyły przystąpienia tych państw do Związku

1 I 1871 powstaje II Rzesza

18 I 1871 proklamowano króla Prus Wilhelma cesarzem niemieckim w Wersalu



ustrój Cesarstwa :



konstytucja 1871 niewiele różniła się od konstytucji Związku Północnoniemieckiego :

poszerzono terytorium państwa

król pruski stał na czele federacji jako dziedziczny cesarz niemiecki ,a nie jako przewodniczący federacji

ustanowiono Trybunał Rzeszy w Lipsku jako jedyny najwyższy sąd Rzeszy ,był instytucją rewizyjną

władza wykonawcza :

na czele "związku ,zwanego Cesarstwem Niemieckim stał dzidziczny cesarz niemiecki - król pruski z dynastii Hohenzollernów

reprezentował Rzesze na zewnątrz ,dowodził siłami zbrojnymi ,mianował i odwoływał urzędników ,zwoływał i zamykał posiedzenia izby ustawodawczych ,przygotowywanie i ogłaszanie ustaw (nie posiadał jednak prawa sankcji)

mianował kanclerza ,który kierował polityką wewnętrzną i zagraniczną ,stał na czele administracji i był odpowiedzialny wyłącznie przed cesarzem

władza ustawodawcza :

Rada Związku :



w skład wchodzili pełnomocnicy państw członkowskiech (58)

w skad wchodzili posłowie wybierani na 3 lata (397) w wyborach powszechnych ,równych ,bezpośrednich i tajnych (jednak podział na okregi wyborcze przeprowadzono tak ,aby przewagę miały okręgi wiejskie ,bardziej konserwatywne)



Sejm Rzeszy (Reichstag) :



obie izby miały równorzędne stanowisko ,posiadały inicjatywę ustawo konstytucja określała zakres spraw wspólnych dla całej Rzeszy :

polityka zagraniczna

cła

waluta i sprawy gospodarcze

podatki na wspólne cele

wojsko

ustawodawstwo w sprawie sądownictwa

poczta



upadek Cesarstwa i powstanie Republiki Weimarskiej:



9 XI 1918 - proklamowano w Berlinie republikę ,a cesarz Wihelm II abdykował

10 XI 1918 - Rada Robotnicza i Żołnierska przejęła władzę w Berlinie i przekazała ją Radzie Pełnomocników Ludowych

11 XI 1918 - kapitulacja Niemiec

28 VI 1918 - Traktat Wersalski

styczeń 1919 - tymasowy rząd - Rada Pełnomocników Ludowych powołała w Weimarze Zgromadzenie Narodowe ,które 11 II 1919 powołało Rząd Tymczasowy i prezydenta

5 VIII 1919 - Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową konstytucję



ustrój Republiki Weimarskiej:



Niemcy miały kształt państwa związkowego - stały się republiką federalną ,która łączy 21 krajów niemieckich

konstytucja stanęła na gruncie suwerenności narodu ;czerpała z konstytucji USA i Francji (republika parlamentarna)

prezydent :

stał na czele państwa

wybierany na 7 lar w wyborach powszechnych i bezpośrednich

mianował kanclerza oraz na jego wniosek innych ministrów - każdy akt prezydenta wymagał kontrasygnaty odpowiedniego ministra ,ministrowie byli odpowiedzialni politycznie

w stosunku do zawetowanej przez Rade ustawy ,która nie została ponownie uchwalona 2/3 głosów przez Sejm miał możliwość odwołać się do referendum ludowego

w przypadku wotum nieufności Reichstagu do rządu prezydent w jego obronie może się odwołać do narodu - odwołać Reichstag i zarządzić nowe wybory

praktyka konstytucyjna wzmocniła rządy osobiste prezydenta ,który korzystał z pełnomocnictw danych mu przez Reichstag

władza ustawodawcza :

Rada Rzeszy :



w skład wchodzili przedstawiciele wszystkich krajów w licbie proporcjonalnej do liczby mieszkańców (ale nie przekraczającej 40 % izby)

miała weto zawieszające do ustaw Sejmu (ale jeśli Sejm ponownie uchwalił ustawę 2/3 głosów to wchodziła ona w życie)

posłowie pochodzili z powszechnych wyborów

czynne prawo wyborcze mieli obywatele Rzeszy > 20 roku życia

uchalał ustawy

mógł odwołać ministrów (wotum nieufności)

mógł usunąć prezydenta przez referendum ludowe



Reichstag (Sejm) :



ustrój krajów Republiki Weimarskiej :

konstytucje republikańskie

jednoizbowy parlament powoływany w drodze wyborów

na czele krajów stali prezydenci

rząd powoływany był przez prezydenta lub przez izbę ustawodawczą



f)Prusy w XIX i XX wieku :







g)Austria w XIX i XX wieku :





h)Wielka Brytania w XIX i XX wieku :





i)Stany Zjednoczone w XIX i XX wieku :





j)Rosja w XIX i XX wieku do Wielkiej Rewolucji Październikowej:



a)reformy Aleksandra I :



1807 - Alekander I powierzył opracowanie projektu reform Michałowi Sperańskiemu :

zniesienie poddaństwa

reorganizacja organów cenralnych państwa (wprowadzenie Dumy jako organu przedstawicielskiego)

nowy kodeks cywilny

wprowadził Radę Państwa :

przewodniczył jej cesarz ,w jej skład wchodzili wszyscy ministrowie oraz powołani przez cesarza urzędnicy

miała charakter organu doradczego

układała i opiniowała projekty ustaw

spełniała rolę komisji kodyfikacyjnej

skasował kolegia pełniące funkcje ministerstw i wprowadził na ich miejsca ministrów i podlegające im ministerstwa :

ministrowie byli odpowiedzialni przed cesarzem i jemu podlegli ;cesarz obsadzał ministrów

każdy z ministrów składał cesarzowi raporty i otrzymywał rozkazy bezpośrednio od cesarza

1812 - zorganizowano Komitet Ministrów do którego cesarz pował ,obok właściwych ministrów ,sekretarza państwa i przewodniczących departamentów

zreorganizował Senat Rządzący :

sprawował funkcję sądu najwyższego

nadzór nad ministerstwami

trybunał administracyjny

ogłaszał ustawy

własna Kancelaria Cesarska :

utworzona przez Aleksandra I ,za Mikołaja I zaczęła zyskiwać na znaczeniu i dzielić się na wydziały

Wydział III - sprawy policji (przestępstwa polityczne)

Wydział V - do spraw Królewstwa Polskiego



b)reformy Aleksandra II :



reformy wiejskie (ustawa z 19 II 1861) :

chłopi zyskali wolność osobistą ,mogli zawierać samodzielne umowy , przechodzić do stanu mieszczańskiego ;chłop nie miał prawa zrzec się przyznanego nadziału ziemi przez 9 lat od ogłoszenia reformy

chłopi zostali poddani sądownictwu powszechnemu ,w sprawach drobnych mieli własne sądownictwo - sądownictwo wołostne

zniesiono własność pana nad ziemiami chłopskimi oraz zlikwidowano powinności jakie chłop był obowiązany płacić na rzecz pana

chłop musiał spłacać własną ziemię :podpisując umowę o wykup chłop musiał zapłacić panu 20 % ceny gotówką ,resztę wypłacało za niego państwo , natomiast chłopi resztę sumy spłacali państwu

reforma ziemska (1864) :

powołała do życia samorząd :ziemstwa w guberniach i powiatach

do ziemstw należały lokalne sprawy gospodarcze ,utrzymanie budynków użyteczności publicznej ,dróg ,mostów itp.

prawa wyborcze do samorządów były ograniczone przez wysoki cezus majątkowy i wybory kurialne (według stanów)

reforma miejska (1870) :

opierał się na wybieranych dumach miejskich ,które wybierały ze swojego grona zarząd miejski i prezydenta (musiał być zaakceptowany przez gubernatora)

wybory do dumy były ograniczone przez wysoki cenzus majątkowy i podział kurialny (według podatków)

reforma sądownictwa (1864) :

3 ustawy :o ustroju sądów ,o procedurze karnej ,o procedurze cywilnej

wprowadzono sądownictwo powszechne ,teoretycznie niezależne od administracji

struktura sądowa :

sądy pokoju - właściwe dla drobnych spraw cywilnych i karnych ; sądziowie byli wybieralni (cenzus majątkowy i wykształcenia )

sady okręgowe - sądy I instancji ,dzieliły się na wydziały spraw cywilnych i spraw karnych ,w sprawach karnych sądy sądziły przy udziale ław przysięgłych

izby sądowe - sąd apelacyjny w sprawach cywilnych i karnych ,wydział karny działał jako sąd I instancji (zwłaszcza przestępstwa przeciw państwu)

sąd kasacyjny - skargi kasacyjne rozpatrywał depatament Senatu do spraw karnych lub do spraw cywilnych

sąd doraźny - dział w okresie stanów wyjątkowych poza normalnym tokiem instancji

system prokuratorów - prokurator to organ powoływany do ścigania przestępstw

wojkowość (1974) :

powszechny obowiązek służby wojskowej dla wszyskich mężczyzn > 21 roku życia

corocznie ustalano kontyngent wojkowy i w drodze losowania powoływano odpowiednią liczbę mężczyzn

służba trwa od 6 do 7 lat

jedynacy i najstarsi synowie byli zwolnieni od służby

oficerowie rekrutowali się ze szkół kadeckich do których przyjmowano niemal wyłącznie szlachtę

kodyfikacja prawa (Pełny Zbiór Praw Cesarstwa Rosyjskiego)



c)reformy Mikołaja II :



Manifest październikowy (17 X 1905) :

wydany z powodu oburzenia i rozruchów w narodzie jaki spowodowały zasady powołnia Dumy bułyginowskiej (Duma miała tylko doradczy charakter)

zapowiadał nadanie ludności praw obywatelskich ,nietykalności osobistej , wolności sumienia ,słowa ,zgromadzeń i zrzeszania się

rozszerzał prawa wyborcze

wprowadził zasadę ,że żadna ustawa nie może wejść w życie bez zgody Dumy

1906 - konstytycja mikołajowska :

cesarzowi przysługuje absolutna władza ,miał prawo sankcji wobec ustaw , posiadał inicjatywę ustawodaczą i prawo do wydawania ustaw pomiędzy sesjami

Rada Ministrów - kolegium skupiające ministrów pod przewodnictwem premiera ,którego mianował cesarz spośród ministrów ,ministrowie byli odpowiedzialni przed carem

dwuizbowy parlament :

Duma Państwowa - składała się z 524 członków wybieranych przez naród (ale cenzus majątkowy ,system kurialny)

Rada Państwa - odgrywała rolę izby wyższej ,składała się w połowie z członków mianowanych przez cesarza ,w połowie wybieranych przez kolegia (gubernie ,zgromadzenia ziemskie ,kolegia wyznaniowe)

obie izby miały równorzędny charakter


Wyszukiwarka