Socjologia wychowania

1. Socjologia Wychowania jako subdyscyplina naukowa-umiejscowienie w systemie nauk, przedmiot socjologii wychowania

A. K. Olechnicki i P. Załęcki:

© Socjologia wychowania: dział socjologii zajmujący sie środowiskiem wychowawczym, procesem uspołeczniania dzieci i młodzieży, funkcjami i strukturą tego procesu, instytucjami i grupami nieformalnymi zaangażowanymi w proces wychowawczy, oświatą, szkolnictwem itp.

B. Kowalski: © Proces wychowawczy: przekazywanie dorastającym pokoleniom dorobku poprzednich pokoleń, przygotowanie młodych pokoleń do czynnego uczestnictwa w postępie społeczno – kulturowym. Realizowany jest w warunkach określonej kultury lub cywilizacji i wyraża się w uspołecznianiu jednostki przez jej uczestnictwo w życiu społecznym, a w jego ramach w systemie wychowania.

C. Radziwicz – Winnicki: © Proces wychowania: polega na adaptowaniu poszczególnych jednostek do ról im przypisanych, do określonego miejsca w strukturze społecznej, polegający na przekazywaniu określonych wzorów zachowania oraz charakterystycznej dla danej grupy kultury, na wpajaniu odpowiednich nawyków i określonych wzorów reakcji. Funkcje te są realizowane zarówno przez grupy nieformalne jak i instytucje formalne.

Szczepański : © Przedmiot socjologii – zjawiska i procesy powstawania różnych form zbiorowego życia ludzi, struktury różnych zbiorowości ludzkich, zjawiska oraz procesy zachodzące w zbiorowościach ludzkich będące efektem wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły rozbijające zbiorowości ludzkie, zmiany oraz przekształcenia zachodzące w zbiorowościach ludzkich, siły skupiające zbiorowości ludzkie.

Przedmiot badań:

1. Zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych

2. Instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,

3. Społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań , organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.

4. Poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego

2.Funkcje społeczne instytucji edukacyjnych;

§ funkcja socjalizacji wtórnej, § funkcja integracji społecznej, § funkcja kontroli społecznej, § alokacja (dotyczy przygotowania uczniów do zajęcia określonej pozycji w systemie zawodowym oraz w hierarchii społecznej).

3.Wychowanie w ujęciu Floriana Zanieckiego:

Socjologia wychowania wg. Floriana Znanieckiego jest to działalność społeczna ukierunkowana na osobnika będącego kandydatem do członkostwa w danej grupie społecznej.

Jest to proces przygotowania jednostki do uczestnictwa w grupach i instytucjach społecznych, jest realizowany w tzw. środowisku wychowawczym, które jest odrębnym środowiskiem jakie grupa przygotowuje dla osobnika mającego zostać jej uczestnikiem po odpowiednim przygotowaniu.

W procesie wychowawczym konieczne jest uwzględnienie faktu, że człowiek uczestniczy w wielu różnych grupach i instytucjach społecznych, dlatego w procesie wychowawczym muszą być uwzględniane relacje między tymi instytucjami, ich struktura i zachodzące miedzy nimi zależności.

Analizie procesu wychowawczego musi towarzyszyć: punkt widzenia: wychowawcy, wychowanka oraz grupy, dla której proces wychowawczy jest realizowany. Nauczyciel jako podmiot związany z systemem dominującym, z kulturą klas średnich w społeczeństwie. Nauczyciel niejako podejmuje działania związane z przemocą symboliczną wobec wychowanka jeżeli nie uzyska świadomości stosowania przemocy i nie stanie się reformatorem przestrzeni szkoły.

Uczeń w szkole traktowany jest jako podmiot oporujący, stawia opór, natomiast grupa, na rzecz której wychowanie odbywa się, to podmiot związany z przestrzenią pracy, zatrudnienia. Proces edukacyjny realizowany jest na potrzeby rynku pracy i w interesie pracodawcy leży to aby wyodrębnić absolwentów najlepiej przygotowanych i najbardziej wykształconych.

4.Założenia nowej socjologii Wychowania:

Nowa Socjologia Edukacji ® Nurt teoretyczny i paradygmatyczny, który wyodrębnił się w latach ‘70 XX wieku Kierunek posiadający charakter jakościowy i interpretatywny należy do grupy teorii krytycznych.

Bazuje na takich intepretatywnych modelach teoretycznych, jak:

© Interakcjonizm symboliczny, fenomenologia, etnometodologia, socjologia wiedzy, marksizm i neomarksizm, a przy tym nawiązuje głównie do myśli społecznej Karola Marksa, Emile’a Durkheima, George’a Herberta Meada.

ð W USA badania z zakresu nowej socjologii edukacji w latach 70. XX w. zorganizowane były wokół zagadnień nierówności edukacyjnych (nierównego dostępu do zasobów edukacyjnych oraz nierównych szans odniesienia sukcesu)

ð W Wielkiej Bryt, z kolei ich przedmiot najczęściej łączony był z problemami sprawowania kontroli nad wiedzą przekazywaną w przestrzeni szkolnej, co znajduje wraz w relacjach interpersonalnych w przestrzeni szkoły preferowanych kodach językowych oraz konstruowanym programie edukacyjnym

ð ”Nowa”- ponieważ wyodrębniła się jako krytyka porażki reform oświatowych lat 60., a których rozwiązania wdrażane były poprzez nawiązanie do tradycyjnych modeli badawczych (Saha, 1997, s.47);

Zakładano w jej ramach, że:

® Zjawiska muszą być poddane analizie krytycznej, głownie ukierunkowanej na ich relacje z przestrzeniami władzy.

® Należy wypracować nowe modele edukacji inkluzywnej podważającej aktualne uprawomocnione relacje i kontestującej arbitralnie ustanowione relacje władzy.

® Jej przedstawiciele zakładali, iż efektem prowadzenia nowego rodzaju badań może być bardziej dogłębne zrozumienie procesów zachodzących w przestrzeni edukacyjnej, w tym zrozumienie stosowanych kodów językowych oraz programów edukacyjnych (saha, 1997, s.47)

Krytyka: } koncepcja idealistyczna, subiektywistyczna; } koncepcja pomijająca czynniki oraz ograniczenia strukturalne (utrudniające awans edukacyjny)

5.Perspektywy teoretyczne wykorzystywane w analizie faktów socjologicznych i edukacyjnych;

Teoria reprodukcji kulturowej

© W latach 70. XX wieku realizowane z jej wykorzystaniem badania zostały rozszerzone o kolejne zmienne, uwzględniające kategorie przynależności rasowej płci( traktowane jako określające status społeczny jednostki) jednocześnie rozwijający krytykę determinizmu klasowego.

© Na poziomie teoretycznym teoria reprodukcji rozwijana była poprzez nawiązanie do następujących modeli: ® Teoria neoweberowska ® Teoria systemowa ® Krytyczna Teoria szkoły frankfurckiej ® Francuski strukturalizm ® Brytyjskie studia kulturowe (nawiązujące do mysli neo-gramsciańskiej) ® Teorie feministyczne ® Teorie odnoszące się do studiów dotyczących mniejszości rasowych (np. krytyczna teoria rasowa).

© Jedną z istotnych konsekwencji krytyki klasycznego ujęcia reprodukcji było rozwinięcie teorii oporu oraz teorii nowych ruchów społecznych – obydwa modele bazują na założeniu o zdolności rozwinięcia przez jednostkę własnych potencjałów sprawczych i podejmowania dążeń do zmiany sytuacji interpretowanej jako opresyjna.

Krytyczna teoria społeczna

Jak wskazuje Sasha Roseneil (profesor na Uniwersytecie w Leeds) mniej popularne (aczkolwiek rozwijające się) pozycje w obrębie teorii społecznej zajmują: © Krytyczna teoria rasowa; © Studia postkolonialne; © studia LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender Studies) © studia Queer (bazują na teorii post- strukturalnej, zwłaszcza na modeli teoretycznym Michela Foucault I Jacquesa Derridy, także na modeli psychoanalitycznym Lacana oraz w swoich podstawach teoretycznych bliskiego modelowi feministycznemu)

W ramach każdego z wymienionych kierunków prowadzone są studia odnoszące się do przestrzeni edukacyjnej.

Model feministyczny (bazujący na zróżnicowanych podstawach teoretycznych: marksizmie, psychoanalizie, egzystencjalizmie )

© Krytyczna interpretacja roli szkoły w procesie reprodukowania relacji genderowych ( a w odniesieniu do edukacji zróżnicowanego stymulowania motywacji oraz aspiracji edukacyjnych i zawodowych w odniesieniu do dzieci i młodzieży obojga płci).

Feminizm liberalny (odniesienie do przestrzeni edukacji)

© Interpretacja modeli patriarchalnego jako nieadekwatnego do późno nowoczesnych warunków społecznych oraz wskazanie na potrzebę wprowadzania reform społecznych i zmian w zakresie świadomości społecznej, które pozwoliłyby na kreowanie warunków rozwoju równych dla przedstawicieli obojga płci.

Feminizm krytyczny (odniesienie do przestrzeni edukacyjnej)

© Zogniskowanie refleksji na androcentrycznym, etnocentrycznym a w społeczeństwach wielorasowych preferującym dyskurs rasy białej charakterze transmitowanej w przestrzeni szkolnej wiedzy. Obejmuje krytykę modeli seksistowskich, traktowanych jako pochodna dominujących w społeczeństwie struktur patriarchalnych.

Feminizm marksistowski

© Jednocześnie jednak zmiana owa bazuje na konieczności dokonania modyfikacji w obrębie specyfiki struktury samego społeczeństwa- a w efekcie przestrzeń edukacyjna nie dysponuje wystarczającymi środkami do realizacji owej zmiany.

Feminizm radykalny

© Z punktu widzenia feminizmu radykalnego patriarcha jest podstawą opresji kobiet przez mężczyzn. Jest to relacja funkcjonująca niezależnie od równoległego do niej porządku kapitalistycznego, w efekcie zmiany w rynku pracy nie muszą powodowąć realnych zmian w relacjach między przedstawicielami obojga płci.

© Podobnie jak w modeli marksistowskim zakłada się że proces zmiany bazuje na konieczności dokonania modyfikacji w obrębie specyfiki struktury samego społeczeństwa- a w efekcie przestrzeń edukacyjna nie dysponuje wystarczającymi środkami do realizacji owej zmiany.

Czarny feminizm

© Krytyka modeli seksistowskiego i rasistowskiego. Analizowane są doświadczenia dziewcząt i kobiet rasy czarnej w przestrzeni edukacyjnej; zagadnienia seksizmu i rasizmu prezentowanych przez nauczycieli; traktowanie Kobie i osób czarnej jako problemu w przestrzeni edukacyjnej. Jest to model antyseksistowski i antyrasistowski.

Teoria LGBT

© Jednocześnie w ramach modeli LGBT zakłada się, że nadanie uprzywilejowanego statusu perspektywie heteroseksualnej powoduje marginalizację funkcjonowania społecznego osób homoseksualnych, biseksualnych i transgenderowych (są to tożsamości wyciszane w przestrzeni edukacyjnej).

6. Funkcje szkoły w ujęciu Durkheima i Parsona;

a) Emile Durkheim (1858-1917) Pytanie: dlaczego ze wzrostem autonomii członków społeczeństwa w systemach nowoczesnych(wysoce ewoluujących indywidualizm, prawa, interesy jednostki) wzrasta jednocześnie jego spójność oraz poleganie członków społeczeństwa na nim) Zdaniem Durkheina edukacja jest faktem(procesem i stanem rzeczy) który sprzyja integracji społecznej i rozwinięciu przez jednostki świadome własnej przynależności do społeczeństwa(integracje z nim).

b)Telcott Parsons (1902-1979)Funkcje edukacji: socjalizacja(rozwiniecie roli służących do funkcjonowania w społeczeństwie); alokacja(ulokowanie uczniów uczniów odrąbie systemu rynku pracy); reorganizacja osobowości w kierunku wzorców i norm uniwersalistycznych; selekcja(jakościowo i podział uczniów na słabszych słabszych lepszych). Wymienione funkcje są realizowane na każdym etapie edukacji.

Cele szkoły:*intelektualne działania szkoły(-kształcenie w zakresie podstawowych kompetencji takich jak czytanie, pisanie, kompetencje matematyczne; -transmisja wiedzy specyficznej(znajomości literatury, historii, nauk matematyczno-przyrodniczych); -stymulowanie uczniów do rozwoju wyższych kompetencji intelektualnych(analiza, synteza, zdolność dokonywania ewoluacji).

*polityczne (-wprowadzenie posłuszeństwa wobec obowiązującego porządku politycznego; -przygotowanie obywateli uczestniczących uczestniczących porządku publicznym; -nauczanie dzieci podstawowych praw obowiązujących w społeczeństwie; -asymilacja przedstawicieli różnych grup kulturowych kulturowych ramach wspólnego porządku politycznego)

*społeczne (-socjalizowanie dzieci w zkaresie zróżnicowanych ról społecznych, wzorów behawioralnych, wartość obowiązujących w społeczeństwie)

*ekonomiczne (-przygotowanie uczniów do wykonywania w przyszłości ról zawodowych; -dokonywanie selekcji alokacji jednostek jednostek zakresie różnych ról zawodowych w ramach społecznego podziału pracy

7. socjalizacja, pojęcie socjalizacji pierwotnej i socjalizacji wtórnej, pojęcie znaczącego innego, uogólnionego innego, charakterystyka przejścia od etapu socjalizacji pierwotnej do socjalizacji wtórnej, Interpretacja przebiegu procesu socjalizacji w ujęciu Petera

Socjalizacja: pierwotna- występuje w dzieciństwie. Wg Herberta Meada kończy się gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojęcie uogólnionego innego i tym samym staje się zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi znaczącymi lecz z ogółem innych. Realizowana jest w rodzinie.

wtórna- dotyczy osób już ukształtowanych przez społeczeństwo. Zachodzi w rodzinie, w szkole, grupie rówieśniczej.

Znaczący inny, osoba znacząca – osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania. W socjalizacji pierwotnej są to rodzice lub rzadziej opiekunowie. Dziecko nie ma możliwości wyboru znaczących innych, przez co świat społeczny rodziców jest jedynym danym jednostce światem z narzuconymi przez rodziców definicjami. W socjalizacji wtórnej mogą to być inne osoby wywierające znaczny wpływ na system wartości lub wzorce zachowań jednostki – nauczyciele, księża, zwierzchnicy w pracy zawodowej, małżonkowie – zależnie od sytuacji, w jakiej znalazła się jednostka, oraz od wcześniej już ukształtowanych struktur osobowości. Od znaczących innych jednostka społeczna uczy się, często poprzez naśladownictwo, odgrywania podstawowych dla danego społeczeństwa ról społecznych. W procesie socjalizacji pierwotnej definicje sytuacji przekazywane przez znaczących innych są dla jednostki obiektywną rzeczywistością. Ich role i postawy innych są przez dzieci internalizowane, a poprzez identyfikację ze znaczącymi innymi kształtuje się osobowość i tożsamość jednostki.

Uogólniony inny - w trakcie abstrahowania od konkretnych postaw znaczących innych następuje uświadamianie sobie uogólnionego innego, czyli ogólnych ról społecznych i norm. Uogólniony inny to termin używany w socjologii i psychologii społecznej, określający ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.

Charakterystyka przejścia od etapu socjalizacji pierwotnej do socjalizacji wtórnej Wg G. Meada okres socjalizacji pierwotnej kończy się, gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojecie "uogólnionego innego", tzn., gdy staje się zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi "znaczącymi innymi", lecz z ogółem innych. Przejście z jednej fazy do drugiej, oznacza zazwyczaj, iż jednostka zyskała poczucie własnej tożsamości.

Bergera i Thomasa Luckmanna;

Socjalizacja pierwotna wg Petera Bergena i Thomasa Luckmana -początek procesu wchodzenia jednostki do społeczeństwa stanowi internalizacja, która związana jest z bezposrednim ujmowaniem albo interpretacją obiektywnego zdarzenia jako zdarzenia wyrażającego znaczenie jako rpzejaw sybiektywnych procesów innego które w ten sposób stają się znaczące dla podmiotu. Internalizacja jest podstawą rozumienia innych ludzi i postrzegania świata jako rzeczywistości znaczącej i jako rzeczywistości społeczenj. W wyniku internalizacji jednostka staje się członkiem społeczeństwa.

Socjalizacja pierwotna, a socjalizacja wtórna wg Petera Bergena i Thomasa Luckmana:

Socjalizacja- wszechstronne i zwarte wprowadzenie jednostki w obiektywny świat społęczeństwa na jakiś jego sektor.

Socjalizacja pierwotna-jest etapem który jednostka przechodiz w dzieciństwie i poprzez który staje się cżłonkiem społeczeństwa.

*resocjalizacja w bliskiej interakcji ze znaczącym innym

*realizowana jest przy zaangażowaniu silnego ładunku emocjonalnego

*jednostka przejmuje role i podstawy znaczących innych internalizując je

poprzez identyfikację ze znaczącymi innymi jednostka uzyskuje zdolność do identyfikacji sameog siebie i do uzyskania subiektywnie spójnej i akceptowanej tożsamości.W wyniku rpzebiegu dochodzi do stopniowego abstrachowania w swiadomosci dziecka od ról i postaw w ogóle, podobnie normy są uogólniane na wszystkie sytuacje których dotyczą tutaj pomocne jest pojęcie uogólnionego innego. Socjalizacji pierwotnej nie dotyczy problem wyboru modelu identyfikacji, społeczeństwo odgórnie wyznacza jednostce środowisko w których socjalizacja będzie realizowana. Wobec tego socjalizacja dziecka w rodiznie jest: -socjalizacją guasi-automatyczną; -internalizacja konkretnej rzeczywistości jest guasi-nieunikniona; -dziecko internalizuje świat jako jedyny możliwy(jets on silniej zakorzeniony w swiadomości niż świat internalizowany w socjalizacji wtórnej. Socjalizacja pierwotna obejmuje: język, schematy motywacyjne, interpretacyjne, aparat prawomaginiajacy-wyjaśnia czemu określone działania są prawidłowe.

Socjalizacja wtórna-każdy następny proces, który wprowadza jednostkę mającą już za sobą socjalizację pierwotną w nowy sektor obiektywnego swiata społęczeństwa w którym żyje. Ważniejsza dla jednostki jest socjalizacja pierwotna. Ukształtowanie w swiadomości jednostki identyfikacji z uogólnionym innym oznacza iz nie identyfikuje się ona już tylko z konkretnym innym ale z ogółem(społeczeństwem). Dzięki tej identyfikacji samoidentyfikacja jednostki uzyskuje stabilność i ciagłość. Jest internalizacj subświatów rzeczywistości częściowych instucjonalizowanych cyz też wyrastających z instytucji, ; -jej zakres i charakter są zdeterminowane złożonoscią podziału pracy i towarzyszącym mu społecznym podziałem wiedzy, -polega na byciu wiedzy zwiazanej z rolami wywodzących się podziału pracy; -jest to proces pociagający za sobą subiektywną identyfikację z rolą i charakterystycznym dla niej normami

8.Pojęcie tożsamości (tożsamość społeczna, grupowa); podstawowe typy tożsamości powstające w kontekście społeczeństwa globalnego (typy tożsamości wyróżnione przez Zbyszka Melosika i Tomasza Szkudlarka, podstawowe typy tożsamości wyróżnione przez Zygmunta Baumana, tożsamość globalnego nastolatka);

Tożsamość: interpretacja samego siebie, odpowiedź na pytanie kim jestem/ kim jestem w danych okolicznościach. Źródło zindywidualizowanych znaczeń, które jednostka przypisuje sobie i relacjom ze światem. Proces konstytucji znaczeń na podstawie określonych atrybutów kulturowych, którym przypisywane jest priorytetowe znaczenie.

Tożsamość społeczna: efekt przynależności do różnych grup, struktur, kategorii społecznych. Posiada wymiar subiektywny i obiektywny, wynikający ze zdefiniowania i zaklasyfikowania jednostki do określonych kategorii przez innych uczestników życia społecznego.

Tożsamość zbiorowa/ grupowa- poczucie wspólnoty, identyfikowania się z członkami określonej zbiorowości, subiektywne sformułowanie „my” à posiadanie świadomości odrębności od grup zewnętrznych określanych jako „oni”

Tożsamość globalna – cechy: relatywizacja; fragmentacja; detradycjonalizacja

Typy tożsamości wg. Melosika i Szkudlarka:

a) tożsamość globalna przezroczysta: niewrażliwa na różnice kulturowe, postrzega przez pryzmat kultury Zachodu elementów wspólnych

b) tożsamość globalna każda: elementy pozwalające na wtopienie się w konteksty każdej kultury

c) tożsamość upozorowana: wynik egzystencji jednostki w kontekstach rzeczywistości sfragmentaryzowanej opartej na przekazie medialnym, prowadzi do odebrania prawomocności znaczeniu i wpływa na ukształtowanie tożsamości będącej pozorem

d) tożsamość typu supermarket : oparta na świadomości wolności i dowolnego kształtowania własnej tożsamości za pomocą symbolicznych atrybutów, wynik amerykańskiego charakteru ponowoczesności, polega na utożsamianiu się ze wzorcami przypisywanymi kulturze amerykańskiej tj. nowość, wolność, otwarta przestrzeń itd.

e) Tożsamość typu brzytwa: fundamentalistyczny wyraz odradzania sfragmentaryzowanych tożsamości w monolit, co może przybierać formę fundamentalizmu religijnego/nacjonalizmu

f) Tożsamość globalnego nastolatka: ukształtowana przez kulturę popularną i ideologię konsumpcji; jednostka chodzi do szkół o wysokim poziomie nauczania, jest z wielkomiejskiej klasy średniej, ogląda MTV, chodzi do MC, pije coca-colę, korzysta z YT, jest konformistą, jest pragmatyczny, łatwo się komunikuje, tolerancyjny, sceptyczny wobec idei zaangażowania i głębszego uczestnictwa

Typy tożsamości wdł.Baumana;

a) Tożsamość koczownika: typ pograniczny, koczownik jest w ruchu, krąży po określonym terenie, wędrówka nie ma celu ostatecznego, trasa jest z góry wyznaczona, regularnie przemierzana w określonej kolejności, podporządkowana określonemu porządkowi rzeczy, nie jest to porządek konstruowany na nowo w miarę odwiedzania kolejnych przestrzeni.

b) Tożsamość turysty : utożsamia wolność, nieograniczona zdolność modelowania przestrzeni jest podporządkowana jego ciekawości, potrzebie rozrywki, nowych przeżyć, płaci za wolność, prawo do ignorowania uczuć mieszkańców danej przestrzeni i do otaczania się własną siecią znaczeń uzyskuje w drodze transakcji handlowej, jest eksterytorialny, przeżywa własną eksterytorialność jako przywilej, objaw niezależności, prawo wyboru, świat źródłem przyjemności

c) Tożsamość włóczęgi: nie określa czasu przebywania w miejscu, długość postoju nie zależy od niego, ma świadomość tymczasowości, jego ruch jest stymulowany rozczarowaniem poprzednim miejscem postoju i nadzieją, że kolejne miejsce będzie doskonałe, porusza się po przestrzeni pozbawionej struktury, sam ją nadaje terenowi

d) Tożsamość gracza: światem nie rządzą reguły, zasadą organizacyjną świata jest ryzyko, efekt może być zgodny/sprzeczny z zamierzeniem, podniesiona poprzeczka nie jest ostateczna, kolejna gra zaczyna się od owa i jest niezależna od wyników przeszłych.

9.Globalizacja i konsumeryzm jako konteksty socjalizacji (aspekty i perspektywy interpretacyjne globalizacji w ujęciu Edmunda Wnuk-Lipińskiego; podmiotowe, społeczne i kulturowe konsekwencje konsumpcji ostentacyjnej; interpretacja konsumeryzmu w ujęciu Zygmunta Baumana)

Globalizacja: „Proces makrospołeczny, zbliżony pod względem wywieranego na ludzi wpływu do industrializacji, urbanizacji, a być może także sekularyzacji. W przeciwieństwie do procesów globalizacyjnych, wprowadzających ryzyko działania w nieznanych i nieprzewidywalnych warunkach, pozostałe wprowadzały do świata społecznego elementy rutyny, przewidywalności, zaufania, racjonalności

Perspektywy interpretacyjne globalizacji:

* Globalizacja jako rynek światowy

* Globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia

* Jako modernizacja i detradycjonalizacja

* Homogenizacja i hybrydyzacja

Globalizacja jako rynek światowy

* Jest utożsamiana ze zmianami ekonomicznymi, zakłada się że nie byłaby ona możliwa bez światowej ekspansji systemu kapitalistycznego i postępu w deregulacji globalnych stosunków gospodarczych

* Ekspansja globalnego kapitalizmu, która doprowadziła do powstania rynku światowego wyznaczyła także kierunki zmian w sferze politycznej i kulturowej.

Globalizacja jako relatywizacja społecznych punktów odniesienia

* Ma miejsce upowszechnienie transnarodowej relatywizacji tożsamości społecznej jednostek ora całych społeczeństw, co jest efektem rozwoju środków komunikacji, transportu

* Zwiększa się ilość punktów odniesienia umożliwiających określenie własnego umiejscowienia w społeczeństwie i ukształtowanie własnej tożsamości społecznej z wykorzystaniem kryteriów przekraczających granice państwa narodowego

* Relatywizacji ulegają normy, wartości, wierzenia które tracą status absolutnych punktów odniesienia, obok nich pojawiają się nowe, ponadnarodowe współrzędne

Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja

* Postępująca indywidualizacja, emancypacja, separacja, autonomizacja, odrywanie się jednostki od więzi pierwotnych oraz samodzielność

* Zanik tradycyjnych zobowiązań, nawyków, oczekiwań – autonomiczne działania aktorów społecznych są coraz słabiej ograniczane w dążeniu do ekspansji i realizacji własnych, partykularnych celów

* Odchodzenie od lokalnych, zwyczajowych sposobów funkcjonowania na rzecz sposobów upowszechnionych w globalnym obiegu dóbr i usług, idei i wartości

Globalizacja jako homogenizacja i hybrydyzacja* Globalna dyfuzja identycznych produktów, usług i stymulujących je wzorów prowadzi do narastania w różnych społeczeństwach narodowych elementów wspólnych oraz zmniejszania się częstości występowania elementów różnicujących. Proces ten może być interpretowany jako stopniowa homogenizacja (ujednolicanie się społeczeństw narodowych według wspólnego wzorca) oraz jako hybrydyzacja (asymilacja do kultur lokalnych jedynie pewnych elementów wspólnych).

Etapy globalizacji wg Edmunda wnuk-Lipińskiego):

Etap I – XV i XVI wiek – tzw. I fala globalizacji:

* Okres wielkich odkryć geograficznych(odkrycie Ameryki, rozpoznanie wybrzeża Afryki, wytyczono wokół afrykańskiej drogi do Indii)

* Dyfuzja kulturowa i wymiana handlowa uzyskuje wymiar globalny, ale jednocześnie niesymetryczny

* W tym okresie zarysował się też schemat zależności światowych oraz podział na centrum (metropolie) i peryferie. Ma miejsce eksploatacja peryferii na rzecz metropolii a jednocześnie dyfuzja wartości i materialnych wytworów kultury przebiega od metropolii do peryferii.

Etap II:

* Charakteryzuje się dążeniem kilki państw dysponujących przewagą przemysłową i militarną do tworzenia imperiów kolonialnych, jest to okres określany jako „apogeum podziału świata”

* Ostateczne wygaśnięcie II fali globalizacji miało miejsce po II wojnie światowej, kiedy rozpadły się imperia kolonialne, a porządek światowy przyjął kształt bipolarny (Zachód vs państwa komunistyczne), centra w tym czasie to ZSRR i USA - podobnie jak I faza jest to również etap podboju obszarów ekspansji ekonomicznej i cywilizacyjnej

Etap III:

* Kapitał jest bardziej mobilny niż siła robocza

* Stawiane są pytania dotyczące statusu państwa narodowego

* Zanika wzajemna obcość poszczególnych rejonów świata, co jest efektem globalnej sieci komunikacji, globalnej sieci transportu oraz pojawienia się globalnych powiązań i współzależności w wymiarze ekonomicznym i politycznym ( Wnuk-Lipiński, s. 34-35)

Konsumeryzm (konsumpcjonizm) – w połowie lat 70 wprowadzono ideę, że raczej konsumpcja a nie – jak utrzymywał Marks – produkcja tworzy podstawy tożsamości klasowej.

Termin konsumeryzm posiada dwa znaczenia:

* Idea, wg której maksymalna konsumpcja dóbr materialnych i usług jest najważniejszym celem zarówno jednostki jak i społeczeństwa, akceptacja tego założenia w latach 80 sprzyjała ukształtowaniu się koncepcji społeczeństwa przedsiębiorczości, wprowadzeniu sił rynkowych do wszystkich dziedzin działalności publicznej , jak również sprzyjała popularyzacji postaw ostentacyjnej konsumpcji oraz przyjmującego formy fetyszyzmu, gromadzeniu dóbr. W połowie lat 80 zdiagnozowane zostało zjawisko zakupów relaksujących

* Termin konsumeryzm odnosi się także do kampanii w obronie praw konsumenta (co miało miejsce w latach 60 w USA a później także w Wielkiej Brytanii)

Etapy rozwoju konsumpcjonizmu (konsumeryzmu)

Historia konsumeryzmu – w ujęciu Z. Baumana – opiera się na kwestionowaniu i odrzucaniu kolejnych barier, które ograniczały swobodę fantazji.

* Konsumpcja dóbr materialnych

* Konsumpcja usług

* Konsumpcja doświadczeń i przeżyć (przedmiotem konsumpcji stają się informacje, treści znaczeniowe, symbole kulturowe, a także podróże, terapie, działania sprzyjających utrzymaniu sprawności fizycznej itp. )

podmiotowe, społeczne i kulturowe konsekwencje konsumpcji ostentacyjnej;

dążenie ludzi do wykorzystywania konsumpcji jako środka do podkreślania własnej odrębności i niepowtarzalności (konsumpcja jako spobób wyrażania jednostkowej tożsamości)

konieczność podejmowania przez konsumenta licznych decyzji o charakterze konsumpcyjnym (nie tylko w zakresie skomplikowanych technologicznie dóbr, które wymagają znacznej widzy i czasu, ale także w zakresie produktów codziennego użytku)

ciągła konieczność nabywania przezkonsumenta nowej wiedzy, poznawanie nowych wzrców w celu uniknięcia alienacji

wzrost znczenia podmiotowości tych konsumentów, którzy dysponują wiedzą na temat

funkcjonowania nowyc produktów i techologii ,rozbudzenie konsumpcji wśród dzieci młodzieży i ludzi starszych ( co jest efektem poszukiwanie nowych segmentów rynku), uprzedmiotowienie człowieka jako efekt współczesnej relacji człowieka, produkt oraz wyobcowanie jako efekt braku możliwości przystąpienia do całokształtu zjawisk społecznych

10.Opór jako kategoria socjo-pedagogiczna;

Teorie oporu powstały w latach 70. XX wieku, na skutek teorii reprodukcji. Opór- działanie podmiotu, który się przeciwstawia presji społeczeństwa (robi to refleksyjnie) Podmiot buntuje się, gdy pojawia się przemoc symboliczna. Opór: działanie refleksyjne, pochodna interpretacji własnego statusu przez jednostkę jako podporządkowanego opresji.

Elementy strategii oporowych: subiektywna analiza sytuacji jako opresyjnej, motywacja do sprzeciwienia się opresji, działanie ukierunkowane na zmianę sytuacji opresyjnej.

McLaren: pojęcie oporu szkolnego à działania opozycyjne podejmowane przez uczniów będące pochodną postrzegania szkoły jako środowiska opresyjnego i ukierunkowane na kontestacje wiedzy szkolnej, szkolnych reguł, autorytetów, porządku szkolnego.

3 grupy społeczne są autorami oporu: (jest to podział teoretyczny)

a) młodzież (studenci)

b) intelektualiści

c) przedstawiciele mniejszości społecznej

11.Strategie oporu i strategie działania przeciwwładzy w ujęciu Ulricha Becka:

Rodzaje oporu: -bierny -czynny

-jawny

-ukryty

-indywidualny

-zbiorowy

-zogniskowany

-rozszczepiony

-codzienny

Definicja opresji: pochodna nierównego rozkładu władzy przejawiającego się w dyskryminacji przedstawicieli jednej z grup, dyskredytacji jej statusu i w eksploatacji. Bazuje na ideologicznie określonej nadrzędności statusu jednej grupy względem innej.

Teoria władzy i przeciwwładzy w kontekście społeczeństwa globalnego w nawiązaniu do U. Becka: W progu drugiej nowoczesności globalne i powszechnie zobowiązujące decyzje podejmowane są w kontekście próżni legitymizacyjnej, ma miejsce asymetria legitymizacji władzy. W takiej sytuacji pojawiają się warunki do działań ruchów protestu.

Działania o charakterze przeciwwładzy w kontekście globalizacji:

1. protest konsumencki-odmowa kupowania produktów, które są spostrzegane jako wytwarzane w sposób nieetyczny, np. ze względu na zatrudnienie dzieci, nieludzkie warunki pracy, niskie wynagrodzenie

2. dramatyzacja ryzyka- transmisja przez organizacje pozarządowe wiedzy tworzącej wątpliwość dotyczącą bezpieczeństwa konsumpcji produktu, którego gwarancje dają koncerny, lecz brak ugruntowania w badaniach naukowych

3. strategia demokratyzacji-polega na demaskowaniu przypadków łamania praw człowieka w systemach deklarujących respektowanie wartości demokratycznych, zobowiązanie podmiotów deklarujących poszanowanie własności demokratycznych do podejmowania odpowiedzialności za przypadki ich łamania

4. strategia kosmopolityzacji- eksponowanie kultury jako wartości uniwersalnej. Charakter ponadnarodowy działają na rzecz problemów uniwersalnych, wykorzystują mechanizmy konsumenckie

Kapitał legitymizujący wg. Becka:

4 typy kapitałów:

1. ekonomiczny 2. edukacyjny 3. społeczny + 4. legitymizacyjny Kapitał pozwalający sieciom upowszechniającym protest na strategiczne wykorzystanie informacji, wprowadzenie w obieg nowych informacji u punktów widzenia umożliwiających opór wobec rządów, organizacji.

Wyszukiwarka