FILOZOFIA-philen-lubić,kochać, sophia-mądrość, filohofia-umiłowanie mądrości/ jest to historycznie zmienna istotowa całość poglądów człowieka na otaczającą go rzeczywistość;

FILOZOFIA W KONTEKŚCIE DZIEDZIN KULTURY- filozofia kultury, jako nauka autnonomiczna sięga początków obecnego stulecia. L. Stern opublikował pracę w której tytule znalazło sie wyrażenia "FILOZOFIA KULTURY". Stała sie ona jedną z dyscyplin filozoficznych, jest ściśle związana z z filozofią człowieka jak i filozofią wartości. filozofia kultury łączy wiele dyscyplin np. antropologie, fil. religii, moralności. a tak w ogóle t FILOZOFIA narodziła się w Grecji. z greckiego to umiłowanie, upodobanie mądrości.

REALIZM-pogląd, zgodnie z którym przedmioty dane w doświadczeniu istnieją niezależńie od podmiotu poznania, stanowisko, zgodnie z którym przyjmuje się że istnieje świat rzeczywisty, materialny, niezależny od poznającego człowieka; świat ten człowiek poznaje i wykorzystuje dla zaspokoajania swoich potrzeb

MATERIALIZM-uznaje za pierwotne istnienie czegoś materialnego. pozostałe takie jak duch, dusza są wtórne

IDEALIZM-jest przeciwieństwem materializmu. Za pierwotne przyjmuje istnienie czegoś idealnego. dzielimy na: A) obiektywny (wg. platona: rodzimy sie, żyjemy i nie zdajemy sobie sprawy z tego, że to tylko cień świata rzeczywistego. Świat rzeczywisty to ideał)B) subiektywny (berkeley: być to znaczy być postrzeganym. Istnienie świata idealnego jest zależne od naszej percepcji)

MONIZM- pogląd uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną; materialną, duchową lub materialno-duchową. w szerszym znaczeniu monizm pozwala na istnienie wielu substancji, jednak głosi, że ich natura jest taka sama.

DUALIZM-uznaje istnienie czynnika materialnego i czynnika idealnego

RACJONALIZM- filozoficzne podejście, zakładające możliwość dotarcia do prawdy z użyciem samego rozumu z pominięciem doświadczenia, poprzez stworzenie systemu opartego na aksjomatach, z których przez dedukcję można wywieść całość wiedzy.

EMPIRYZM- doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teroie są w stosunku do nich wtórne.

DETERMINIZM- stanowisko w filozofii wyrażające przekonanie o istnieniu w rzeczywistości społeczno-przyrodniczej prawidłowości i przyczynowego uwaunkowania wszelkich zjawisk

INDETERMINIZM-pogląd filozoficzny zaprzeczający determinizmowi, który nie uznaje 1)istnienia obiektywnych i naturalnych zależności między zjawiskami na mocy których każde zjawisko byłoby wymuszone przez warunki, w jakich zachodzi; 2) istnienia obiektywnej powszechnej prawidłowości w świecie

JOŃSKA FILOZOFIA PRZYRODY - reprezentuje archaiczny, grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu ok VI-IV wieku p.n.e.. Podjęła pierwsze, niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury (physis), będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej. Pierwszym myślicielem tego okresu był Tales z Miletu - przepowiedział m.in. zaćmienie słońca. Wszystko co wg niego istnieje jest z wody. Z wody powstało i z wody się składa. Interesował się stworzeniem świata, ale nie tym kto go stworzył, tylko jakim był świat od początku(co było początkiem świata). W takim znaczeniu, początek świata był pierwszym zagadnieniem filozofii. Wg Malesa wszystkie rzeczy są ożywione.

SOKRATEJSKIE ROZUMIENIE DOBRA I CNOTY - cnota jest dobrem bezwględnym, należy do niej odwaga, sprawiedliwość i panowanie nad sobą; wśrod zalet człowieka wyróżnił moralność; największą cnotą jest dobro najwyższe, dobrem - dobro moralne; cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem;cnota jest wiedzą, a wszelkie zło pochodzi z nieświadomości; skoro cnota jest wiedzą, a wiedzę można nabyć, to cnotę też można nabywać; METODA SOKRATEJSKA=dydyaktyczna=naprowadzająca - stosowana w dialogu z młodzieżą; część negatywna: doprowadzenie fałszywej tezy rozmówcy do absurdu pozornie ją chwaląc (ironia sokratejska), wskazywanie za pomocą zręcznych pytań jej oczywistą fałszywość lub absurdalność; część pozytywna: przy pomocy pytań kierowanie rozmówcy ku temu ażemy to czego szuka rozmówca sam znalazł (maieutyka, sztuka położnicza- pomoc młodzieży w "rodzeniu własnych myśli").

IDEALIZM OBIEKTYWNY PLATONA (DUALIZM ŚWIATA, POJĘCIE IDEI, RELACJE MIĘDZY ŚWIATEM IDEI I ŚWIATEM RZECZY ORAZ DUSZĄ I CIAŁEM

Wg Platona każde z pojęć musi mieć swój przedmiot. Dzieli on byt na 2: materialny (złożony z rzeczy), idealny (złożony z ideałów). Na tej podstawie tworzy całą swą filozofie. Najwyższą ideą jest idea dobra. wg niego bytem jest to co nie przestaje być; rzeczy nie mogą tworzyć bytu; tylko idee są stałe i niezniszczalne. wg platona jest jeden byt - byt idealny - IDEE. do poznania idee nie nadają się zmysły. idei nie można widzieć, więc do jej poznania nadają się tylko myśli. Wg Platona, Bóg stworzył świad na wzór idei; idee nie są bytami psychicznymi ani fizycznymi; wg niego dusza nie jest czynnikiem materialnym, jest wręcz przeciwieństwem materii, pełni ona funkcje poznawcze, narzędzia duszy to ciało i zmysły. Dusza poznaje więc bezpośrednio lub za pomocą narzędzi - zmysłów. w duszy dopatrywał się też nieśmiertelności, uważał że dusza to pierwiastek człowieka. Platon był zwolennikiem dualizmu - dusza i ciało. Dusza jest niezależna od ciała i doskonalsza od niego - jest źródłem prawdy i dobra. człowiek to dusza władająca ciałem. jednak jak twierdzi połącznie duszy z ciałem jest dla duszy niekorzystne. dusza wolna od ciała byłaby lepsza i szczęśliwsza (ciało jest dla niej więzieniem i mogiłą). ze śmiercią ciała zaczyna się prawdziwe życie duszy. dusze to najdoskonalsze składniki świata. zostały stworzone jako pierwsze, a po nich dopiero ciała;

MIT JASKINI:W Dilogu "Państwo" - Platon przekazuje nam ustami Sokratesa mit, który został nazwany Metaforą Jaskini. Wszyscy ludzie jesteśmy podobni do więźniów przykutych kajdanami do ścian jaskini, więźniowie siedzą tyłem do wejścia przed ścianą. Widzimy tylko ściany przed sobą, a za nami, za naszymi plecami pali się ogień. Przed jaskinią przechodzą ludzie niosący wyobrażenia różnych przedmiotów, które odbijają się na oświetlonej ogniem ścianie jaskini. Nasze postrzeżenia bytu ontycznego jawią nam się tylko w postaci odbitych wizerunków rzeczy prawdziwych. Taki jest nasz zmysłowy kontakt z rzeczywistością noetyczną. Widzimy tylko jej zdeformowane w jakiś sposób obrazy w naszych postrzeżeniach zmysłowych. Gdyby ktoś z tych niewolników rozkuł i wyszliby oni na zewnątrz w światło słońca, poza obszar jaskini, to bardzo trudno byłoby im rozpoznać rzeczywiste źródło wizerunku, który postrzegali jako odbite. Kiedy ludzie próbowaliby w tym świecie rzeczy prawdziwych rozeznać się, zajrzeć to blask słońca oślepiłby ich. Platon mówi, ze nie można spojrzeć w prawdę ot tak, ponieważ to jest zabójcze. ANAMNEZATeoria anamnezy to inaczej teoria przypominania. Spotykamy się z nia w jednym z dialogów Platona pod tytułem: „Menon”. Z dialogu wypływa następujący wniosek: jeżeli poszukujemy wiedzy na jakiś temat, mamy tylko dwie możliwości:

· Wiemy już wszystko – i nasze poszukiwanie po prostu nie maja sensu

· Nie wiemy zupełnie nic – nasze poszukiwania są niemożliwe do wykonania

Platon jest zdania, że nabywanie wiedzy jest aktem anamnezy (przypominania). Zdobywanie wiedzy jest zatem wynikiem przypomnienia tego wszystkiego, co nasza dusza przyswoiła w poprzednim wcieleniu, a więc jeszcze przed narodzinami.

Anamneza stanowi w zasadzie dowód nieśmiertelności duszy, bo jak inaczej wytłumaczyć fakt przypominania sobie rzeczy, które znaliśmy przed narodzinami.

PRZEDMIOT FILOZOFII PIERWSZEJ ARYSTOTELESA (CZTERY PRZYCZYNY: filozofia pierwsza- to pierwsza przyczyna, fundamentalne, podstawowe zasady filozofii, które stworzył Arystoteles, jest utożsamiana z metafizyką, mówi o istocie bytu, o przyczynach także o tej pierwszej i o substancji. teologia - arystoteles mówiłtak o swej filozofii pierwszej kiedy rozważał pierwszą przyczynę. zakłada, że jest ona doskonała, konieczna i wieczna, to Bóg, ale nie z żadnej religii a filozoficzny absolut do którego dążymy. Teoria przyczyn - wiedza to umiejętność odpowiadania na pytanie dlaczego?, a filozofia to nauka o przyczynach celowych, sprawczych, materialnych. , AKT, MOŻNOŚĆ integralne składowe każdego bytu (z wyjątkiem Boga bądź szerzej - absolutu), z których pierwsza, czyli akt, jest elementem czynnym, determinującym, druga zaś, możność - biernym, determinowanym; inaczej: akt stanowi spełnienie czy wykonanie tego, co jako możność pozostaje realną dyspozycją konkretnego bytu jednostkowego. W obrębie takiego bytu akt i możność muszą przynależeć do tego samego porządku - substancji albo przypadłości. Akt ma się do możności tak, jak forma do materii lub istnienie do istoty Twórca teorii aktu i możności Arystoteles, traktował ją jako rozwiązanie sprzeczności między skrajnymi i jego zdaniem nieadekwatnymi koncepcjami Parmenidesa z Elei i Heraklita z Efezu. Tłumaczyć miała fakt pluralizmu i ruchu w świecie, i jako taka odgrywa nadal ważną rolę w filozoficznym ujmowaniu rzeczywistości.

Arystoteles uważał, że bytem samoistnym (SUBSTANCJĄ) są tylko konkretne rzeczy; rozliczone jakości rzeczy (twardość kolor idp) wg niego istnieja tylko w łączności z rzeczami. W substancjach rozróżnia dwa składniki: własność ogólna ( inaczej własności gatunkowe - określa je mianem FORMY) i własności jednostkowe. Substancja wg niego rozpada się w formę i materię. FORMA jest zawsze pojęciowa, natomiast MATERIA w substancji to jest to co nie jest formą. dla niego ani materia ani idee nie są substancjami, a tylko składnikami substancji. MATERIA nie isnieje odzielnie tak jak nie istnieją oddzielne idee. Naprawdę istnieje tylko konkret. taki pogląd arystotelesa nosi nazwę hilemorfizmu. FORMA była najważniejsza. prawdziwe poznanie jest zawsze natury pojęciowej czyli poznajemy tylko formę. co za tym idzie MATERIA jest niepoznawalna. FORMA jako składnik pojęciowy rzeczy jest składnikiem istotnym, najważniejszą częścią SUBSTANCJI - jest istotą rzeczy.

POGLĄDY ETYCZNE STOIKÓW - założycielem szkoły stoików był Zenon z Kition. stoicy przyjęli koncepcję wg której wszystko co istnieje ma naturę materialistyczną. Oznacza to że nie ma niczego co było by niematerialne. wg nich świat jest ożywiony, boski i doskonały. w ten sposób przyjęto monistyczną koncepcję świata, która polegała na tym, że wszystko składa się z jednego budulca i tworzywa. tym tworzywam jest materia. stoicy zerwali z koncepcją arystotelesa i platona, która było koncepcją dualistyczną. zatem mówimy o istnieniu Boga, duszy nieśmiertelnej a także świata materialnego. w monistycznej koncepcji jest tylko miejsce na jedną rzeczywistość albo duchową albo materialną. wg stoików istnieje tylko jeden materialny byt ponieważ dusza również jest cielesna i materialna choć zbudowana z nieco substelnijszej materii. ciała nie są bytami prostymi ponieważ składają się z dwóch pierwiastków: biernego i czynnego (to nawiązanie do A.). Pierwiastkiem biernym jest materia natomiast czynnym tzw pneuma. stanowi ona też pewną subtelna formę materii, którą porównywano do ciepłego powietrza lub do tchnienia. Pneuma jest czynnikiem kształtującym i przenikającym świat. We wszystkich bytach jest ona taka sama, jedynie równe jest jej nasycenie. Pneuma staję się wiec ruchem w życiu. wg stoikó w istniejącym świecie istniją siły dynamiczne , których źródłem jest tzw ruch toniczny. jego intensywność zależy od stanu pneumy. stoicy byli także zwolennikami skrajnego determinizmu. wg nich wszystko co się dzieje w świecie ma swoje nieubłagalne przyczyny. stanowi je boska pneuma która nadaje światu określony proces przetwarzania. widać w tym działanie rozumowe i celowe. dzięki niemu w świecie wszystko dzieje się w sposób uporządkowany celowy i rozumny, gdyż rozum przenika świat, przmienia go i nim kieruje. konsekwencją takiego myślenia był pogląd tzw paneizm (świat jest Bogiem). wg tego świat jest jedynym, wielkim, żywym, i nieograniczonym organizmem. jest on nieskończony.

POGLĄDY ETYCZNE SCEPTYKÓW-początek szkoły sceptyków dał Pirlon; uważał on że wszelkie poznanie w świecie jest niemożliwe, ponieważ zawsze istnieje rozbieżność poglądów, dowodzenie jest nieskończone, posługujemy sie zawsze nie dowodzonymi przesłankami, musimy się więc oprzeć na względnych spostrzeżeniach. wg sceptyków ani indukcja ani dedukcja nie dają wiedzy pewnej i obiektywnej. nie możemy więc poznać jakie są właściwości rzeczy, powinniśmy powstrzymywać sie od sądów, a to da nam szczęście. takie sceptyczne pełne uprzedzenia podejście do wiedzy sprawiło, że tę wiedzę ograniczali, gdyż uważali, że nie można jej zdobyć. Trzeba porzucić zatem swoje starania. tylko sceptycyzm zepwnia szczęście bo zapewnia on spokój (sceptyk nie wtrąca sie do niczego). zajmowali sie rozwijaniem krytyki wiedzy ludzkiej, wytwarzali stanowisko krytyczne i destrukcyjne, odrzucali wszystkie sądy naukowe jako niepewne. inni przedstawiciele to m.in. tymon z fliuntu, arezylakos, karneades.

POGLĄDY ETYCZNE EPIKUREJCZYKÓW - szkołę tę założył Epikur żyjący na przełomie IV i III w p.n.e.Punktem wyjścia epikurejskiej etyki było założenie że największym dobrem jest szczęście. szczęście zaś zdaniem Epikura polegało na doznawaniu przyjemności. życie bez cierpień i nadmiaru przyjemności jest życiem szczęśliwym. życie jest przyjemne, stanowi największą wartość. Epikurejczycy czczili więc życie twierdząc jednocześnie że w przeciewieństwie do wiecznej i wciąż odradzającej się przyrody jest ono tylko krótkim epizodem, który ma swój początek i swój koniec. tak więc powinniśmy korzystać z tego co udało nam się posiąść w życiu, bowiem mamy jedynie ten jeden krótki okres aby to wykorzystać. gdy nastąpi koniec życia stracimy wszystko. nie ma więc sensu na odkładanie czegoś na przyszłe życie po śmierci, gdyż takowe nie istnieje. wg Epikura największą radością u człowieka powinny być przyjemności negatywne czyli brak potrzeb. wg niego szczęście polega na osiągnięciu cnoty a cnota jest przyjemnością. na równi z cnotą Epikur stawiał przyjaźń. wg niego człowiek nie może czuć się szczęśliwy i bezpieczny gdy nie ma przyjaciół.

9. ŹRÓDŁa AUGUSTYNIZMU I TOMIZMU (PLATONIZM A FILOZOFIA AUGUSTYNA, ARYSTOTELIZM A FILOZOFIA ŚW TOMASZA)

AUGUSTIAŃSKIE POJĘCIA ILUMINIZMU, PREDYSTYNACJI, HISTORIOZOFII- Augustyn uważał, że należy poznawać samych siebie, nie rzeczy i świat zewnętrzny. wg niego poza światem materialnym istnieje świat idealny, ściśle złączony z Bogiem (który istnieje wiecznie). Sformułował on teorię ILUMINACJI zwaną też ILUMINIZMEM. Poznawanie Boga jest dziełem intuicji i kontemplacji. Na drodze rozmyślania dochodzimy do odkrycia Boga. Łaka oświecenia (ILUMINACJI) przypada tylko dobrym i odbywa się poprzez oczyszczenie serca. TEORIA ILUMINACJI mówiła że do odzyskania kontaktu duszy z Bogiem potrzebny jest akt samego Boga. Studia teoretyczno-filozoficzne mogą przygotować człowieka do tego kontaktu, a pobożne życie emocjonalnie na niego otworzyć.aktu iluminacji nie można sobie zapewnić dobrymiuczynkami, gdyż zawsze są one znikome w obliczu nieskończoności Boga. Augustyn mówi także o PREDESTYNACJI - człowiek jest z góry przeznaczony do zbawienia lub potępienia, czy jest zatem wolny? Bóg daje swoją łaskę komu chce, ma nieograniczoną moc wobec słabego, skalanego grzechem pierworodnym człowieka.

TOMASZ Z AKWINU DOWODY NA ISTNIENIE BOGA -o nim:1225-1274, włoch, dominikanin, dowody: 1)z istnienia ruchu-jeśłi wszystko, co nas otacza jest w ruchu, to naturalna przyczyna ruchu to pierwsze przyczyna - czyli Bóg 2)z niesamowitości świata - świat jest niesamoistny, ale coś w nim musi być samoistne i powołało do życia to co niesamoistne- tym czymś jest Bóg 3) z przypadkowości rzeczy 4) z różnej doskonałości - z tego faktu, że w świecie istnieją istoty o różnej doskonałości wynika, że musi istnieć istota najdoskonalsza- Bóg 5) z powszechnej celowości - wszystko w przyrodzie jest celowe, łańcuch celowości nie może iść w nieskończoność - ktoś te cele ustalił - to Bóg./// Dowody te są typu kosmologicznego (opierają się na założeniu że szereg przyczyn nie możeiść w nieskończoność, musi istnieć pierwsza przyczyna)

RACJONALIZM KARTEZJUSZA (COGITO, SCEPTYCYM, DUALIZM)- wg Kartezjusza brakowało metody, żeby nauka mogła się rozwijać, metoda wg niego jest pierwszym zadaniem filozfii, musi ona zapewnić rozwój i niezawodność wiedzy, metoda musi być analityczna, Kartezjusz chce znaleźć twierdzenie bezwględnie pewne i na ich podstawie zbudować wiedzę, Nawiązywał do sceptyków greckich i wziął to jako punkt wyjścia w swoim rozumowaniu, szczególnie wobec twierdzeń o istnieniu czegokolwiek. Argumetny SCEPTYCZNE były takie jak w starożytności: 1. brak granicy między jawą a snem 2. złudzenia wprowadzają nas w błąd 3. jakaś istota wyższa może wprowadzić nas w błąd/// "cogito ergo sum" - myślę więc jestem.wg niego nie ma pewności czy istnieją inne rzeczy. wyraża to fakt, że ja myślę, że to jest moim poznaniem, wiedza jest moją wiedzą. COGITO - oznacza rozum który jest fundamentem filozofii K., człowiek nie jest duszą i ciałem, a rzeczą myślącą, zgodnie ze słowami myślę wiec jestem. /// istnienie ciała wg Kartezjusza mozan dowieśc dopiero po uzasadnieniu istnienia Boga. Istnienie ciał jest bowiem przez Boga zagwarantowane. Zasada SCEPTYCYZMU METODOLOGICZNEGO sluży dowiedzeniu że istnieje Bóg, dusza i ciało - tylko na drodze rozumowania. Wg niego Bóg jest wolą, jego władza jest nieograniczona/// DUALIZM DUSZY I CIAŁA- to relacja umysłu do ciała, człowiek to byt o podwójnej strukturze - duchowy, ale nie jest duszą, i cielesny ale ma przecież duszę, a dusza ma ciało, choć w nim mieszka, ciało jest rozciągłe ale bez świadomości, a dusza jest świadoma, ale nie ma rozściągłości.///Miarą poznania jest rozum. Wrażenia zmysłowe służą do życia, ale nie do poznania. Idee wrodzone dzieli się na nabyte i skonstruowane przez nas samych.

EMPIRYZM FRANCISA BACONA- rozwinął metodologię empiryzmu. Zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Bacon za wyjątkowo bezużyteczne narzędzie nauki uznał sylogizm. Zdaniem Bacona trzeba operować doświadczeniem, a nie założeniami. Metodzie sylogizmu Bacon przeciwstawia indukcję - stopniowe uogólnianie wiedzy, zamiast natychmiastowego układania ogólnych twierdzeń na podstawie danych zmysłowych. Bacon nie negował znaczenia rozumu w poznaniu. Rozum i zmysły muszą ze sobą współpracować. Taka współpraca daje pewność wiedzy. TEORIA ZŁUDZEŃ Bacon uważał, że umysł ludzki jest podległy różnego rodzaju złudzeniom (idola) Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli): * złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie; * złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;* złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;* złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.

INDUKCJONIZM ELIMINACYJNY Człowiek może jednak usunąć owe złudzenia. Eksperyment wynagrodzi braki zmysłów, a indukcja złudzenia rozumu. Eksperyment, będąc podstawą poznania, nie może obejść się bez indukcji, ponieważ wymaga uogólnienia. Praca naukowa powinna przypominać pracę pszczół - ma zbierać i przetwarzać co zebrała. Właśnie indukcja ma spełnić zadanie przetwarzania danych. Zajmując się jakimś zjawiskiem, np. chłodem, należy dokonać zestawu trzech wypadków: 1. wypadki w których ta własność występuje (śnieg, wiatr) tablica obecności 2. wypadki gdzie tej własności nie ma (słońce, pustynia) tablica nieobecności 3. zestawić wypadki, gdzie ta własność występuje w różnym natężeniu (zależność od szerokości geograficznej) tablica stopni. Zbieranie wypadków jest wstępem do właściwej indukcji, której celem jest znalezienie własności stale wiążących się z danym zjawiskiem. Stałe własności rzeczy są jej formą.

PRZEDSTAWICIELE I STANOWISKA FILOZOFICZNE ANGIELSKIEGO OŚWIECENIA: LOCKE:cel filozofii to wyznaczenie źródła poznania, wyrózna dwa rodzaje doświadczenia:zmysłowe-zewnętrzne i refleksję-wewnętrzne, za pewniejsze uznaje doświadczenie wewnętrzne, w filozofii umysłu uznaje, że jego treścią jest to co się w nim znajduje, zastanawia się czy jest coś poza umysłem, który nie pojmuje nieskończoności, umysł to tabula rasa - czysta karta, którą zapisujemy doświadczeniem od narodzin do śmierci; uważa że idee są subiektywną treścią umysłu, wyobrażeniem, wszystko o czym myślimy jest indywidualne, idee pojawiają się w umyśle poprzez doświadczenie, nie ma w świecie ogólnych idei. BERKLEY: twórca solipsyzmu, który mówi, że cały świat to tylko wytwór mojego umysłu, istnieje tylko ja, jednocześnie krytykuje w ten sposób materializm i głosi immaterializm, mówiąc że znamy rzeczy ale nie materię, zwolennik zasady "esse est percipi" - być postrzeganym- coś istnieje tylko gdy to postrzegam, jeśli materia i prawda są niepoznawalne to poznając jej przejawy poznajemy złudznia rzeczywistości. HUME: poddaje krytyce wszelką wiedzę, umysł tworzy związki przyczynowo-skutowe, a wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia, więc pyta czy te związki też i pokazuje, że nie da się ich bezpośrednio obserwować i dlatego poddaje krytyce związek przyczynowy mówiąc, że pozostaje tylko przyjęcie go na wiarę i nie ma on bezpośredniego odzwierciedlenia w faktach, poddał też krytyce pojęcie jaźni (ego)- rzeczy myślącej, bo twierdzi, że doświadczenie informuje nas tylko róznorodności własnych przeżyć, ale własnego "ja" nie postrzega.

15.PRZEDSTAWICIELE I STANOWISKA FILOZOFICZNE FRANCUSKIEGO OŚWIECENIA (WOLTER)-ogólne: charakter publicystyczny, proste argumenty filozofów ubrane w piękne słowa, postulat usunięcia religii z życia społęcznego na rzecz rozumu, idee postępu, rozważanie spraw politycznych, społecznych, stosunków Kościoła z państwem, znaczenia Boga, filozofia traktowana jako nauka popularna, krytykuje zabobony, przesądy, despotyzm i nierówności, łączenie empiyzmu z racjonalizmem, zainteresowanie człowiekiem.

16. FILOZOFIA KRYTYCZNA IMMANUELA KANTA ("PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI", IMPERATYW KATEGORYCZNY- jedyna zasada w etyce wg Kanta, którą należy się kierować to uniwersalna maksyma:"Postępuj tylko wg takiem maksymy, co do której mógłbyś chcieć by stała się powszechnym prawem". (to on powiedział: "niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie"

IDEALIZM OBIEKTYWNY I EWOLUCYJNY HEGLA (METODA DIALEKTYCZNA, FILOZOFIA DZIEJÓW)- uważa DIALEKTYKĘ za podstawę poznania i rzeczywistości, a jej podpostawową regułą czyni słowa: każda teza zawiera antyteze, obydwie zaś zostaną zniesione w syntezie. jego zasługą jest też rozwój FILOZOFII DZIEJÓW czyli historiozofii- wg niej historia to sensowyny plan, który został zrealizowany do końca albo własnie się realizuje, jest rozumna. Celem historii było uświadomienie idei wolności, co zostało zrealizowane poprzez 3 etapy: ludów wschodu- człowiek wolny, ale o tym nie wie, brak pojęcia człowieka i wolności; epoki grecko-rzymskiej - pojęcie człowieka i wolności jest ale nie jest rozmuniane; epoki chrześcijańskiej - człowiek wolny w sferze ducha, wolność to prawda i reguła obowiązująca.

18. POLSKA "FILOZOFIA NARODOWA" (PRZEDSTAWICIELE, PROBLEMATYKA)

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY (TEZA O JEDNOŚCI MATERIALNEJ ŚWIATA, ATRYBUSTYWISTYCZNA TERORIA MATERII, DETERMINIZM, ROZWÓJ, PRAWA DIALEKTYKI, PRAKTYKA JAKO KRYTERIUM PRAWDY, WOLNOŚĆ JAKO UŚWADOMIONA KONIECZNOŚĆ)Stosując zasady dialektyki G.W.F. Hegla, K. Marks i F. Engels uznali, że wszystko, co jest realne, jest postacią materii - zarówno to, co mechaniczne, jak i niemechaniczne. Wśród postaci materii wymieniali także: życie, świadomość, życie psychiczne. Swój materializm Marks i Engels nazwali "dialektycznym" z tego powodu, że za zasadę istnienia, przejawiania się i zachowania materii, a więc podstawową jej właściwość, uznali tę cechę, którą dawniej zaobserwowano jako cechę myśli i której wyrazem była metoda dialektyczna. Wyrazem metody dialektycznej, przeniesionej na przyrodę jako jej właściwość, stał się nieustanny ruch i ciągły rozwój. W myśl materializmu dialektycznego człowiek jako istota znajdująca się w potrzebie i swe potrzeby zaspokajająca, a także działająca świadomie i celowo (poznająca, wykonująca pracę, tworząca), wpływa na zmiany zachodzące w przyrodzie.

MATERIALIZM HISTORYCZNY (ZASADA MATERIALIZMU, HISTORYZM-stanowisko filozoficzne zgodnie z którym dzieje, świadomość historyczna są konstytywne wobec człowieka i jego sposobu istnienia oraz poznania świata; społeczeństwo rozwijając sie w perspektywie diachronicznej tworzy coraz więcej faktów, struktur w perspektywie synchronicznej, DETERMINIZM-stanowisko w filozofii wyrażające przekonanie o istnieniu w rzeczywistości społeczno-przyrodniczej prawidłowości i przyczynowego uwaunkowania wszelkich zjawisk, TERORIA FORMACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH, BAZA I NADBUDOWA)-do podstawowych warunków istnienia i rozwoju stosunków ludzkich, a przez to i historii, zaliczają oni m.in.: istnienie przyrody, rezultatem rozwoju której jest istnienie i możność istnienia ludzi, istnienie materialnych warunków życia ludzi i ich działania, możność zaspokojenia podstawowych potrzeb gwarantujących życie i rozwój.Do podstawowych czynników procesu historycznego zaliczali oni:1) pojawienie się potrzeby nowego typu, tj., takiej, której nie można było zaspokoić dotychczasowymi środkami lub dotychczasowymi sposobami, lub też jej realizacja wymagała zarówno nowych środków, jak i nowych sposobów.2) pojawienie się w wyniku realizacji tej potrzeby świadomości refleksyjnej, i, co za tym idzie, świadomej i celowej działalności - pracy.3) zmienienie stosunku do przyrody, samego siebie i innych ludzi w wyniku zrealizowania potrzeby nowego typu, wytworzenie innych potrzeb nowego typu. W tym kontekście została wypowiedziana teza o pierwotności bytu ludzkiego w stosunku do ludzkiej świadomości: Nie świadomość określa życie, lecz życie określa świadomość. Tak rozumiany materializm historyczny wyklucza istnienie jakichkolwiek innych niematerialnych (nie przyrodniczych) bytów i wpływanie ich na dzieje i losy ludzkości.K. Marks i F. Engels tworząc teorię materializmu historycznego wykazali, że:1) rozwój społeczeństwa określają obiektywne prawa, które nauka może wykryć i badać.2) poglądy ludzi i instytucje społeczne, zmiany w zakresie polityki, ideologii i kultury są warunkowane przez:a) rozwój materialnego życia społecznego.b) rozwój przekazywanych przez ludzi, utrwalonych i nietrwałych form świadomości, tj. dorobku nauki, kultury, religii itp., które raz ukształtowane oddziałują zwrotnie na dalszy rozwój zarówno życia materialnego, jak i duchowego ludzi.Materializm historyczny sformułował szereg praw rozwoju społecznego ludzkości, m.in.: postępujących sił wytwórczych, koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych.

SCJENTYZM-Scjentyzm (od łac. scientia – wiedza) – zespół poglądów filozoficznych głoszących, że prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze.Za jego twórcę uważa się Augusta Comte. Według tego poglądu nauki szczegółowe, wolne od nieweryfikowalnych eksperymentalnie teorii, które nie mają ambicji wyjaśniania wszystkiego na podstawie jednej, przyjętej zasady filozoficznej, są jedyną drogą do uzyskania rzetelnej wiedzy o rzeczywistości. Tylko te zagadnienia mogą być sensownie rozwiązane, bądź dadzą się wyjaśnić językiem tak zdefiniowanych nauk szczegółowych. Wszystkie inne problemy są nierozstrzygalne lub całkowicie nonsensowne i wynikają z niejasności językowych. Idea scjentyzmu jako postawy myślowej wyraża się w haśle: "Nauka zamiast religii". (NEOTOMIZM– współczesna wersja tomizmu, główny kierunek filozoficzny neoscholastyki, popularny w łonie katolicyzmu. Neotomiści opowiadają się za tzw. klasyczną koncepcją filozofii, akcentują różnicę między nauką a religią i sztuką; za "filozofię pierwszą" uznają teorię bytu., STRUKTURALIZM - stanowisko metodologiczne w najogólniejszym sensie głoszące że dla zrozumienia pewnych zjawisk niezbędne jest uchwycenie struktury w której one występują, lub budowa takiego modelu, który wyjaśnia ich rolę w ich środowisku. Strukturalizm nie jest ruchem jednolitym, nie ma wytyczonego programu; "jest pewnym stylem myślenia formalnego w naukach humanistycznych", który cechuje się deprecjacją roli podmiotu w poznaniu., HIPOTETYZM-stanowisko uznające pierwszorzędną rolę umysłu przy formułowaniu hipotez i dokonywaniu odkryć; główną metodą dowodzenia jest dedukcja, FENOMENOLOGIA-Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości.)

ANTYSCJENTYZM (EGZYSTENCJALIZM-doktryna filozoficzna, która koncentruje się na człowieku rozpatrując go w konkretnej realności, w jego "rzuceniu" w życie społeczne; istotę człowieka określa życie;, HERMENEEUTYKA-teoria o interpretacji znaków; refleksja filozoficznao symbolach religijnych i o innych formach ekspresji ludzkiej, POSTHIPOTETYZM)