Organizacja opieki perinatalnej

Justyna Tołłoczko

Klinika Neonatologii AM

Opieka perinatalna to całokształt opieki medycznej nad kobietą w okresie przedkoncepcyjnym,w czasie ciąży, porodu, połogu oraz nad noworodkiem.

Konieczność wprowadzenia programu podyktowana jest:

• Wysokim wskaźnikiem umieralności okołoporodowej (1995 – 15,3promila)

• Wysokim wskaźnikiem umieralności niemowląt (70% umieralności niemowląt następuje w okresie okołoporodowym)

• Wysokim odsetkiem porodów przedwczesnych

• Wysokim odsetkiem noworodków z małą masą ciała

Niedostateczny poziom opieki okołoporodowej ma wpływ na zwiększenie liczby dzieci z upośledzeniem umysłowym i wzrost zachorowalności w późnym dzieciństwie.

Regionalizacja opieki nad ciężarną i noworodkiem w wielu krajach przyczyniła się do znacznego spadku matczynej i noworodkowej zachorowalności i umieralności.

Specyfika opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem:

• Opieka nad kobietą podczas ciąży i porodu dotyczy jednocześnie matki i dziecka.

• Wielodyscyplinarna opieka okołoporodowa włącznie z edukacją, a szczególnie właściwa opieka przedporodowa pozwala zmniejszyć koszty przez redukcję patologii i częstości wcześniactwa.

Specyfika opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem

• Większość powikłań można przewidzieć przed porodem, co umożliwia transport ciężarnej do ośrodka dysponującego sprzętem dostosowanym do stopnia ryzyka.

• Stany zagrożenia życia matki i noworodka mogą wystąpić nagle -konieczność wypracowania schematów postępowania .

Specyfika opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem

• Wcześniactwo, wymagające specjalistycznej opieki jest częstym problem i w znacznym stopniu decyduje o wskaźniku umieralności noworodków i niemowląt.

• Niedojrzałość organizmu noworodka powoduje jego całkowite uzależnienie od opieki i warunków otoczenia.

Specyfika opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem

• Zaangażowanie rodziny wcześniaka, szczególnie matki w opiekę nad dzieckiem.

• Sprzęt potrzebny do opieki nad noworodkiem i do jego leczenia jest odmienny od stosowanego u dzieci starszych

• Szczególne wymagania musi spełniać transport od strony technicznej i organizacyjnej.

Specyfika opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem

• Na stan noworodka wpływają działania położnicze i działania neonatologów po urodzeniu, a także praca zespołów pielęgniarek i położnych, stąd niezbędna jest współpraca między nimi.

Cel

Obniżenie okołoporodowej zachorowalności i umieralności matek, płodów i noworodków poprzez poprzez poprawę opieki perinatalnej.

Główne funkcje poziomu I opieki perinatalnej

• Prowadzenie podstawowej opieki przedkoncepcyjnej, w ciąży i w połogu na podstawie oceny ryzyka ciąży i ewentualnie przekazanie pacjentów do ośrodków poziomu II i III

• Prowadzenie porodów fizjologicznych i o małym stopniu ryzyka oraz opieka nad zdrowym noworodkiem i pacjentkami w połogu

Główne funkcje poziomu I opieki perinatalnej

• Resuscytacja i stabilizacja stanu ogólnego

noworodka do momentu przejęcia przez ośrodek II poziomu.

• Promocja zdrowia

Główne funkcje poziomu II opieki perinatalnej

• Przyjęcie z poziomu opieki podstawowej i prowadzenie ciąż i porodów średniego ryzyka oraz leczenie średnio chorych noworodków wraz z oceną ich rozwoju psychoruchowego

• Konsultacja z ośrodkami I poziomu

• Transport z I poziomu / telekomunikacja

Główne funkcje poziomu II opieki perinatalnej

• Edukacja ciągła

• Administracja poziomu II

• Promocja zdrowia

Główne funkcje poziomu III opieki perinatalnej

• Prowadzenie ciąż i porodów wysokiego ryzyka, leczenie najbardziej ciężko chorych noworodków i kontrola ich rozwoju psychoruchowego

• Konsultacje ośrodków I i II poziomu

• Transport z ośrodków II poziomów, komunikacja z poziomem I i II

Główne funkcje poziomu III opieki perinatalnej

• Opracowanie i prowadzenie edukacji ciągłej

• Wprowadzanie nowych sposobów diagnostyki i leczenia

• Prowadzenie nadzoru jakości postępowania z matką i noworodkiem i wdrażanie protokołów postępowania

• Prowadzenie badań naukowych

Główne funkcje poziomu III opieki perinatalnej

• Prowadzenie bazy danych

• Administracja regionalna

• Opracowanie i wdrażanie programu promocji zdrowia

W opiece poziomu I powinna pozostawać ciężarna z ciążą niepowikłaną i wywiadem nie sugerującym wystąpienia powikłań

Pacjentami ośrodków poziomu I są dzieci urodzone >36t.c. Z masą ciała >2500g oraz noworodki z żółtaczką fizjologiczną, u których nie stwierdza się żadnych czynników ryzyka

Poziom I

Opieka ambulatoryjna:

• Lekarz ginekolog (poradnia K, prywatny gabinet)

• Lekarz pediatra (poradnia d. Prywatny gabinet)

• Lekarz rodzinny

• Położne i pielęgniarki poradni D

• Ordynatorska poradnia konsultacyjna

Poziom I

• Opieka stacjonarna:

• Oddziały położnicze pracujące w systemie „matka z dzieckiem”

• Oddział noworodkowy/pediatryczny

Poziom I

• Opieka przedkoncepcyjna (planowanie rodziny i przygotowanie do macierzyństwa)

• Prowadzenie ciąży porodu i połogu o przebiegu prawidłowym

• Rozpoznanie oraz leczenie niemożliwych wcześniej do przewidzenia problemów matczyno – płodowych, które pojawią się w czasie ciąży lub porodu, do czasu przekazania do ośrodka wyższego rzędu.

Poziom I

• Możliwość rozpoczęcia cięcia cesarskiego w ciągu 30 min. po podjęciu decyzji

• Ciągła dostępność preparatów krwi

• Dostępność opieki anestazjologicznej i możliwość wykonania badań USG, KTG oaz podstawowych badań laboratoryjnych przez 24 godziny na dobę

Poziom I

• Ocena stanu zdrowia noworodka oraz sprawowanie ciągłej opieki nad nim opieki

• Rozpoznawanie zagrożeń stanu zdrowia noworodka związanych z przebiegiem ciąży i porodu

• Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej

Poziom I

• Podjęcie decyzji o transporcie do ośrodka wyższego poziomu

• Prowadzenie tlenoterapii i stabilizacja podstawowych czynności życiowych do czasu przybycia zespołu transportowego

• Obserwacja i leczenie niewielkich zaburzeń adaptacyjnych w ograniczonym zakresie i czasie (pierwsza doba życia)

Poziom I

• Prowadzenie badań przesiewowych i szczepień ochronnych

• Edukacja rodziców

• Kontynuacja opieki nad pacjentami z ośrodków II i III poziomu

Poziom II

Opieka ambulatoryjna:

• Poradnie specjalistyczne dla kobiet

• Poradnia patologii noworodka

• Poradnie specjalistyczne dla dzieci

• Poradnia konsultacyjna patologii ciąży

Poziom II

Opieka stacjonarna:

• Oddziały położnicze w systemie „matka z dzieckiem”

• oddziały patologii noworodka

Poziom II

• Pełnienie funkcji przewidzianych dla poziomu I

• Prowadzenie ciąży i porodu o wysokim stopniu ryzyka w odniesieniu do matki lub płodu

• Leczenie noworodków z małą masą ciała i chorych noworodków z patologią o średnim nasileniu przyjętych bezpośrednio lub przekazanych

Poziom III

• Przyjmowanie noworodków przekazanych powrotnie z ośrodka III poziomu

• Promocja zdrowia

Poziom III

Opieka ambulatoryjna:

• Regionalne poradnie dla kobiet

• Regionalne poradnie oceny rozwoju dziecka

• Regionalne poradnie dla dzieci

Poziom III

Opieka stacjonarna:

• Regionalne ośrodki opieki perinatalnej (Kliniki Położnictwa i Neonatologii lub oddziały położnictwa i noworodkowe instytutów resortowych

Jako współpracujące:

• Kliniki i oddziały chirurgii dziecięcej, neurologii, neurochirurgii, kardiologii, kardiochirurgii, okulistyki, ortopedii, hematologii

Poziom III

• Pełnienie funkcji I i II poziomu

• Zapewnienie opieki perinatalnej matkom i noworodkom wszystkich stopni ryzyka przyjętych lub przekazanych z ośrodków niższych poziomów, szczególnie z niewydolnością oddechową, krążenia, wymagające leczenia chirurgicznego, o masie ciała <1250g, niewydolnością nerek

Poziom III

• Stosowanie inwazyjnych technik diagnostycznych

• Pełnienie nadzoru specjalistycznego w odniesieniu do poziomu I i II

• Wprowadzanie nowych technik leczenia

• Prowadzenie badań naukowych, szkolenia personelu i edukacji społeczeństwa

Poziom III

• Zbieranie, analiza oraz ocena własnych danych i danych z regionu

• Prowadzenie i koordynacja transportu specjalistycznego („na siebie”) w obrebie regionu

• Promocja zdrowia

Kwalifikację ośrodków III poziomu przeprowadza Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej

Kadra pielęgniarska

Poziom I ( > 500 porodów rocznie)

Oddział noworodkowy:

• Pielęgniarka oddziałowa

1 pielęgniarka na 1 zmianę na 8-10 łóżek noworodkowych

Oddział położniczy:

• Położna – oddziałowa bloku porodowego

blok porodowy 3 etaty na 1 łóżko porodowe

1 położna na 6 –8 łóżek położniczych

Kadra pielęgniarska

Poziom II ( > 2000 porodów rocznie)

Oddział noworodkowy:

Pielęgniarka oddziałowa

1 pielęgniarka na zmianę na 1-3 łóżka intensywnej terapii

1 pielęgniarka na 5 –8 łóżek noworodkowych w opiece pośredniej i ciągłej

Kadra pielęgniarska

Poziom II

Oddział położniczy:

• Położna oddziałowa bloku porodowego

blok porodowy 3,5 etatu położnych na 1 łóżko

• Położna oddziałowa oddz. położniczego

1 położna na 5 – 6 łóżek położniczych

Kadra pielęgniarska

Poziom III ( > 1200 porodów rocznie)

Oddział noworodkowy:

• Pielęgniarka oddziałowa

1 pielęgniarka na zmianę na 1-2 łóżka intensywnej terapii

1 pielęgniarka na 4 –5 łóżek opieki pośredniej oraz na 4 – 5 opieki pośredniej

Kadra pielęgniarska

Poziom III

Oddział położniczy:

• Położna oddziałowa bloku porodowego

blok porodowy 3,5 etatu na 1 łóżko porodowe

• Położna oddziałowa oddz. położniczego

1 położna na 4-6 łóżek położniczych